Şematik Ceza Hukuku Genel Hükümler
Prof. Dr. Timur DEMİRBAŞ
- | Ceza Hukuku Kavramı, Tarihi Gelişimi, Kaynakları ve Kanunilik İlkesi, Ceza Hukuku Kurallarının Yorumu, Uygulanma Alanı ve Suçluların İadesi |
- | Suç Genel Teorisi ve Suçun Unsurları |
- | Suçun Hukuki Konusu ve Mağdur |
- | Yaptırım |
- | Güvenlik Tedbirleri |
- | Cezanın Belirlenmesi ve Bireyselleştirilmesi |
- | Cezalar Sistemini Tamamlayan Kurumlar |
- | Ceza İlişkisinin Düşmesi |
İÇİNDEKİLER
İÇİNDEKİLER
İçerikler
3. Baskıya Önsöz 5
Önsöz 7
Kısaltmalar 19
Birinci Bölüm
CEZA HUKUKU KAVRAMI, TARİHİ GELİŞİMİ, KAYNAKLARI,
KANUNİLİK İLKESİ, CEZA HUKUKU KURALLARININ YORUMU,
UYGULANMA ALANI VE SUÇLULARIN İADESİ
§1. CEZA HUKUKU KAVRAMI 21
I. Ceza Hukuku 21
II. Ceza Hukukunun Diğer Hukuk Dallarıyla İlişkisi 21
III. Ceza Hukukunun Benzer Bilim Dallarıyla İlişkisi 21
IV. Suçun Konusu 22
V. Suçlar ile Diğer Hukuka Aykırı Filler Arasındaki Farklar 22
VI. Ceza Hukukunun İlkeleri 22
§2. CEZA HUKUKUNUN TARİHİ GELİŞİMİ 22
I. Ceza Hukukunun Tarihi Gelişimi 22
A. Dönemler 22
B. Klasik Okul ve Pozitif Okulun Ayrıldığı Noktalar 23
II. Türk Ceza Hukukunun Tarihi Gelişimi 23
§3. CEZA HUKUKUNDA KAYNAKLAR 24
I. Asıl ve Yardımcı Kaynaklar 24
II. Kaynakların Yürürlüğe Girişi ve Yürürlükten Çıkışı 24
III. Kanunların Yürürlükleri Bakımından Sınıflandırılması 24
§4. CEZA KANUNLARININ GÜVENCE FONKSİYONU (KANUNİLİK İLKESİ) 25
I. Kanunilik İlkesinin Anlamı 25
II. Kanunilik İlkesinin Sonuçları 25
§5. CEZA HUKUKU KURALLARININ YORUMU 25
I. Yorum Kavramı 25
II. Yorum Çeşitleri 25
III. Yorum ve Kıyas 25
§6. CEZA KANUNLARININ UYGULAMA ALANI 26
I. Zaman Bakımından Uygulama (TCK m. 7) 26
A. Genel Kural 26
B. Lehe Kanunun Belirlenmesi (Lex Mitior) 26
C. Çeşitli Kanunlarda Durum 27
II. Yer Bakımından Uygulama (TCK m. 8) 27
A. Mülkilik (Ülkesellik) İlkesi 27
B. Mülkilik İlkesinin İstisnaları 28
1. Cumhurbaşkanı (An. m. 105) 28
2. Milletvekilleri (An. m. 83) 28
3. Diplomasi Dokunulmazlığı 28
4. Yabancı Asker Kişiler 29
C. Ülke Dışında İşlenen Suçlarda TCK’nın Uygulanabilmesi (Yarı Mülkilik İlkesi) 29
1. Faile Göre Kişisellik İlkesi 29
2. Mağdura Göre Kişisellik İlkesi 29
3. Gerçeklik (Korunma) İlkesi 29
4. Evrensellik (Adalet) İlkesi 30
5. İkame Yargı Yetkisi 30
D. Yabancı Ülke Ceza Kanununun Değeri (TCK m. 19) 30
E. Suçluların İadesi 30
1. Suçluların İadesinin Koşulları 31
2. İadede Usul 31
3. İadenin Sonuçları 31
4. İadede Hususilik (Özellik) Kuralı 31
5. İadenin Mümkün Olmadığı Durumlar 32
İkinci Bölüm
SUÇ GENEL TEORİSİ VE SUÇUN UNSURLARI
§1. SUÇ GENEL TEORİSİ 33
I. Suç Genel Teorisi Kavramı 33
II. Suçun Türleri 33
§2. SUÇUN UNSURLARI 33
I. Genel Olarak 33
II. Suçun Unsurları Dışında Kalan Hususlar 33
