6102 SAYILI TÜRK TİCARET KANUNU’NA GÖRE TEK KİŞİ ORTAKLIĞI Dr. Fatih AYDOĞAN - Kavram Kurum Olarak Tek Ortaklı Şirket - Karşılaştırmalı Hukukta ve YTK' da Tek Kişi Ortaklığı - Tek Kişi Ortaklığının Kötüye Kullanılmasının Engellenmesi ( Alacaklıların Korunması ) - Tek Kişi ve Limited Ortaklıklarında Özel Haller- Sorunlar İÇİNDEKİLER BİRİNCİ BOLUM KAVRAM VE KURUM OLARAK TEK ORTAKLI ŞİRKET I. KAVRAM 5 A. Kavramsal Çelişki 5 B. Kavram Seçimi 13 II. KABUL EDİLME SÜRECİ - KABUL EDİLDİĞİ HUKUK ÇEVRELERİ 17 A. Tarihî Gelişim - Federal Almanya'da Kabulü 17 B. İngiltere'de Kabulü 24 C. Diğer Hukuk Çevrelerinde Kabulü 29 D. Türk Hukukunda Tek Kişi Ortaklığı 32 1. Anonim Şirketlerde 34 2. Limited Şirketlerde 37 3. Kollektif ve Komandit Şirketlerde 40 III. TEK KİŞİ ORTAKLIĞINA YÖNELTİLEN ELEŞTİRİLER - TERCİH EDİLME NEDENLERİ 42 A. Eleştiriler - Değerlendirme 42 1. Genel Olarak 42 2. Teorik Eleştiriler 43 3. Pratik Bir İhtiyaç Olmadığı Görüşü 46 4. Şirket Unvanı Nedeniyle Alacaklıların Zarara Uğratılacağı Endişesi 48 5. Yetki ve Sorumluluğun Birlikte Yürüyeceği (Yararlananın Sorumluluğu da Taşıması Gerektiği) İlkesine Aykırılık İddiası . . .50 6. Şirket Malvarlığı İle Şahsî Malvarlığın Ayrılmasının Güçlüğü . . .55 7. Kötüye Kullanma Aracı Olması Endişesi 56 8. Ortağın, Şirketin Ayrı Bir Tüzel Kişiliğe Sahip Olduğu Gerçeğini Algılayamaması 58 Tek Kişi Ortaklığının Tercih Edilmesinin Nedenleri 59 1. Genel Olarak Şirket (Anonim ya da Limited) Kurumuna Duyulan İhtiyaç 59 a. Genel Açıklama 59 b. Sınırlı Sorumluluk 61 c. Devredilebilir Pay - İşletme Faaliyetinin Devamlılığı 63 d. Malvarlığı Ayrılığının Sağlanması 66 e. Faaliyet Organizasyonu 68 f. İşletmeye Kaynak Sağlanması 69 g. Vergi Avantajları 69 h. İtibar Sağlaması 70 ı. Toplum Refahı Düşünceleri 71 2. Özellikle Tek Kişi Ortaklığının Tercihi Nedenleri 72 a. Genel Olarak 72 b. Şirket İhtilaflarından Kaçınma 72 c. Ekonomik Mülahazalar 76 d. "Diğer Ortaklar"a İhtiyaç Olmayan Durumlar 78 e. Bireysel Müteşebbislerin Fon Oluşturma Yeteneğinin Artması .79 f. Toplu Hukukî İşlemlere Konu Olma 79 g. Yüzde Yüz Katılımlı Yavru Şirketler Oluşturma 81 h. Yabancı Sermaye Yatırımlarında Şirket Türleri Arasındaki Rekabet 83 ı. Tek Kişi Ortaklığı Yapısına Özgü Tedbirlerin Alınmasının Kolaylaşması 84 i. Tek Kişi İşletmesinin Çok Ortaklı Bir Şirkete Dönüşmesi ... .85 k. Kültürel-Sosyal Yapı 85 1. Yasaklamaların Gerçekçi Olmaması (Fiilî Tek kişi Ortaklıklarının Mevcudiyeti) 86 IV. ŞİRKET TANIMI VE UNSURLARI