İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ VE TEŞEKKÜR 7 İÇİNDEKİLER 9 KISALTMALAR LİSTESİ 13 GİRİŞ 17 BİRİNCİ BÖLÜM KAMUSAL SİYASETİN VE POZİTİF HUKUKUN OLUŞTURULMASINDA YASAMA ERKİNİN ÜSTLENDİĞİ ROL I. YASAMA İŞLEVİNİN KAVRAMSAL ÇERÇEVESİ 39 II. YASAMA ERKİNİN SİYASAL SİSTEM İÇİNDEKİ YERİ 44 A. Yasama Organının Erkler Arası İlişkiler Bağlamında Sistem İçi Konumlanışı 44 B. Yasama Organının İşlevsel Anlamı, Kapsamı ve Faaliyet Alanı 55 C. Yasama Organının Temel Faaliyet Alanı Olarak Norm Oluşturma 58 1. Normun Varlığı Açısından Yaşamsal Bir Tartışma: Anayasaya Uygunluk Gerek Ama Yeter Koşul Mudur? 63 2. Bir Norm Türü Olan Kanunun Önerilişi ve Kanunlaştırma Girişiminin Kimin Tarafından Başlatıldığının Önemi 81 3. Kanunlaştırmanın İlk Ara Durağı: Meclis Başkanlık Divanı 84 a. Kanun Önerisinin Yasama Komisyonuna Gönderilmesi Yönünden 85 b. Kanun Önerisinin Genel Kurulda Müzakeresi Yönünden 87 4. Kanun Girişiminin Geleceğinin Çizildiği Aşama: Yasama Komisyonları 90 5. Kanun Önerisine Son Hâlinin Verilmesi: Yasama Genel Kurulu 95 a. Genel Kurulun İşlevsel Konumu ve Kurumsal Yapılanışının Kanunlaştırma Sürecine Etkisi. 95 b. Genel Kurulun Müzakere ve Karar Alma Usûlü 97 6. Kanunlaşma Sürecinde Bir Yürütme Aktörü Olarak Devlet Başkanı 104 7. Bir Yargı(lama) Aktörü Olarak Anayasa Mahkemesi (AYM)'nin Kanunlaşma Sürecindeki Yeri 109
10 İçindekiler
III. YASAMA ORGANININ İŞLEYİŞİNİ DÜZENLEYEN HUKUKSAL YAPI 115 A. Parlamento Hukukunun Kaynakları Açısından Genel Bir Değerlendirme 115 B. Anayasa Hükümlerinin Çizdiği Hareket Sahası 118 C. Yasama İçtüzüğünün Öngördüğü Hukuksal Mimari 119 D. Yerleşik Uygulama Hukukunun Boşlukları Doldurma İşlevi 121 E. Yasama Organı Uygulamalarının Yarattığı Hukuk 124 1. Yasama Sürecinin Engellenmesi (Obstrüksiyon) ve Hızlandırılması (Giyotin Usûlü) Kavramları. 125 2. Eylemli İçtüzük Değişikliği Sorunsalı 126 İKİNCİ BÖLÜM TÜRK ANAYASAL DÜZENİNDE YASAMA ERKİ VE KANUN YAPIMI I. TÜRK ANAYASACILIĞINDA PARLAMENTONUN TARİHSEL GELİŞİMİ 131 A. İmparatorluk Dönemi: Kurumsal Bir Gelenek Olarak Meclis Olgusu 131 1. Osmanlı İmparatorluğunda Siyasal Temsil İlkesinin Ortaya Çıkışı 131 2. 19. Yüzyıl Anayasal Belgeleri ve Parlamento Öncesi Kurumlar 135 3. Bir İlk Uygulama Olarak 1876 Kanun – i Esasisi ve Meclis - i Umumi 143 a. Anayasa Kavramının Mayalanmasındaki Düşünsel, Siyasal ve Hukuksal Koşullar 143 b. Yasama Organının Anayasal Yapı İçindeki İşlevi 145 aa. Anayasal Düzlemde Yasama Organının Düzenlenişi 145 bb. Yürütme Erkiyle İlişkisi Bağlamında Yasama Organının Siyasal Konumlanışı ve Kanun Yapımı 146 c. Gerçek Anlamda Meşrutiyetin Kurulması: 1908 Hürriyetin İlânı 148 aa. Genç Türkler Muhalefetinin Yarattığı Devinim 148 bb. 1909 Anayasa Değişikliklerinin Kurumlar Dengesi 151 B. Millî Mücadele Dönemi: Egemenlik Kaynağının Değişmesi ve 1921 Anayasası 154 1. Kurucu Metnin Hazırlanması ve İki Anayasanın Birlikte İktidarı 154 2. 1921 Anayasal Düzeninde Yasama Erki ve İçtüzük İlişkisi 158 C. Yeni Devletin İlânı: 1924 Anayasası Dönemi 159 1. Siyasal Olağanlaşmanın Hukuksal Açıdan Netleştirilmesi 159 2. 1924 Anayasal Düzeninde Yasama Erki ve Kanun Yapımı 161 İçindekiler 11 D. Parlamenter Hükûmet Sisteminin Kurumsallaştırılması: 1961 Anayasası Dönemi 165 1. İki Meclisli Yasama Örgütlenmesinde Kanun Yapımı 165 2. İçtüzük Düzleminde Kanunlaştırmanın Kuralları 168 II. 1982 ANAYASASINDA PARLAMENTO DÜZENİ VE KANUN YAPIMI 171 A. Yürütme Karşısında Zayıflatılan Bir Erk Olarak Yasama Meclisi 171 B. İçtüzüğün Kanunlaştırma Faaliyetine Etkisi 173 1. Siyasal Sistemin Demokratikliği Bakımından İçtüzük. 173 2. Kanun Yapım Sürecinin İşletilişi Bakımından İçtüzük 175 C. 1982 Anayasası Dönemi'nin Kanunlaştırma Karnesi 177 1. Son Anayasal Düzenin İlk Çoğunluk İktidarı: Anavatan Partisi (ANAP) 177 2. TBMM'nin Etkin Olduğu Yıllar: Koalisyonlar Dönemi 179 3. Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP)'nin Olağan İktidar Dönemi: İstikrar 184 4. AKP'nin Olağandışı Hâl Kararname (OHAL KHK)'leri Dönemi 187 5. Yasamasızlaştırma Sürecinin Normatif Çerçevesinin Çizilmesi: 6771 Sayılı Anayasa Değişikliği Kanunu 190 SONUÇ 193 KAYNAKÇA 199 DİZİN 219