A. Önşartlar 33
B. Cezalandırılabilme Şartları 33
C. Koğuşturma Şartları 34
1. İzin 34
2. Talep 34
3. Karar 34
4. Şikayet 34
§3. TİPE UYGUN FİİL 35
I. Tipiklik 35
II. Ceza Normunun Varlığında Yanılma 35
III. Fiil 35
A. Hareket 35
1. Hareketin Önemi Bakımından Suçlar 36
2. Hareketin Sayısı Bakımından Suçlar 36
3. Hareketin Şekilleri Yönünden Suçlar 36
4. Hareket Yeteneği 37
B. Netice 37
1. Maddi Suç – Şeklî Suç 37
2. İcrai Suç – İhmali Suç 37
3. Zarar Suçu – Tehlike Suçu 37
4. Ani Suç – Kesintisiz Suç 37
5. Netice Sebebiyle Ağırlaşmış Suç 38
6. Kalkışma Suçu 38
C. Nedensellik Bağı 38
1. Şart Teorisi 38
2. Etkin Sebep Teorisi 39
3. Uygun Sebep Teorisi 39
4. Hukuki Önem Teorisi 39
5. İhmal Suretiyle İcrai Suçlarda Nedensellik Bağı 39
§4. HUKUKA AYKIRILIK 40
I. Kavram 40
II. Hukuka Aykırılığın İçeriği 40
III. Hukuka Aykırılığın Kapsamı 40
IV. Hukuka Özel Aykırılık 40
V. Hukuka Uygunluk Nedenleri 41
A. Hukuka Uygunluk Nedenlerinde Yanılma 41
B. Görevin İfası 42
1. Kanun Hükmünü Yerine Getirme 42
2. Yetkili Merciin Emrini Yerine Getirme 42
C. Meşru Savunma 42
D. Zorunluluk Hali 43
1. Zorunluluk Halinin Şartları 43
2. Zorunluluk Haline Benzeyen Durumlar 43
E. Hakkın Kullanılması 44
1. Hakkın Kullanılmasının Şartları 44
2. Hakkın Kullanılmasının Kapsamına Giren Durumlar 44
a. Zilyetliğin Korunması 44
b. Bir Meslek veya Sanatın Yerine Getirilmesi 44
aa. Gazetecilik 44
bb. Hekimin Müdahalesi 45
cc. Spor Hareketleri 45
c. Tedip Hakkı 45
F. Mağdurun (İlgilinin) Rızası 45
1. Rızaya Ehliyet 45
2. Rızanın Açıklanması 45
3. Rızanın Konusu 46
VI. Hukuka Uygunluk Nedenlerinde Sınırın Aşılması (TCK m. 27) 46
§5. KUSURLULUK 47
I. Kusur Yeteneği 47
A. Kusur Yeteneğinin Aranacağı Zaman (Actiones Liberae in Causa–ALIC) 47
B. Kusur Yeteneğini Etkileyen Haller 47
1. Yaş Küçüklüğü (TCK m. 31) 47
2. Akıl Hastalığı (TCK m. 32) 48
3. Sağır – Dilsizlik (TCK m. 33) 49
4. Geçici Nedenler (Arızi Sebepler) (TCK m. 34/1) 50
5. Alkol ve Uyuşturucu Madde Kullananlar (TCK m. 34) 50
a. İstemeyerek Sarhoşluk veya Uyuşturucu Madde Etkisi (TCK m. 34/1) 50
b. İsteyerek Sarhoşluk veya Uyuşturucu Madde Etkisi (TCK m. 34/2) 50
II. Kusur 51
A. Kusurun Esasını Açıklayan Teoriler 51
B. Kusurun Kapsamı 51
C. TCK’da Kusur 51
1. Kast (m. 21) 51
a. Hukuki Esası 51
b. Kastın Unsurları 52
c. Kast ile Saik ve Kasdın Yoğunluğu 52
aa. Kast ve Saik 52
bb. Kastın Yoğunluğu (Tasarlama) 53
d. Suçun Çeşitli Aşamalarında Kastın Durumu 53
e. Kasdın Çeşitleri 53
f. Kasdın Belirlenmesi 53
2. Taksir (TCK m. 22) 53
a. Taksirin Unsurları 54
b. Taksirin Gerçekleşme Şekilleri 54
c. Taksirin Çeşitleri 54
d. Taksirli Suçlarda Yaptırım 54
3. Netice Sebebiyle Ağırlaşmış Suç (TCK m. 23) 55
4. Kabahatlerde Kusur 55
