^ThemisBorçlar Hukuku Genel Hükümler

İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Önsöz v
Giriş xxix
1. Bölüm
GENEL BİLGİLER
I. BORÇLAR HUKUKU’NA EGEMEN OLAN TEMEL İLKELER 1
A) İrade Özerkliği (Serbestîsi) İlkesi 1
B) Dürüstlük İlkesi 2
C) Kusur İlkesi 3
D) İvazlılık İlkesi 3
E) Üçüncü Kişi Aleyhine Borç Kurulamaması İlkesi 3
F) Rızaîlik İlkesi 3
G) Nispilik İlkesi 4
II. BORÇ İLİŞKİSİ VE BORÇ KAVRAMLARI İLE BORÇ İLİŞKİSİNİN UNSURLARI 5
A) Borç İlişkisi ve Borç Kavramları 5
1. Borç İlişkisi Kavramı 5
2. Borç Kavramı 5
B) Borç İlişkisinin Unsurları 6
1. Geniş Anlamda Borç İlişkisinin Unsurları 6
a) Sözleşmenin Tarafları 6
b) Yükümlülükler ve Haklar 7
aa) Edim Yükümlülükleri ve Diğer Yükümler 7
aaa) Edim Yükümlülükleri 7
i. Aslî edim Yükümlülükleri 7
ii. Yan Edim Yükümlülükleri 7
iii. Talî Edim Yükümlülükleri 8
iv. Fer’i Edim Yükümlülükleri 8
bbb) Yan Yükümler 8
bb) Geniş Anlamda Borç İlişkisinden Doğan Haklar 9
aaa) Geniş Anlamda Borç İlişkisinden Doğan Birincil Haklar 9
bbb) Geniş Anlamda Borç İlişkisinden Doğan İkincil Haklar (Düzenleme Hakları) 9
i. Yenilik Doğuran Haklar 10
ii. Borç İlişkisinden Doğan Def’iler 11
2. Dar Anlamda Borç İlişkisinin Unsurları 12
a) Genel Olarak 12
b) Alacaklı 13
aa) Genel Olarak 13
bb) Alacaklının Borç İlişkisinden Doğan Hakları 13
c) Borçlu 14
d) Dar Anlamda Borcun Konusu: Edim 14
aa) Verme–Yapma–Yapmama Edimi Ayrımı 14
bb) Ani–Dönemli–Sürekli Edim Ayrımı 15
cc) Bölünebilir–Bölünemez Edim Ayrımı 15
dd) Maddi–Şahsi Edim Ayrımı 15
III. BORÇ VE SORUMLULUK 16
IV. EKSİK BORÇLAR 18
2. Bölüm
BORCUN KAYNAKLARI
1. Kısım
SÖZLEŞME
I. SÖZLEŞMENİN HUKUKİ NİTELİĞİ: HUKUKİ İŞLEM 25
A) Genel Olarak 25
B) Unsurları 27
C) Türleri 27
1. Özel Hukukun Farklı Alanlarına İlişkin Olmalarına Göre 27
2. Etkilerini Sağlararasında veya Ölümden Sonra Meydana Getirmelerine Göre 27
3. Malvarlığı Üzerinde Yaptıkları Etkiye Göre 28
4. Sebebe Bağlı Olup Olmamalarına Göre 30
5. Kazandırıcı Olup Olmamasına Göre 32
6. Sebebin Gösterilmiş Olup Olmamasına Göre 32
7. Taraf Sayısına Göre 33
II. SÖZLEŞMENİN MEYDANA GELMESİ 35
A) Genel Olarak 35
B) Öneri (İcap) 36
1. Kavram ve Unsurları 36
2. Önerinin Hükmü: Önerinin Bağlayıcılığı 38
a) Genel Olarak Öneriyle Bağlılık 38
b) Önerinin Geri Alınması (Öneriden Dönme) 40
c) Ölüm veya Ehliyetin Kaybının Önerenin Öneriyle Bağlılığına Etkisi 41
C) Kabul 42
1. Kavram ve Unsurları 42
2. Kabul Beyanının Yapılış Tarzı ve Susmanın Kabul Anlamına Gelip Gelmediği 44
D) Sözleşmenin Tamamlandığı ve Hüküm İfade Ettiği An 46
1. Genel Olarak 46
2. Hazırlar (Karşı Karşıya Bulunan Şahıslar) Arasında Sözleşme 46
3. Hazır Olmayan (Uzakta Bulunan Şahıslar, Gaipler) Arasında 47
4. Açık Bir Kabul Beyanına Gerek Olmayan Hallerde 48
III. SÖZLEŞMENİN GEÇERLİLİK ŞARTLARI 48
A) Uyulmaması Halinde Sözleşmenin Kesin Hükümsüzlüğüne Neden Olan Geçerlilik Şartları 48
1. Tarafların Hukuki İşlem Ehliyetine Sahip Olması 48
2. Sözleşmenin Emredici Hükümlere, Genel Ahlaka, Kişilik Haklarına, Kamu Düzenine Aykırı Olmaması ve Sözleşmenin Konusunun İmkânsız Olmaması 51
a) Genel Olarak 51
b) Emredici Hükümlere Aykırılık 52
c) Ahlaka Aykırılık 53
d) Kişilik Haklarına Aykırılık 54
e) Kamu Düzenine Aykırılık 55
f) Sözleşmenin Konusunun Başlangıçtan İtibaren İmkânsız Olması 56
3. Sözleşmenin Muvazaalı Olmaması 59
a) Genel Olarak 59
b) Tanım 59
c) Türleri 60
aa) Genel Olarak Muvazaanın Türleri 60
bb) Mutlak Muvazaa ve Nispi Muvazaa Kavramları 60
d) Sözleşmenin Niteliğinde Muvazaanın Hüküm ve Sonuçları 61
e) Bedel Muvazaası ve Hükmü 66
aa) Bedel Muvazaası Kavramı 66
bb) Bedel Muvazaasının Hükmü 66
f) Muvazaanın İspatı 67
g) Muvazaada Üçüncü Kişilerin Korunması 69
h) Muvazaanın İnançlı İşlemden Farkı 69
4. Belli Bir Geçerlilik Şekli Öngörülmüşse Sözleşmenin Bu Şekle Uyularak Yapılmış Olması 70
