Sigorta Sözleşmelerinde Prim Ödeme Borcu

Tekincan Akif KARAARSLAN

 

İÇİNDEKİLER

 

ÖNSÖZ 7

DANIŞMAN ÖNSÖZÜ9

ÖZET11

İÇİNDEKİLER 13

KISALTMALAR21

GİRİŞ .23

 

BİRİNCİ BÖLÜM

SİGORTA PRİMİ

 

SİGORTA PRİMİ KAVRAMI. 25

Genel Olarak . 25

Safi Prim – Gayri Safi Prim Ayrımı 31

Rizikonun Gerçekleşme Olasılığının Prim Miktarına Etkisi. 33

Sigorta Bedelinin Prim Miktarına Etkisi 36

Sigorta Süresinin Prim Miktarına Etkisi 37

Primi Nemalandırma İmkanının Prim Miktarına Etkisi. 38

Sigorta Ettiren Sayısının Fazlalığının Prim Miktarına Etkisi 39

f Muafiyet Kayıtlarının Prim Miktarına Etkisi . 40

Tek Prim – Dönemsel Prim Ayrımı . 40

İlk Prim – İzleyen Prim Ayrımı 41

Sabit Prim- Değişir Prim Ayrımı 42

Prim Ödeme Yükümlülüğünün Hukuki Niteliği . 44

PRİMİN BELİRLENMESİ . 45

Tarife Rejimleri 47

Tanzim Edilmiş Tarife Sistemi. 48

Tasdik Edilmiş Tarife Rejimi . 49

Serbest Tarife Rejimi 50

Türk Hukukunda Durum. 51

Rizikonun Kapsamının Prime Etkisi . 54

“All Risk”- “Named Perils” Ayrımı 54

 

14 İçindekiler

Ek Teminatların Dahil Edilmesi .56

Çeşitli Sigorta Türleri Bakımından Değerlendirme58

Yenideğer Sigortaları 58

Takseli Sigorta.58

Kısmi Sigorta .60

Grup Mal Sigortaları .60

Kombine Sigortalar .61

Aynen İfa Klozu İçeren Sigortalar62

Avrupa Birliği Adalet Divanının Cinsiyetin Sigorta Priminin

Üzerindeki Etkisine Dair Kararı .63

III. SİGORTA PRİMİNE HÂKİM OLAN İLKELER65

Primin Rizikoya Uygunluğu İlkesi .65

Primde Adalet, Makuliyet ve Emniyeti Teşvik İlkesi 68

Primin Bölünebilirliği İlkesi 70

İstisna: Primin Bölünmezliği İlkesi71

Yetkisiz Temsil.72

Rizikonun İmkansızlaşması .73

Rizikonun Kasten Gerçekleştirilmesi.74

Sözleşme Öncesi Beyan Yükümlülüğünün İhlali77

Rizikonun Ağırlaşması .79

Geçmişe Etkili Sigorta .79

Aşkın Sigorta .83

PRİM MİKTARININ SÖZLEŞME SÜRESİ İÇİNDE DEĞİŞTİĞİ ÖZEL DURUMLAR.85

Ayarlama Klozları.85

Genel Olarak Sigorta Sözleşmelerinde Ayarlama Klozları.85

Sigorta Sözleşmelerindeki Ayarlama Klozlarının Denetimi .86

Sigorta Sözleşmelerindeki Ayarlama Klozları ile Sigorta Ettirene

Tanınan Kanuni Fesih Hakkı87

Sigorta Ettirenin Kullanacağı Kanuni Fesih Hakkının Hüküm

Doğurması.91

Ayarlama Klozları ve Hayat Sigortalarına Uygulanabilirliği .92

Ayarlama Klozları ve Tüketicinin Taraf Olduğu Sigorta

Sözleşmelerine Uygulanabilirliği.92

Genel Şartlarda Meydana Gelen Değişiklikler .93

Kısmi Hasar 96

Rizikonun Hafiflemesi 97

 

