Türk Anayasa Hukuku

Prof. Dr. Hasan Tunç

İÇİNDEKİLER
3 BASKIYA ÖNSÖZ 7
İÇİNDEKİLER 9
BİRİNCİ BÖLÜM
TÜRKİYE’DE ANAYASAL GELİŞMELER
I ANAYASAL GELİŞMELERE GENEL BİR BAKIŞ 21
II CUMHURİYET DÖNEMİ ÖNCESİ ANAYASAL GELİŞMELER24
A Sened-i İttifak24
B Tanzimat Fermanı (Gülhane Hatt-ı Hümayunu)28
C Islahat Fermanı32
D Kanun-ı Esasi34
E 1909 Kanun-ı Esasî Değişiklikleri38
III CUMHURİYET DÖNEMİ ANAYASALARI39
A 1921 Anayasası (Teşkilat-ı Esasiye Kanunu) 39
1 1921 Anayasası’nın Hazırlanışı 39
2 1921 Anayasası’nın Kurduğu Sistem 41
3 Cumhuriyetin İlanı 43
B 1924 Anayasası (Teşkilat-ı Esasiye Kanunu) 44
1 1924 Anayasası’nın Hazırlanışı 44
2 1924 Anayasası’nın Kurduğu Sistem 46
a 1924 Anayasası’nın Temel İlkeleri 46
b 1924 Anayasası’nın Kurduğu Hükümet Sistemi48
c 1924 Anayasası’nda Temel Hak ve Hürriyetler49
d 1924 Anayasası’nın Kabul Ettiği Demokrasi Anlayışı49
C 1961 Anayasası 51
1 1961 Anayasası’nı Doğuran Olaylar 51
2 1961 Anayasası’nın Yapılması 52
3 1961 Anayasasının Kurduğu Sistem 53
a 1961 Anayasasının Temel İlkeleri 53
b 1961 Anayasası’nın Getirdiği Temel Hak ve Hürriyet Anlayışı53
c 1961 Anayasasına Göre Devletin Temel Organları54
aa 1961 Anayasasına Göre Yasama Organı54
10 İçindekiler
bb 1961 Anayasasına Göre Yürütme Organı ve Kabul Edilen
Hükûmet Sistemi55
cc 1961 Anayasasına Göre Yargı Organı56
4 1961 Anayasasının Uygulaması ve Sona Ermesi56
5 Geriye yönelik adımlar: 1971-1973 Anayasa değişiklikleri57
D 1982 Anayasası 58
1 1982 Anayasasını Doğuran Sebepler58
a 1961 Anayasasının Toplumun Her Kesimi Tarafından Kabul
Görmeyişi 58
b Şiddet Olaylarının Yaygınlaşması 58
c Uygulanan Seçim Sistemi59
d 1961 Anayasasında Tıkanıkları Giderici Hükümlerin
Bulunmaması59
e 1961 Anayasasının Kurduğu Sistem İçinde Yürütmenin Zayıf
Kalması59
2 Anayasa’nın Hazırlanması 60
a Kurucu Meclisin Oluşturulması60
b Anayasa’nın Kabulü ve Yürürlüğe Girmesi 61
3 1982 Anayasasının Hazırlanışı ve Kabul Edilişi Açısından 1961
Anayasası ile Karşılaştırılması62
a Benzer Yönleri 62
b Farklı Yönleri62
4 1982 Anayasasının Kurduğu Sistemin 1961 Anayasasından Ayrılan
Özellikleri63
a 1982 Anayasası Daha Kazuistik Bir Anayasa’dır 63
b 1982 Anayasası Daha Katı Bir Anayasa’dır 63
c 1982 Anayasası Bir Geçiş Dönemi Öngörmüştür64
d 1982 Anayasası Otorite Hürriyet Dengesinde Otoriteye Ağırlık
Vermiştir64
e 1982 Anayasası Tıkanıklıkları Giderici Hükümlere Yer Vermiştir64
f 1982 Anayasası Daha Az Katılmacı Bir Demokrasi Modelini
Benimsemiştir64
5 1982 Anayasasında Günümüze Kadar Yapılan Değişiklikler65
İKİNCİ BÖLÜM
1982 ANAYASASINA GÖRE DEVLETİN
TEMEL KURULUŞU VE NİTELİKLERİ
I ANAYASA’NIN BAŞLANGICI 67
II DEVLETİN TEMEL NİTELİKLERİ 69
A Cumhuriyetçilik İlkesi 70
İçindekiler 11
