Toplu İş Sözleşmesinin Yorumu ve Yorum Davası
Dr. Öğr. Üyesi Erhan BİRBEN
İÇİNDEKİLER
TEŞEKKÜR 7
İÇİNDEKİLER .11
KISALTMALAR CETVELİ.19
BİRİNCİ BÖLÜM
TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN YORUMU
1. Toplu İş Sözleşmesine Genel Bakış 23
Tanımı.23
Hukuki Niteliği 24
III. Toplu İş Sözleşmesinin İçeriği.25
Normatif Hükümler .25
Borç Doğurucu Hükümler.26
Toplu İş Sözleşmesinin İşlevleri .27
2. Toplu İş Sözleşmesi ve Genel Yorum Öğretisi. 29
Genel Olarak Sözleşmelerin Yorumu29
Toplu İş Sözleşmesinin Yorumunun Önemi 30
III. Toplu İş Sözleşmesine Özgü Yorum Araçlarının Yokluğu.32
Toplu İş Sözleşmesinin Niteliği ile Yorum Yöntemi Arasındaki İlişki.32
3. Toplu İş Sözleşmesinin Yorumuna İlişkin Öğreti Görüşü ve Yargısal
İçtihat . 33
Öğretideki Görüşlerin Tespiti 33
Normatif Hükümler Bakımından.33
Objektif Yorum Teorisi33
Mukayeseli Hukukta 33
Türk Hukukunda .36
Subjektif Yorum Teorisi37
Mukayeseli Hukukta 37
Türk Hukukunda .38
Borç Doğurucu Hükümler Bakımından 40
12 İçindekiler
Yargı Kararlarındaki Eğilim41
Mukayeseli Hukukta41
Türk Hukukunda.43
III. Görüşümüz .45
4. Toplu İş Sözleşmesinin Normatif Hükümlerinin Yorumunda
Başvurulan Yöntem ve Araçlar ile Bunlar Arasındaki İlişki.47
Toplu İş Sözleşmesinin İnikadına İlişkin Bazı Durumların
Yorumdaki Önemi .47
Dissens (Uyuşmama) 48
Falsa Demonstratio Non Nocet (Yanlış Niteleme Zarar Vermez)
Kuralının Uygulanabilirliği.50
Sözleşmenin “Toplu İş Sözleşmesi” Olup Olmadığının Yorumu53
Birincil (Asli) Yorum Yöntemleri .54
Lafzi Yorum .54
Lafzî Yorumun Önceliği.54
Lafzî Yorumun İşlevleri.56
Lafzî Yorum Kuralları 58
Kural Olarak Sözcüklerin Günlük Dildeki Anlamının
Esas Alınması59
Tarafların Özel Bir Tanım Yapmaları Halinde Bu
Tanıma Üstünlük Tanınması61
Hukuki Terim Kullanılması Halinde Yaygın Anlamının
Esas Alınması62
Birden Çok Kez Kullanılan Terimin Aynı Anlamda
Kullanıldığının Kabul Edilmesi .65
Başka Sendikaların Tarafı Olduğu Toplu İş
Sözleşmelerin Benimsenmesi Halinde İhtilaflı Normun
Yorumunun Buna Göre Yapılması.66
Belirsiz Hukuki Kavramlar Kullanılmasının Yorum
Kurallarından Sapılmasını Gerektirmemesi.66
Lafzi Yorumda Sözleşmeye Yansıyan Taraf İradelerinin
Dikkate Alınması Gereği 66
Atıf (Gönderme) Yapılan Normun Açık ve Belirli Olması
Gerekliliği .69
ıı. Lafzi Yorumun Yapılışına İlişkin Sözleşme
Hükümlerinin Önceliği .72
Toplu İş Sözleşmesinin Birden Çok Dilde Düzenlenmiş
Olması Halinde Türkçe Metnin Bağlayıcılığı 73
Amaçsal (Gai) Yorum 74
Genel Olarak.74
Yargı Kararlarından Örnekler79
İçindekiler 13
Sistematik Yorum .81
Genel Olarak .81
Sistematik Yoruma İlişkin Özel Durumlar86
Sistematik Yorumda Borç Doğurucu Hükümlerin
Dikkate Alınması .86
Sistematik Yorumda Başka Toplu İş Sözleşmelerinin
Dikkate Alınması .86