İçindekiler 15

Genel Olarak Sigorta Sözleşmelerinde Rizikonun Hafiflemesi . 97

Sigorta Ettirenin Rizikonun Hafiflemesi Durumunda Prim İndirimi

Talep Hakkı. 98

Prim İndirimi Talep Edilmesinin Yapılacak İadeler Bakımından

Yarattığı Durum 99

Sözleşme Öncesi Beyan Yükümlülüğüne Aykırılık . 101

Rizikonun Ağırlaşması . 110

Rizikonun Aynı Anda Ağırlaşması ve Hafiflemesi 114

Sözleşmesel Yükümlülük İhdası 114

Geçmişe Etkili Sigortanın Sözleşme Kurulduktan Sonra Kararlaştırılması. 115

Sınırlı Ayni Hak Sahibinin Sözleşmeye Taraf Olması 116

Eksik Sigorta 116

Aşkın Sigorta . 121

Sonradan Takse Anlaşması Yapılması veya Taksenin İndirilmesi 124

Çifte Sigorta 127

Grup Sigortalarında Gruptan Ayrılma ya da Gruba Daha Sonradan Dahil

Olma 128

Yenidoğanın Ya Da Evlat Edinilen Küçüğün Özel Sağlık Sigortasına Dahil

Edilmesi. 129

Ömür Boyu Yenileme Garantili Özel Sağlık Sigortası Sözleşmeleri . 131

Hayat Sigortalarında Sigorta Bedelinin Artırımı 132

Yanılma Hâli 134

Sigorta Ettiren Bakımından Gabin (Aşırı Yararlanma) . 135

Sigorta Sözleşmesinin Uyarlanması 136

 

İKİNCİ BÖLÜM

 

PRİM BORCUNUN İFASINA İLİŞKİN ESASLAR

 

PRİM BORÇLUSU OLARAK SİGORTA ETTİREN SIFATI 139

Genel Olarak . 139

Sigorta Ettiren Sıfatında Özel Durumlar 140

Başkası Lehine Sigortalarda Sigorta Ettiren Sıfatı 140

Kimin Olacaksa Onun Lehine Sigortalar . 143

TTK md. 1431 ile Tanınan Sözleşmeyi Devralma Hakkı 144

Müşterek Menfaatlerin Sigortalanması Durumunda Sigorta Ettiren

Sıfatı . 146

Sigortalı Menfaatin Devri Durumunda Sigorta Ettiren Sıfatı 147

Genel Kural 147

 

16 İçindekiler

 

Sigortalı Menfaatin Değişmesine Rağmen Sigorta

Sözleşmesinin Devam Etmesi .151

TTK md. 1470 Hükmünün Uygulanmayacağı Durumlar156

Başkası Lehine Sigortalar .156

Kimin Olacaksa Onun Lehine Sigortalar.157

iii. Kombine Sigortalar 159

TTK md. 1470 Hükmünün Değerlendirilmesi159

Sigorta Sözleşmesinin Temsil Yoluyla Kurulması ve Sigorta Ettiren

Sıfatı160

Sigorta Ettirecek Olan Şahsın Sigorta Ettiren Sıfatını Kazandığı

Özel Durumlar.162

Yetkisiz Temsil.165

Sınırlı Ayni Hak ile Sınırlanmış Mal Üzerindeki Menfaatlerin

Sigortası 174

Hayat Sigortalarında Haciz veya İflas Durumunda Lehtarın Sigorta

Ettiren Yerine Geçmesi .176

Sigorta Sözleşmesinin Sona Ermiş Olmaması .177

Lehtarın Dönülebilir Lehtar Olması.177

Sigorta Ettirenin Onayı .179

Ödemenin Yapılmış Olması.180

Taraf Olmanın Sonucu 182

Grup Sigortalarında Sigorta Ettiren ve Sigortalının/Lehtarın Sigorta

Ettiren Yerine Geçmesi .183

Üçüncü Kişinin Prim Borcunu İfa Etmesi.186

TTK md. 1417 Uyarınca Teminat Verilmesi.191

Hekimlik Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortalarında Sigorta Ettiren

Sıfatı192

Zorunlu Sorumluluk Sigortalarında Sigortacının Sözleşmenin Sona

Ermesinden Sonraki Sorumluluğu Halinde Prim Ödeme Borçlusu .193

Denizaşırı Satış Sözleşmelerini Düzenleyen INCOTERMS

Kayıtlarında Sigorta Ettiren Sıfatı194

PRİM ALACAKLISI OLARAK SİGORTACI SIFATI195

Sigortacı Sıfatında Özel Durumlar196

Müşterek Sigorta ve Kısmi Sigorta196

Çifte Sigorta 198

Sigorta Havuzları.202

Muafiyet Kayıtları .202

 

