Tıp Hukuku_{Özel Hükümler - Genel Hükümler ( I-II Cilt Takım)}

İÇİNDEKİLER
İçindekiler
25. Baskıya Önsöz 7
23. Baskıya Önsöz 9
20. Baskıya Önsöz 11
13. Baskıya Önsöz 13
10. Baskıya Önsöz 14
1. Baskının Önsözü 15
Kısa İçindekiler 17
Kısaltmalar 31
Cilt II – Genel Hükümler
Giriş 35
1. Bölüm
TIP HUKUKUNA GİRİŞ
§ 1. ÖN AÇIKLAMALAR 37
§ 2. KAVRAM 44
§ 3. TARİHSEL GELİŞİM 51
§ 4. HUKUKSAL KAYNAKLAR 58
§ 5. MESLEK ETİĞİ 64
I. Genel Olarak 64
II. Hekim ve Özel Şirket İlişkileri 71
III. Kamu Görevlileri Etik Davranış İlkeleri 74
§ 6. MESLEK KURULUŞLARI VE MESLEKİ DİSİPLİN 76
I. Meslek Kuruluşları 76
A. Tabip Odası 76
B. Türk Tabipleri Birliği 77
C. Uzmanlık Derneği 77
II. Mesleki Disiplin 80
A. Genel Olarak 80
B. Aile Hekimleri ile İlgili Uygulama 89
C. Kamu Görevlisi Hekimler ile İlgili Uygulama 90
D. Aynı Anda Ceza Soruşturma/Kovuşturması Yapılması Durumu 90
2. Bölüm
HASTA VE SAĞLIK ÇALIŞANI HAKLARI
§ 1. HASTA HAKLARI 93
I. Adalet ve Hakkaniyete Uygun Olarak Faydalanma 98
II. Bilgi İsteme 99
III. Sağlık Kuruluşunu Seçme ve Değiştirme 99
IV. Personeli Tanıma, Seçme ve Değiştirme 100
V. Öncelik Sırasının Belirlenmesini İsteme 101
VI. Tıbbi Gereklere Uygun Teşhis, Tedavi ve Bakım 102
VII. Tıbbi Gereklilikler Dışında Müdahale Yasağı 102
VIII. Ötanazi Yasağı 102
IX. Tıbbi Özen Gösterilmesi 103
X. Genel Olarak Bilgi İsteme 103
XI. Kayıtları İnceleme 105
XII. Mahremiyete Saygı Gösterilmesi 105
XIII. Bilgilerin Gizli Tutulması 106
XIV. Tıbbi Müdahalede Hastanın Rızası 107
XV. Alışılmış Olmayan Tedavi Usullerinin Uygulanması 109
XVI. Aile Planlaması Hizmetleri ve Gebeliğin Sona Erdirilmesi 109
XVII. Tıbbi Araştırmalarda Hasta Hakları 110
XVIII. Güvenliğin Sağlanması 111
XIX. Dini Vecibeleri Yerine Getirebilme ve Dini Hizmetlerden Faydalanma 111
XX. İnsani Değerlere Saygı Gösterilmesi ve Ziyaret 112
XXI. Refakatçi Bulundurma 112
XXII. Hizmetin Sağlık Kurum ve Kuruluşu Dışında Verilmesi 112
XXIII. Hastaya Yeterli Vakit Ayrılması ve Hastanın Vaktine Riayet Edilmesi 113
XXIV. Müracaat, Şikâyet ve Dava Hakkı 113
XXV. Hasta Hakları ile İlgili Kurul ve Birimler 115
A. Genel Olarak 115
B. Hasta Hakları Kurulu 116
C. Hasta Hakları Birimi 119
XXVI. İnsan Hakları Bağlamında Hasta Hakları 120
§ 2. SAĞLIK ÇALIŞANLARININ HAKLARI VE HAK ARAMA YOLLARI 123
I. Hekim Hakları 123
II. Hak Arama Yolları 126
A. Haksız Şikâyetlere Karşı Hak Arama Yolları 126
B. Güvenlik Hakkının İhlaline Karşı Hak Arama Yolları 135
1. Ceza Hukuku Araçları 136
a. Genel Olarak 136
b. Cezaların Artırılması 139
c. Hükmedilen Hapis Cezasının Ertelenememesi 140
d. Ceza Muhakemesi Bakımından Özel Düzenlemeler 140
2. Tazminat Hukuku Araçları 141
3. Süreç 141
4. Sağlık Çalışanlarına Karşı İşlenen Suçlarda Uzlaştırma 141
a. Genel Olarak 141
b. Sağlık Çalışanlarına Karşı İşlenebilecek Uzlaştırma Kapsamına Giren Suçlar 142
c. Uzlaştırma Edimi Olarak Neler İstenebilir? 142
C. Sağlık Çalışanının Meşru Savunma Hakkı Var mıdır? 143
III. Sağlık Bakanlığı Tarafından Yapılacak Hukuki Yardım 144
IV. Çalışan Hakları ve Güvenliği Uygulamaları Rehberi ve Çalışan Güvenliği Genelgesi 146
V. Hekimin Hasta Seçme Hakkı 147
VI. Sağlık Çalışanının Hizmetten Çekilme Hakkı 150
A. Genel Olarak 150
B. Aile Hekimleri Bakımından Uygulama 153
3. Bölüm
TIP HUKUKUNUN TEMEL KAVRAM VE KURUMLARI
§ 1. SAĞLIK PERSONELİ KAVRAMI 155
§ 2. ETİK KURULLAR 159
I. Genel Olarak 159
II. Mevzuatın Gelişimi 161
III. Etik Kurulların Oluşturulması ve Yapısı 162
IV. Etik Kurulların Görev ve Yetkileri 164
V. Etik Kurul Kararlarına Karşı Kanun Yolları 166
§ 3. YÜKSEK SAĞLIK ŞURASI 168
§ 4. ADLİ TIP KURUMU 169
§ 5. SAĞLIK MESLEKLERİ KURULU 170
§ 6. EMBRİYO KAVRAMI VE HUKUKİ STATÜSÜ 176