B Üniter Devlet İlkesi71
C İnsan Haklarına Saygılı Devlet İlkesi75
D Atatürk Milliyetçiliğine Bağlı Devlet İlkesi 76
E Demokratik Devlet İlkesi 77
F Laik Devlet İlkesi 80
G Sosyal Devlet İlkesi83
H Hukuk Devleti İlkesi 89
İ Eşitlik İlkesi92
J Başlangıçta Belirtilen İlkelere Bağlılık 94
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
ANAYASA’NIN ÜSTÜNLÜĞÜ, BAĞLAYICILIĞI VE KATILIĞI
I ANAYASA’NIN ÜSTÜNLÜĞÜ VE BAĞLAYICILIĞI95
II ANAYASA’NIN KATILIĞI VE ANAYASAYI DEĞİŞTİRME97
A Anayasa’nın Katılığı97
B Anayasa’yı Değiştirme98
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
1982 ANAYASASININ TEMEL HAK VE HÜRRİYET ANLAYIŞI
I ANAYASAL BİR HAK OLARAK İNSAN HAKLARI107
II TÜRK ANAYASALARINDA İNSAN HAKLARI 110
A Cumhuriyet Öncesi Dönem 110
B Cumhuriyet Dönemi111
1 1924 Anayasası 111
2 1961 ve 1982 Anayasaları 111
III 1982 ANAYASASINDA TEMEL HAK VE HÜRRİYETLERİN DÜZENLENİŞİ 113
A Temel Hak ve Hürriyetlerin Niteliği 113
B Temel Hak ve Hürriyetlerin Sınırlandırılması 114
C Temel Hak ve Hürriyetlerin Kullanılmasının Durdurulması118
D Temel Hak ve Hürriyetlerin Kötüye Kullanılamaması 119
E 1982 Anayasasının Temel Hak ve Hürriyetlere İlişkin Sınıflandırması121
1 Kişinin Hakları ve Ödevleri (Anayasa madde 17-40)121
2 Sosyal ve Ekonomik Haklar ve Ödevler (Anayasa madde 41-65) 122
3 Siyasî Haklar ve Ödevler (Anayasa madde 66-74) 123
12 İçindekiler
BEŞİNCİ BÖLÜM
1982 ANAYASASINA GÖRE SİYASİ PARTİLERİN HUKUKİ REJİMİ
I PARTİ KURMA VE PARTİ ÜYELİĞİ126
II SİYASİ PARTİLERİN UYACAKLARI ESASLAR (YASAKLAR VE
SINIRLANDIRMALAR) 128
A Siyasi Partilerin Amaç ve Faaliyetlerine İlişkin Yasaklar 130
B Siyasi Partilerin Örgütlenmelerine İlişkin Yasaklar131
III YASAKLARA UYMAYAN PARTİLERE UYGULANACAK YAPTIRIMLAR132
A Anayasa’nın 69 Maddesinin 5, 6 ve 10 Fıkrasında Öngörülen Yaptırım:
Siyasi Partinin Kapatılması133
1 Siyasi Partinin Kapatılmasını Gerektiren Sebepler133
2 Anayasa’nın 68/4 Hükmüne Aykırılık Hâli134
a Siyasi Partinin Tüzük ve Programının Anayasa’nın Madde 68/4
Hükmüne Aykırı Olması 134
b Siyasi Partinin Eylemlerinin Anayasa’nın Madde 68/4 Hükmüne
Aykırı Olması 134
c Siyasi Partinin Yabancılardan Yardım Alması137
B Siyasi Partiler Kanunu’nun 101 Maddesinde Öngörülen Yaptırım137
C Siyasi Partiler Kanunu’nda 101 Madde Dışında Öngörülmüş Olan
Yaptırımlar 138
D Anayasa’nın 69/7 Hükmünde Öngörülmüş Olan Yaptırım (Partinin
Devlet Yardımından Kısmen veya Tamamen Yoksun Bırakılması) 140
IV ANAYASA’DA YAPTIRIMI DÜZENLENMEMİŞ YASAKLARIN DURUMU 142
V PARTİ KAPATMA DAVALARINDA USUL144
A Dava Açma ve Davaya Bakma Yetkisi 144
B Parti Kapatma Davalarının Hukuki Niteliği146
C Parti Kapatma Kararı İçin Aranan Çoğunluk 147
VII PARTİ KAPATMA DAVALARINDA KAPATMA KARARININ SONUÇLARI148
