Tıp ve Sağlık Hukuku El Kitabı
Hakan HAKERİ
İÇİNDEKİLER
Kısa İçindekiler
1. Bölüm
GİRİŞ
§ 1. ÖN AÇIKLAMALAR 29
§ 2. KAVRAM 31
§ 3. MESLEKİ DİSİPLİN 32
2. Bölüm
HASTA VE SAĞLIK ÇALIŞANI HAKLARI
§ 1. HASTA HAKLARI 37
§ 2. SAĞLIK ÇALIŞANLARININ HAKLARI VE HAK ARAMA YOLLARI 47
3. Bölüm
TIP HUKUKUNUN TEMEL KAVRAM VE KURUMLARI
§ 1. HEKİMLİK MESLEĞİNİN İCRASINDA MESLEKİ ÖZERKLİK 67
§ 2. DİKEY VE YATAY İŞBİRLİĞİ 83
§ 3. TIBBİ MÜDAHALELERDE MAHREMİYET 90
§ 4. TIP HUKUKUNDA ZORUNLULUK HALİ 99
4. Bölüm
TIBBİ MÜDAHALENİN HUKUKA UYGUNLUĞUNUN ŞARTLARI
§ 1. GENEL BİLGİLER 105
§ 2. ŞARTLAR 106
5. Bölüm
ÖZELLİK ARZ EDEN TIBBİ MÜDAHALELER
§ 1. ORGAN VE DOKU NAKLİ 223
§ 2. KLİNİK ARAŞTIRMA (İNSAN ÜZERİNDE DENEY VE DENEME) 244
§ 3. ESTETİK MÜDAHALELER 258
§ 4. GENETİK TANI 263
§ 5. CİNSİYET DEĞİŞİKLİĞİNE YÖNELİK TIBBİ MÜDAHALELER 270
§ 6. YAPAY DÖLLEME 271
§7. GELENEKSEL VE TAMAMLAYICI TIBBİ MÜDAHALELER 284
§ 8. KİMYASAL KASTRASYON 292
§ 9. TELE–TIP 295
6. Bölüm
HEKİM VE HASTANIN YÜKÜMLÜLÜKLERİ
§ 1. HEKİMİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ 301
§ 2. HASTANIN YÜKÜMLÜLÜKLERİ 342
7. Bölüm
HASTA İLE HEKİM ARASINDAKİ İLİŞKİNİN HUKUKSAL NİTELİĞİ, HATALI TIBBİ UYGULAMA VE TAZMİNAT SORUMLULUĞU
§ 1. HASTA İLE HEKİM ARASINDAKİ İLİŞKİNİN HUKUKSAL NİTELİĞİ 345
§2. HATALI TIBBİ UYGULAMA (MALPRAKTİS) 357
§ 3. TAZMİNAT SORUMLULUĞU 403
§ 4. ANAYASA MAHKEMESİNE BİREYSEL BAŞVURU 420
8. Bölüm
TIP CEZA HUKUKU
§ 1. TIBBİ MÜDAHALENİN CEZA HUKUKU BAKIMINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ 423
§ 2. KAMU GÖREVLİSİ SAĞLIK ÇALIŞANLARI BAKIMINDAN SORUŞTURMA İZNİ SÜRECİ 425
§ 3. HEKİMLER TARAFINDAN İŞLENEBİLECEK SUÇLAR VE KABAHATLER 427
İçindekiler
2. Baskının Önsözü 5
Önsöz 7
Kısa İçindekiler 9
Kısaltmalar 25
1. Bölüm
GİRİŞ
§ 1. ÖN AÇIKLAMALAR 29
§ 2. KAVRAM 31
§ 3. MESLEKİ DİSİPLİN 32
I. Genel Olarak 32
II. Kamu Görevlisi Hekimler ile İlgili Uygulama 34
III. Aynı Anda Ceza Soruşturma/Kovuşturması Yapılması Durumu 34
2. Bölüm
HASTA VE SAĞLIK ÇALIŞANI HAKLARI
§ 1. HASTA HAKLARI 37
I. Müracaat, Şikâyet ve Dava Hakkı 38
II. Hasta Hakları Birimleri ve Hasta Hakları Kurulları 41
§ 2. SAĞLIK ÇALIŞANLARININ HAKLARI VE HAK ARAMA YOLLARI 47
I. Sağlık Çalışanı Hakları 47
II. Hak Arama Yolları 48
A. Haksız Suçlamalara Karşı Hak Arama Yolları 48
B. Güvenlik Hakkının İhlaline Karşı Hak Arama Yolları 49
1. Ceza Hukuku Araçları 49
a. Genel Olarak 49
b. Ceza Muhakemesi Bakımından Özel Düzenlemeler 55
2. Tazminat Hukuku Araçları 56
3. Süreç 57
III. Sağlık Bakanlığı Tarafından Yapılacak Hukuki Yardım 57
