İÇİNDEKİLER İçindekiler Onikinci Baskıya Önsöz 5 Beşinci Baskıya Önsöz 6 Kısaltmalar 23 Birinci Kısım: HUKUKA GİRİŞ Bölüm 1 TOPLUM DÜZENİ VE TOPLUM DÜZENİNİ SAĞLAYAN KURALLAR I. TOPLUMSAL HAYAT 27 II. TOPLUM HAYATINI DÜZENLEYEN KURALLAR 28 A. Din Kuralları 28 B. Ahlâk Kuralları 29 C. Görgü Kuralları 30 D. Hukuk Kuralları 30 1. Kavram ve Tanım 30 2. Hukuk Kuralları ile Toplum Hayatını Düzenleyen Diğer Kurallar Arasındaki Farklılıklar ve İlişkiler 31 a. Din Kuralları ile Hukuk Kuralları Arasında 32 b. Ahlâk Kuralları ile Hukuk Kuralları Arasında 33 c. Görgü (Nezaket) Kuralları ile Hukuk Kuralları Arasında 35 3. Hukuk Kuralının Unsurları 36 a. Düzenleme Konusu 36 b. İrade (Emir) 36 c. Yaptırım (Müeyyide) 37 ca. Ceza Hukukunda 38 cb. İdare Hukukunda 40 cc. Özel Hukukta 40 4. Hukuk Kuralının Özellikleri 48 5. Hukuk Kurallarının Niteliklerine Göre Ayrımı 49 a. Emredici Hukuk Kuralları 50 b. Tanımlayıcı Hukuk Kuralları 51 c. Tamamlayıcı Hukuk Kuralları 51 ç. Yorumlayıcı Hukuk Kuralları 52 d. Düzen Kuralları 53 III. HUKUKUN ÇEŞİTLİ ANLAMLARI 53 A. Pozitif (Müspet) Hukuk 53 B. Mevzu Hukuk 54 C. Tabi (Doğal, İdeal) Hukuk 54 Ç. Objektif Hukuk – Sübjektif Hukuk 55 D. Maddî Hukuk – Usul Hukuku 56 E. Hukuk Bilimi 56 F. Hukuk Tarihi 57 G. Hukuk Felsefesi 57 Ğ. Hukuk Sosyolojisi 57 H. Karşılaştırmalı Hukuk 58 I. Hukuk Dogmatiği 58 İ. Hukuk Siyaseti 58 J. Adli Tıp 59 K. Adalet Psikolojisi 59 IV. HUKUKUN AMAÇLARI 59 A. Dirlik ve Düzeni Sağlama 59 B. Hukuki Güvenliği Sağlama 60 C. Adaleti Sağlama 60 Ç. Yeniliklere ve Değişimlere Uyum Sağlayacak Tedbirleri Alma 63 V. HUKUK KURALLARININ OLUŞUMUNA TEORİK YAKLAŞIM: HUKUK OKULLARI 64 A. Doğal Hukuk Okulu 64 B. Sosyolojik Hukuk Okulu 65 C. Tarihçi Hukuk Okulu 65 Ç. Analitik Hukuk Okulu 66 Bölüm 2 POZİTİF HUKUKUN KAYNAKLARI I. ASLİ KAYNAKLAR 68 A. Yazılı Kaynaklar 68 1. Anayasa 69 2. Kanunlar 73 3. Uluslararası Anlaşmalar 77 4. Kanun Gücünde Olan Diğer Kaynaklar 79 5. Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri 81 a. Olağan Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri 81 b. Olağanüstü Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri 81 6. Yönetmelikler (=Talimatnameler) 82 B. Örf ve Adet Hukuku 83 1. Örf ve Adet Hukukunun Unsurları 83 2. Örf ve Âdetin Türleri 85 3. Örf ve Âdetin Tespiti 85 4. Örf ve Adetin Fonksiyonları 86 5. Örf ve Âdetin Önemi 86 II. YARDIMCI KAYNAKLAR 88 A. Yargı (Mahkeme) Kararları 88 B. Bilimsel Görüşler (Doktrin=Öğreti) 90 III. HÂKİMİN HUKUK YARATMASI 91 A. Hâkimin Hukuk Yaratması Kavramı 91 B. Hukuk Yaratma