TOPLUM VE ADALETLİ YAŞAM Prof. Dr. Vecdi ARAL GİRİŞ ADALETLİ YAŞAM VE HUKUK Yaşam ve toplum 1 Toplum ve adalet 3 Adalet ve hukuk 6 Hukuk ve insan 8 BİRİNCİ BÖLÜM HUKUKUN TOPLUMSAL İŞLEVİ Birinci Kesim HUKUK ve DÜZEN Hukukun İdeal Düzeni 13 Hukuk Kuralı ve Doğa Yasası 14 Hukuk Düzeninin Biçimselliği ve Biçimciliği 16 Hukuk Düzeninin Yararları 17 Barış 17 Güvenlik 18 Eşitlik 19 Özgürlük 19 Düzenin zorlayıcılığı ve yaptırım 21 Buyruk ve zorlama 21 Zorlama aracı, yaptırım 22 Yaptırımın tarihsel gelişimi 22 İkinci Kesim HUKUK VE TOPLUMSAL YAŞAM Hukukun Toplumsal Yaşama Bağlılığı 25 Toplumdan Gelen İhtiyaçlar 25 İnsan Tabiatı 25 Ekonomik İhtiyaçlar 27 Toplumdaki güç (kuvvet) ilişkileri 27 Örf ve Adetler 27 Üçüncü Kesim HUKUKUN TOPLUMSAL İŞLEVİNİ BELİRLEYEN ETKENLER Düzenin Kaynağı, akıl 31 Aklın büyük önemi 31 Aklın öneminin abartılması 33 Pratik amaç ve toplumsal gerçeklik 35 Toplumsal gerçekliğin rolü 35 Gerçekçiliğin aşırılığı 36 Gerçekliğin değişebilir ve değiştirilebilirliği 38 İKİNCİ BÖLÜM HUKUKUN KÜLTÜREL İŞLEVİ Birinci Kesim DEĞER OLARAK ADALET Hukuk ve değer 43 Değerlendirmeler olarak hukuk 43 Hukukî değerlendirmelerin ölçüsü olarak adalet 45 Hukukun değerlendirilmesinde adalet 47 Değerlerin ne ve nasıl bir şey olduğu 48 Değerlerin niteliği ve varlık biçimi 48 Değerlerin gerçeklikten ayrılığı ve onunla ilişkisi 52 Değerlerin bilgisi 54 Değerler nasıl bilinir? 54 Değer yargılarının kanıtlanamazlığı 57 Değerlerin geçerliği 60 Sorun nedir? 60 Değer Rölativizminin eleştirilmesi 61 Çelişki 61 Yenilgi 64 Olaylara ters düşme 65 Değerlerin nesnelliğinin temellendirilmesi 66 Fenomenolojik açıdan 66 Ontolojik açıdan (insan ve tin) 68 Kültür felsefesi açısından 73 Değer yaşamında görüş ayrılıktan nereden geliyor? 73 Değişik değerlendirilen şeyin, görünüşte aynılığı 73 Değer simgesinin anlamının değişik olması 74 Kültür ve toplumsal koşulların değişikliği 74 Duygu yönünden bireylerin değişik oluşu 74 Değerlendirilen şeyin nitelikçe karmaşıklığı 75 Deyimleme güçlüğü 75 Sonuç 76 Değerlerin insanın bireysel ve toplumsal yaşamındaki önemi 78 Bireysel yaşamın anlamı 78 Değerlerin toplum bakımından önemi 86 Kültür ve Toplum 86 Kültürde trajedi 87 İkinci Kesim AHLÂKİ DEĞER OLARAK ADALET Hukuk ve ahlâk 95 Hukukun bağlayacılığının nereden geldiği 95 Adaletin ahlâki değer oluşu 96 Ahlâkın ne olduğu 98 Yetersiz görüşler 98 Egoizm 98 Hedonizm ve Evdemonizm 99 Ütilitarizm 102 Naturalizm 104 Yetkinlik ahlâkı (Perfeksiyonizm) 104 Kültür ahlâkı 106 Formal ahlak 107 Kişilikçi değer ahlakı 110 Ahlâkı olanın bağımsız değer özelliği 110 «Ahlaken iyi»nin niteliği 112 Ahlâki değerler ve insan kişiliği 114 Vicdan 114 Erdem 117 Ahlâki değerler tablosu 120 Genel olarak 120 Saygı 121 Alçak gönüllülük 121 Sevgi 123 Başlıca üç grup ahlâki değerler 126 Genel olarak 126 Ben'le ilgili değerler 126 Doğruluk 126 Kendine sadakat 126 Açık kalplilik 126 Ölçülü olmak 127 Saflık 127 Dürüstlük 129 Adalet 129 İyilik sever olmak 131 Barış severlik 131 Eşya ve olaylarla ilgili değerler 132 Cesaret 132 Sabır 133 Diğer ahlâki değerler 134 İrade özgürlüğü 134 Anlamı 135 Önemi 135 Varolduğu 138 Determinizmin çelişkisi 138 Özgürlük bilinci 139 Ahlâki kavramların açıklanabilmesi 141 Ödev oluşu 144 İrade özgürlüğü ile nedensellik ilkesi arasındaki çatışkının çözümü 154 Sonuç 156 Üçüncü Kesim HUKUKİ DEĞER OLARAK ADALET Nesnel ve yasa üstü adalet 161 Nesnel adaletin öznel adaletten ayrımı 161 Yasa üstü adaletin yasal adaletten ayrımı 162 Nesnel, yasa üstü adaletin hukukun idesi ve ideali oluşu 162 Hukuk idesinin hukuku ahlâktan ayırması 164 Amaçlarının ayrılığı 164 Bundan çıkan sonuçlar 166 Hukukun dışa, ahlâkın içe dönüklüğü 166 Hukukun heteronom, ahlâkın otonom oluşu 173 Adaletin değişik türleri 185 Adalet ve eşitlik 185 Denlekştirici adalet 186 Dağıtıcı adalet 187 Hakkaniyet 190 Toplumsal adalet 193 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM HUKUKTA ADALETİN GERÇEKLEŞMESİ Birinci Kesim DOĞAL HUKUK Doğal hukukun çıkış nedenleri 195 Hukukun işlevlerindeki çatışkı ve adaletin üstünlüğü 195 Adaletin biçimselliği ve doğrudan uygulanamayışı 196 Tarihçi hukuk görüşü karşısında doğal hukuk 198 Doğal hukukun niteliği 198 Doğal hukuk anlayışının Tarihçi Hukuk Görüşünden ayrılığı 200 Doğal hukukun zorunluluğu 201 Karşıt Görüş 201 Karşıt görüşün yanılgısı 203 Amprik Pozitivizme karşı söylenebilecekler 205 Doğal hukuk düşüncesini zorunlu kılan nedenler 215 Pozitivizmin görünüşte yengisi 215 Pratik zorunluluk 216 Metafizik zorunluluk 219 İkinci Kesim KABULE DEĞER DOĞAL HUKUK İLKELERİ Düzenin önemi ve yetersizliği 221 Doğal hukuk ilkelerinin insanla ilgili oluşu 222 Bir doğal hukuk ilkesi olarak özgürlük ilkesi 223 Düşünce özgürlüğü 223 Vicdan özgürlüğü 227 Sonuç 237 Barış ilkesi 240 Eşitlik ilkesi 242 Güvenlik ilkesi 243 Hukuk güvenliği 243 Hukuk devleti 248 Sosyal güvenlik önlemleri 249 BİBLİYOGRAFYA 253
