Taşıyanın Zıya, Hasar ve Geç Teslimden Sorumluluğu
6102 Sayılı Yeni Türk Ticaret Kanununa Göre
TAŞIYANIN ZIYA, HASAR VE GEÇ TESLİMDEN SORUMLULUĞU
Dr. Kübra YETİŞ ŞAMLI
İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi
Deniz Hukuku Anabilim Dalı
Araştırma Görevlisi
ÖNSÖZ..VII
İÇİNDEKİLER...IX
KISALTMALAR...................XVII
KAYNAKÇA...........XXI
GİRİŞ..........1
A. İnceleme Planı..1
B. Türk Ticaret Kanunu’nun Taşıyanın Sorumluluğuna İlişkin
Hükümlerinin Kaynakları....................2
C. Navlun Sözleşmesi, Niteliği ve Kurulması...................10
1. Navlun Sözleşmesinin Tanımı ve Unsurları.........10
2. Navlun Sözleşmesinin Niteliği ve Kurulması.......13
I. Taşıyanın Sorumluluğunun Şartları ve Hukuki Niteliği.15
A. Taşıyan Kavramı ....15
1. Tanım........15
2. Asıl – Alt Taşıyan Ayrımı16
3. Akdi – Fiili Taşıyan Ayrımı..................17
4. Fiili Taşıyan Kavramı.......19
B. Taşıyanın Sorumluluğunun Şartları........24
1. Genel Olarak ...24
2. Eşyanın Zıyaa veya Hasara Uğraması yahut Geç Teslim
Edilmesi Sonucunda Bir Zarar Meydana Gelmesi.................. 28
İÇİNDEKİLERX
a. Eşya Kavramı.............. 28
b. Zıya .... 30
c. Hasar..34
d. Geç Teslim.................. 36
(1) Taşıyanın eşyayı zamanında teslim yükümlülüğü.... 36
(2) ETTK çerçevesinde geç teslimden sorumluluk...........37
(3) TTK çerçevesinde geç teslim............40
e. Zarar..44
3. Zıya, Hasar veya Geç Teslime Sebebiyet Veren Olayın
Eşya Taşıyanın Hakimiyetinde İken Meydana Gelmiş
Olması......46
a. Eşyanın Taşıyanın Hakimiyetinde Bulunduğu Süre.......46
b. Sürenin Başlangıcı – Eşyanın Teslim Alınması........47
c. Sürenin Sona Ermesi - Eşyanın Teslim Edilmesi...............53
4. Kusursuzluğun İspatlanamaması.......58
a. Sorumluluk Bakımından Kusur Şartı..............58
b. Kusur Kavramı ve Kusurun Türleri.................59
c. Navlun Sözleşmesinin İfasında Kusur............60
d. Tedbirli Bir Taşıyandan Beklenen Dikkat ve Özen
Kriteri Çerçevesinde Kusurun Tespiti...64
e. Taşıyanın ya da Eylemlerinden Sorumlu Olduğu
Kişilerin Kusurunun Diğer Bir Sebeple Birleşmesi...........67
5. Fiili Taşıyanın Sorumluluğu Bakımından Özellik Arz
Eden Hususlar 69
C. Taşıyanın Sorumluluğunun Hukuki Niteliği............. 72
1. Akdi Taşıyanın Sorumluluğu............. 72
2. Fiili Taşıyanın Sorumluluğu................73
D. Taşıyanın Üçüncü Kişilerin Eylemlerinden Sorumluluğu............75
1. Taşıyanın Eylemlerinden Sorumlu Olduğu Kişilerin
Belirlenmesi ....75
a. Taşımada Kullanılan Geminin Adamları.......75
b. Taşıyanın Taşıma İşletmesinde Çalışan Kişiler....... 77XI
c. Taşıyanın Kendisini Temsile Yetkili Kıldığı Kişiler
ve Navlun Sözleşmesinin İfasında Kullandığı Diğer
Kişiler.79
d. Fiili Taşıyan ve Fiili Taşıyanın Adamları.......81
2. Sorumluluğun Şartları.... 83
a. Taşıyanın Adamının Kusurlu Olması.... 83
b. Zararın Görev Vesilesiyle İka Edilmesi..........84