a) Genel Olarak 70
b) Kanuni Şekil 71
aa) Kanuni Şekle Tabi Tutmanın Sebepleri 72
bb) Kanuni Şeklin Türleri 72
aaa) Yazılı Şekil 72
i. Yazılı Şeklin Unsurları 74
ii. Beyaza İmza 77
iii. Yazılı Şekle Tabi İşlemin Değiştirilmesi 79
bbb) Resmi Şekil 80
cc) Tahvil (Çevirme) 81
c) İradi Şekil 82
d) Şekle Uyulmamasının Sonuçları 84
aa) Kesin Hükümsüzlük Görüşü ve Diğer Görüşler 84
bb) Şekle Aykırılığın İleri Sürülmesinde Hakkın Kötüye Kullanılması Yasağı 85
5. Genel İşlem Koşullarına Getirilen Sınırlara Uyulmuş Olması 87
a) Genel Olarak 87
b) Genel İşlem Koşulu Kavramı ve Unsurları 89
c) Genel İşlem Koşulu Olarak Nitelendirilmenin Sonuçları 89
aa) Yazılmamış Sayılma 89
bb) Kesin Hükümsüzlük 91
cc) Dayatılan Tarafın Lehine Yorumlanma 92
B) Uyulmaması Halinde Sözleşmenin İptalle Sakat Olmasına Neden Olan Geçerlilik Şartları 93
1. İrade Beyanlarının Sağlıklı Olması 93
a) Genel Olarak 93
b) Yanılma (Hata) 93
aa) Esaslı Yanılma Halleri 94
bb) Yanılmada Karşı Tarafın İyiniyetinin Rolü 99
cc) Esaslı Yanılmanın Sonuçları 100
aaa) İptal Hakkı 100
bbb) İptal Hakkının İleri Sürülmesinde Hakkın Kötüye Kullanılması Yasağı 102
ccc) Tazminat 103
c) Aldatma (Hile) 104
aa) Şartları 105
bb) Aldatmanın Sonuçları 108
aaa) İptal Hakkı 108
bbb) Tazminat 109
d) Korkutma 110
aa) Şartları 111
bb) Korkutmanın Sonuçları 114
aaa) İptal Hakkı 114
bbb) Tazminat 115
i. Korkutulanın Talep Edeceği Tazminat 115
ii. Korkutulanın Ödemekle Yükümlü Tutulabileceği Tazminat 115
2. Aşırı Yararlanmanın Bulunmaması 117
a) Genel Olarak 117
b) Şartları 118
c) Aşırı Yararlanmanın Sonuçları 122
aa) Sömürülenin Sahip Olduğu Haklar 122
bb) Tazminat 124
C) Bazı Sözleşmeler Bakımından Sözleşmenin Hüküm İfade Etmesi İçin Tamamlayıcı Unsurlar 124
IV. SÖZLEŞMENİN GEÇERSİZLİĞİ 128
A) Genel Olarak Geçersizlik Kavramı ve Sözleşmenin Yokluğundan Farkı 128
B) Kesin Hükümsüzlük Yaptırımı 129
1. Genel Olarak 129
2. Kesin Hükümsüzlük Yaptırımının Özellikleri 129
3. Kesin Hükümsüzlüğün İleri Sürülmesinin Hakkın Kötüye Kullanılması Teşkil Etmesi 130
C) İptal Yaptırımı 130
1. Genel Olarak 130
2. İptal Hallerinde Sözleşmenin Geçerliliği Sorununa İlişkin Olarak İleri Sürülen Görüşler 132
3. İptal Yaptırımının Özellikleri 132
4. İptal Hakkının Hakkın Kötüye Kullanılması Teşkil Etmesi 133
5. Kesin Hükümsüzlük Yaptırımı İle İptal Yaptırımı Arasındaki Farklar ve Bu Yaptırımların Ortak Özellikleri 134
D) Eksiklik (Noksanlık) 135
E) Kısmi Geçersizlik 135
V. SÖZLEŞMENİN YORUMLANMASI, TAMAMLANMASI VE SÖZLEŞMEDE DEĞİŞİKLİK YAPILMASI 138
A) Genel Olarak 138
B) Sözleşmenin Yorumlanması 138
1. Genel Olarak 138
2. Sözleşmenin Yorumlanmasında Teoriler 139
3. Sözleşmelerin Yorumlanmasında Başvurulacak Kurallar 140
4. İrade İle Beyan Arasında Uygunsuzluk Bulunması Durumu 141
C) Sözleşmenin Tamamlanması 144
D) Sözleşmede Değişiklik Yapılması (Sözleşmenin Uyarlanması) 146
VI. SÖZLEŞME YAPMA ZORUNLULUĞU 148
A) Genel Olarak 148
B) Kanundan Doğan Sözleşme Yapma Zorunluluğu 148
1. Kanundan Doğan Sözleşme Yapma Zorunluluğunun Bulunduğu Başlıca Haller 148
2. Hukuki Sonuçları 149
C) Dürüstlük Kuralından Doğan Sözleşme Yapma Zorunluluğu 150
1. Dürüstlük Kuralından Doğan Sözleşme Yapma Zorunluluğunun Bulunduğu Hal 150
2. Hukuki Sonuçları 150
D) Sözleşme Yapma Vaadinden Doğan Sözleşme Yapma Zorunluluğu 151
1. Sözleşme Yapma Vaadi Kavramı ve Özellikleri 151
2. Hukuki Sonuçları 154
VII. İLAN YOLU İLE ÖDÜL SÖZÜ VERME 156
A) Genel Olarak 156
B) İlân Yolu İle Ödül Sözü Vermenin Türleri 157
1. İlân Yolu ile Ödül Vaadi 157
2. Ödüllü Yarışma 158
C) İlân Yoluyla Ödül Sözü Vermeden Dönme 158
VIII. BORCUN (KAZANDIRMANIN) SEBEBİ VE SEBEBİ GÖSTERİLMEKSİZİN YAZILI BORÇ KABULLENMESİ 160
A) Borcun (Kazandırmanın) Sebebi 160
B) Sebebi Gösterilmeden Yazılı Borç Kabullenmesi (İkrarı) 161
IX. TEMSİL 164