D. Objektif Sorumluluk ve Kitle İletişim Araçları Yoluyla İşlenen Suçlar 55
1. Basın Yoluyla İşlenen Suçlar 55
2. Radyo – TV Yayınlarıyla İşlenen Suçlar 56
3. İnternet Yoluyla İşlenen Suçlar 56
III. Hata (Yanılma) 57
A. Genel Olarak 57
B. Hatanın Gerçekleşme Şekilleri 57
1. Unsurlarda 57
2. Hukuka Uygunluk Nedenlerinde 58
4. Suça Tesir Eden Hallerde 59
5. Neticede (Kişide Hata ve Sapma) 59
6. Nedensellik Bağında 59
IV. Kusurluluğu Kaldıran Haller 60
A. Kaza ve Tesadüf 60
B. Mücbir Sebep 60
C. Cebir 60
D. Korkutma ve Tehdit 60
E. Esaslı Fiili Hata 60
V. Kusurluluğu Azaltan Bir Sebep Olarak Haksız Tahrik 61
A. Kavram 61
B. Haksız Tahrikin Şartları (TCK m. 29) 61
C. Hakaret Suçunda Özel Haksız Tahrik Halleri (TCK m. 129) 61
D. Haksız Tahrikin Diğer Durumlarla Birlikte Bulunabilmesi 61
§6. SUÇUN ÖZEL GERÇEKLEŞME ŞEKİLLERİ 62
I. Teşebbüs 62
A. Kavram 62
B. Teşebbüsün Şartları 62
C. Teşebbüs ve Tamamlanmış Suç 63
D. Gönüllü Vazgeçme ve Etkin Pişmanlık (TCK m. 36) 63
1. Gönüllü Vazgeçme 63
2. Etkin Pişmanlık 64
E. işlenemez Suça Teşebbüs 64
F. Teşebbüse Elverişli Olmayan Suçlar 64
II. İştirak 64
A. Suçlu 64
B. Suçluların Çokluğu 65
C. İştirak 66
1. İştirak Kurallarının Hukuki Niteliği 66
2. İştirak Konusunda Sistemler 66
3. TCK’da İştirak 66
a. Faillik ve Suç Ortaklığının Ayırt Edilmesi 66
b. Suç Ortaklığı (Şeriklik) 67
aa. Genel Olarak 67
bb. Bağlılık Kuralı (TCK m. 40) 67
cc. Suç Ortaklığı (Şeriklik) 67
aaa. Azmettirme 67
bbb. Yardım Etme 67
D. İştirak Halinde İşlenen Suçlarda Gönüllü Vazgeçme (TCK m. 41) 68
E. Cezaya Etkili Hallerin Şeriklere Etkisi 68
III. Suçların İçtimaı 69
A. Genel Olarak 69
B. Suçların İçtimaı Durumları 69
1. Bileşik (Mürekkep) Suç (TCK. m. 42) 69
2. Zincirleme (Müteselsil) Suç (TCK. m. 43) 70
3. Fikri İçtima (TCK m. 44) 70
Üçüncü Bölüm
SUÇUN HUKUKİ KONUSU VE MAĞDUR
§1. SUÇUN HUKUKİ KONUSU 73
§2. MAĞDUR 73
Dördüncü Bölüm
YAPTIRIM
§1. CEZA HUKUKU YAPTIRIMLARI 75
I. Genel Olarak 75
II. Cezalar 75
A. Ceza Teorileri 75
B. Cezanın Özellikleri 76
C. Cezanın Nitelikleri 76
D. Cezanın Amaçları 76
§2. CEZALARIN TÜRLERİ 76
I. Genel Olarak 76
II. Hapis Cezası 77
A. Uzun Süreli Hapis Cezaları 77
1. Ağırlaştırılmış Müebbet Hapis Cezası 77
2. Müebbet Hapis Cezası 77
3. Süreli Hapis Cezası 77
4. İnfazın Denetimi 77
5. Denetimli Serbestlik Tedbiri Uygulanarak Hapis Cezasının İnfazı 77
B. Kısa Süreli Hapis Cezaları 77
III. Adli Para Cezası 78
A. Adli Para Cezasının Unsurları 78
B. Adli Para Cezasının İnfazı 79
Beşinci Bölüm
GÜVENLİK TEDBİRLERİ
§1. CEZA HUKUKUMUZDA GÜVENLİK TEDBİRLERİ 81
I. Belli Hakları Kullanmaktan Yoksunluk (TCK m. 53) 81
II. Müsadere (TCK m. 54–55) 81
III. Çocuklar Hakkında Güvenlik Tedbirleri (TCK. m. 56) 81