(1) Taşıyanın adamları bakımından...............84
(2) Fiili taşıyanın adamları bakımından....... 86
c. Fiili Taşıyanın Eylemlerinden Sorumluluk
Bakımından Özellik Arz Eden Hususlar....... 88
II. Taşıyanın Sorumluluktan Kurtulması............91
A. Genel Olarak...91
B. Taşıyanın Sorumluluktan Kurtulduğu Hâller.............93
1. Teknik Kusur ve Yangın...93
a. Genel Olarak................93
b. Teknik Kusur...............95
(1) Geminin sevki ve başkaca teknik yönetimi..................95
(2) Teknik kusurun ticari kusurdan ayırt edilmesi.......... 97
(3) Teknik kusurun başlangıçtaki elverişsizlikten ayırt
edilmesi...............100
(4) Önlemin hem geminin hem de yükün menfaatine
ilişkin bulunması...................103
c. Yangın ......105
(1) Hükmün kapsamı..................105
(2) Yangının sebebi bakımından çeşitli olasılıkların
değerlendirilmesi...................107
d. Taşıyanın Şahsi Kusurunun Bulunması.......109
2. Denizde Kurtarma..111
a. Genel Olarak..............111
b. Hükmün Kapsamı............... 113
c. Eşyaya Yönelik Kurtarmada “Makul Hareket” Koşulu. 113
3. Rotadan Sapma................116XII
a. Genel Olarak..............116
b. Sapma Kavramı.........117
c. Taşıyanın Sorumluluktan Kurtulmasının Koşulları......119
(1) Rotadan denizde can veya eşya kurtarma amacıyla
sapılması..............119
(2) Rotadan diğer haklı bir nedenle sapılması.................120
d. Sapmanın Sonuçları124
4. Eşyanın Cins veya Değerinin Kasten Yanlış Bildirilmesi ...128
a. Genel Olarak.............128
b. Taşıyanın Sorumluluktan Kurtulmasının Şartları.........130
(1) Eşyanın cins veya değerinin yanlış bildirilmesi.......130
(2) Kasten gerçeğe aykırı bildirimde bulunulması.........133
c. Taşıyanın Sorumluluktan Kurtulması.........134
C. Sözleşmeye Dayanmayan Talepler.........137
III.Taşıyanın Tazminle Yükümlü Olduğu Zararın Belirlenmesi ve
Sorumluluğunun Üst Sınırı........141
A. Eşyanın Zıyaa veya Hasara Uğraması Hâlinde Zararın
Belirlenmesi..141
1. Genel Olarak ..141
2. Taşıyanın Zararı Tazmin Yükümlülüğünün Kapsamı......... 142
3. Eşyanın Değerinin Belirlenmesi...... 145
B. Eşyanın Geç Teslimi Hâlinde Zararın Belirlenmesi....................148
C. Sorumluluğun Belirli Bir Tutarla Sınırlandırılması148
1. Genel Olarak .148
2. Sorumluluğun Üst Sınırı...................149
a. Eşyanın Zıyaa veya Hasara Uğraması Hâlinde...............149
(1) Eşyanın cins ve değerinin bildirilmesi.. 151
(2) Eşyanın cins ve değerinin bildirilmesinin
sonuçları..............153
b. Eşyanın Geç Teslim Edilmesi Hâlinde........154
3. Üst Sınırın Uygulandığı Hâller........156
4. Üst Sınırın Hesaplanması..................157XIII
a. Koli - Ünite Kavramları ve Eşyanın Brüt Ağırlığı.157
b. Konteyner, Palet ve Benzeri Taşıma Gereçleri ile
Taşınan Eşyalara İlişkin Düzenleme............ 162
c. Üst Sınırın Belirlenmesinde Esas Alınan Hesap Birimi165