A) Genel Olarak 164
B) Temsilin Unsurları ve Özellikleri 166
1. Unsurları 166
2. Özellikleri 168
C) Temsil İlişkisinin Kurulması ve Benzer Hukuki İlişkilerden Farkı 171
1. Kurulması 171
2. Benzer Hukuki İlişkilerden Farkı 175
a) Genel Olarak 175
b) Vekâletten Farkı 175
3. Acentelikten Farkı 177
D) Temsil Yetkisinin Kapsamı 178
1. Genel Olarak 178
2. Yetkinin Kapsamına İlişkin Çeşitli Ayrımlar 179
a) Genel Yetki – Sınırlı Yetki – Özel Yetki Ayrımı 179
b) Aktif Yetki – Pasif Yetki Ayrımı 181
c) Tek Başına Yetki – Müteselsil Yetki – Birlikte Yetki Ayrımı 182
3. Temsilcinin Kendi Kendisiyle İşlem Yapması ve Çifte Temsil 182
a) Temsilcinin Kendi Kendisiyle İşlem Yapması 182
b) Çifte Temsil 184
E) Temsilcinin Yetkisini Kötüye Kullanması 185
F) Temsil Yetkisinin Sona Ermesi 186
1. Temsil Yetkisini Sona Erdiren Sebepler 186
2. Temsil Yetkisinin Sona Ermesinde İyiniyetli Üçüncü Kişilerin Korunması 191
a) Temsilcinin Yetkinin Sona Erdiğini Bilmiyor Olması Halinde 191
b) Temsilcinin Yetkinin Sona Erdiğini Biliyor Olması Halinde 192
aa) Temsil Yetkisinin, Temsil Edilen Tarafından Geri Alma Beyanıyla Sona Erdirildiği Durumlarda 192
bb) Temsil Yetkisinin Kendiliğinden Sona Erdiği Durumlarda 194
3. Yetkisiz Temsil 195
a) Genel Olarak 195
b) Sonuçları 195
aa) Genel Olarak 195
bb) Yetkisiz Olarak Temsil Edilenin Yapılan İşleme İcazet Vermesi Durumunda 196
cc) Yetkisiz Olarak Temsil Edilenin Yapılan İşleme İcazet Vermeyi Reddetmesi Durumunda 196
dd) Yetkisiz Olarak Temsil Edilenin Ne Açıkça İcazet Vermesi Ne De Açıkça İcazet Vermeyi Reddetmesi Durumunda 196
2. Kısım
HAKSIZ FİİLLER
I. KUSURA DAYANAN SORUMLULUK 199
A) Genel Olarak 199
B) Kusura Dayanan Sorumluluğun Şartları 200
1. Fiil 200
2. Fiilin Hukuka Aykırı Olması 200
a) Hukuka Aykırılık Kavramı 200
b) Hukuka Uygunluk Sebepleri 201
aa) Genel Olarak 201
bb) Zarar Görenin Rızası 202
cc) Kamu Hukukuna Dayanan Yetki 203
dd) Özel Hukuka Dayanan Yetki 203
ee) Üstün Nitelikli Kamu Yararı 204
ff) Üstün Nitelikli Özel Yarar 204
gg) Haklı Savunma 205
hh) Zorunluluk Hali 206
ii) Hakkını Korumak İçin Kuvvet Kullanma 209
3. Zarar 210
a) Genel Olarak 210
b) Türleri 210
aa) Malvarlığı Zararı – Şahısvarlığı Zararı 210
bb) Maddi Zarar – Manevi Zarar 211
cc) Doğrudan Zarar – Dolaylı Zarar 212
dd) Yansıma Zarar 212
ee) Mevcut Zarar – Müstakbel Zarar – Muhtemel Zarar 213
ff) Fiili Zarar – Yoksun Kalınan Kâr 213
gg) Normatif Zarar 214
4. Nedensellik Bağı 215
a) Genel Olarak 215
b) Nedensellik Bağına İlişkin Teoriler 215
c) Birden Çok Sebebin Varlığında Nedensellik Bağı 216
aa) Ortak İlliyet (Ortak Nedensellik) 216
bb) Yarışan İlliyet (Yarışan Nedensellik) 217
cc) Alternatif (Seçimlik) İlliyet 218
dd) Önüne Geçilen (Farazi) İlliyet (Nedensellik) 219
d) Nedensellik Bağının Kesilmesi 219
5. Kusur 221
a) Genel Olarak 221
b) Kusurun Çeşitleri 221
c) Kusur Ehliyeti 222
C) Ahlâka Aykırı Fiillerden Sorumluluk 225
II. KUSURA DAYANMAYAN SORUMLULUK 226
A) Genel Olarak 226
B) Kusura Dayanamayan Sorumluluğun Dayandığı Esas 227
C) Kusura Dayanmayan Sorumlulukta Munzam (Ek) Kusur 229
D) Kusura Dayanmayan Sorumluluk Halleri 230
1. Genel Olarak 230
2. Adam Çalıştıranın Sorumluluğu 230
a) Genel Olarak 230
b) Sorumluluğun Uygulama Alanı 231
c) Sorumluluğun Şartları 231
d) Rücu Hakkı 234
3. Ev Başkanının Sorumluluğu 235
a) Genel Olarak 235
b) Sorumluluğun Uygulama Alanı 235
c) Sorumluluğun Şartları 236
d) Rücu Hakkı 239
4. Hayvan İdare Edenlerin Sorumluluğu 239
a) Genel Olarak 239
b) Sorumluluğun Uygulama Alanı 240
c) Sorumluluğun Şartları 240
d) Rücu Hakkı 242
e) İdare Edilen Hayvanın Bir Taşınmaza Zarar Vermesi Durumunda Taşınmaz Zilyedine Tanınan Haklar ve Yükümlülükler 243
5. Araç İşletenin Sorumluluğu 244
a) Genel Olarak 244
b) İşletilme Halindeki Motorlu Aracın Sebep Olduğu Zarardan Sorumluluk 244