IV. Çalışan Güvenliği Genelgesi 60
V. Hekimin Hasta Seçme Hakkı 62
VI. Sağlık Çalışanının Hizmetten Çekilme Hakkı 64
A. Genel Olarak 64
B. Aile Hekimleri Bakımından Uygulama 66
3. Bölüm
TIP HUKUKUNUN TEMEL KAVRAM VE KURUMLARI
§ 1. HEKİMLİK MESLEĞİNİN İCRASINDA MESLEKİ ÖZERKLİK 67
I. Genel Olarak 67
II. Şifa Garantisi Yasağı 80
§ 2. DİKEY VE YATAY İŞBİRLİĞİ 83
I. Genel Olarak 83
II. Güven İlkesi 85
§ 3. TIBBİ MÜDAHALELERDE MAHREMİYET 90
I. Kavram 91
II. Uygulamadaki Sorunlar 94
A. Tıbbi Müdahale Sırasında Diğer Sağlık Çalışanlarının Bulunması 94
B. Koğuş Sisteminde Dikkat Edilmesi Gerekenler 95
C. Sosyal Medya Paylaşımları 95
D. Kamera Kaydı 96
E. Tutuklu ve Hükümlülerin Muayenelerinde Mahremiyet Sorunu 96
§ 4. TIP HUKUKUNDA ZORUNLULUK HALİ 99
4. Bölüm
TIBBİ MÜDAHALENİN HUKUKA
UYGUNLUĞUNUN ŞARTLARI
§ 1. GENEL BİLGİLER 105
§ 2. ŞARTLAR 106
I. Tıbbi Müdahalenin Bir Sağlık Personeli Tarafından Yapılması 106
A. Genel Olarak 106
B. Hekim Olma Şartı 107
1. Genel Olarak 107
2. Uzmanlık Şartı 110
3. Öğrencilerin Yaptığı Tıbbi Müdahalelerin Hukuka Uygunluğu Sorunu 114
C. Sağlık Personeli Olmayan Kimselerin Yaptığı Tıbbi Müdahaleler Nedeniyle Sorumlulukları 117
II. Aydınlatma ve Rıza 118
A. Temel Kurallar 118
B. Aydınlatma 123
1. Aydınlatma Çeşitleri 124
a. Otonomi (Karar) Aydınlatması 124
aa. Temel Sorunlar 124
bb. Otonomi Aydınlatmasının Çeşitleri 125
aaa. Genel Olarak 125
bbb. Teşhis Aydınlatması 126
ccc. Süreç Aydınlatması 127
ddd. Alternatifler Konusunda Aydınlatma 128
eee. Müdahale Yapılmamasının Sonuçları Konusunda Aydınlatma 129
b. Tedavi Aydınlatması (Güvenlik Aydınlatması) 130
aa. Kavram 130
bb. Teşhise Yönelik Aydınlatma 131
cc. İlaç ve Tıbbi Malzeme 132
c. Risk Aydınlatması 135
2. Özel Durumlarda Aydınlatma 138
a. Kısırlaştırma 138
b. Engelli Cenin 139
c. Hekimin Tecrübesi 140
3. Aydınlatılacak Kişi 140
4. Aydınlatma Yükümlüsü 141
5. Aydınlatmanın Zamanı 142
6. Aydınlatmanın Kapsamı 143
7. Aydınlatmanın Şekli 145
a. Genel Olarak 145
b. E–Aydınlatma Formlarının Geçerliliği 148
8. Aydınlatmanın Mümkün Olmaması ve Ameliyat Sırasında Aydınlatma 150
9. Aydınlatma Zorunluluğunun Bulunmadığı Durumlar 151
a. Aydınlatmadan Vazgeçme 151
b. Hastanın Bilgisinin Bulunması 151
c. Aydınlatmanın Olumsuz Etkide Bulunması 152
aa. Genel Olarak 152
bb. Tedavisi Olmayan Hastalığın Bildirilmesi 154
d. Acil Haller 154
e. Aydınlatmanın Uygulanabilir Olmaması 155
10. Aydınlatmanın Geri Alınması, Düzeltilmesi 156
11. Hukuka Aykırı Aydınlatmanın Sonuçları 157
12. Hatalı Aydınlatma ve İspat Sorunları 157
C. Rıza 158
1. Genel Olarak 159