§ 7. TIP HUKUKUNDA “ÇOCUK” KAVRAMI 179
§ 8. HEKİMLİK MESLEĞİNİN İCRASINDA MESLEKİ ÖZERKLİK 187
I. Genel Olarak 187
II. Şifa Garantisi Yasağı 204
§ 9. DİKEY VE YATAY İŞBİRLİĞİ 206
I. Genel Olarak 206
II. Güven İlkesi 209
III. Sorumluluk Alanlarının Bölünebilirliği: Bağımsız Sorumluluk Prensibi ve Rutin İşleyiş Teorisi 217
A. Genel Olarak 217
B. Hemşirelik Yönetmeliği md. 6/1–d’nin Değerlendirilmesi 221
IV. Sorumlunun Belirlenmesindeki Güçlükler 224
A. Tek Hekimin Çalıştığı Muayenehanelerde 224
B. Birden Fazla Hekimin Müştereken Çalıştığı Polikliniklerde 224
C. Hekim ve Hemşire İşbirliğinde 225
D. Danışma (Konsültasyon) ve Vekâlet 226
E. Başka Yerde Yaptırılan Tetkik ve Tahlil Sonuçlarına Güvenilmesi 229
F. Ücretsiz Tedavilerde Sorumlunun Belirlenmesi 230
§ 10. TIBBİ MÜDAHALELERDE MAHREMİYET 230
I. Kavram 230
II. Uygulamadaki Sorunlar 235
A. Sağlık Verilerine Erişim ve Paylaşım Sorunu 235
1. Sağlık Çalışanlarının Verilere Erişimi 237
2. Bakanlık Birimlerinin Verilere Erişimi ve E–Nabız 238
3. Bilişim Sistemine Erişimden Kaynaklanan Problemler 243
4. Genel Sağlık Sigortası Verilerinin Paylaşımı ve İşverenle Paylaşım Sorunu 243
5. Hasta Yakınlarıyla Paylaşım 244
6. Denetim Elemanlarıyla Paylaşım 245
7. Sağlık Verilerine Avukatların Erişimi 246
8. Üçüncü Kişilerin Bilgilendirilmesi 246
9. Adölesan Gebeliğinin Bilgilendirilmesi 253
10. Sağlık Verilerinin Bilimsel Amaçla İşlenmesi 254
B. Tıbbi Müdahale Sırasında Diğer Sağlık Çalışanlarının Bulunması 255
C. Banko ve Masalarda Dikkat Edilmesi Gerekenler 256
D. Koğuş Sisteminde Dikkat Edilmesi Gerekenler 257
E. Tutuklu ve Hükümlülerin Muayeneleri ile Gözaltı Nedeniyle Sağlık Kontrolünde Mahremiyet Sorunu 258
1. Tutuklu ve Hükümlülerin Muayenelerinde Mahremiyet 258
2. Gözaltı Nedeniyle Sağlık Kontrolünde Mahremiyet 261
F. Güvenlik Kamerası Kayıtları 263
G. Hasta Bilgilendirme Ekranları 265
H. Aile Hekimliğinde Kayıtların Devri 265
I. Hasta Kayıtlarını İnceleme Hakkı 265
İ. Ölüm Sonrası Hasta Mahremiyetinin Korunması 266
J. Adli Mercilerin Hasta Mahremiyeti İhlalleri 266
K. Siber Saldırılar 269
L. Çocuk Hastanın Mahremiyet Hakkı 269
M. Basına Yapılan Açıklamalar 271
III. SAĞLIK VERİLERİNİN İŞLENMESİYLE İLİŞKİLİ OLABİLECEKLERİ DEĞERLENDİRİLEN KURUL KARARLARI 271
§ 11. TIP HUKUKUNDA ZORUNLULUK HALİ 281
I. Kavram 281
II. Hasta Tercihi (Triyaj) Sorunu 284
III. Sağlık Çalışanının Kendini Hastalıktan Korumak İçin Tıbbi Müdahaleyi Reddetmesi 286
IV. Sağlık Çalışanlarının Uzmanlık Alanı Dışında Görevlendirilmesi 287
V. Korunma Hareketinin Hukuk Düzeni ile Çelişki İçinde Olması 288
VI. Hastanın Rızasının Olmadığı Hallerde Zorunluluk Hali Kurumunun Uygulanması Sorunu 288
§ 12. MALPRAKTİS 290
§ 13. ÇEKİNİK (DEFANSİF) TIP 290
4. Bölüm
TIBBİ MÜDAHALENİN HUKUKA UYGUNLUĞUNUN ŞARTLARI
§ 1. GENEL BİLGİLER 293
§ 2. ŞARTLAR 294
I. Tıbbi Müdahalenin Bir Sağlık Personeli Tarafından Yapılması 294
A. Genel Olarak 294
B. Hekim Olma Şartı 295
1. Genel Olarak 296
2. Uzmanlık Şartı 299
a. Genel Olarak 299
b. Sertifika ile Yetki Alınması 306
3. Öğrencilerin ve Asistanların Yaptığı Tıbbi Müdahalelerin Hukuka Uygunluğu Sorunu 311
4. Silahlı Kuvvetler ile Emniyet Genel Müdürlüğünün Sağlık Meslek Mensubu Olmayan Personelinin Yaptığı Tıbbi Müdahaleler 319
C. Hemşirelerin Görev Alanı 320
D. Hekim Olmayan Sağlık Çalışanının Müdahalelerinde Hekimlerin Denetim ve Gözetim Yükümlülüğü 324
E. Gönüllü Sağlık Hizmeti ve Sağlık Gözlemciliği 324
F. Sağlık Personeli Olmayan Kimselerin Yaptığı Tıbbi Müdahaleler Nedeniyle Sorumlulukları 325
II. Aydınlatma ve Rıza 329
A. Temel Kurallar 329
B. Aydınlatma 341
1. Aydınlatma Çeşitleri 342
a. Otonomi (Karar) Aydınlatması 342
aa. Temel Sorunlar 342