aa) Yasal Düzenleme 244
bb) Sorumluluğun Dayandığı Esas ve Sorumluluğun Uygulama Alanı 244
cc) Sorumluluğun Şartları ve Rücu Hakkı 246
dd) Sorumlu Kişi 248
c) İşletilme Halinde Olmayan Motorlu Aracın Sebep Olduğu Zarardan Sorumluluk 250
d) Gerçekleşen Trafik Kazasında Zarar Görenlere Yardım Edenlerin Uğradıkları Zararlardan Sorumluluk 250
e) Birden Fazla Motorlu Aracın Katıldığı Kazalarda Araç İşletenlerin Birbirlerine Karşı Sorumlulukları 251
f) Çalıntı veya Gasp Edilmiş Bir Aracın Neden Olduğu Zararlardan Sorumluluk 251
g) Sorumsuzluk Anlaşması 252
h) Zamanaşımı 253
6. Yapı Malikinin Sorumluluğu 254
a) Genel Olarak 254
b) Sorumluluğun Uygulama Alanı 255
c) Sorumluluğun Şartları 256
d) Sorumlu Kişi 258
e) Rücu Hakkı 259
f) Bina veya Yapı Eserinin Arz Ettiği Tehlikeyi Bertaraf Etme Yükümlülüğü 260
7. Taşınmaz Malikinin Sorumluluğu 260
a) Genel Olarak 260
b) Uygulama Alanı 261
c) Tazminat Sorumluluğunun Şartları ve Rücu Hakkı 262
d) Tehlikenin Bertaraf Edilmesi Talebi 264
8. Devletin Tapu Sicilinin Hukuka Aykırı Olarak Tutulmasından Doğan Sorumluluğu 265
a) Genel Olarak 265
b) Sorumluluğun Uygulama Alanı 266
c) Sorumluluğun Şartları 266
d) Rücu Hakkı 267
III. MADDİ ZARARIN TAZMİNİ 268
A) Zararın Belirlenmesi 268
1. Genel Olarak 268
2. Yararların Denkleştirilmesi (Mahsubu) 269
3. Bedensel Zarar ve Ölüm Halinde Maddi Tazminatın Kapsamı 270
a) Genel Olarak 270
b) Bedensel Zarar Halinde 271
c) Ölüm Halinde 272
B) Tazminatın Belirlenmesi 274
1. Genel Olarak 274
2. Tazminatın Şekli 275
3. Tazminatın Miktarının Belirlenmesi 275
a) Genel Olarak 275
b) İndirim Sebepleri 276
aa) Failin Hafif Kusurlu Olması 276
bb) Zarar Görenin Rızası 276
cc) Zarar Görenin Birlikte (Ortak, Müterafik) Kusuru 277
dd) Failin Yoksulluğa Düşecek Olması 277
ee) Diğer İndirim Sebepleri 278
C) Haksız Rekabet Halinde Maddi Zararın Tazmini 278
D) Maddi Tazminat Davası 279
1. Davanın Tarafları 279
a) Davacı 279
b) Davalı 279
2. Yetkili ve Görevli Mahkeme 279
3. Zamanaşımı 280
a) Zarar Görenin Açacağı Davada Zamanaşımı 280
aa) Genel Olarak 280
bb) Faile Karşı 280
cc) Kusursuz Sorumlu Kişiye Karşı 281
b) Rücu Davasında Zamanaşımı 281
c) Daimi Def’i 281
4. Tazminat Hükmünün Değiştirilmesi ve Geçici Ödemeler 283
a) Tazminat Hükmünün Değiştirilmesi 283
b) Geçici Ödemeler 283
IV. MANEVİ ZARARIN TAZMİNİ 284
A) Genel Olarak 284
B) Şartları 284
1. Genel Olarak 284
2. Bir Kimsenin Kişilik Haklarına Yönelik Hukuka Aykırı Bir Saldırı Bulunmalıdır 285
3. Bu Saldırı Neticesinde Manevi Zarar Doğmuş Olmalıdır 285
4. Sorumlu Kişinin Sorumluluğuna Neden Olan Kusuru veya Kusuru Olmasa da Sorumlu Olmasına Neden Olan Bir Kusursuz Sorumluluk Normu Bulunmalıdır 286
C) Manevi Tazminat Davası 286
1. Taraflar 286
a) Davacı 286
b) Davalı 287
2. Yetkili ve Görevli Mahkeme ile Zamanaşımı 288
3. Tazminat Hükmünün Değiştirilmesi 288
V. CEZA HÂKİMİNİN KARARININ HUKUK DAVASINA ETKİSİ 288
VI. BİRDEN ÇOK SORUMLULUK SEBEBİ VEYA BİRDEN ÇOK SORUMLU BULUNMASI 289
A) Bir Kişi Bakımından Birden Çok Sorumluluk Sebebinin Bulunması 289
1. Bir Davranışın Hem Borca Aykırı Davranış Hem de Haksız Fiil Oluşturması 289
2. Bir Kişinin Kusura Dayanmayan Sorumlulukta Kusurunun Bulunması 290
3. Bir Kişinin Birden Fazla Kusura Dayanmayan Sorumluluk Hükmü Çerçevesinde Sorumlu Olması 290
B) Bir Zarardan Birden Çok Kişinin Sorumluluğu 291
3. Kısım
SEBEPSİZ ZENGİNLEŞMEDEN
DOĞAN BORÇLAR
I. SEBEPSİZ ZENGİNLEŞME KAVRAMI, İŞLEVİ VE TEMEL ÖZELLİKLERİ 293
II. SEBEPSİZ ZENGİNLEŞMENİN ŞARTLARI 293
A) Genel Olarak 293
B) Zenginleşme 295
C) Fakirleşme 295
D) Nedensellik Bağı 296
E) Haklı Sebebin Bulunmaması 297
1. Genel Olarak 297
2. İfa Yoluyla Zenginleşmeler 297
a) Genel Olarak 297
b) İfa Sebebinin Hiç Bulunmaması 297
c) İfa Sebebinin Geçersiz Olması 298
d) İfa Sebebinin Gerçekleşmemiş Olması 299