Yetkisinin Kullanım Alanı: Hukukta Boşluk 93 C. Hukukta Boşlukların Giderilmesi 96 IV. HÂKİMİN TAKDİR YETKİSİ 97 Bölüm 3 HUKUK KURALLARININ UYGULANMASI I. ANLAM BAKIMINDAN 99 A. Yorum Türleri 100 1. Yasama Yorumu 100 2. Yargı Yorumu 101 3. Bilimsel Yorum 101 B. Yorum Metotları 101 1. Lafzî (Deyimsel, Söze Göre) Yorum Metodu 102 2. Kavramcı Yorum Metodu 103 3. Tarihsel Yorum Metodu 104 4. Objektif Amaca Göre Yorum Metodu 105 5. Menfaatler İçtihadı Metodu 105 6. Değer İçtihadı Metodu 106 7. İdeal Bir Muhatabın Araştırılması Metodu 106 8. Sistematik Yorum Metodu 106 C. Hukuk Kurallarının Uygulanmasında Mantık Kuralları 107 1. Kıyas 107 2. Evleviyet (Öncelik) 108 3. Aksi ile Kanıt 109 II. ZAMAN BAKIMINDAN 110 A. Hukuk Kurallarının Yürürlüğe Girmesi 110 B. Hukuk Kurallarının Yürürlükten Kalkması 111 1. Kanunların Yürürlükten Kalkması 111 a. Sürenin Dolması ile Yürürlükten Kalkma 111 b. Başka Bir Kanunla Yürürlükten Kalkma 112 c. Anayasa Mahkemesi’nce İptal 112 2. Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Yürürlükten Kalkması 112 3. Yönetmeliklerin Yürürlükten Kalkması 113 C. Hukuk Kurallarının Çatışması 113 Ç. Kanunların Geçmişe Yürümesi 114 1. Kural: Kanunlar Geçmişe Yürümez 114 2. Kanunların Geçmişe Yürümemesi Kuralının İstisnaları 115 a. Özel Hukuk Alanında 115 b. Kamu Hukuku Alanında 116 III. YER BAKIMINDAN 117 A. Mülkîlik (Yersellik, Ülkesellik) İlkesi 117 B. Kişisellik (Şahsilik) İlkesi 117 Bölüm 4 KANUNLAŞTIRMA VE İKTİBAS I. TANIM 119 II. KANUNLAŞTIRMANIN AMACI VE SEBEPLERİ 120 III. KANUNLAŞTIRMA METODLARI 121 A. Somut Olay Metodu 121 B. Soyut Kural Metodu 122 IV. KANUNLAŞTIRMA HAREKETLERİ 122 A. Batıda 122 B. Türkiye’de 123 1. Osmanlı Devleti Döneminde 123 2. Cumhuriyet Döneminde 126 Bölüm 5 HUKUK SİSTEMLERİ I. KARA AVRUPASI HUKUK SİSTEMİ 131 II. ANGLO–SAKSON SİSTEMİ 133 A. Özellikleri 133 B. Kara Avrupası Sisteminden Farklı Yönleri 134 III. İSLAM HUKUK SİSTEMİ 134 A. Kavram 134 B. Kaynakları 135 IV. SOSYALİST HUKUK SİSTEMİ 136 Bölüm 6 HUKUK KURALLARININ SINIFLANDIRILMASI I. SINIFLANDIRMANIN ÖNEMİ 139 II. KAMU HUKUKU–ÖZEL HUKUK AYRIMI 139 A. Ayrımın Ölçütleri 140 B. Ayrımı Reddeden Görüşler 142 C. Uygulamada Kamu Hukuku–Özel Hukuk Ayrımı 143 III. HUKUKUN SINIFLANDIRILMASI 143 A. Kamu Hukuku 143 1. Anayasa Hukuku 144 2. İdare Hukuku 145 3. Ceza Hukuku 147 4. Milletlerarası Hukuk (Devletler Genel Hukuku) 149 5. Vergi Hukuku 151 6. Sosyal Güvenlik Hukuku 152 7. Maden Hukuku 154 8. Çevre Hukuku 154 9. Genel Kamu Hukuku 155 10. Yargılama Usulü Hukuku 156 B. Özel Hukuk 158 1. Medeni