D. Sınırlı Sorumluluktan Yararlanma Hakkının Kaybı.................... 167
1. Genel Olarak . 167
2. Pervasızca Hareket Kavramı.............169
3. Pervasızca Hareket Bakımından Sefere Elverişsizlik,
Haksız Sapma ve Eşyanın İzinsiz Güverteye Yüklenmesi...172
4. Taşıyanın Şahsi Kusuru.175
IV. Tazminat Talebinin İleri Sürülmesi...............181
A. Tazminat Talebinde Bulunabilecek Şahıslar..............181
B. Eşyanın İncelenmesi ve Zararın Bildirimi................182
1. Genel Olarak .182
2. Bildirim Külfetinin Söz Konusu Olduğu Hâller....................185
3. Zararın Bildirimi............187
a. Bildirimin Zamanı..187
(1) Haricen belli olan zıya ve hasar kavramı....................190
b. Bildirimin Şekli ve İçeriği...191
c. Bildirimin Yapılabileceği Kişiler...................192
4. Eşyanın İncelenmesi......193
5. Bildirim Külfetine Aykırılığın Sonuçları...195
C. İspat Yükü ....198
1. İspat Yükünün Genel Dağılımı........198
a. Tazminat Talep Eden Bakımından...............198
(1) Konişmentonun ispat işlevi.199
(2) Yazılı beyandan sorumluluk204
(3) Diğer denizde taşıma senetlerinin ispat işlevi..........206
b. Taşıyan Bakımından....................207
c. Bildirim Külfetinin Yerine Getirilmemesinin İspat
Yükünün Dağılımı Açısından Sonuçları...... 210
2. Sorumluluktan Kurtulma Hâllerinde İspat Yükü.................213XIV
a. Teknik Kusur ve Yangın..............213
b. Denizde Kurtarma..............215
c. Sapma ......215
d. Eşyanın Cins veya Değerinin Kasten Yanlış
Bildirilmesi.................216
3. Sınırlı Sorumluluktan Yararlanma Hakkının Kaybı
Bakımından İspat Yükü 218
D. Taşıyanın Kusursuzluk ve Uygun İlliyet Bağı
Karinelerinden Yararlanması..........220
1. Genel Olarak .220
2. Taşıyanın Kusursuzluk ve Uygun İlliyet Bağı
Karinelerinden Yararlandığı Hâller222
3. Taşıyana Sağlanan İspat Kolaylığı...228
E. Tazminat Talebinin İleri Sürülebileceği Süre...........232
1. Genel Olarak .232
2. Sürenin Başlangıcı ve Hesaplanması..........235
3. Sürenin Değiştirilmesi..238
4. Yargı Yoluna Başvuru.................240
5. Rücu Davalarında Süre..............241
6. Hak Düşürücü Süre İtirazından Yararlanma Hakkının
Kaybedilmesi 242
V. Sorumluluk Hükümlerinin Emredici Niteliği ve İstisnaları.............243
A. Genel Olarak243
B. Emredici Nitelikte Olmanın Şartları.....243
C. Emredici Nitelikteki Hükümler..............246
D. Emredici Hükümlere Aykırılığın Sonuçları..............249
E. Emredici Hükümlerin Bu Niteliğe Sahip Olmadığı İstisnai
Hâller.............251
1. Genel Olarak .251
2. Canlı Hayvanlar.....253
3. Güverte Yükü 254XV
4. Olağan Ticari Taşıma İşlerinden Olmayan Taşımalar.........257
5. Yüklemeden Önceki ve Boşaltmadan Sonraki Safha............258
6. Müşterek Avaryaya İlişkin Kayıtlar261
7. Taşımanın Fiili Taşıyan Tarafından Gerçekleştirilen
Bölümü...262
F. Sorumsuzluk Anlaşmaları...265
SONUÇ.267