e) İfa Sebebinin Sona Ermesi (Ortadan Kalkması) 300
3. İfa Dışı Zenginleşmeler 303
III. SEBEPSİZ ZENGİNLEŞME TALEBİNİN ÇEŞİTLİ TALEPLER KARŞISINDAKİ DURUMU VE SEBEPSİZ ZENGİNLEŞME TALEBİNİN İLERİ SÜRÜLEMEYECEĞİ HALLER 303
A) Sebepsiz Zenginleşme Talebinin Çeşitli Talepler Karşısındaki Durumu 303
1. Genel Olarak 303
2. Sebepsiz Zenginleşme Talebini Bertaraf Eden Talepler 303
a) İstihkak Davasına İlişkin Talep 303
b) Zilyetlik Davalarına İlişkin Talepler 304
c) Gerçek Vekâletsiz İş Görme Talebi 304
d) Sözleşmeye Dayanan Talep 304
3. Sebepsiz Zenginleşme Talebiyle Yarışan Talepler 305
a) Haksız Fiilden Doğan Talep 305
b) Gerçek Olmayan (Caiz Olmayan) Vekâletsiz İş Görmeden Doğan Talep 305
B) Sebepsiz Zenginleşme Talebinin (veya Başka Bir Talebin) Bulunmadığı Durumlar 306
1. Genel Olarak 306
2. Hukuka veya Ahlâka Aykırı Amaç Güdülerek Verilen Şeyler 306
3. Eksik Borcun İfasında 307
4. Borç Olmayan Şeyin Borçlu Olunmadığı Bilinerek İfasında 307
IV. SEBEPSİZ ZENGİNLEŞMEDE İADE BORCU 308
A) Genel Olarak 308
B) İade Borcunun Kapsamı 309
1. Sebepsiz Zenginleşenin İyiniyetli Olması Halinde 309
2. Sebepsiz Zenginleşenin Kötüniyetli Olması Halinde 312
3. Zenginleşenin İade Sırasında İleri Sürebileceği Talepler 313
IV. ZAMANAŞIMI 315
3. Bölüm
BORÇ İLİŞKİSİNİN HÜKÜMLERİ
1. Kısım
BORCUN İFASI
I. İFANIN HUKUKÎ NİTELİĞİ, İFADA FİİL EHLİYETİ VE TASARRUF YETKİSİ, İFANIN UNSURLARI 319
A) Genel Olarak 319
B) İfanın Hukukî Niteliği 319
C) İfada Fiil Ehliyeti ve Tasarruf Yetkisi 321
1. İfada Fiil Ehliyeti 321
2. İfada Tasarruf Yetkisi 321
D) İfanın Unsurları 323
1. Genel Olarak 323
2. İfanın Tarafları 323
a) Borcu İfa Edecek Kişi ve Üçüncü Kişinin İfası 323
aa) Genel Olarak 323
bb) Borcun Üçüncü Kişi Tarafından İfa Edilmesinin Sonuçları 324
aaa) Genel Kural: Borcun Sona Ermesi ve Rücu 324
bbb) İstisna: Borcun Sona Ermemesi ve Üçüncü Kişinin Alacaklıya Halef Olması 324
b) Borcun İfa Edileceği Kişi ve Üçüncü Kişiye İfa 326
3. İfanın Konusu 328
II. ÇEŞİTLİ EDİMLERİN İFASI 329
A) Bölünebilir Edimlerde İfa (Kısmî İfa) 329
B) Bölünemeyen Edimlerin İfası 331
C) Çeşit (Cins) ve Parça Borçlarında İfa 332
1. Çeşit Borcu – Parça Borcu Ayrımı ve Mislî Eşya – Gayrımislî Eşya Ayrımı ile İlişkisi 332
2. Çeşit Borçlarında ve Parça Borçlarında İfa 333
a) Çeşit Borçlarında İfa 333
b) Parça Borçlarında İfa 333
3. Sınırlı Çeşit Borcu Kavramı ve Bu Borçların İfası 334
D) Seçimlik Borçlarda İfa 335
E) Para Borçlarında İfa 336
1. Genel Olarak 336
2. Yasal Düzenlemeler Çerçevesinde Yasal Olduğu Durumlar Bakımından Yabancı Para Borçlarında İfa 338
a) Genel Kural ve İstisnası 338
b) Yabancı Para Borcunun Vadesinde Ödenmemesi 339
3. Para Borçlarında Faiz 340
4. Para Borçlarında Mahsup 342
a) Genel Olarak 342
b) Tek Bir Borcun Bulunduğu Hallerde Mahsup 342
c) Birden Fazla Borcun Bulunduğu Hallerde Mahsup 342
5. Para Borçlarında Ödemenin İspatı 343
III. İFA YERİ VE İFA ZAMANI 343
A) İfa Yeri 343
B) İfa Zamanı 344
1. Genel Olarak 344
2. İfa Zamanının Belirlenmesi 344
a) Muaccel Borç – Müeccel Borç 344
b) Özel Olarak Vadeye Bağlı Borçlar 345
aa) Genel Olarak 345
bb) Vadeye Bağlı Borçlarda Sürenin Hesaplanması 346
3. Zamanından Önce İfa 347
IV. KARŞILIKLI (TAM İKİ TARAFA) BORÇ YÜKLEYEN SÖZLEŞMELERDE İFA 348
A) Genel Olarak 348
B) Aynı Anda İfa Kuralı ve Ödemezlik Def’i 348
C) Bir Tarafın Ödeme Güçsüzlüğü Halinde Diğer Tarafın Def’i ve Fesih Hakkı 349
V. ALACAKLI TEMERRÜDÜ VE BORCUN İFASINI ENGELLEYEN ALACAKLIYA İLİŞKİN DİĞER SEBEPLER 350
A) Alacaklı Temerrüdü 350
1. Genel Olarak 350
2. Şartları 351
3. Sonuçları 353
a) Borçtan Kurtulma İmkânı 353
aa) Genel Olarak 353
bb) Verme Borçlarında Borçtan Kurtulma İmkânı 353
aaa) Malı Tevdi Hakkı 354
i. Genel Olarak 354
ii. Tevdi Yeri 354
iii. Tevdiyle Borcun Sona Ermesi ve İstisnası 354
iv. Tevdinin İfadan Farkı 355