bb. Otonomi Aydınlatmasının Çeşitleri 345
aaa. Genel Olarak 345
bbb. Teşhis Aydınlatması 346
ccc. Süreç Aydınlatması 348
ddd. Alternatifler Konusunda Aydınlatma 350
eee. Müdahale Yapılmamasının Sonuçları Konusunda Aydınlatma 352
b. Risk Aydınlatması 353
c. Tedavi Aydınlatması (Güvenlik Aydınlatması) 360
aa. Kavram 360
bb. Teşhise Yönelik Aydınlatma 362
cc. İlaç ve Tıbbi Malzeme 362
dd. Araç Kullanmama Uyarısı 366
2. Özel Durumlarda Aydınlatma 366
a. Kısırlaştırma 366
b. Engelli Cenin 369
c. Tıptaki Yeni Teşebbüsler 376
d. Hekim Hatası 377
e. Hekimin Tecrübesi 379
f. Masraflar ve Ekonomik Zorunluluklar 380
g. Ticari Yarar 381
h. Kalite Aydınlatması 381
ı. Hekimin Hastalığı 382
i. Eser Sözleşmesi Niteliğindeki Tıbbi Müdahalelerde Aydınlatma 382
j. Aile Hekimliğinde Aydınlatma 386
3. Aydınlatılacak Kişi 386
a. Genel Olarak 386
b. Çocuklar Açısından 389
4. Aydınlatma Yükümlüsü 389
5. Aydınlatmanın Zamanı 392
6. Aydınlatmanın Kapsamı 394
7. Aydınlatmanın Şekli 399
a. Genel Olarak 399
b. E–Aydınlatma Formlarının Geçerliliği 411
8. Aydınlatmanın Mümkün Olmaması ve Ameliyat Sırasında Aydınlatma 413
9. Aydınlatma Zorunluluğunun Bulunmadığı Haller Var mıdır? 414
a. Aydınlatmadan Vazgeçme 415
b. Hastanın Bilgisinin Bulunması 416
c. Risk Aydınlatmasında Riskin Çok Açık Olması 418
d. Aydınlatmanın Olumsuz Etkide Bulunması 418
aa. Genel Olarak 418
bb. Tedavisi Olmayan Hastalığın Bildirilmesi 422
e. Acil Haller 422
f. Aydınlatmanın Hasta Bakımından Anlamını Yitirmiş Olması 423
g. Psikiyatri Hastalarının Aydınlatılması 423
h. Aydınlatmanın Uygulanabilir Olmaması 423
ı. Sağlık Çalışanının İnançları Nedeniyle Aydınlatma Yapmak İstememesi 424
i. Rızanın Aranmadığı Tıbbi Müdahalelerde Aydınlatma Sorunu 424
10. Aydınlatmanın Geri Alınması, Düzeltilmesi 425
11. Aydınlatmada Nedensellik Bağı Sorunu 425
12. Hukuka Aykırı Aydınlatmanın Sonuçları 426
a. Tedavi Aydınlatmasının İhlali Durumunda 427
b. Otonomi Aydınlatmasının İhlali Durumunda 427
13. Hatalı Aydınlatma ve İspat Sorunları 430
C. Rıza 431
1. Genel Olarak 432
2. Rıza Açıklaması 442
3. Rıza Verme Yetkisi (Rıza Ehliyeti) 443
a. Genel Olarak 444
b. Çocuklar Bakımından Rıza Ehliyetinin Belirlenmesi 449
aa. Türk Hukuku 450
aaa. Genel Olarak 450
bbb. Çocuk ile Kanuni Temsilcinin İradesinin Farklı Olması 459
ccc. Ebeveynden Hangisinin Rızasının Geçerli Olacağı Sorunu 460
ddd. Eşler Arasında Fikir Ayrılığı Çıkması 461
eee. Veli veya Vasinin Olmadığı veya Bulunmadığı Haller 462
fff. Kanuni Temsilcinin Rıza Yetkisinin Olmadığı Haller 462
ggg. Kamu Denetçiliği Kurumu Kararı 463
hhh. Erkek Çocuklarda Sünnete Karar Verme Bakımından 465
bb. Karşılaştırmalı Hukuk 466
cc. Doğum Kontrol Hapı Reçete Edilmesinde Ebeveynin Rızası Sorunu 470
c. Çocuklarda Kanuni Temsilcinin Tıbbi Müdahaleye Rıza Göstermemesi 471
d. Rıza Yeteneği Bulunmayan Yetişkinlerde Kanuni Temsilcinin Tıbbi Müdahaleye Rıza Göstermemesi 481
e. Hamile Kadının Tedaviyi Ret Hakkı 482
f. Yaşamın Sonuna İlişkin Kararlar Bakımından Rıza Ehliyeti 484
aa. Vesayet Altına Alınmış Erginler 484
bb. Küçükler 485
4. Rızanın Kapsamı 485
5. Rızanın Aranmadığı Haller 487
a. Acil Haller 489
b. Kamu Sağlığının Korunmasına İlişkin Düzenlemeler 489
aa. Genel Olarak 489
bb. Genel Önleyici Aşı Zorunluluğu 492
aaa. Genel Olarak 492
bbb. Hukukumuzdaki Durum 497
cc. Çocuklardan Topuk Kanı Alma Zorunluluğu 512
dd. Yurt Dışına Çıkacaklara Zorla Tıbbi Müdahale Yapılması 513
ee. Yurt Dışından Gelenlere Zorla Tıbbi Müdahale Yapılması 513
ff. HIV Tetkiki İçin Rıza Sorunu 514
c. Akıl Hastaları İle İlgili Düzenlemeler 515
aa. Genel Olarak 515
bb. Karşılaştırmalı Hukuk 520
cc. Uluslararası Standartlar 523
d. Ceza Hukukunun Öngörmüş Olduğu Düzenlemeler 529