ALTINCI BÖLÜM
1982 ANAYASASINA GÖRE YASAMA ORGANI
I YASAMA FONKSİYONUNUN HUKUKÎ NİTELİĞİ151
II TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİNİN KURULUŞU VE
MİLLETVEKİLLERİNİN SEÇİMİ 154
A Seçim Sistemi 154
1 Türkiye’de Geçmişte Uygulanan Seçim Sistemleri 155
2 Mevcut Seçim Sistemi ve Seçim İttifakları157
B Seçimlerin Başlangıcı161
1 Beş Yıllık Yasama Döneminin Sona Ermesi 162
İçindekiler 13
2 Meclisin Seçimleri Yenileme Kararı Alması 162
3 Cumhurbaşkanının Seçimleri Yenileme Kararı Alması 162
4 Seçimlerin Geriye Bırakılması164
5 Ara Seçimler 164
C Milletvekili Seçilme Yeterliliği165
1 Yaş Durumu 166
2 Vatandaşlık Durumu166
3 Eğitim Durumu167
4 Askerlik Hizmeti Durumu 167
5 Kısıtlılık Durumu167
6 Belirli Suçlardan Hüküm Giymemiş Olmak168
7 Kamu Hizmetinden Yasaklı Olmamak 171
8 Kamu Görevlilerinin Görevinden Çekilmesi 171
III MİLLETVEKİLLERİNİN HUKUKİ STATÜSÜ 172
A Milletvekili Yemini ve Milletvekilliği Statüsünün Başlangıç Anı 172
1 Milletvekili Yemini173
2 Milletvekili Statüsünün Başlangıç Anı174
B Yasama Bağışıklıkları (Parlamenter Muafiyetler)178
1 Yasama Sorumsuzluğu179
a Yasama Sorumsuzluğunun Kapsamı180
b Yasama Sorumsuzluğunun Özellikleri 181
2 Yasama Dokunulmazlığı182
a Yasama Dokunulmazlığının Kapsamı184
b Yasama Dokunulmazlığının İstisnaları186
ba Ağır Cezalık Suçüstü Halleri186
bb 1982 Anayasası’nın 14 Maddesinde Belirtilen Amaçları
Gerçekleştirmek Amacıyla İşlenen Suçlar186
c Yasama Dokunulmazlığının Süresi ve Sona Ermesi187
d Yasama Dokunulmazlığının Kaldırılması 187
C Milletvekilliği Statüsü ile Bağdaşmayan İşler189
D Milletvekilliğinin Sona Ermesi190
1 Yeniden Seçilememe190
2 İstifa190
3 Kesin Hüküm Giyme veya Kısıtlanma191
4 Milletvekilliği İle Bağdaşmayan Bir Görevi Sürdürmekte Israr Etmek193
5 Devamsızlık193
6 Cumhurbaşkanı Seçilme, Cumhurbaşkanı Yardımcısı Veya Bakan
Olma 194
14 İçindekiler
IV TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİNİN İÇYAPISI VE ÇALIŞMA DÜZENİ194
A Yöntemsel Bağımsızlık İlkesi ve İçtüzük 194
1 Parlamento Kararları 194
2 İçtüzük 196
B Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Toplantıları ve Karar Alma Usulü197
1 Meclis Toplantılarına İlişkin Kavramlar197
2 Toplantı ve Karar Yetersayısı199
C Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin İç Düzenine İlişkin Kurullar 200
1 TBMM Başkanlık Divanı200
2 Danışma Kurulu202
3 Komisyonlar 203
4 Siyasi Parti Grupları205
V TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİNİN GÖREV VE YETKİLERİ 206
A Kanun Koymak, Değiştirmek ve Kaldırmak 207
1 Kanun Önerisi208
2 Kanunların Görüşülmesi209
3 Kanunların Kabulü 210
4 Kanunun Yayımı 211
B Kanunların Cumhurbaşkanınca Yayımlanması211