2. Rıza Açıklaması 162
3. Rıza Verme Yetkisi (Rıza Ehliyeti) 164
a. Genel Olarak 164
b. Çocuklar Bakımından Rıza Ehliyetinin Belirlenmesi 166
c. Çocuklarda Kanuni Temsilcinin Tıbbi Müdahaleye Rıza Göstermemesi 171
d. Rıza Yeteneği Bulunmayan Yetişkinlerde Kanuni Temsilcinin Tıbbi Müdahaleye Rıza Göstermemesi 177
4. Rızanın Kapsamı 178
5. Rızanın Aranmadığı Haller 179
a. Kamu Sağlığının Korunmasına İlişkin Düzenlemeler 180
aa. Genel Olarak 180
bb. Corona Virüs Nedeniyle Alınan Önlemler 181
cc. Genel Önleyici Aşı Zorunluluğu 184
dd. Yeni Doğan Çocuklardan Topuk Kanı Alınması 188
ee. Yurt Dışından Gelenlere Zorla Tıbbi Müdahale Yapılması 188
b. Akıl Hastaları ile İlgili Düzenlemeler 189
c. Ceza Hukukunun Öngörmüş Olduğu Düzenlemeler 192
aa. Ceza Hukuku Yaptırımları 192
bb. Ceza Yargılamasından Kaynaklanan Tıbbi Müdahaleler 194
cc. Ceza İnfaz Kurumlarındaki Tıbbi Müdahaleler 196
d. Diğer Hukuk Dallarındaki Düzenlemeler 199
6. Tıbbi Müdahalenin Rızaya Rağmen Hukuka Aykırılığı 200
7. Varsayılan Rıza 201
a. Genel Olarak 201
b. Ameliyatın Genişletilmesi 204
c. Önceki İrade Açıklamalarının Geçerliliği (Tıbbi Vasiyet) 205
8. Rızayı Sakatlayan Haller 207
9. Rızanın Geri Alınması 208
10. Rıza Formu 209
11. Tıbbi Müdahaleye Rıza Gösterilmemesi Halinde Yapılması Gerekenler 210
D. Aydınlatma ve Rıza Konusundaki Yanılgının Sonuçları 212
III. Tıp Biliminin Verilerine Göre Zorunlu ve Bu Verilere Uygun Tıbbi Müdahale 212
A. Endikasyon (Zorunluluk) 212
1. Kavram 212
2. Tıbbi Endikasyon Olmaksızın Yapılan Tıbbi Müdahaleler 216
a. Deneysel Nitelikli Tıbbi Müdahaleler 218
b. Şekil veya Fonksiyon Değiştirici Tıbbi Müdahaleler 219
c. Üçüncü Kişi Yararına Yapılan Tıbbi Müdahaleler 220
d. Sünnet 220
3. Değerlendirme 221
B. Özenli Tıbbi Müdahale 222
5. Bölüm
ÖZELLİK ARZ EDEN TIBBİ MÜDAHALELER
§ 1. ORGAN VE DOKU NAKLİ 223
I. Kavram 223
II. Hukuksal Temel ve Kapsam 224
III. Organ ve Doku Nakli Çeşitleri 225
A. Ölülerden (Kadavradan) Organ Nakli 225
1. Ölüm Halinin Belirlenmesi 226
2. Kişinin Kendi Geleceğini Belirleme Hakkına Saygı Gösterilmesi 229
3. Beyin Ölümü Tespitinden Sonra Yapılması Gereken İşlemler 233
4. Otopsi mi Nakil mi? 234
5. Organ ve Doku Dağıtımı 237
B. Canlılardan Organ Nakli 238
1. Genel Olarak 238
2. Akrabalık Şartı 240
3. Çapraz Nakil 243
§ 2. KLİNİK ARAŞTIRMA (İNSAN ÜZERİNDE DENEY VE DENEME) 244
I. Giriş 244
II. İnsan Üzerinde Deney ve Denemenin Hukuka Uygunluğuna İlişkin Koşullar 247
A. İnsan Üzerinde Deneyin Şartları 249
1. Yetişkinler Üzerinde Deneyin Şartları 249
2. Özel Durumlarda Araştırma 250