aa. Ceza Hukuku Yaptırımları 529
bb. Ceza Yargılamasından Kaynaklanan Tıbbi Müdahaleler 530
cc. Ceza İnfaz Kurumlarındaki Tıbbi Müdahaleler 534
aaa. Karşılaştırmalı Hukuk 534
bbb. Türk Hukuku 542
dd. Kanunen Rıza Aranmayan Hallerde Hekimlerin Etik İhlali Nedeniyle Hastanın Rızası Olmadığı Müddetçe Müdahaleden Çekinmesi Sorunu 544
e. Sağlık Raporuna İtiraz Halinde Muayene Yükümlülüğü 547
f. Diğer Hukuk Dallarındaki Düzenlemeler 548
6. Tıbbi Müdahalenin Rızaya Rağmen Hukuka Aykırılığı 550
7. Ameliyatın Genişletilmesi 551
8. Bilinci Kapalı Hastalar Açısından Rıza Sorunu 559
a. Vasinin Karar Vermesi 559
b. Varsayılan Rıza 559
c. Önceki İrade Açıklamalarının Geçerliliği (Tıbbi Vasiyet) 566
aa. Genel Olarak 566
bb. Karşılaştırmalı Hukuk 569
d. “Canlandırma Uygulanmasın” (Resüsitasyon Yapılmaması) Talimatları (DNR) 577
9. Kanun Hükmünü İcra/Üstün Nitelikte Özel Yarar 579
10. Muhtemel Rıza 579
11. Rızayı Sakatlayan Haller 580
12. Rızanın Geri Alınması 582
13. Rıza Formu 584
14. Tıbbi Müdahaleye Rıza Gösterilmemesi Halinde Yapılması Gerekenler 585
D. Aydınlatma ve Rıza Konusundaki Yanılgının Sonuçları 589
1. Ceza Hukuku Açısından Sonuçları 589
a. Hukuka Uygunluk Sebeplerinde Yanılma 589
b. Hukuksal Yanılgı 591
2. Özel Hukuk Açısından Sonuçları 592
III. Tıp Biliminin Verilerine Göre Zorunlu ve Bu Verilere Uygun Tıbbi Müdahale 593
A. Endikasyon (Gereklilik) 593
1. Kavram 593
2. Tıbbi Endikasyon Olmaksızın Yapılan Tıbbi Müdahaleler 601
a. Deneysel Nitelikli Tıbbi Müdahaleler 603
b. Şekil veya Fonksiyon Değiştirici Tıbbi Müdahaleler 603
c. Üçüncü Kişi Yararına Yapılan Tıbbi Müdahaleler 604
d. Sünnet 604
e. Doğum Kontrolü 605
3. Değerlendirme 605
B. Özenli Tıbbi Müdahale 608
5. Bölüm
HEKİM VE HASTANIN YÜKÜMLÜLÜKLERİ
§ 1. HEKİMİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ 611
I. Genel Olarak 611
II. Hekimin Özen Yükümlülüğü 611
III. Hekimin Kişisel Edim Yükümlülüğü 613
A. Kişisel Edim Kavramı 613
B. Temsil Edilebilir Edimler 616
C. Temsil Edilemeyen Edimler 618
IV. Öykü Alma Yükümlülüğü 620
A. Kavram 620
B. Öykü Alma Yükümlülüğünün İçeriği 621
V. Muayene Yükümlülüğü 623
A. Muayene Kavramı 623
B. Hekim Muayenesinin Özel Şekilleri 623
1. Teşhis Muayenesi 624
2. Önleyici ve Erken Tanı Muayenesi 624
3. Kontrol Muayenesi 624
4. Hükümlü ve Tutukluların Muayenesinde Kelepçe Sorunu 626
VI. Teşhis Yükümlülüğü 626
A. Teşhis Kavramı 626
B. Teşhis Türleri 626
C. Teşhis Yükümlülüğünün İçeriği 627
D. Uzaktan Teşhis Yasağı 630
E. Doğum Öncesi Teşhis 632
F. Teşhisi Bildirme Yükümlülüğü 632
G. Teşhisi Kontrol Yükümlülüğü 633
VII. Tedavi Yükümlülüğü 633
A. Hekimin Tedavisi 633
B. Tedavi Yükümlülüğü ve Hukuksal Temelleri 634
1. Genel Olarak 634
2. Özel Durumlar 634
a. Hekimin Hastayı Reddetmesi 634
b. Acil Durumlar 636
C. Zamanında Tedavi Yükümlülüğü 637
D. Uzaktan Tedavi Yasağı 638
1. Genel Olarak 638
2. Tele–Tıp 643
E. Hekimin Tedavi Yükümlülüğünün Sınırları 644
1. Hastanın Kendi Geleceğini Belirleme Hakkı 644
2. Hastanın Tedaviyi Ret Hakkı 644
a. Genel Olarak 645
b. Tedaviyi Ret Hakkının İçeriği 648
c. Tedaviyi Ret Halinde Aydınlatma 649
d. Tedaviyi Ret ile İntihar Ayrımı 650
e. Tedaviyi Ret ile Pasif Ötanazi Ayrımı 651
f. Yaşam Destekleyici Tedavinin Reddi 652
3. Ağır Özürlü Yeni Doğan Çocuklar Bakımından Tedavi Yükümlülüğünün Sınırları 653
4. AIDS Hastasını Tedavi Yükümlülüğü 654
5. Hekimin Kürtajı Ret Hakkı 655
6. Hekimin Etkisiz (Beyhude) Tedaviyi Sona Erdirme Hakkı 657
VIII. Reçete Yazma Yükümlülüğü 665
A. Kavram 665
B. Reçetenin Hukuksal Niteliği 665
C. Reçete Düzenlemenin Hukuksal Dayanağı 665
D. Reçete Düzenleme Yükümlülüğünün İçeriği 666
E. Reçetenin Şekli 667
IX. Tıbbi Teknik Kullanma Yükümlülüğü 668