C Milletlerarası Antlaşmaların Onaylanmasını Uygun Bulmak214
D TBMM’nin Bilgi Edinme ve Denetim Yolları 216
1 Soru, Genel Görüşme ve Meclis Araştırması217
2 Meclis Soruşturması 218
a Meclis Soruşturması Önergesinin Verilmesi221
b Soruşturma Komisyonu Kurulması, Çalışma Yöntemi ve Görev ve
Yetkileri222
c Genel Kurul Aşaması 224
YEDİNCİ BÖLÜM
1982 ANAYASASINA GÖRE YÜRÜTME ORGANI
I 2017 ANAYASA DEĞİŞİKLİKLERİ SONRASINDA TÜRKİYE233
A Cumhurbaşkanı’nın Seçimi 233
1 Cumhurbaşkanı’nın Seçimi ve Tarafsızlığı233
Cumhurbaşkanı’nın Seçilme Usulü 233
b Cumhurbaşkanı’nın Siyasi Parti Üyeliği ve Tarafsızlığı 235
c Cumhurbaşkanının İkinci Döneminde TBMM’nin Erken Seçim
Kararı Alması238
İçindekiler 15
II CUMHURBAŞKANI’NIN GÖREV VE YETKİLERİ 240
A Yürütmeye İlişkin Yetkiler 241
1 Cumhurbaşkanı Yardımcılarını ve Bakanları Atama Yetkisi241
a Cumhurbaşkanı Yardımcılarını Atama Yetkisi241
aa Cumhurbaşkanı Yardımcılarının Atanma Usulü241
ab Cumhurbaşkanı Yardımcılarının Sayısı ve Atanma Şartları244
b Bakanları Atama Yetkisi 245
ba Bakanların Atanması ve Görevden Alınması245
bb Bakan ya da Cumhurbaşkanı Yardımcısı Olarak Atanan
Milletvekillerinin Durumu247
c Üst Kademe Kamu Görevlilerini Atama Yetkisi 248
2 Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri251
a Tek Başlı Yürütme Yapılarında Kararname Yetkisinin Genel
Rejimi 251
b Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi253
ba Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinde Yetki253
bb Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Konusu 253
bc Yürütmeye İlişkin Konular Kapsamında Çıkarılacak Olan
Sosyal ve Ekonomik Haklara İlişkin Cumhurbaşkanlığı
Kararnamelerinin Sınırı257
bd Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Hukuki Niteliği ve
Normlar Hiyerarşisindeki Yeri 259
be Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Denetimi265
bf Yönetmelik ve Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri 268
3 Olağanüstü Hal İlan Etme Yetkisi ve Olağanüstü Hal
Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri269
a Genel Olarak Olağanüstü Hal269
b 1982 Anayasası’na Göre Olağanüstü Hal İlanı 270
c 1982 Anayasası’na Göre Olağanüstü Halin Kapsamı ve
Olağanüstü Halde Cumhurbaşkanı Kararnameleri 272
d Olağanüstü Halde Cumhurbaşkanı Kararnamelerinin İlanı ve
Yargısal Denetimi 273
4 Devlet Denetleme Kuruluna Denetim Yaptırma Yetkisi276
B Yasamaya İlişkin Yetkiler 277
1 Kanunları Tekrar Görüşülmek Üzere Geri Gönderme (Veto) Yetkisi 277
a Başkanlık Sistemlerinde Veto Yetkisi277
b 1982 Anayasasına Göre Cumhurbaşkanın Kanunları Geri
Gönderme Yetkisi 278
ba Kanunu Geri Gönderme Yetkisinden Güçleştirici Veto
Yetkisine278
16 İçindekiler
bb Güçleştirici Veto Yetkisinin Niteliği ve Cumhurbaşkanı’nın