Sistematik Yorum ile İstisna (Muafiyet) Düzenlemeleri
Arasındaki İlişki.87
Sistematik Yorum Bakımından Genel Hüküm-Özel
Hüküm İlişkisi.89
III. Tali Yorum Araçları 89
Toplu Sözleşme Taraflarının İradeleri89
Toplu Sözleşmenin Tarihi Gelişimi.97
Toplu Sözleşmenin Ortaya Çıkış Tarihçesi (Kronolojik
Tarihçe).97
Birbirini Takip Eden Toplu Sözleşmelerin Tarihi Gelişimi102
Toplu Sözleşmenin Anayasaya ve Yasa Hükümlerine Uygun
Yorumlanması .105
Anayasaya Uygun Yorum 106
Kavram106
Toplu İş Sözleşmesinin Anayasaya Uygun Yorumlanması 107
Emredici Yasal Düzenlemelere Uygun Yorum.114
Toplu Sözleşmenin Fiili Uygulaması.117
Uygulanabilir Toplu Sözleşmenin Yorumunun Üstün Tutulması120
Toplu Sözleşmenin İlgili Olduğu Meslek Çevresinin Görüşlerinin
Dikkate Alınması121
İşçi Lehine Yorum?121
Yorum Araçlarının Birbirleriyle Aralarındaki İlişki: Öncelik Sırası 129
Yorum Faaliyeti Neticesinde Toplu İş Sözleşmesi Hükmünün
Geçersizliğine Karar Verilip Verilemeyeceği .131
5. Toplu İş Sözleşmesinin Borç Doğurucu Hükümlerinin Yorumu.133
6. Toplu İş Sözleşmesinin Tamamlanması .137
Genel Olarak Sözleşmenin Tamamlanması 137
Kavram .137
Mahkemelerin Tamamlayıcı Yorum Yetkisinin Hukuki Dayanağı 138
14 İçindekiler
Tamamlayıcı Yorum Bakımından Kanun, Sözleşme ve Toplu İş
Sözleşmesinin Karşılaştırılması 141
Toplu Sözleşme Özerkliği Karşısında Tamamlayıcı Yorumun
Meşruiyeti 142
III. Tamamlayıcı Yorum İçin Sözleşmede “Boşluk” Bulunması
Zorunluluğu. 148
Bilinçli Boşluk - Bilinçli Olmayan Boşluk Ayrımı 149
Bilinçli Boşluk. 149
Bilinçli Olmayan Boşluk. 152
Bilinçli Boşlukların Tamamlanamaması Kuralı. 155
Bilinçli Olmayan Boşlukların Mahkeme Tarafından
Tamamlanabilirliği 159
Revizyon Kayıtlarının Özel Durumu . 168
Toplu Sözleşmedeki Boşluğun Tamamlanmasının Yöntem ve Şekli 170
Birden Fazla Düzenleme İhtimalinin Bulunması Halinde
Sözleşmenin Tamamlanıp Tamamlanamayacağı Sorunu 175
Toplu Sözleşmedeki Redaksiyon Hataları ve Yorum Arasındaki İlişki 176
İKİNCİ BÖLÜM
YORUM DAVASI
7. İş Uyuşmazlıklarına Genel Bakış 179
Toplu İş Uyuşmazlıkları Kavramı 179
Menfaat Uyuşmazlığı 179
Hak Uyuşmazlığı. 180
Türk İş Hukukunda Toplu Hak Uyuşmazlıklarının Çözümü. 180
Mülga 275 sayılı Kanun Dönemi. 180
Mülga 2822 sayılı Kanun Dönemi 181
Yürürlükte Olan 6356 sayılı Kanun Dönemi . 181
8. Yorum Davasının Hukuki Niteliği. 182
Tespit Davası Niteliği182
Topluluk Davası Niteliği 185
9. Yorum Davasının Konusu 189
Dava Edilebilecek Toplu İş Sözleşmesi Hükümleri. 189
Yorum Davasına Konu Edilemeyecek Haller ve Düzenlemeler. 189
İçindekiler 15
10. Yorum Davasına Konu Toplu Hak Uyuşmazlığının Özellikleri192
Geçerli Olarak Akdedilmiş ve Uygulanmakta Olan Bir Toplu İş
Sözleşmesi Mevcut Olmalıdır192
Geçerli Olarak Akdedilmiş Bir Toplu İş Sözleşmesinin Mevcut
Olması .192