A. Tıbbi Teknik Standardın Uygulanması Yükümlülüğü 668
B. Tıbbi Teknik Araçların Bakımı ve Kontrolü 669
X. Tedaviyi Kesme Yükümlülüğü 670
A. Tedaviyi Kesme ve Sözleşmeyi Sona Erdirme 670
B. Tedaviyi Kesme Nedenleri 670
C. Ölmekte Olan Hastalarda Tedavinin Kesilmesi 671
XI. Kayıt Tutma Yükümlülüğü 672
A. Genel Olarak 672
B. Kayıt Tutma Yükümlülüğünün İçeriği 676
1. Kayıt Tutma Yükümlülüğünün Amacı 676
2. Kayıt Tutma Yükümlülüğünün Kapsamı 678
3. Kayıtların Şekli 680
4. Kaydın Zamanı 681
5. Kayıtlar Ne Kadar Süre ile Saklanmalıdır? 682
C. Kayıt Tutma Yükümlülüğünün İhlalinin Sonuçları 683
XII. Kayıtları Verme Yükümlülüğü 689
A. Hukuksal Dayanak 690
B. Kayıtları İnceleme Hakkının Çeşitleri 692
1. Dava Dışı İnceleme Hakkı 692
2. Dava Dolayısıyla İnceleme Hakkı 694
C. Kayıt İnceleme Hakkına İlişkin Diğer Hususlar 694
D. Kayıtların Verilmemesine Karşı Hukuksal Yollar 695
E. Kayıtların Düzeltilmesini İsteme 696
XIII. Sır Saklama Yükümlülüğü 697
XIV. Organizasyon Yükümlülükleri 702
XV. Kullanılan Ürün ve İlaçlarla İlgili Yükümlülükler 702
A. Genel Olarak 702
B. Ameliyatlarda Kullanılan Malzemenin Saklanması Yükümlülüğü 704
XVI. Bilirkişilik Yapma Yükümlülüğü 704
A. Tıbbi Bilirkişi Olarak Hekim 704
B. Bilirkişi–Mahkeme İlişkisi 706
C. Bilirkişiliği Üstlenme Yükümlülüğü 706
D. Bilirkişilik Yapma Yükümlülüğünün Yerine Getirilmemesinin Sonuçları 707
E. Tanıklıktan Çekinme 708
XVII. Ölüm ile İlgili Yükümlülükler 708
A. Ölüm Vukuunda Yapılacak İşler 708
B. Ölü Muayenesi Yapmak ve Defin Ruhsatı Düzenlemek 710
XVIII. Mesleki Bilgisini Geliştirme Yükümlülüğü 710
XIX. Kimlik Tespiti Yapma Yükümlülüğü 711
XX. Bildirim Yükümlülüğü 714
XXI. Mesleki Mali Sorumluluk Sigortası Yaptırma Yükümlülüğü 715
XXII. Rapor Düzenleme Yükümlülüğü 716
XXIII. İnsani Değerlere Saygı Gösterme Yükümlülüğü 721
A. Genel Olarak 721
B. Tutuklu ve Hükümlülerin Muayenelerine İlişkin Yükümlülükler 721
§ 2. HASTANIN YÜKÜMLÜLÜKLERİ 721
I. İşbirliği Yükümlülüğü 721
II. Hastanın Hekimin Tavsiyelerine Uyma Yükümlülüğü 724
III. Katlanma Yükümlülüğü 725
A. Kavram 725
B. Yasal Katlanma Yükümlülükleri 726
C. Diğer Katlanma Yükümlülükleri 727
IV. Hastanın Bildirme Yükümlülüğü 727
V. Ücret Ödeme Yükümlülüğü 730
VI. Diğer Yükümlülükler 730
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Dizini 735
Kavramlar Dizini 737
İçindekiler
Cilt II – Özel Hükümler
Kısa İçindekiler 755
Kısaltmalar 767
1. Bölüm
ÖZELLİK ARZEDEN TIBBİ MÜDAHALELER
§ 1. ORGAN VE DOKU NAKLİ 771
I. Kavram 771
II. Hukuksal Temel ve Kapsam 773
III. Organ ve Doku Nakli Çeşitleri 775
A. Ölülerden (Kadavradan) Organ Nakli 776
1. Ölüm Halinin Belirlenmesi 776
a. Türk Hukuku’nda 776
b. Karşılaştırmalı Hukukta 781
2. Kişinin Kendi Geleceğini Belirleme Hakkına Saygı Gösterilmesi 783
3. Beyin Ölümü Tespitinden Sonra Yapılması Gereken İşlemler 788
4. Otopsi mi Nakil mi? 790
5. Organ ve Doku Dağıtımı 796
B. Canlılardan Organ Nakli 798
1. Genel Olarak 798
2. Akrabalık Şartı 804
3. Çapraz Nakil 810
C. Hayvanlardan Organ Nakli 812
IV. Yüz, Kol ve Bacak Nakli 814
V. İstanbul Deklarasyonu 817
§ 2. KLİNİK ARAŞTIRMA (İNSAN ÜZERİNDE DENEY VE DENEME) 820
I. Giriş 820
II. Kavram 825
III. İnsan Üzerinde Deney ve Denemenin Hukuka Uygunluğuna İlişkin Koşullar 827
A. İnsan Üzerinde Deneyin Şartları 830
1. Yetişkinler Üzerinde Deneyin Şartları 830
a. Yetkili Kurul veya Makamlardan İzin Alınması 831
b. Deneyin Önce İnsan Dışı Deney Ortamında veya Yeterli Sayıda Hayvan Üzerinde Yapılmış Olması ve Bu Deneyler Sonucunda Ulaşılan Bilimsel Verilerin İnsan Üzerinde Deneyi Gerekli Kılması 832
c. Deneyin İnsan Sağlığı Üzerinde Öngörülebilir Zararlı ve Kalıcı Bir Etki Bırakmaması 832