Hukuk 158 2. Ticaret Hukuku 160 3. Tüketici Hukuku 162 4. Fikri ve Sınai Mülkiyet Hukuku 163 C. Karma Hukuk 164 1. Medeni Yargılama Hukuku 164 2. Noterlik Hukuku 165 3. İş Hukuku 166 4. Hava Hukuku 166 5. Bankacılık Hukuku 167 6. Sermaye Piyasası Hukuku 168 7. Toprak Hukuku 168 8. İmar Hukuku 168 9. Devletler Özel Hukuku 169 10. Tıp Hukuku 171 11. Bilişim Hukuku 171 12. Rekabet Hukuku 172 İkinci Kısım: HUKUKUN TEMEL KAVRAM VE KURUMLARI Bölüm 7 HAK I. TANIM 175 A. İrade Teorisi 175 B. Menfaat Teorisi 175 C. Karma Teori 176 II. İNSAN HAKLARI (HUMAN RIGHTS) 176 A. Kavram, Tanım ve Nitelikleri 176 B. İnsan Haklarının Türleri 178 1. Kişi Hakları ve Ödevleri 178 2. Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar ve Ödevler 179 3. Siyasi Hak ve Ödevler 179 C. İnsan Haklarının Düzenlenmesi 179 1. Önleyici Sistem 179 2. Düzeltici Sistem 180 Ç. İnsan Haklarının Sınırlanması, Kullanılmasının Durdurulması, Kötüye Kullanılmaması 181 1. İnsan Haklarının Sınırlanması 181 2. İnsan Haklarının Kötüye Kullanılmaması 181 3. İnsan Haklarının Durdurulması 181 D. İnsan Haklarının Korunması 182 1. Milli Düzeyde 182 2. Uluslararası Düzeyde 184 a. Birleşmiş Milletler Düzeyinde 184 b. Bölgesel Düzeyde 186 III. ÖZEL HAKLAR 189 A. Niteliklerine Göre 190 1. Mutlak Haklar 190 a. Mallar Üzerindeki Mutlak Haklar 190 b. Kişiler Üzerindeki Mutlak Haklar 193 2. Nispî Haklar 194 B. Konularına Göre 196 C. Devredilip Devredilememelerine Göre 197 Ç. Amaçlarına Göre 198 1. Yenilik Doğuran Haklar 199 2. Alelâde Haklar 200 D. Bağımsız veya Başka Bir Hakka Bağlı Olmalarına Göre 200 IV. HAKLARIN KAZANILMASI 201 A. Aslen Kazanılması 201 B. Devren Kazanılması 202 C. Hakların Tesisen Kazanılması 202 Ç. Hakların Kazanılmasında İyiniyet 203 1. Kavram ve Şartları 203 2. İyiniyetin Korunması 205 3. İyiniyetin İspatı 206 4. İyiniyetin Etkisi 207 5. İyiniyetin Korunduğu Başlıca Haller 207 V. HAKLARIN KAYBEDİLMESİ 212 A. Hukukî Olaylarla Kaybı 212 B. Hakkın Hukuki Fiillerle Kaybı 214 C. Hukuki İşlemlerle Kaybı 214 VI. DÜRÜST DAVRANMA İLKESİ VE HAKKIN KÖTÜYE KULLANILMASI YASAĞI 214 A. İlkenin Uygulama Alanı 216 1. Kanundan veya Sözleşmeden Doğan Hakların Kullanılması Ve Borçların Yerine Getirilmesinde 216 2. Kanunların Yorumlanmasında ve Tamamlanmasında 217 3. Hukukî İşlemlerde 217 4. Davranışa Hukuki Sonuç Bağlayarak Tamamlama 221 B. Hakkın Kötüye Kullanılması 222 1. Hakkın Kötüye Kullanılmasının Şartları 222 2. Hakkın Kötüye Kullanılmasının Uygulama Alanı 224 3. Hakkın Kötüye Kullanılmasının Sonuçları 226 VII. HAKLARIN KORUNMASI 