BAKIMINDAN TEK KİŞİ ORTAKLIĞI, TEK KİŞİ ORTAKLIĞININ ANONİM YA DA LİMİTED ŞİRKET OLARAK KURULMASI VE TÜRÜ, KİŞİ ŞİKETLERİ - SERMAYE ŞİKETLERİ AYRIMINDA YERİ 89 A. Şirket Tanımı ve Unsurları Bakımından Tek Kişi Ortaklığı (Özellikle Sermaye Şirketleri Yönünden) 89 1. Genel Olarak 89 2. Tüzel Kişilik 91 3. Sınırlı Sorumluluk 95 4. Kişi Birliği 97 5. Sözleşme 98 6. Sermaye (Katılma) Payı 106 7. Ortak Amaç (Müşterek Gaye) 109 8. Affectio Societatis 111 9. Sonuç 112 B. Tek Kişi Ortaklığının Anonim ya da Limited Şirket Olarak Kurulması ve Türü 115 1. Tek Kişi Ortaklığının Anonim ya da Limited Şirket Şeklinde Kurulması - Kollektif Şirket Bakımından Değerlendirme 115 2. Tek Kişi Anonim ve Tek Kişi Limited Ortaklığının Türü 119 C. Tek Kişi Anonim ya da Limited Ortaklığının Kişi Şirketi - Sermaye Şirketi Ayrımındaki Yeri 121 V. TEK KİŞİ ANONİM ORTAKLIĞI OLARAK İKTİSADİ DEVLET TEŞEKKÜLLERİ 124 VI. TEK KİŞİ ORTAKLIĞININ BENZER YA DA SEÇENEK OLUŞTURAN KAVRAM VE KURUMLARLA İLİŞKİSİ 126 A. Genel Olarak 126 B. Tek Kişi ortaklığı - Ticarî İşletme (Tacir) 127 C. Tek Kişi Ortaklığı - Sınırlı Sorumlu İşletme Modeli 128 D. Tek Kişi Ortaklığı - Donatma İştiraki 136 E. Tek Kişi Ortaklığı - Vakıf 137 VII.ORTAKSIZ ŞİRKET 139 İKİNCİ BÖLÜM KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA VE YTK'DA TEK KİŞİ ORTAKLIĞI I. GENEL OLARAK 145 II. AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKUNDA TEK KİŞİ ORTAKLIĞI 146 A. Genel Açıklama 146 B. Yönergenin Amacı ve Gerekçeleri 147 C. Sınırlı Sorumlu İletme Modelini Seçme İmkânı 149 D. Yönergenin Uygulanacağı Şirket Türü 150 E. Alacaklıların Korunması 151 1. Bir Gerçek Kişinin Birden Fazla Şirketin Tek Ortağı Olması ya da Bir Tek Kişi Ortaklığının veya Diğer Bir Tüzel Kişinin, Bir Şirketin Tek Ortağı Olmasının Engellenebilmesi 151 2. Kamuya Açıklama Yükümlülüğü 156 3. Yazıhhk Şartı 158 a. Genel Kurul Kararlarında 158 b. Temsilde (Şirket ile Tek Ortak Arasında Yapılan Sözleşmeler) 158 III. ALMAN HUKUKUNDA TEK KİŞİ ORTAKLIĞI 161 A. Limited Şirketlere İlişkin Düzenlemeler 161 1. Kamuya Açıklama 162 2. Yazılı Olma Şartı - İşlem Yapma/Çifte Temsil Yasağı 163 3. Alacaklıların Korunması- Sermayenin Getirilmesi ve Korunması 166 B. Anonim Şirketlere İlişin Düzenlemeler 168 IV. YTK'DA TEK KİŞİ ORTAKLIĞI 170 A. Şirketin Tek Kişi Tarafından Kurulabilmesi ve Şirketin Tek Pay Sahipli Olduğunun Tescil ve İlanı Yükümlülüğü 172 1. Anonim Şirketlerde 172 2. Limited Şirketlerde 180 B. Tek Pay Sahibi İle Şirket Arasındaki