d. İnsan Onuruyla Bağdaşmayacak Ölçüde Acı Verici Yöntemlerin Uygulanmaması 833
e. Deneyle Varılmak İstenen Amacın, Bunun Kişiye Yüklediği Külfete ve Kişinin Sağlığı Üzerindeki Tehlikeye Göre Daha Ağır Basması 833
f. Aydınlatma ve Rıza Şartı 834
aa. Aydınlatma 834
bb. Rıza 836
g. Menfaat Yasağı 837
h. Araştırmanın Yapılabileceği Yerler 839
ı. Özel Durumlarda Araştırma 840
aa. Çocuklar 840
bb. Gebe, Lohusa ve Emziren Kadınlar Bakımından 841
cc. Kısıtlılar Bakımından 842
dd. Yoğun Bakımdaki ve Bilinci Kapalı Kişiler Bakımından 843
ee. Özgürlüğü Kısıtlanmış Kişiler Bakımından 844
ff. Uluslararası Silahlı Çatışmalar Hukuku Bakımından 845
2. Çocuklar Üzerinde Deneyin Şartları 845
B. İnsan Üzerinde Denemenin Şartları 850
1. Yetişkinler Üzerinde Denemenin Şartları 851
2. Çocuklar Üzerinde Denemenin Şartları 855
3. Özel Düzenlemeler 857
IV. İlaç Araştırmalarında Safhalar 859
A. Faz I 860
B. Faz II 860
C. Faz III 861
D. Faz IV 861
E. İlaç Araştırmaları Safhalarının Ceza Kanunu Bakımından Değerlendirilmesi 861
V. İnsan Dokusu veya Ceset Üzerinde Yapılacak Araştırmalar 862
VI. Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Uygulamalarının Klinik Araştırmaları 863
§ 3. ESTETİK MÜDAHALELER 865
I. Tanım 865
II. Estetik Müdahalelerde Hekim–Hasta Arasındaki Hukuksal İlişkinin Niteliği 866
§4. KÖK HÜCRE ÇALIŞMALARI 875
I. Genel Olarak 875
II. Kök Hücrenin Niteliği 878
A. Kök Hücre Organ mıdır? 879
B. Kök Hücre İlaç mıdır? 880
C. Kök Hücre Kan veya Kan Ürünü müdür? 880
III. Kök Hücre Çalışmaları ve Hukuksal Durum 881
A. Kavram 881
1. Yetişkin Kök Hücre Çalışmaları 881
2. Embriyonik Kök Hücre Çalışmaları 881
B. Sağlık Bakanlığı Genelgesi 883
C. Diğer Hukuksal Sorunlar 887
1. İnsan Üzerinde Deney ve Deneme Suçu Bakımından Değerlendirme 887
2. Disiplin Sorumluluğu 888
D. Değerlendirme 888
§ 5. İNSAN KOPYALAMA 889
§ 6. İNSAN GELİŞTİRME ÇALIŞMALARI 893
§ 7. GENETİK TANI 901
I. Kavram 901
II. Türleri 903
A. Doğum Öncesi Tanı 904
B. Yeni Doğanın Taranması 904
C. Hastalık Teşhisi 905
D. Taşıyıcıların Belirlenmesi 905
E. Adli Tıp Testleri 905
III. Genel Prensipler 905
IV. Tanı İşlemlerinin Hukuksal Niteliği 908
V. Hukuksal Sorumluluk 909
VI. Yasaklar ve Yaptırım 911
VII. Kanuni Düzenleme Zorunluluğu 913
A. Giriş 913
B. Temel Düşünceler 915
C. Öneriler 916
§ 8. CİNSİYET DEĞİŞİKLİĞİNE YÖNELİK TIBBİ MÜDAHALELER 916
I. Genel Olarak 916
II. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları 919
III. Kanuni Düzenleme 920
§ 9. YAPAY DÖLLEME 932
I. Kavram 932
II. Yapay Dölleme Sözleşmesinin Hukuki Niteliği 934
III. Yapay Döllemenin Şartları 935
IV. Yapay Döllemenin Kuralları 938
V. Yapay Dölleme Neticesinde Oluşan Embriyonun ve Dünyaya Gelen Çocuğun Hukuksal Statüsü 940
A. Yapay Dölleme Neticesinde Ana Rahmi Dışında Oluşturulan Embriyonun Hukuksal Durumu 940
B. Yapay Dölleme Neticesinde Meydana Gelen Çocuğun Hukuksal Durumu 941
VI. Yapay Döllemeye İlişkin Yasaklar ve Yaptırımlar 941
VII. Merkezlerin Sorumluluğu 944
VIII. Üreme Hücreleri ve Embriyoların Dondurulması ve DNA Analizi Zorunluluğu 944
IX. Taşıyıcı Annelik 948
A. Kavram 948
B. Etik Açıdan Taşıyıcı Annelik 950
C. Dini Açıdan Taşıyıcı Annelik 950
D. Karşılaştırmalı Hukukta Taşıyıcı Annelik 951
E. Taşıyıcı Annelikte Çocuk ile Genetik Anne Arasındaki Hukuki İlişki 956
F. Olması Gereken Hukuk 962
§ 10. MİTOKONDRİ DEĞİŞTİRME TEDAVİLERİ 963
§ 11. GEBELİĞİN SONA ERDİRİLMESİ 967
§ 12. GELENEKSEL VE TAMAMLAYICI TIBBİ MÜDAHALELER 970
I. Giriş 970
II. Hukuki Durum 972
A. Genel Bir Mevzuat İhtiyacı 972
B. Yabancı Ülkelerdeki Durum 973
C. Ülkemizdeki Mevcut Durum 974
D. Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Alanındaki Mevcut Düzenleme ve Öneriler 975