226 A. Devlet Eli ile Korunması 227 1. Talep Hakkı 227 2. Dava Hakkı 228 a. Dâva Çeşitleri 228 b. Dâvada İspat 230 c. Dâvaya Karşı Savunma Yolları 234 ç. Cebrî İcra Yolu (İcra ve İflas Hukuku) 238 3. Tahkim Yargılaması Yolu 238 4. Arabuluculuk 240 B. Hakkın Hak Sahibi Tarafından Korunması 242 1. Haklı Savunma (Meşru Müdafaa) 243 2. Zaruret Hali 244 3. Kendi Hakkını Korumak İçin Kuvvet Kullanma 245 Bölüm 8 HUKUKİ OLAY, FİİL VE İŞLEMLER I. HUKUKİ OLAYLAR 247 II. HUKUKÎ FİİLLER 248 A. Hukuki Fiil Kavramı 248 B. Hukuki Fiil Türleri 248 1. Hukuka Aykırı Fiiller 248 2. Hukuka Uygun Fiiller 249 III. HUKUKÎ İŞLEMLER 250 A. Hukuki İşlem Kavramı ve Unsurları 250 1. Kurucu Unsurlar 251 2. Geçerlik Unsurları 253 3. Etkinlik Unsurları (Tamamlayıcı Unsurlar) 254 B. Hukuki İşlemin Sakatlığı ve Çeşitleri 254 1. İrade ile Açıklanması Arasındaki Kasıtlı Uygunsuzluk 254 2. İrade ile Açıklanması Arasında Kasıtlı Olmayan Uygunsuzluk 257 a. Hata (Yanılma) 257 b. Hile (Aldatma) 258 c. Tehdit – İkrah (Korkutma) 259 ç. Hata (Yanılma), Hile (Aldatma) ve Tehdidin (Korkutmanın) Hükmü 259 C. Hukuki İşlemlerin Türleri 260 1. Tarafların Sayısı Bakımından 260 a. Tek Taraflı Hukukî İşlemler (Unilateral Transactions) 260 b. İki ve Çok Taraflı Hukukî İşlemler 260 2. Hüküm ve Sonuçlarını Doğurdukları Ana Göre 266 3. İvazlı ve İvazsız İşlemler 267 4. Malvarlığına Yaptıkları Etkilere Göre 267 5. Sebebe Bağlı Olan ve Olmayan İşlemler 268 a. Sebebe Bağlı İşlemler 268 b. Sebebe Bağlı Olmayan İşlemler 270 c. Ayrımın Sonuçları 270 6. Kamu Hukuku İşlemleri 271 a. Yasama İşlemleri 271 b. Yargısal İşlemler 272 c. İdarî İşlemler 272 Bölüm 9 KİŞİLER HUKUKU I. GERÇEK KİŞİLER (REAL PERSONS) 275 A. Kişiliğin Başlangıcı 276 B. Kişiliğin Sona Ermesi 277 1. Ölüm Karinesi 277 2. Gaiplik 278 C. Kişilerin Ehliyetleri 279 1. Hak Ehliyeti 279 2. Fiil Ehliyeti 281 a. Fiil Ehliyetinin Şartları 281 b. Fiil Ehliyetinin Kapsamı 283 c. Fiil Ehliyetine Göre Gerçek Kişiler 284 II. TÜZEL KİŞİLER 289 A. Tüzel Kişiliğin Başlangıcı 290 1. Serbest Kuruluş Sistemi 290 2. İzin (Müsaade) Sistemi 291 3. Tescil Sistemi 291 B. Tüzel Kişilerin Türleri 292 1. Yapılarına Göre 292 2. Tabi Oldukları Hukuka Göre 293 a. Kamu Tüzel Kişileri 293 b. Özel Hukuk Tüzel Kişileri 295 3. Amaçları Bakımından 295 4. Kuruluş Tarzları ve Faaliyet Konuları Bakımından 296 C. Tüzel Kişiliğin Ehliyetleri 296 1. Hak Ehliyeti 296 2. Fiil Ehliyeti 297 Ç. Tüzel Kişiliğin Sona Ermesi 298 1. Sona Erme Şekilleri 298 2. Sona Eren Tüzel Kişiliğin Mallarının Durumu 299 D. Dernekler ve Vakıflar 