3. Çocuklar Üzerinde Deneyin Şartları 251
B. İnsan Üzerinde Denemenin Şartları 253
1. Yetişkinler Üzerinde Denemenin Şartları 254
2. Çocuklar Üzerinde Denemenin Şartları 256
§ 3. ESTETİK MÜDAHALELER 258
I. Tanım 258
II. Estetik Müdahalelerde Hekim–Hasta Arasındaki Hukuksal İlişkinin Niteliği 260
§ 4. GENETİK TANI 263
I. Kavram 263
II. Türleri 264
III. Tanı İşlemlerinin Hukuksal Niteliği 265
IV. Hukuksal Sorumluluk 267
V. Yasaklar ve Yaptırım 268
§ 5. CİNSİYET DEĞİŞİKLİĞİNE YÖNELİK TIBBİ MÜDAHALELER 270
§ 6. YAPAY DÖLLEME 271
I. Kavram 272
II. Yapay Döllemenin Şartları 273
III. Yapay Dölleme Neticesinde Oluşan Embriyonun ve Dünyaya Gelen Çocuğun Hukuksal Statüsü 275
A. Yapay Dölleme Neticesinde Ana Rahmi Dışında Oluşturulan Embriyonun Hukuksal Durumu 275
B. Yapay Dölleme Neticesinde Meydana Gelen Çocuğun Hukuksal Durumu 276
IV. Yapay Döllemeye İlişkin Yasaklar 277
V. Taşıyıcı Annelik 279
VI. Üreme Hücreleri ve Gonad Dokularının Saklanması 282
VII. Embriyoların Dondurulması 283
§7. GELENEKSEL VE TAMAMLAYICI TIBBİ MÜDAHALELER 284
I. Giriş 284
II. Hukuki Durum 285
A. Genel Bir Mevzuat İhtiyacı 285
B. Ülkemizdeki Mevcut Durum 286
C. Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Alanındaki Mevcut Düzenleme 287
1. Tıbbi Müdahaleyi Yapma Yetkisi 288
2. Aydınlatma 289
3. Endikasyon 291
§ 8. KİMYASAL KASTRASYON 292
§ 9. TELE–TIP 295
6. Bölüm
HEKİM VE HASTANIN YÜKÜMLÜLÜKLERİ
§ 1. HEKİMİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ 301
I. Genel Olarak 301
II. Hekimin Özen Yükümlülüğü 301
III. Hekimin Kişisel Edim Yükümlülüğü 302
A. Kişisel Edim Kavramı 302
B. Temsil Edilebilir Edimler 303
C. Temsil Edilemeyen Edimler 304
IV. Öykü Alma Yükümlülüğü 306
V. Muayene Yükümlülüğü 307
VI. Teşhis Yükümlülüğü 308
A. Teşhis Kavramı 308
B. Teşhis Yükümlülüğünün İçeriği 309
C. Uzaktan Teşhis Yasağı 311
D. Teşhisi Kontrol Yükümlülüğü 312
VII. Tedavi Yükümlülüğü 312
A. Hukuksal Temelleri 312
1. Genel Olarak 312
2. Özel Durumlar 313
a. Hekimin Hastayı Reddetmesi 313
b. Acil Durumlar 315
B. Zamanında Tedavi Yükümlülüğü 315
C. Uzaktan Tedavi Yasağı 316
D. Hekimin Tedavi Yükümlülüğünün Sınırları 318
1. Hastanın Tedaviyi Ret Hakkı 318
a. Genel Olarak 318
b. Tedaviyi Ret Hakkının İçeriği 319
2. Hekimin Etkisiz Tedaviyi Sona Erdirme Hakkı 322
VIII. Reçete Yazma Yükümlülüğü 323
IX. Tıbbi Teknik Kullanma Yükümlülüğü 325
A. Tıbbi Teknik Standardın Uygulanması Yükümlülüğü 325
B. Tıbbi Teknik Araçların Bakımı ve Kontrolü 326
X. Kayıt Tutma Yükümlülüğü 326
A. Genel Olarak 327
B. Kayıt Tutma Yükümlülüğünün İçeriği 327