Yetki Belgesi Alınmaksızın Akdedilen Toplu İş
Sözleşmesinin Durumu 192
Fiili İşçi Topluluklarının İmzaladığı Protokollerin Durumu .194
Konfederasyonların Tarafı Oldukları Protokollerin Durumu 195
Çerçeve Sözleşmenin Durumu195
Kamu Çerçeve Protokollerinin Durumu.196
Toplu İş Sözleşmesinin Uygulanmakta Olması 198
Genel Olarak 198
Özel Durumlar 200
İleri Tarihli Yürürlüğe Konulan Toplu Sözleşme
Normunun Yorumu .200
Sona Ermiş Toplu İş Sözleşmesinin Yorumu.203
Teşmil Edilmiş Toplu İş Sözleşmesinin Yorumu .206
Yüksek Hakem Kurulu Tarafından Bağıtlanan Toplu İş
Sözleşmesinin Yorumu 207
Toplu İş Sözleşmesinin Yorumunda Uyuşmazlık Mevcut Olmalıdır.208
Genel Olarak.208
Toplu Sözleşmedeki Uyuşmazlık Çözümüne İlişkin Kurallara
Aykırılığın Etkisi.209
III. Hukuki Yarar Mevcut Olmalıdır.210
Hukuki Yarar Kavramı.210
Ana Kural: Her Davada Hukuki Yararın Mevcut Olması
Zorunluluğu .210
Eda Davası Açılabilen Hallerde Tespit Davası Açılamaz
Kuralının Anlamı .212
Yorum Davasında Hukuki Yarar .214
Hukuki Yararın Ortadan Kalkması.222
Mahkeme Huzurunda Yapılan Kabul .222
Davanın Konusuz Kalması 223
11. Yorum Davasında Taraflar224
İşçi Tarafı Bakımından .224
Taraf Ehliyetinin Sendikalara Hasredilmiş Olması 224
16 İçindekiler
Sendika Tüzelkişiliğine İlişkin Bazı Durumların Taraf Ehliyetine
Etkisi 226
Sendikanın Katılması veya Birleşmesi 226
Sendikanın Faaliyetinin Durdurulması veya Kapatılması . 227
İşveren Tarafı Bakımından 229
Genel Olarak. 229
İşveren Sendikasının Kapatılması veya Feshi 230
III. Yorum Davasında Fer’i Müdahale. 231
12. Görevli ve Yetkili Mahkeme 235
Görevli Mahkeme 235
Yetkili Mahkeme . 235
Genel Olarak. 235
Yetki Sözleşmesinin Geçersizliği 236
13. Yorum Davasının Usul Hukuku Bakımından Gösterdiği Özellikler 237
Davanın Zorunlu Arabuluculuğa Tabi Olup Olmadığı . 237
Yargılama Usulü 238
Re’sen Araştırma İlkesinin Geçerliliği Sorunu . 238
Yorum Davası ile Eda Davası Arasındaki İlişki 241
Bekletici Mesele Sayılması Bakımından. 241
Davaların Birleştirilmesi Bakımından. 242
III. Kanun Yolu 243
14. Mahkeme Kararının Taraflar Bakımından Sonuçları 243
Toplu Hak Uyuşmazlığının Kesin Olarak Çözümlenmesi. 243
Tazminat Talebi. 245
III. Cezai Yaptırım 247
15. Mahkeme Kararının Taraf Olmayanlar Bakımından Bağlayıcılığı 247
Mukayeseli Hukukta 248
Türk Hukukunda. 250
Öğretideki Görüşlerin Tespiti 250
Yargı Kararlarındaki Eğilim 252
Görüşümüz 252
III. Bağlayıcılığın Üçüncü Kişiler Bakımından Hukuki Sonuçları 259
Kesin Delil Etkisi 259
İçindekiler 17
İcra İnkâr Tazminatı Talebi Bakımından Etkisi.259
İcra İnkâr Tazminatının Ön Koşulu: Alacağın Likit Olması .259
Yorum Davasında Verilen Hükmün Alacağı Likit Hale
Getirip Getirmeyeceği .262
Bağlayıcılığın Sona Ermesi .263
SONUÇ 267
YARARLANILAN KAYNAKLAR 273