bbb) Malı Sattırarak Bedeli Tevdi Hakkı 356
i. Genel Olarak 356
ii. Tevdiye Elverişsizlik 356
iii. Malı Sattırarak Bedelin Tevdiinde Usûl 356
cc) Yapma Borçlarında Borçtan Kurtulma İmkânı 357
b) Diğer İmkânlar 358
B) Borcun İfasını Engelleyen Alacaklıya İlişkin Diğer Sebepler 360
2. Kısım
BORCUN İFA EDİLMEMESİ
(BORCA AYKIRI DAVRANIŞ)
I. GENEL OLARAK 361
II. BORCA AYKIRI DAVRANIŞ İLE CULPA IN CONTRAHENDO ARASINDAKİ İLİŞKİ 362
III. İFA DAVASI VE CEBRİ İCRA 363
A) Genel Olarak 363
B) Verme Tipi Borçlarda İfa Davası ve Cebri İcra 363
C) Yapma ve Yapmama Tipi Borçlarda İfa Davası ve Cebri İcra 364
IV. BORCA AYKIRI DAVRANIŞIN TÜRLERİ VE HÜKÜMLERİ 364
A) Kusurlu İmkânsızlık ve Hükümleri 364
1. Kavram 364
2. Hükümleri 365
B) Borcun Gereği Gibi İfa Edilmemesi (Kötü İfa) ve Hükümleri 367
1. Kavram 367
2. Hükümleri 367
C) Temerrüt ve Hükümleri 368
1. Kavram 368
2. Şartları 368
3. Hükümleri (Hukukî Sonuçları) 372
a) Genel Olarak 372
b) Temerrüdün Genel Sonuçları 372
aa) Gecikme Tazminatı 373
bb) Beklenmedik Hâlden (Kazadan) Sorumluluk (Beklenmedik Hâl Nedeniyle Ortaya Çıkan Zararları Tazmin Sorumluluğu) 374
aa) Temerrüt Faizi 376
bb) Aşkın (Ek, Munzam) Zarar 378
d) Temerrüdün Tam İki Tarafa Borç Yükleyen (Synallagmatik) Sözleşmelerdeki Sonuçları 380
aa) Genel Olarak 380
bb) Alacaklının Sahip Olduğu Haklar 380
aaa) Genel Olarak Haklar 380
bbb) Karşılıklı Borç Yükleyen Sözleşmelerde Temerrüde Özgü Hakların Özellikleri 382
i. Karşılıklı Borç Yükleyen Sözleşmenin Sürekli Edim İçermeyen Ani Edimli Sözleşme Olması Halinde Uygulanması Gündeme Gelen Hakların Özellikleri 382
ii. Karşılıklı Borç Yükleyen Sözleşmenin Sürekli Edim İçermesi Haline Özgü Hakların Özellikleri 385
cc) Hakların Kullanılması 385
aaa) Genel Olarak 385
bbb) Seçimlik Hakların Kullanılmasına İlişkin Genel Özellik 386
ccc) Süre (Mehil) Tayinine İlişkin Özellikler 386
i. Genel Olarak 386
ii. Süre (Mehil) Tayin Edilmesi Gerekmeyen Haller 387
ddd) Seçimlik Hakların Kullanılmasında Zararın İspatı 389
eee) Seçimlik hakların kullanılmasında kusurun rolü 389
4. Sona Ermesi 391
5. Kısmî Temerrüt ve Hukukî Sonuçları 392
V. BORCA AYKIRI DAVRANIŞTA ZARAR VE ZARARIN HESAPLANMASI 392
A) Borca Aykırı Davranışta Zarar Kavramı 392
B) Zararın Hesaplanması 394
1. Genel Olarak 394
2. Aynen İfadan Vazgeçerek Müspet Zararın Tazmininin Talep Edilmesi Halinde Zararın Hesaplanması 394
a) Genel Olarak 394
b) Temerrüde Düşülen Edimin Alacaklısı Kendi Edimini İfa Etmişse 394
c) Temerrüde Düşülen Edimin Alacaklısı Kendi Edimini İfa Etmemişse 395
3. Sözleşmeden Dönme ve Menfî Zararın Tazminin Talep Edilmesi Halinde Zararın Hesaplanması 395
C) Borca Aykırı Davranışta Tazminatın Kapsamının ve Şeklinin Belirlenmesi 396
VI. SORUMSUZLUK ANLAŞMASI 397
A) Kavram 397
B) Borçlunun Sorumluluğa Neden Olabilecek Davranışı Gerçekleştiren Kişiye Göre Sorumsuzluk Anlaşmasının Türleri ve Bu Türlere Göre Anlaşmanın Geçerliliği 398
1. Genel Olarak 398
2. Borçlunun Kendi Borca Aykırı Davranışından Sorumlu Olmayacağına İlişkin Sorumsuzluk Anlaşması ve Geçerliliği 398
3. Borçlunun Alacaklıya Karşı Yardımcı Kişinin Verdiği Zarardan Sorumlu Olmayacağına İlişkin Sorumsuzluk Anlaşması ve Geçerliliği 400
VII. BORÇLUNUN İFA YARDIMCILARININ FİİLİNDEN (EYLEMLERİNDEN/BORCA AYKIRI DAVRANIŞINDAN) SORUMLULUĞU 401
A) Genel Olarak 401
B) Sorumluluğun Şartları 402
C) Borçlunun İfa Yardımcılarının Eylemlerinden Sorumluluğunun Adam Çalıştıranın Sorumluluğuyla Karşılaştırılması 405
1. Genel Olarak 405
2. Farkları 405
3. Borçlunun Yanında Çalışan Kişinin Borcun İfası veya Borçtan Doğan Hakkın Kullanılmasında Alacaklıya Zarar Vermesi Durumu 407
3. Kısım
BORÇLARIN ÜÇÜNCÜ KİŞİLERE ETKİSİ
I. ÜÇÜNCÜ KİŞİNİN FİİLİNİ ÜSTLENME (ÜÇÜNCÜ KİŞİNİN FİİLİNİ TAAHHÜT) 411
A) Kavram 411
B) Hükümleri 412