İçindekiler 17

Birincil ve İkincil Sigortalar . 203

İkincil (Tali) Klozlar . 203

Portföy Devri 204

Sigorta Aracılarının Prim Tahsil Yetkisi 205

Sigorta Acentesinin Prim Tahsil Yetkisi 206

Sigorta Brokerinin Prim Tahsil Yetkisi 208

Pazarlamacının Prim Tahsil Yetkisi. 211

Prim Alacağının Devri ve İcra Müdürlüğüne Ödeme. 212

III. PRİM BORCUNUN İFA YERİ. 212

PRİM BORCUNUN İFA ZAMANI. 216

PRİM BORCUNUN İFA ŞEKLİ 217

Kredi Kartı İle Ödeme 219

Banka Havalesi İle Ödeme 222

Otomatik Ödeme Talimatı İle Ödeme. 223

Hesaptan Çekme Yetkisi İle Ödeme 224

Posta İle Ödeme 225

Kambiyo Senedi İle Ödeme. 225

Tüketici Sıfatına Sahip Sigorta Ettirenler Bakımından Prim

Borcunun Kambiyo Senedi ile Ödenmesi. 230

Prim Borcunun Çek ile Ödenmesi Durumu 231

Prim Borcunun Kısmen Ödenmesi 232

Prim Borcunun Yabancı Para İle Ödenmesi. 234

PRİM BORCUNUN İFASI VE SONUÇLARI . 235

Primin İfası Sonucu Makbuz 238

Riziko Gerçekleştikten Sonra Primin Ödenmesi 240

VII. SİGORTA ETTİRENE TANINAN CAYMA HAKKI . 241

Kararlaştırılan Primin Yarısını Ödeyerek Sözleşmeden Cayma Hakkı 241

Hayat Sigortalarında Cayma Hakkı 243

TKHK ile Tüketiciye Tanınan Cayma Hakkı 245

 

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

 

ZARAR SİGORTASI VE BİR YILA KADAR OLAN HAYAT SİGORTASI

SÖZLEŞMELERİNDE PRİM ÖDEME BORCUNDA TEMERRÜT

 

TEMERRÜT KAVRAMI VE ŞARTLARI 247

Tek Prim Ya Da Prim Borcunun İlk Taksiti Açısından Muacceliyet 249

 

18 İçindekiler

Sözleşmenin Kurulmasının Muacceliyet Üzerindeki Etkisi250

Poliçenin Teslimi .251

Poliçenin Teslim Edilmemesinin Sigorta Ettirene Kaçınma Hakkı

Vermesi.256

Poliçenin Geç Teslim Edilmesi.257

İzleyen Primler Açısından Muacceliyet 261

Muacceliyet Açısından Özel Durumlar.265

Karada ve Denizde Eşya Taşıma İşlerine İlişkin Sigortalarda

Muacceliyet 265

Sigorta Sözleşmelerinin Yenilenmesi Durumunda Muacceliyet .268

Abonman Sözleşmelerinde Muacceliyet 273

Sigorta İlmühaberinin Verilmesi Durumunda Muacceliyet 276

Sigorta Sözleşmelerinin Susma Yoluyla Kurulmasında Muacceliyet.277

Aydınlatma Yükümlülüğünün Yerine Getirilmemesi Halinde

Muacceliyet 282

Teklifnamenin Verilmesi Sırasında Ödeme Yapılması Halinde

Muacceliyet 283

Geçmişe Etkili Sigortalarda Muacceliyet.284

Geçici Sigorta Himayesinde Muacceliyet286

İlk Riziko Sigortalarında Muacceliyet 289

Grup Sigortalarında Muacceliyet 291

Erteleme Sözleşmesinin Mevcudiyeti Halinde Muacceliyet .292

İlk Prim Bakımından Erteleme Sözleşmesi294

İzleyen Primler Bakımından Erteleme Sözleşmesi 296

Hayat Sigortaları Bakımından Özel Durum .296

İhtar .297

Tek Prim veya İlk Taksit Bakımından İhtar 299

İzleyen Primler Bakımından İhtar .300

İhtar Yükümlüsü ve Muhatabı 306

İhtarın Zamanı 307

İhtarın Şekli.307

İhtarın İçeriği.308

TEMERRÜDÜN SONUÇLARI .309

Tek Prim Ya Da İlk Taksit Bakımından Temerrüdün Sonuçları .313

Sözleşmeden Cayma .313

Caymanın Hukuki Niteliği314

 