İşlemlerin Yazılı Olması Şartı .181 1. Anonim Şirketlerde 181 2. Limited Şirketlerde 185 C. Tek Pay Sahibinin Genel Kurul Yerine Geçmesi ve Kararların Yazılı Olması Şartı 185 1. Anonim Şirketlerde 185 2. Limited Şirketlerde 191 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM TEK KİŞİ ORTAKLIĞININ KÖTÜYE KULLANILMASININ ENGELLENMESİ (ALACAKLILARIN KORUNMASI) I. GENEL OLARAK 193 II. TEK KİŞİ ORTAKLIĞINDA ALACAKLILARI KORUYUCU İLKELER VE ÖZEL DÜZENLEMELER 196 A. Ayrılık İlkesi 196 B. Kamuya Açıklama İlkesi 198 C. Borçlanma Yasağı 200 III. TEK ORTAĞIN HUKUKÎ SORUMLULUĞU 203 A. Tüzel Kişiliğin Gözardı Edilmesi Yoluyla Sorumluluk (Haftungsdurchgriff) 203 1. Genel Açıklama 203 2. Kural: Sınırlı Sorumluluk (Şirket Borçlarından Sorumlu Olmama) 204 3. İstisna: Şirket Borçlarından Sorumlu Olma - Tüzel Kişiliğin Gözardı Edildiği Haller 205 4. Tek Kişi Ortaklığında Durum - Görüşümüz 209 B. Hâkim Şirket/Hâkim Teşebbüs Sorumluluğu 211 1. Genel Açıklama 211 2. Hâkim Şirket/Teşebbüs - Bağlı Şirket 211 a. Hâkim Şirket 212 b. Hâkim Teşebbüs 214 c. Hâkim Teşebbüs/İşletme Sorumluluğuna Federal Almanya Örneği 220 3. YTK'da Hâkim Şirketin/Teşebbüsün Sorumluluğunun Esasları 226 4. Bildirim, Tescil ve İlân Yükümlülüğü 228 5. Güvenden Doğan Sorumluluk 229 C. Olgu Organ Sıfatıyla Sorumluluk 230 D. Tek Ortağı Sorumlu Tutmada Sadakat Yükümü ve Özel Bağlılık Görüşü 235 E. Yönetici Sıfatıyla Tek Ortağın Sorumluluğu 240 IV. CEZA HÜKÜMLERİ İLE ALACAKLIKLARIN KORUNMASI . .241 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM TEK KİŞİ ANONİM VE LİMİTED ORTAKLIKLARINDA ÖZEL HÂLLER – SORUNLAR I. GENEL OLARAK 245 II. ÖN ŞİRKET MESELESİ 247 A. Genel Açıklama 247 B. Ön Şirketin Tanımı ve Hukukî Niteliği - Buna Bağlanan Sonuçlar . .247 C. Kuruluştan Önce Yapılan İşlemlerden ve Masraflardan Sorumluluk 258 III. TEK KİŞİ ANONİM ORTAKLIĞINDA DURUM 259 A. Genel Açıklama 259 B. Genel Hükümler 261 C. Kuruluş 261 D. Yönetim ve Temsil 264 E. Şirketin Kendi Paylarını İktisap veya Rehin Olarak Kabul Etmesi .269 F. Genel Kurul 269 G. Pay Sahibinin Genel Kurulla Bağlantılı Hakları 275 H. Genel Kurul Kararlarının Geçersizliği 280 I. Esas Sözleşme Değişiklikleri 282 İ. Pay ve Sermaye Koyma Borcu 283 iv. TEK KİŞİ LİMİTED ORTAKLIĞINDA DURUM 285 A. Genel Açıklama 285 B. Tanım 285 C. Kuruluş 285 D. Şirket Sözleşmesinin Değiştirilmesi 287 E. Ortakların Hak ve Borçları 287 F. Şirket Organları 288 G. Yönetim ve Temsil 290 F. Sona Erme ve Ayrılma 291 SONUÇ 293 KAYNAKÇA 307