IV. Akıl Hastaları Hakkında Güvenlik Tedbirleri (TCK m. 57) 81
V. Sağır – Dilsizler Hakkında Güvenlik Tedbirleri (TCK m. 33) 81
VI. Alkol ve Uyuşturucu Madde Bağımlıları Hakkında Güvenlik Tedbirleri (TCK. m. 57/7) 81
VII. Tekerrür (TCK m. 58) 82
A. Tekerrür Kavramı 82
B. Tekerrürün Koşulları 82
1. Bir Ceza Mahkûmiyetinin Bulunması 82
2. Yeni Bir Suçun İşlenmesi 83
a. Genel Olarak 83
b. Tekerrür Hükümlerinin Uygulanamayacağı Suçlar (TCK m. 58/4) 83
3. Süre 83
C. Tekerrürün Sonuçları 83
VIII. Sınır Dışı Edilme (TCK m. 59) 83
IX. Tüzel Kişiler Hakkında Güvenlik Tedbirleri (TCK m. 60) 83
Altıncı Bölüm
CEZANIN BELİRLENMESİ VE BİREYSELLEŞTİRİLMESİ
§1. CEZANIN BELİRLENMESİ (TCK m. 61) 85
I. Cezanın Belirlenmesi Kavramı 85
II. Cezanın Somut Tayini 85
III. Suça Tesir Eden Sebepler 85
A. Suça Tesir Eden Sebeplerin Özellikleri 85
B. Suça Tesir Eden Sebeplerin Gruplandırılması 85
IV. Suça Tesir Eden Sebeplerin Bulunması Halinde Cezanın Hesaplanması 86
A. Temel Cezanın Tayini 86
1. Genel Olarak 86
2. Temel Cezanın Belirlenmesindeki Kriterler 86
B. Suça Tesir Eden Sebeplerin Uygulanması 86
§2. KİŞİSEL CEZASIZLIK NEDENLERİ VE CEZAYI ORTADAN KALDIRAN KİŞİSEL NEDENLER 87
§3. TUTUKLULUĞUN MAHSUBU (TCK m. 63) 87
§4. CEZALARIN TOPLANMASI (İÇTİMAI) 87
I. Genel Olarak 87
II. Cezaların Toplanması Konusunda Sistemler 87
III. Cezaların Toplanması 87
Yedinci Bölüm
CEZALAR SİSTEMİNİ TAMAMLAYAN KURUMLAR
§1. ERTELEME (TCK m. 51) 89
I. Genel Olarak 89
II. Ertelemenin Koşulları 89
III. Erteleme Kararının Sonuçları 89
IV. Erteleme Kararının Düşmesi ve Sonuçları 89
§2. KOŞULLU SALIVERİLME (CeGTİK m. 107) 90
I. Tanım 90
II. Koşullu Salıverilmenin Şartları 90
III. Koşullu Salıverilme Kararının Verilmesi 90
IV. Koşullu Salıverilmede Uygulanacak Rejim 91
V. Koşullu Salıverilmenin Sonuçları 91
VI. Koşullu Salıverilme Kararının Düşmesi (Geri Alınması) 91
§3. ÖN ÖDEME (TCK m. 75) 91
I. Ön Ödeme Kavramı 91
II. Ön Ödeme Kavramının Koşulları 91
Sekizinci Bölüm
CEZA İLİŞKİSİNİN DÜŞMESİ
§ 1. ÖLÜM 93
§ 2. AF 93
§ 3. ŞİKAYETTEN VAZGEÇME 93
§ 4. ZAMANAŞIMI 94
I. Dava Zamanaşımı (TCK m. 66) 94
A. Kavram 94
B. Dava Zamanaşımı Süresinin Başlangıcı 94
C. Dava Zamanaşımı Engelleri (TCK m. 67) 94
1. Dava Zamanaşımının Durması 94
2. Dava Zamanaşımının Kesilmesi 95
II. Ceza Zamanaşımı (TCK m. 68) 95
A. Kavram 95
B. Ceza Zamanaşımı Engelleri 95
1. Ceza Zamanaşımının Durması 95
2. Ceza Zamanaşımının Kesilmesi 95
C. Ceza Zamanaşımının Sonuçları 96
III. Zamanaşımı Kabul Edilmeyen Haller 96
§ 5. YASAKLANMIŞ HAKLARIN GERİ VERİLMESİ (MEMNU HAKLARIN İADESİ) VE ADLİ SİCİLDEKİ BİLGİLERİN SİLİNMESİ 96
I. Yasaklanmış Hakların Geri Verilmesi 96
II. Adli Sicildeki Bilgilerin Silinmesi 96