1. Kayıt Tutma Yükümlülüğünün Amacı 327
2. Kayıt Tutma Yükümlülüğünün Kapsamı 328
3. Kayıtların Şekli 330
4. Kaydın Zamanı 331
C. Kayıt Tutma Yükümlülüğünün İhlalinin Sonuçları 332
D. Kayıtları İnceleme Hakkı 334
1. Hukuksal Dayanak 334
2. Kayıtları İnceleme Hakkının Çeşitleri 335
a. Dava Dışı İnceleme Hakkı 335
b. Dava Dolayısıyla İnceleme Hakkı 336
3. Kayıt İnceleme Hakkına İlişkin Diğer Hususlar 337
4. Kayıtların Verilmemesine Karşı Hukuksal Yollar 337
XI. Sır Saklama Yükümlülüğü 339
XII. Organizasyon Yükümlülükleri 340
XIII. Kullanılan Ürün ve İlaçlarla İlgili Yükümlülükler 340
XIV. Mesleki Bilgisini Geliştirme Yükümlülüğü 340
XV. Kimlik Tespiti Yapma Yükümlülüğü 341
§ 2. HASTANIN YÜKÜMLÜLÜKLERİ 342
7. Bölüm
HASTA İLE HEKİM ARASINDAKİ İLİŞKİNİN
HUKUKSAL NİTELİĞİ, HATALI TIBBİ UYGULAMA VE
TAZMİNAT SORUMLULUĞU
§ 1. HASTA İLE HEKİM ARASINDAKİ İLİŞKİNİN HUKUKSAL NİTELİĞİ 345
I. Genel Olarak 345
A. Bağımsız Çalışan Hekim ile Hasta Arasındaki İlişkinin Hukuksal Niteliği 345
B. Aile Hekimi ile Hasta Arasındaki İlişkinin Hukuksal Niteliği 348
C. Hastane ile Hasta Arasındaki İlişkinin Hukuksal Niteliği 349
1. Özel Hastane ile Hasta Arasındaki İlişkinin Hukuksal Niteliği 349
2. Kamu Hastanesi ile Hasta Arasındaki İlişkinin Hukuksal Niteliği 351
II. Görevli Yargı Yeri 352
A. Genel Olarak 352
B. Yargıtay Kararları 353
C. Görevli Mahkeme 356
1. Bağımsız Çalışan Hekimler Bakımından 356
2. Özel Hastaneler Bakımından 356
3. Kamu Hastaneleri Bakımından 356
4. Yeni Tüketici Kanunu ile Yapılan Değişiklik 356
§2. HATALI TIBBİ UYGULAMA (MALPRAKTİS) 357
I. Genel Olarak 357
II. Tıbbi Standart 362
A. Kavram 362
B. Tıbbi Standarttan Sapma: Yeni Yöntemler 366
III. Uygulama Hatası (Tıbbi Hata) 368
A. Kavram 368
B. Hata (Malpraktis) Örnekleri 370
1. Teşhis Hatası 372
a. Genel Olarak 372
b. Eksik Ön Muayene ve Yetersiz Hasta Öyküsü Alma 375
c. Teşhise Yönelik Gerekli Tetkiklerin Yapılmaması 376
2. Tedavi Hatası 378
a. Müdahalenin Yapılmaması 378
b. Hasta Vücudunda Yabancı Madde Unutulması 379
c. Yanlış Tedavi Yöntemi Seçme 381
d. Gerekli Testlerin Yapılmaması 382
e. Yanlış İlaç, Hasta Karıştırma, Yanlış Taraf Cerrahisi 383
f. Enfeksiyon ve Hijyen Kurallarına Uyulmaması 385
3. Tedavi Sonrası Yükümlülüklerin İhlali 386
4. Organizasyon Kusuru 388
a. Genel Olarak 389
b. Özel Hastaneler 397
5. Üstlenme Kusuru 398
6. Hekimin Uygulama Hatasını Hastaya Bildirme Yükümlülüğü 400
7. Hatalı Tıbbi Uygulamanın Belirlenmesi (Bilirkişi) 400
§ 3. TAZMİNAT SORUMLULUĞU 403
I. Özel Hukukta Tazminat Sorumluluğu 404
A. Genel Olarak 404