1. Tıbbi Müdahaleyi Yapma Yetkisi 976
2. Aydınlatma 977
3. Endikasyon 979
4. Alternatif veya Tamamlayıcı Tedavi Yöntemlerinin Giderlerinin Devlet Tarafından Ödenmesi Sorunu 982
§ 13. ACİL TIBBİ MÜDAHALELER 982
§ 14. KISIRLAŞTIRMA 991
§ 15. KİMYASAL HADIM 994
I. Kavram 994
II. Karşılaştırmalı Hukuk 996
III. Ülkemizdeki Tartışmalar 998
IV. Mevzuat 1003
§ 16. PALYATİF BAKIM 1006
§ 17. SAĞLIK TURİZMİ ÇERÇEVESİNDE YABANCI HASTALARA YAPILAN TIBBİ MÜDAHALELER 1009
§ 18. YAPAY ZEKÂ VE TIBBİ MÜDAHALELER 1015
§ 19. TELE–TIP 1019
I. Genel Olarak 1020
II. Mevzuatımızda Tele–Tıbba Müsaade Edilen Haller 1025
§ 20. PANDEMİ VE TIP HUKUKU SORUNLARI 1027
I. Sorun 1027
II. Kamu Sağlığının Korunmasına İlişkin Düzenlemeler 1030
A. Umumi Hıfzıssıhha Kanunu 1030
1. Genel Olarak 1030
2. Yurt Dışından Gelenlere Zorla Tıbbi Müdahale Yapılması ve Karantinaya Alınması 1032
B. Türk Medeni Kanunu 1033
C. İdari Tedbirler 1035
1. İl İdaresi Kanunu 1035
2. Polis Vazife ve Salahiyet Kanunu 1036
3. Ceza Muhakemesi Kanunu 1036
4. Genelgeler 1037
III. Kişisel Veriler Bakımından Değerlendirme 1040
§ 21. CESET ÜZERİNDE BİLİMSEL İNCELEME VE ARAŞTIRMA YAPILMASI 1042
2. Bölüm
HASTA İLE HEKİM ARASINDAKİ İLİŞKİNİN HUKUKSAL NİTELİĞİ, HATALI TIBBİ UYGULAMA, TAZMİNAT SORUMLULUĞU VE ALTERNATİF YÖNTEMLER
§ 1. HASTA İLE HEKİM ARASINDAKİ İLİŞKİNİN BAŞLANGICI VE SONA ERMESİ 1047
§ 2. HASTA İLE HEKİM ARASINDAKİ İLİŞKİNİN HUKUKSAL NİTELİĞİ 1049
I. Genel Olarak 1049
A. Bağımsız Çalışan Hekim ile Hasta Arasındaki İlişkinin Hukuksal Niteliği 1049
1. Genel Olarak 1049
a. Vekâlet Sözleşmesi 1049
b. Eser Sözleşmesi 1051
c. Vekâletsiz İşgörme 1053
d. Haksız Fiil 1054
2. Yeni Tüketici Kanunu ile Ortaya Çıkan Hukuki Durum 1055
B. Aile Hekimi ile Hasta Arasındaki İlişkinin Hukuksal Niteliği 1056
C. Hastane ile Hasta Arasındaki İlişkinin Hukuksal Niteliği 1056
1. Özel Hastane ile Hasta Arasındaki İlişkinin Hukuksal Niteliği 1057
a. Genel Olarak 1057
b. Özel Sağlık Kuruluşlarında Hizmet Alımı Yoluyla Çalıştırılan Hekimler Bakımından 1061
2. Kamu Hastanesi ile Hasta Arasındaki İlişkinin Hukuksal Niteliği 1064
D. Şehir Hastanelerinde Hasta ile İlişkinin Hukuksal Niteliği 1066
E. Hasta ile Hekim Arasındaki Hukuki İlişkinin Belirlenmesi ve Sonuçları 1068
II. Görevli Yargı Yeri 1072
A. Genel Olarak 1072
B. Yargıtay Kararları 1076
C. Görevli Mahkeme 1082
1. Bağımsız Çalışan Hekimler Bakımından 1082
2. Özel Hastaneler Bakımından 1083
3. Kamu Hastaneleri Bakımından 1084
a. Genel Olarak 1084
b. Sigortaya Karşı Dava Açılması Durumunda 1086
§3. HATALI TIBBİ UYGULAMA (MALPRAKTİS) 1088
I. Genel Olarak 1088
II. Tıbbi Standart 1094
A. Kavram 1094
B. Tıbbi Standarttın Devlet Tarafından Belirlenmesi 1105
C. Tıbbi Standarttan Sapma: Yeni Yöntemler 1107
D. Tıbbi Standarttan Sapma: SUT 1110
E. Tıbbi Standarda Aykırılığın İspatı 1111
III. Uygulama Hatası (Tıbbi Hata) 1111
A. Kavram 1112
B. Komplikasyon Malpraktis Ayrımı 1117
C. Hata (Malpraktis) Örnekleri 1118
1. Teşhis Hatası 1123
a. Genel Olarak 1123
b. Eksik Ön Muayene ve Yetersiz Hasta Öyküsü Alma 1129
c. Teşhise Yönelik Gerekli Tetkiklerin Yapılmaması 1130
2. Tedavi Hatası 1133
a. Müdahalenin Yapılmaması 1134
aa. Genel Olarak 1134
bb. Defansif Tıp 1137
b. Hasta Vücudunda Yabancı Madde Unutulması 1137
c. Yanlış Tedavi Yöntemi Seçme 1143
d. Gerekli Testlerin ve Tetkiklerin Yapılmaması 1144
e. İlaç Tedavisinde Oluşan Tıbbi Uygulama Hataları 1146
f. Hasta Karıştırma, Yanlış Taraf Cerrahisi 1148
g. Ölçüsüz Tıbbi Müdahale 1150
h. Bir Komplikasyonun Fark Edilememesi 1151
ı. Hatalı Ameliyat Tekniği 1151
i. Teknik Aletlerin Kullanılmasında Yapılan Hatalar 1152
j. Derhal Hastaneye Yapılması Gereken Sevkin Yapılmaması, Uzman Hekime Çok Geç Danışılması 1152