299 1. Dernekler 299 2. Vakıflar 302 III. KİŞİLERİN HISIMLARI 304 A. Kan Hısımlığı 304 1. Altsoy – Üstsoy Hısımlığı 304 2. Yansoy Hısımlığı 305 3. Kan Hısımlığının Derecesi 305 B. Sözleşmeye Dayanan Hısımlık 305 1. Kayın Hısımlığı 305 2. Evlatlık İlişkisinden Doğan Hısımlık 306 C. Hısımlık İlişkisinin Hukuki Sonuçları 306 IV. KİŞİLERİN ADLARI (İSİMLERİ) VE KORUNMASI 307 A. Ad Çeşitleri 307 1. Öz Ad 307 2. Soy Adı 308 3. Zorunlu Olmayan Diğer Adlar 310 4. Ticaret Unvanı 310 5. İşletme Adı 311 6. Tüzel Kişilerin Adları 311 7. Marka 311 B. Adın Değiştirilmesi 311 C. Adın Korunması 312 Ç. Adın Düzeltilmesi 313 V. KİŞİLERİN YERLEŞİM YERİ 313 A. Yerleşim Yerinin Tabi Olduğu İlkeler 313 B. Gerçek Kişilerin Yerleşim Yeri 314 C. Tüzel Kişilerin Yerleşim Yeri 315 Bölüm 10 ÂİLE HUKUKU I. NİŞANLANMA 318 II. EVLENME 321 A. Evliliğin Şartları 321 1. Esasa ilişkin Şartlar 321 2. Şekle ilişkin Şartlar 323 a. Evlenme İradesinin Bizzat Açıklanması 323 b. Resmî Şekil 324 B. Evliliğin Genel Hükümleri 324 C. Evlilik Birliğinin Korunması 326 Ç. Eşlerin Mallarının Yönetimi 328 D. Evliliğin Sona Ermesi 330 1. Ölüm ve Gaiplik 330 2. Evlenmenin Geçersizliği 330 3. Evlenmenin Butlanı 331 4. Boşanma 334 a. Boşanmanın Sebepleri 334 b. Boşanmanın Hukukî Sonuçları 336 III. SOYBAĞI 338 A. Tanım ve Çeşitleri 338 B. Çocuk ile Ana Arasında Soy Bağının Kurulması 338 C. Çocuk ile Baba Arasında Soy Bağının Kurulması 339 1. Evlilik Yoluyla 339 2. Tanıma Beyanı ile 342 3. Babalık Davası ile 343 Ç. Evlat Edinme 343 D. Soy Bağının Hükümleri 345 1. Soybağının Velayet Hakkına Bağlı Olmayan Hükümleri 345 2. Soy Bağının Velayet Hakkına Bağlı Olan Hükümleri 347 IV. AİLE TOPLULUĞU 355 V. VESAYET 358 Bölüm 11 MİRAS HUKUKU I. MİRASÇILAR 366 A. Kanuni Mirasçılık 366 B. İradî (Mansup) Mirasçılık 367 II. ÖLÜME BAĞLI TASARRUFLAR 369 III. ÖLÜME BAĞLI TASARRUFLARIN HÜKÜMSÜZLÜĞÜ 374 IV. MİRASIN GEÇİŞİ 375 V. MİRASIN GEÇİŞİNDE MİRASÇILARIN KARARI 377 VI. MİRAS ORTAKLIĞI VE MİRASIN PAYLAŞIMI 378 VII. MİRAS SEBEBİYLE İSTİHKAK DAVASI 381 Bölüm 12 EŞYA HUKUKU I. EŞYA KAVRAMI VE UNSURLARI 383 II. TAPU SİCİLİ 385 A. Kavram 385 B. Tapu Siciline Egemen Olan İlkeler 386 C. Tapu Sicilinin Unsurları 388 Ç. Tapu Sicili İşlemleri 389 1. Kayıt 389 2. Tescil 389 3. Şerh 391 4. Beyanlar 392 D. Elektronik Tapu Sicili 393 II. ZİLYETLİK 395 A. Zilyetliğin Unsurları 396 B. Zilyetliğin konusu 397 C. Zilyetliğin Türleri 397 Ç. Zilyetliğin Kazanılması 398 D. Zilyetliğin Korunması 400 1. Savunma Hakkı 400 2. Zilyetliği Koruyan Davalar 400 3. Zilyetliğin İdari Yoldan