B. Tazminat Sorumluluğunun Şartları 404
1. Hukuka Aykırılık 404
2. Kusur 404
3. Zarar 406
4. Nedensellik Bağı 406
C. Tazminat Türleri 407
1. Maddi Tazminat 407
2. Manevi Tazminat 409
D. Hastanın Kusurunun Tazminata Etkisi 410
E. İspat 411
F. Zamanaşımı 412
G. Sorumsuzluk Anlaşmaları 413
II. İdare Hukukunda Tazminat Sorumluluğu 413
A. Tazminatın Şartları 414
1. Zarar 414
a. Zararın Nitelikleri 415
aa. Zarar Gerçek ve Kesin Olmalıdır 415
bb. Zarar Özel Olmalıdır 415
cc. Zarar Para ile Takdir Edilebilir Olmalıdır 415
b. Zararın Kapsamı 415
aa. Maddi Zarar 415
(1) Ölüm Nedeniyle Oluşan Zarar 415
(a) Tedavi Giderleri 415
(b) Cenaze Giderleri 416
(c) Ölenin Yardımından Yoksunluk Zararı 416
(2) Yaralama Nedeniyle Oluşan Zarar 416
bb. Manevi Zarar 417
(1) Ölüm Nedeniyle Oluşan Zarar 417
(2) Yaralama Nedeniyle Oluşan Zarar 418
2. Kusur 418
3. Nedensellik Bağı 418
B. İspat 419
C. Zamanaşımı 419
D. Rücu 419
§ 4. ANAYASA MAHKEMESİNE BİREYSEL BAŞVURU 420
I. Tıbbi Hatalara İlişkin Davalarda Hukuki Başvuru Yollarının Tüketilmiş Olması Şartı 421
II. Yaşam Hakkı 421
8. Bölüm
TIP CEZA HUKUKU
§ 1. TIBBİ MÜDAHALENİN CEZA HUKUKU BAKIMINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ 423
§ 2. KAMU GÖREVLİSİ SAĞLIK ÇALIŞANLARI BAKIMINDAN SORUŞTURMA İZNİ SÜRECİ 425
§ 3. HEKİMLER TARAFINDAN İŞLENEBİLECEK SUÇLAR VE KABAHATLER 427
I. Kasten Öldürme ve Yaralama Suçları 427
A. Genel Olarak 427
B. Aydınlatma, Rıza ve Kasten Öldürme/Yaralama Suçları 431
C. Hekimin Hastanın Ölümüne Yardımı (Ötanazi) 432
1. Sorun 432
2. Çeşitli Ötanazi Türleri ve Hukuksal Sonuçları 434
a. Aktif Ötanazi 435
c. Pasif Ötanazi 437
II. Kasten Öldürmenin İhmali Davranışla İşlenmesi 438
III. Taksirle Öldürme ve Yaralama Suçları 444
A. Taksirle Öldürme ve Yaralama Suçlarına İlişkin Müşterek Açıklamalar 445
1. Ön Açıklama: Aydınlatma, Rıza ve Malpraktis İlişkisi 446
2. Taksir Kavramı 446
3. Hareket 448
4. Neticenin Öngörülebilir Olması ve Bilinçli–Basit Taksir Ayırımı 449
5. Özen Yükümlülüğünün İhlali 451
6. Özen Yükümlülüğü İhlalinin Tespiti 452
7. Nedensellik Bağı 453
B. Taksirle Öldürme Suçu 453
C. Taksirle Yaralama Suçu 454
IV. Netice Sebebiyle Ağırlaşmış Yaralama 456
V. Hasta ile Cinsel İlişki Kurma 457
VI. İnsan Üzerinde Deney ve Denemenin Cezalandırılabilirliği 458
VII. Organ veya Doku Nakli ve Ceza Sorumluluğu 464
A. Organ veya Doku Naklinin ve Ticaretinin Cezalandırılabilirliği 464
B. Organ ve Doku Nakli Kanunu ve Türk Ceza Kanunu İlişkisi 466
C. Organ veya Doku Ticareti Suçu 472
D. Zorunluluk Hali 473
E. Etkin Pişmanlık 474