İçindekiler 19

Cayma Beyanı. 315

Sigortacının Üç Ay Boyunca Hareketsiz Kalması 319

Aynen İfa ve Gecikme Faizi 321

İzleyen Primler Bakımından Temerrüdün Sonuçları . 323

Sözleşmenin Feshi 323

Aynen İfa Talebi . 333

İki Haklı İhtar Nedeniyle Sözleşmenin Sona Erdirilmesi 334

Can Sigortalarında İndirime İlişkin Hükümlerin Saklı Olması 336

Sözleşmenin Cayma Ya Da Fesih Nedeniyle Sona Ermesinden Sonra

Primin Ödenmesi  337

 

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

 

BİR YILDAN BERİ YÜRÜRLÜKTE BULUNAN ve BİR YILLIK PRİMİ ÖDENMİŞ HAYAT

SİGORTASI SÖZLEŞMELERİNDE PRİM ÖDEME BORCUNDA TEMERRÜT

SİGORTADAN AYRILMA (İŞTİRA). 341

Amaç . 341

Hukuki Nitelik 342

Uygulama Alanı. 343

Zamansal Uygulama Alanı 343

Maddi Uygulama Alanı. 346

Ayrılma Hakkını Kullanacak Kişi. 348

Sigorta Ettiren 348

Lehtar. 350

İflas Masası. 353

Devralan Alacaklı 354

Hacizli Alacaklı 356

Rehinli Alacaklı. 358

Sigortalı 359

Poliçenin İadesi Sorunu. 360

Ayrılma Bildiriminin Şekli- Süresi ve Hukuki Niteliği . 361

Yaşama İhtimaline Karşı Yapılmış Hayat Sigortası Sözleşmelerinde

Sigortalının Sağlıklı Olduğunu İspat Etmesi. 364

Ayrılmanın Sonuçları. 368

Ayrılma Değerinin Ödenme Tarihi ve Temerrüt 370

Kısmi Ayrılma Sorunu 371

Prim Ödemeden Muaf Sigortadan Ayrılma. 372

 

20 İçindekiler

Ayrılma Değerinin Hesaplanması.372

Değerlendirme ve Kanaatimiz .376

SİGORTADAN ÖDÜNÇ ALMA (İSTİKRAZ)378

Amaç378

Hukuki Nitelik 380

Uygulama Alanı382

Maddi Uygulama Alanı382

Zamansal Uygulama Alanı.382

Hakkı Kullanacak Kişi383

Ödünç Paranın Talep Edilmesi .386

Ödünç Paranın Hukuki Niteliği ve Miktarı386

Talep ve Sigortacının Ödeme Zamanı 387

Poliçenin Devri Sorunu 388

Ödünç Paraya Uygulanacak Faiz 389

Ödünç Para Alındıktan Sonra Ayrılma Hakkının Kullanılması 390

Ödünç Para ve Temerrüt .390

III. PRİM ÖDEMEDEN MUAF SİGORTA (TENZİL) .392

Amaç392

Uygulama Alanı394

Zamansal Uygulama Alanı.394

Maddi Uygulama Alanı395

Kanundan Doğan Diğer Hakların Kullanılmamış Olması 396

Hakkı Kullanacak Kişi396

Prim Ödemeden Muaf Sigortaya Bağlanan Sonuçlar.398

Prim Ödemesinin Belirli Bir Süre Ertelenmesi Durumunun Prim

Ödemeden Muaf Sigorta İle İlişkisi 401

Sigorta Bedelinin Tekrar Yükseltilmesi (Canlandırma).402

Sözleşmeyi Kısmi Prim Ödemeden Muaf Sigortaya Dönüştürme405

Prim Ödemeden Muaf Sigorta ve Sözleşmeden Ayrılma Arasındaki Fark .405

Değerlendirme ve Kanaatimiz .406

SONUÇ.409

KAYNAKÇA.423