Korunması 401 4. Zilyetliğin Hak Karinesi Olarak Korunması (Taşınır Davası) 401 E. İade ile Yükümlü Zilyedin Sorumluluğu 402 III. MÜLKİYET 403 A. Malikin Mülkiyet Hakkından Doğan Yetki ve Ödevleri 403 1. Malikin Yetkileri 403 2. Malikin Ödevleri 404 B. Konusu ve Kapsamı 405 1. Bütünleyici Parça 405 2. Eklenti 406 3. Mülkiyetin Türleri 407 a. Tek Mülkiyet 407 b. Ortak Mülkiyet 407 3. Taşınmaz Mülkiyeti 410 4. Taşınır Mülkiyeti 413 IV. SINIRLI AYNİ HAKLAR 415 A. İrtifak Hakları 415 B. Rehin Hakları 417 1. Taşınmaz Rehni 417 a. İpotek 419 b. İrad Senedi 420 c. İpotekli Borç Senedi 421 2. Taşınır Rehni 421 a. Teslime Bağlı Rehin 423 b. Hapis Hakkı 423 Bölüm 13 SORUMLULUK I. HUKUKİ SORUMLULUK 425 A. Medeni ve Borçlar Hukukunda 425 1. Kaynakları Bakımından 425 a. Kanunî Sorumluluk 425 b. Hukukî İşlemlerden Kaynaklanan Sorumluluk 426 c. Haksız Fiil Sorumluluğu 426 aa. Kusura Dayanan Sorumluluk 427 bb. Kusursuz Sorumluluk 429 2. Hukukî Sonuçları Bakımından 431 a. Kişilik Varlığı ile Sorumluluk 431 b. Malvarlığı ile Sorumluluk 431 aa. Sınırsız Sorumluluk 432 bb. Sınırlı Sorumluluk 432 B. İdare Hukukunda 433 1. İdarenin Kusura Dayanan Sorumluluğu 433 a. Hizmet Kusuru 434 b. Hizmet Kusuru Teşkil Eden Haller 435 c. Hizmet Kusuru – Kişisel Kusur Ayrımı 435 2. Kusursuz Sorumluluk 436 II. CEZAİ SORUMLULUK 437 A. Kavram 437 B. Cezai Sorumluluğun Şartları 438 III. CUMHURBAŞKANI’NIN, CUMHURBAŞKANI YARDIMCILARININ VE BAKANLARIN SORUMLULUĞU 439 A. Cumhurbaşkanının Sorumluluğu 439 1. Siyasi sorumluluğu 439 2. Cezai Sorumluluğu 440 B. Cumhurbaşkanı Yardımcılarının ve Bakanların Sorumluluğu 441 1. Cumhurbaşkanına Karşı Sorumluluğu 441 2. Cezai Sorumluluğu 441 3. Cezai Sorumluluğu 442 Bölüm 14 YARGI VE TEŞKİLATI I. YARGI FONKSİYONU VE YETKİSİ 443 II. YARGI SİSTEMLERİ 444 A. Yargı Birliği Sistemi 444 B. İdari Yargı Sistemi 444 C. Karma Sistem 445 III. YARGI YOLLARI 445 A. Anayasa Yargısı 445 1. Soyut Norm Denetimi 445 2. Somut Norm Denetimi (Def’i Yolu) 446 3. Anayasa Mahkemesi Kararlarının Niteliği 446 4. Yüce Divan Denetimi 446 5. Bireysel Başvuru Yolu 447 B. Disiplin Mahkemeleri 448 C. Adli Yargı 448 1. İlk Derece Mahkemeleri 449 a. Ceza Yargısı ve Ceza Mahkemeleri 449 b. Medeni Yargılama ve Hukuk Mahkemeleri 450 2. Bölge Adliye Mahkemeleri 452 3. Yargıtay 453 Ç. İdari Yargı 454 1. Temyiz Yeri: Danıştay 455 2. Bölge İdare Mahkemeleri 456 3. İdare ve Vergi Mahkemeleri 457 E. Seçim Yargısı ve Yüksek Seçim Kurulu 458 F. Hesap Yargısı ve Sayıştay 459 G. Uyuşmazlık Mahkemesi 459 Kaynakça 461 Kavramlar Dizini 469