k. Enfeksiyon ve Hijyen Kurallarına Uyulmaması 1154
l. Üçüncü Kişileri Uyarmama 1155
m. Kayıt ve Testleri İncelemeden Tıbbi Müdahale Yapılması 1156
n. Konsültasyon İstenmemesi 1156
o. Müşahede Altında Tutmama 1158
ö. Başarısız Kısırlaştırma 1158
3. Komplikasyon Yönetimi 1159
4. Tedavi Sonrası Yükümlülüklerin İhlali 1161
5. Organizasyon Kusuru 1165
a. Genel Olarak 1166
b. Özel Hastaneler 1188
c. Sağlık Bakanlığı Açısından Organizasyon Kusuru 1190
d. Sağlık Bakanlığı Açısından Denetim Kusuru 1194
6. Üstlenme Kusuru 1198
a. Genel Olarak 1198
b. İlk Ameliyat 1209
7. Hemşirelerin Yaptığı Hatalar 1210
8. Uygulamadan Ağır Hata Örnekleri 1213
9. Hekimin Uygulama Hatasını Hastaya Bildirme Yükümlülüğü 1215
10. Hatalı Tıbbi Uygulamanın Belirlenmesi (Bilirkişi) 1215
a. Genel Olarak 1215
b. Uzman Mütalaası/Uzman Görüşü 1225
c. Yüksek Sağlık Şurası 1228
§ 4. TAZMİNAT SORUMLULUĞU 1233
I. Özel Hukuk Bakımından Tazminat Sorumluluğu 1235
A. Genel Olarak 1235
B. Tazminat Sorumluluğunun Şartları 1235
1. Hukuka Aykırılık 1235
2. Kusur 1236
3. Zarar 1238
4. Nedensellik Bağı 1239
C. Tazminat Türleri 1242
1. Maddi Tazminat 1242
2. Manevi Tazminat 1248
3. İstenmeden Dünyaya Gelen Çocuk Nedeniyle Tazminat 1253
D. Hastanın Kusurunun Tazminata Etkisi 1258
E. İfa Yardımcısının Fiilinden Sorumluluk 1259
F. İspat 1261
1. Genel Olarak 1261
2. Tıp Hukukunda İspat Kolaylıkları 1263
a. Tamamen Kontrol Edilebilir Riskler 1265
b. Rıza Alma ve Aydınlatma Yükümlülüğünün İhlali 1266
c. Kayıt Yükümlülüğünün İhlali 1266
d. Uzmanlık niteliklerinin eksikliği 1267
e. Ağır hata 1267
f. İlk Görünüş İspatı 1268
G. İddianın Genişletilmesi Yasağı 1270
H. Zamanaşımı 1271
I. Sorumsuzluk Anlaşmaları 1275
İ. Ceza Davası Kararının Etkisi 1277
II. İdare Hukuku Bakımından Tazminat Sorumluluğu 1281
A. Tazminatın Şartları 1283
1. Zarar 1283
a. Zararın Nitelikleri 1283
aa. Zarar Gerçek ve Kesin Olmalıdır 1283
bb. Zarar Özel Olmalıdır 1286
cc. Zarar Para ile Takdir Edilebilir Olmalıdır 1286
b. Zararın Kapsamı 1286
aa. Maddi Zarar 1286
aaa. Ölüm Nedeniyle Oluşan Zarar 1286
(1) Tedavi Giderleri 1286
(2) Cenaze Giderleri 1287
(3) Ölenin Yardımından Yoksunluk Zararı 1287
bbb. Yaralama Nedeniyle Oluşan Zarar 1288
bb. Manevi Zarar 1289
aaa. Ölüm Nedeniyle Oluşan Zarar 1289
bbb. Yaralama Nedeniyle Oluşan Zarar 1290
ccc. Danıştay’ın Kusur Bulunmamasına, Nedensellik Bağı Kurulamamasına Rağmen veya Kayıtların Eksikliği Nedeniyle Manevi Tazminata Hükmettiği Haller 1291
2. Kusur 1295
a. Genel Olarak 1295
b. Ceza Davasında Belirlenen Kusur Oranlarının Esas Alınıp Alınamayacağı Sorunu 1302
3. Nedensellik Bağı 1303
B. İspat 1306
C. İdareye Başvuru ve Zamanaşımı 1306
D. Ceza Mahkemesi Kararının Etkisi 1310
E. Sağlık Çalışanının İdare Aleyhine Açılan Davaya Katılması 1311
F. Rücu 1312
G. Tazminat Davasının Uzun Sürmesi Nedeniyle Makul Sürede Yargılanma Hakkının İhlali 1318
III. Arabuluculuk 1318
IV. Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası 1321
A. Genel Olarak 1321
B. Doğrudan Sigortacıya Başvurma 1332
C. Tahkime Başvuru 1332
§ 5. TAZMİNAT SORUMLULUĞUNA ALTERNATİF YÖNTEMLER 1333
3. Bölüm
ANAYASA MAHKEMESİ’NE BİREYSEL BAŞVURU
§ 1. GİRİŞ 1339
§ 2. TIBBİ HATALARA İLİŞKİN DAVALARDA HUKUKİ BAŞVURU YOLLARININ TÜKETİLMİŞ OLMASI ŞARTI 1340
§ 3. YAŞAM HAKKI 1344
§ 4. CEZA SORUŞTURMASI VEYA KOVUŞTURMASININ YAPILAMAMASI 1349
§ 5. ADİL YARGILANMA HAKKI 1350
A. Genel Olarak 1350
B. Gerekçeli Karar Hakkı 1351
1. Genel Olarak 1351
2. Bilirkişi Değerlendirmeleri Açısından Gerekçeli Karar Hakkı 1354
Son Söz 1357
Küçük Sözlük 1359
Yararlanılan Kaynaklar 1363
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Dizini 1403
Kavramlar Dizini 1405