C) Üçüncü Kişinin Edimini Taahhüt ile Kefalet Arasındaki Farklar 413
II. ÜÇÜNCÜ KİŞİ YARARINA SÖZLEŞME 414
A) Genel Olarak 414
B) Üçüncü Kişi Yararına Sözleşmenin Türleri ve Hükümleri 415
1. Türleri 415
2. Hükümleri 415
a) Tam Üçüncü Kişi Yararına Sözleşmenin Hükümleri 415
b) Eksik Üçüncü Kişi Yararına Sözleşmenin Hükümleri 416
C) Çalışana Gerçekleştirilecek Zararlara İlişkin Sorumluluk Sigortalarında Durum 417
4. Bölüm
BORCUN VE BORÇ İLİŞKİSİNİN
SONA ERMESİ VE ZAMANAŞIMI
1. Kısım
BORCUN VE BORÇ İLİŞKİSİNİN
SONA ERMESİ
I. BORCUN VE BORÇ İLİŞKİSİNİN SONA ERMESİ KAVRAMLARI 421
II. BORÇ İLİŞKİSİNİ SONA ERDİREN SEBEPLER 421
A) Genel Olarak 421
B) İkâle (Bozma Sözleşmesi) 422
C) Fesih 422
D) Sözleşmeden Dönme 423
E) Özel Olarak Aşırı İfa Güçlüğüne Dayanan Dönme veya Fesih 423
1. Genel Olarak 423
2. Şartları 424
3. Hükümleri 425
F) İptal 426
G) Borç İlişkisinin Yenilenmesi 426
III. BORCU SONA ERDİREN SEBEPLER 426
A) Genel Olarak 426
B) İbra 428
1. Kavram 428
2. Özellikleri 428
3. Kurulması ve Şekli 429
a) Kurulması 429
b) Şekli 429
C) Birleşme (Alacaklı ve Borçlu Sıfatlarının Birleşmesi) 429
1. Kavram 429
2. Hükümleri 429
D) Yenileme 431
1. Kavram 431
2. Şartları 432
3. Türleri 433
4. Cari Hesap Sözleşmesinde Durum 433
5. Yenilemenin Sonuçları 434
E) İfa İmkânsızlığı 434
1. Kavram 434
2. Hükümleri 434
a) Borcun Tamamına İlişkin Kusursuz İfa İmkânsızlığının Hükümleri 434
b) Kısmî İfa İmkânsızlığının Hükümleri (Borcun Bir Kısmına İlişkin Kusursuz İfa İmkânsızlığının Hükümleri) 435
F) Takas (Ödeşme) 435
1. Kavram 435
2. Şartları 436
a) Genel Olarak 436
b) Karşılıklı Borçluluk 436
aa) Temel Kural 436
bb) Özel Durumlar 437
aaa) Karşılıklı Borçluluk Bulunmadığından Takasın Mümkün Olmadığı Bazı Özel Durumlar 437
bbb) Karşılıklı Borçluluk Bulunmamasına Rağmen Takasın Mümkün Olduğu İstisnai Hâl 438
c) Borçlarda Özdeşlik 439
d) Takası İleri Sürecek Olanın Alacağının Muaccel Olması 439
aa) Temel Kural 439
bb) Bazı Özel Durumlarda Takas 440
aaa) Karşılıklı Borçlardan Birinin Eksik Borç Olması Durumu 440
bbb) Karşılıklı Borçlardan Birinin Müeccel Olması Durumu 440
ccc) Karşılıklı Borçlardan Birinin Zamanaşımına Uğramış Olması Durumu 441
i. Duruma İlişkin Temel Kural 441
ii. Zamanaşımında Uğramış Borçlarda Özel Durum 442
3. Ancak Karşı Tarafın Rızasıyla Takas Edilebilecek Borçlar 444
4. Takasın Sonuçları 444
2. Kısım
ZAMANAŞIMI
I. ZAMANAŞIMI KAVRAMI 445
A) Genel Olarak 445
B) Hak Düşürücü Süreden Farkı 446
II. ZAMANANAŞIMINA UĞRAMIŞ BORCUN ÖZELLİKLERİ 446
III. REHİNLE TEMİN EDİLEN ALACAKLARDA ZAMANAŞIMI 447
IV. ZAMANAŞIMI SÜRELERİ, ZAMANAŞIMI SÜRESİNİN BAŞLANGICI VE ZAMANAŞIMININ HESAPLANMASI 448
A) Zamanaşımı Süreleri 448
B) Zamanaşımı Süresinin Başlangıcı 449
C) Zamanaşımının Hesaplanması 449
V. ZAMANAŞIMININ DURMASI VE KESİLMESİ 450
A) Genel Olarak 450
B) Zamanaşımının Durması 450
C) Zamanaşımının Kesilmesi 451
1. Genel Olarak 451
2. Zamanaşımını Kesen Haller 451
a) Zamanaşımının Borçlunun Bir Fiiliyle Kesilmesi 451
b) Zamanaşımının Alacaklının Bir Fiiliyle Kesilmesi 452
c) Zamanaşımının Yargılama veya Takibe İlişkin Bir İşlemle veya Yargıcın Kararıyla Kesilmesi 452
3. Zamanaşımının Kesilmesinin Hükümleri 453
a) Zamanaşımının Kesilmeden Sonra İşleyecek Yeni Süre Bakımından 453
b) Zamanaşımının Kesilmesinin Borçlu Dışında Kalan Diğer Kişilere Etkisi Bakımından 453
VI. ZAMANAŞIMI SÜRELERİNİN KESİNLİĞİ 453
VII. ZAMANAŞIMINDAN VAZGEÇME 454
VIII. ZAMANAŞIMININ DOLMASININ HÜKÜMLERİ 455
5. Bölüm
BORÇ İLİŞKİSİNDE ÖZEL DURUMLAR
1. Kısım
TESELSÜL
(MÜTESELSİL BORÇLULUK VE
MÜTESELSİL ALACAKLILIK)
I. GENEL OLARAK 457
II. BORÇLULAR ARASINDA TESELSÜL (MÜTESELSİL BORÇLULUK) 458
A) Genel Olarak 458
B) Özellikleri 459
C) Müteselsil Borçlulukta İlişkiler 460
1. Dış İlişki (Alacaklı ile Müteselsil Borçlular Arasındaki İlişki) 460