Kanun Yapımındaki Etkisi 281
bc Kısmi Veto Yetkisi ve TBMM’nde Kısmi Görüşme 282
2 Seçimlerin Yenilenmesine Karar Verme (Fesih) Yetkisi283
a Seçimlerin Yenilenmesi veya “Fesih” Yetkisi284
b Kuvvetler Ayrılığı Sistemlerinde Fesih Yetkisi 286
c 1982 Anayasasına Göre Fesih Yetkisi 288
d Genel Olarak Bütçe Yetkisi ve Başkanlık Sistemlerinde Durum 288
3 1982 Anayasası’na Göre Cumhurbaşkanı’nın Bütçe Yetkisi 293
III CUMHURBAŞKANINA VEKÂLET295
A Cumhurbaşkanlığı Makamında Geçici Boşalma Olması 296
B Cumhurbaşkanlığı Makamında Daimi Boşalma Olması 297
IV YÜRÜTMENİN SORUMLULUĞU299
A Cumhurbaşkanı’nın Sorumluluğu299
1 Başkanlık Sistemlerinde Impeachment300
2 1982 Anayasasına Göre Yüce Divan’a Sevk 302
a Cezai Sorumluluğun Kapsamı 303
b Yüce Divan Yargılaması 306
3 1982 Anayasası’na Göre Cumhurbaşkanı’nın Hukuki Sorumluluğu307
B Cumhurbaşkanı Yardımcıları ve Bakanların Sorumluluğu 309
SEKİZİNCİ BÖLÜM
1982 ANAYASASINA GÖRE YARGI ORGANI
I YARGI KAVRAMI VE YARGI BAĞIMSIZLIĞI 314
II YARGI BAĞIMSIZLIĞININ UNSURLARI 315
III TÜRKİYE’DE YARGI BAĞIMSIZLIĞININ TARİHSEL GELİŞİMİ315
A 1961 Anayasası Döneminden Önce 315
B 1961 Anayasası Dönemi317
IV 1982 ANAYASASINDA YARGI BAĞIMSIZLIĞI319
A Objektif Bağımsızlık 319
1 Yasamaya Karşı Bağımsızlık 319
2 Yürütmeye Karşı Bağımsızlık 321
3 Yargıya Karşı Bağımsızlık324
4 Çevreye Karşı Bağımsızlık 326
B Hakimlik Teminatı 327
1 Kavram327
İçindekiler 17
2 Unsurları 328
a Hakimlerin Özlük İşleri328
b Hakimlerin Azlonulamazlığı 329
c Hâkimlerin 65 Yaşından Önce Emekliye Sevk Edilemezliği330
d Hâkimlerin Mali Teminatı330
e Hakimlerin Başka Görev Yapamazlığı331
f Coğrafi Teminat331
g İsteği Haricinde İdari Göreve Atanmama Teminatı332
h Savcılık Sınıfına Atanmama Teminatı 332
V HÂKİMLER VE SAVCILAR KURULU332
A Türkiye’de Yüksek Yargı Kuruluşlarının Kısa Tarihçesi332
1 1961 Anayasasından Önceki Dönem 332
2 1961 Anayasası Dönemi 333
B 1982 Anayasası Döneminde Hâkimler ve Savcılar Kurulu334
1 Kurulun Yapısı Ve Görevleri334
a 1982 Anayasasının İlk Hali ile Düzenlenen Yapı334
b 2010 Yılındaki Anayasa Değişikliği Sonrası Kurulun Yapısı335
c 2017 Anayasa Değişikliği Sonrası Kurulun Yapısı339
2 Kurul Kararlarının Niteliği343
VI TÜRK YARGI ÖRGÜTÜ VE YÜKSEK MAHKEMELER344
A Türk Yargı Sistemi344
B Türkiye’de Yüksek Mahkemeler345
1 Anayasa Mahkemesi 345
2 Yargıtay346
3 Danıştay346
4 Uyuşmazlık Mahkemesi 347
DOKUZUNCU BÖLÜM
ANAYASA YARGISI
I KAVRAM349
II ANAYASA YARGISININ ÖN ŞARTLARI 351
A Yazılı Anayasa 351
B Sert (Katı) Anayasa354
C Denetim Organı 354
III ANAYASA YARGISININ DOĞUŞU 356
A Teorik Nedenler 357
B Pratik Nedenler 359
18 İçindekiler
IV ANAYASA UYGUNLUK DENETİMİ TÜRLERİ361
A Denetimin Yapılış Zamanına Göre362