VIII. Çocuk Düşürtme 475
A. Genel Olarak 475
B. Suçun Konusu 477
C. Maddi Unsur 478
D. Manevi Unsur 481
1. Genel Olarak 481
2. Zorunluluk Hali 482
E. Hukuka Uygunluk Nedenleri 482
1. Süre Esaslı İsteğe Bağlı Rahim Tahliyesi 483
2. Çocuk ile Onu Takip Edecek Nesiller Açısından Ağır Maluliyet (Özürlülük Endikasyonu) 484
F. Nitelikli Haller 486
G. Teşebbüs ve İştirak 486
H. Zorunluluk Hali 487
1. Genel Açıklamalar 487
2. Hukuki Niteliği 488
3. Şartları 489
4. İspat Sorunları 490
IX. Kişiyi Hürriyetinden Yoksun Kılma Suçu 491
X. Verileri Hukuka Aykırı Olarak Verme (Sır Saklama Yükümlülüğünün İhlali) Suçu 492
A. Genel Olarak 492
B. Suçun Unsurları 492
1. Maddi Unsur 493
a. Kişisel Veri Kavramı 493
b. Kişisel Verilerin Kapsamı 495
c. Fail 497
d. Maddi Unsuru Oluşturan Eylemler 498
2. Manevi Unsur 499
3. Hukuka Uygunluk Nedenleri 499
a. Hastanın Rızası 499
aa. Genel Olarak 499
bb. Varsayılan Rıza 499
b. Bildirme Yükümlülüğü 500
4. Zorunluluk Hali 504
C. Nitelikli Haller 506
XI. Dolandırıcılık 506
XII. Belgede Sahtecilik 508
A. Genel Açıklamalar 508
B. Kamu Görevlisi Tarafından İşlenen Sahtecilik Suçu 509
C. Kamu Görevlisi Olmayan Sağlık Mesleği Mensubunun Belgede Sahteciliği 511
1. Suçun Unsurları 511
2. Nitelikli Haller 514
XIII. Çocuğun Soybağını Değiştirme Suçu 515
XIV. İrtikap Suçu 517
XV. Rüşvet Suçu 522
A. Genel Açıklamalar 522
B. İrtikap ile Rüşvet Suçu Arasındaki Farklar 523
XVI. Görevi Kötüye Kullanma 523
A. Görevin Gereklerine Aykırı Hareket Etmek Suretiyle, Kişilerin Mağduriyetine veya Kamunun Zararına Neden Olmak ya da Kişilere Haksız Bir Menfaat Sağlamak 524
B. Görevin Gereklerini Yapmakta İhmal veya Gecikme Göstererek, Kişilerin Mağduriyetine veya Kamunun Zararına Neden Olmak ya da Kişilere Haksız Bir Menfaat Sağlamak 526
C. Kişilerin Mağduriyetine veya Kamunun Zararına Neden Olmak ya da Kişilere Haksız Bir Menfaat Sağlamak Koşulu 529
D. Yükümlülüklerin Çatışması 530
XVII. Kamu Görevlisinin Ticareti Suçu 531
XVIII. Sağlık Mesleği Mensuplarının Suçu Bildirmemesi 532
XIX. Genital Muayene 536
A. Genel Olarak 536
B. Korunan Hukuksal Yarar ve Suçun Konusu 537
C. Suçun Faili ve Mağduru 537
D. Maddi Unsur 539
E. Manevi Unsur 542
F. Hukuka Aykırılık Unsuru 542
G. Suçun Özel Görünüş Şekilleri 543
XX. Hekim Olmadığı Halde Hasta Tedavi Etme veya Hekim Unvanını Takınma 543
XXI. Kabahatler 546
A. Yetkisiz Hekimlik 547
B. Bazı Normlara Aykırılık 547
C. Yetkisiz Diş Hekimliği Yapmak 548
D. Sağlık Meslek Mensubu Gibi Çalışmak veya Unvanı Takınmak 549
E. Hastanın Rızası Olmaksızın Tıbbi Müdahale Yapmak 549