a) Müteselsil Borçlulardan Her Birinin Borcun Tamamı Ödeninceye Kadar Alacaklıya Karşı Sorumlu Olması 460
b) Müteselsil Borçlulardan Birinin Kişisel Eylemiyle Diğerlerinin Durumunu Ağırlaştıramaması 460
c) Def’i ve İtirazlar 461
aa) Ortak Def’i ve İtirazlar 461
bb) Kişisel Def’i ve İtirazlar 461
2. İç İlişki (Müteselsil Borçlular Arasındaki İç İlişki) 462
a) Rücu Hakkı 462
b) Alacaklının Haklarına Halef Olma 462
III. ALACAKLILAR ARASINDA TESELSÜL (MÜTESELSİL ALACAKLILIK) 463
A) Genel Olarak 463
B) Hükümleri 464
2. Kısım
KOŞULA (ŞARTA) BAĞLI BORÇLAR
I. GENEL OLARAK 467
II. KOŞULUN TÜRLERİ, KOŞULA BAĞLANAMAYAN İŞLEMLER, YASAK KOŞULLAR VE ANLAMSIZ VEYA RAHATSIZ EDİCİ KOŞULLAR 467
A) Koşulun Türleri 467
1. Geciktirici Koşul – Bozucu Koşul 467
2. Tesadüfi Koşul – İradi Koşul – Karma Koşul 468
3. Olumlu (Müspet) Koşul – Olumsuz (Menfî) Koşul 468
B) Koşula Bağlanamayan İşlemler 469
C) Yasak Koşullar 470
D) Anlamsız veya Rahatsız Edici Koşullar 470
III. GECİKTİRİCİ KOŞUL 470
A) Genel Olarak 470
B) Geciktirici Koşulun Hüküm ve Sonuçları 471
IV. BOZUCU KOŞUL 473
3. Kısım
BAĞLANMA PARASI,
CAYMA PARASI, CEZA KOŞULU
I. BAĞLANMA PARASI (PEY AKÇESİ) 475
II. CAYMA PARASI (CAYMA AKÇESİ) 475
III. CEZA KOŞULU 475
A) Genel Olarak 475
B) Ceza ile İfa Arasındaki İlişki 476
1. Genel Olarak 476
2. Seçimlik Ceza Koşulu ile İfaya Eklenen Ceza Koşulu 477
3. Dönme veya Fesih Cezası Bulunduğunun Kanıtlanması İmkânı 478
a) Genel Olarak Dönme veya Fesih Cezası ve Bu Cezanın Ceza Koşulu ile Cayma Parasından Farkı 478
aa) Genel Olarak Dönme veya Fesih Cezası 478
bb) Dönme/Fesih Cezasının Ceza Koşulu ile Cayma Parasından Farkı 478
b) Borçlunun Cezanın Dönme/Fesih Cezası Olduğunu Kanıtlayabilme İmkânı 479
C) Ceza ile Zarar Arasındaki İlişki 479
D) Cezanın Miktarı ve İndirilmesi 480
4. Kısım
DAR VE GENİŞ ANLAMDA
BORÇ İLİŞKİSİNDE TARAF DEĞİŞİKLİKLERİ
I. DAR ANLAMDA BORÇ İLİŞKİSİNDE TARAF DEĞİŞİKLİĞİ 483
A) Alacağın Devri 483
1. Genel Olarak 483
2. Alacağın Devri Kavramı, Devrin Hukukî Niteliği ve Devrin Kaynağı 484
a) Alacağın Devri Kavramı 484
b) Alacağın Devrinin Hukukî Niteliği 485
c) Alacağın Devrinin Kaynağı 487
3. Alacağın Devrinin Geçerlilik Şartları 488
4. Alacağın Devrinin Hükümleri ve Devredenin Devralana Karşı Sorumluluğu (Garanti Sorumluluğu) 492
a) Alacağın Devrinin Hükümleri 492
b) Alacağı Devredenin Devralana Karşı Sorumluluğu 492
aa) Çeşitli Durumlarda Sorumluluk 492
bb) Sorumluluğun Kapsamı 494
5. Alacağın Devrinde Borçlunun Savunma İmkânları 494
a) Genel Olarak 494
b) Alacağın Devri İşleminden Doğan Def’i ve İtirazlar 494
c) Borçlu ile Alacaklı Arasındaki Sözleşmeden Doğan Def’i ve İtirazlar 495
d) Borçlunun Önceki Alacaklının Şahsına Karşı Sahip Olduğu Def’iler 495
B) Borcun Nakli (Borcun Üstlenilmesi) 496
1. Genel Olarak 496
2. İç Yüklenme Sözleşmesi ile Borcun Üçüncü Kişi Tarafından İfasından Farkı 496
a) İç Yüklenme Sözleşmesinden Farklı 496
b) Borcun Üçüncü Kişi Tarafından İfasından Farkı 497
3. Borcun Nakli Sözleşmesinin Kurulması 498
a) Genel Olarak 498
b) Üstlenen ve Alacaklının Karşılıklı İrade Beyanlarıyla Kurulması 498
aa) Borcu Üstlenenin Süreli Olarak Öneride Bulunması Durumunda 498
bb) Borcu Üstlenenin Süresi Olarak Öneride Bulunması Durumunda 499
c) İç Yüklenme Sözleşmesinin Borçlu Tarafından Bildirilmesi Üzerine Alacaklının Bu Bildirime Rıza Göstermesiyle Kurulması 499
4. Borcun Nakli Sözleşmesinin Hükümleri 499
5. Borcun Naklinde Borcu Üstlenen Kişinin Savunma İmkânları 500
6. Borcun Naklinde Alacaklının Rızasının Aranmadığı Özel Durumlar 502
a) Bir Malvarlığının veya İşletmenin Aktif ve Pasifleri ile Devri 502
b) İşletmelerin Birleşmesi 502
C) Borca Katılma 502
II. GENİŞ ANLAMDA BORÇ İLİŞKİSİNDE TARAF DEĞİŞİKLİĞİ 503
A) Genel Olarak 503
B) Sözleşmenin Devri 503
C) Sözleşmeye Katılma 503
Genel Kaynakça 505