B Denetimi Yapan Organ Açısından 365
1 Siyasi Organlar Tarafından Yapılan Denetim366
2 Yargı Organları Tarafından Yapılan Denetim 368
a Merkezileşmemiş (Genel) Yargı370
b Merkezîleşmiş (Özel) Yargı371
C İşleyiş Şekline Göre Yargı Denetimi372
1 Defi (İtiraz Yolu)373
2 Dava Yolu373
3 Bireysel Başvuru Üzerine Denetim (Anayasal Başvuru) 374
V TÜRK ANAYASA YARGISI 375
A Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu, Yapısı Ve İşleyişi377
1 1961 Anayasası ile Kurulan Sistem 377
2 2010 Anayasa Değişikliğinden Önce 1982 Anayasası ile Kurulan
Sistem 378
3 2010 ve 2017 Anayasa Değişiklikleri ile Getirilen Sistem 379
B Anayasa Mahkemesinin Görevleri380
C Anayasa Mahkemesinin Çalışma Usulü381
D Anayasaya Uygunluk Denetimi 382
1 Anayasaya Uygunluk Denetiminin Konusu383
2 Anayasaya Uygunluk Denetiminin Kapsamı Ve Denetim Sırasında
Uygulanacak Ölçü Normlar385
a Esas Bakımından Denetim385
b Şekil Bakımından Denetim385
c Anayasa Mahkemesinin Uygulayacağı Ölçü Normlar 386
3 Anayasaya Uygunluk Bakımından Denetim Şekilleri386
a Soyut Norm Denetimi (İptal Davası) 386
aa Dava Açma Yetkisi 387
ab Dava Açma Süresi 388
ac Dava Açmada İzlenecek Yol 389
b Somut Norm Denetimi (İtiraz Yolu)389
ba Somut Norm Denetiminin Şartları389
bb Somut Norm Denetiminin İşleyişi392
E Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru (Anayasa Şikayeti) Yolu 393
1 Bireysel Başvurunun Koşulları (Kabul Edilebilirlik Kriterleri)394
a Başvuruya Esas Olacak Temel Hak ve Özgürlükler 394
İçindekiler 19
b Başvurunun Kamu Gücü İşlemlerine Karşı Yapılmış Olması395
c Başvurunun İhlale Yol Açtığı İleri Sürülen İşlem, Eylem ya da
İhmal Nedeniyle Güncel ve Kişisel Bir Hakkı Doğrudan
Etkilenenler Tarafından Yapılması396
d İdari ve Yargısal Yolların (Olağan Kanun Yollarının) Tüketilmiş
Olması 396
da Olağan kanun yollarından etkin bir sonuç almasının
beklenememesi398
db Olağan kanun yollarının tüketilmesinin beklenmesi halinde
başvurucu açısından telafisi güç veya imkansız bir zararın
ortaya çıkacak olması 398
e Başvuru Süresi 399
2 Bireysel Başvurunun Usulü400
a Başvurunun Yapılabileceği Yerler 400
b Temsil401
c Başvuru Dilekçesinin Şekli ve İçeriği401
d Başvuru Harcı403
e Başvuru Evraklarında Eksiklik Bulunması 403
f Bireysel Başvurunun İncelenmesi ve Kararlar 404
fa Kabul Edilebilirlik Bakımından İnceleme404
fb Esas Bakımından İnceleme406
3 Bireysel Başvuruda Verilebilecek Kararlar407
F Anayasa Mahkemesinin Yüce Divan Görevi 408
G Anayasa Mahkemesi Kararları Ve Özellikleri 410
1 Kararların Niteliği, Bağlayıcılığı ve Etkisi 410
2 Kararların Yürürlüğe Girmesi 410
3 Kararların Geriye Yürümezliği410
4 Anayasa Mahkemesinin Yürürlüğü Durdurma Kararı412
KAYNAKÇA419
KAVRAM DİZİNİ439