Türk Anayasa Hukuku
Prof. Dr. Ayhan DÖNER
İÇİNDEKİLER
ÜÇÜNCÜ BASKIYA ÖNSÖZ.7
İKİNCİ BASKIYA ÖNSÖZ9
BİRİNCİ BASKIYA ÖNSÖZ. 11
BİRİNCİ BÖLÜM
TÜRK ANAYASAL GELİŞMELERİ
OSMANLI DÖNEMİ ANAYASAL GELİŞMELERİ. 37
SENED-İ İTTİFAK. 37
Sened-i İttifakın Hükümleri. 39
a) Merkezin Lehine Olan Hükümler . 39
b) Ayanların Lehine Olan Hükümler. 40
c) Genel Olarak Halkın Lehine Olan Hükümler 40
Sened-i İttifakın Niteliği ve Önemi . 40
Sened-i İttifakın Uygulanması. 41
TANZİMAT FERMANI . 41
Tanzimat Fermanının Hükümleri. 42
a) Devlet İktidarının Kullanımı ve Sınırlanmasına
İlişkin İlke ve Kurallar 42
b) Temel Hak ve Hürriyetlere İlişkin İlke ve
Kurallar. 43
Tanzimat Fermanının Niteliği ve Önemi. 44
ISLAHAT FERMANI. 45
BİRİNCİ MEŞRUTİYET DÖNEMİ VE 1876
KANUN-U ESASİ 47
Hazırlanışı ve Niteliği . 48
14 İçindekiler
Kanun-u Esasinin Kurduğu Anayasal Düzen 48
a) Temel İlkeler 48
b) Temel Hak ve Hürriyetler. 49
c) Devletin Temel Organları. 49
İKİNCİ MEŞRUTİYET DÖNEMİ: 1909
DEĞİŞİKLİKLERİ . 53
Temel Hak ve Hürriyetlere İlişkin Değişiklikler. 54
Yasama Organına İlişkin Değişiklikler. 55
Yürütme Organına İlişkin Değişiklikler 55
CUMHURİYET DÖNEMİ ANAYASAL GELİŞMELERİ 56
1921 ANAYASASI (1921 TEŞKİLAT-I ESASİYE
KANUNU) 56
1921 Anayasasını Hazırlayan Tarihsel ve Anayasal
Gelişmeler. 56
1921 Anayasasının Hazırlanması. 58
1921 Anayasası’nın Özellikleri . 59
Saltanatın Kaldırılması ve Cumhuriyetin İlanı 61
Halifeliğin Kaldırılması . 62
1924 ANAYASASI (1924 TEŞKİLAT-I ESASİYE
KANUNU) 63
1924 Anayasasının Genel Esasları. 64
Devletin Temel Organları 64
a) Yasama Organı 64
b) Yürütme Organı. 65
c) Yargı Organı. 67
1924 Anayasasının Öngördüğü Hükümet Sistemi. 68
1924 Anayasasında Temel Hak ve Özgürlükler 69
Anayasanın Üstünlüğü ve Katılığı. 71
1924 Anayasasının Uygulanması. 71
1961 ANAYASASI. 73
1960 Darbesi ve 1961 Anayasasının Hazırlanışı . 73
İçindekiler 15
1961 Anayasanın Temel Özellikleri ve Bağlayıcılığı. 74
1961 Anayasasının Genel Esasları. 75
Temel Hak ve Hürriyetler 76
Devletin Temel Organları 76
a) Yasama Organı 76
b) Yürütme Organı. 77
c) Yargı Organı. 78
1971-1973 Anayasa Değişiklikleri 79
a) Yürütmenin Güçlendirilmesine Yönelik
Değişiklikler. 79
b) Temel Hak ve Hürriyetlere Yönelik
Değişiklikler. 80
c) Yargı Organına Yönelik Değişiklikler . 80
1982 ANAYASASININ YAPIM SÜRECİ VE TEMEL
ÖZELLİKLERİ . 81
1982 Anayasasının Hazırlanışı ve Kabulü . 81
1982 Anayasasının Temel Özellikleri 82
İKİNCİ BÖLÜM
DEVLETİN TEMEL NİTELİKLERİ
CUMHURİYETÇİLİK İLKESİ . 88
ÜNİTER DEVLET İLKESİ 90
GENEL OLARAK DEVLETİN YÜRÜTME ORGANI
VE İDARİ YAPISI 93
DEVLETİN ÜNİTER YAPISI VE ANAYASANIN 3.
MADDESİ. 93
Ülkenin Bölünmez Bütünlüğü İlkesi 94
Milletin Bölünmez Bütünlüğü İlkesi 95
III. İNSAN HAKLARINA SAYGILI DEVLET. 96
İNSAN HAKLARINA SAYGILI DEVLETİN
GEREKLERİ. 96
Tanıma . 97
16 İçindekiler
Uygulanmasını Sağlama 97
Koruma. 98
Tazmin Etme 98
İNSAN HAKLARINA SAYGILI DEVLET
HUSUSUNDA BAZI TARTIŞMALAR. 99
İnsan Haklarına Dayalı-İnsan Haklarına Saygılı
Tartışması. 99
Toplumun Huzuru, Milli Dayanışma ve Adalet
Anlayışı-İnsan Haklarına Saygı İlişkisine Yönelik
Tartışma . 100
ATATÜRK MİLLİYETÇİLİĞİNE BAĞLI DEVLET. 101
BAŞLANGIÇTA BELİRTİLEN TEMEL İLKELERE
DAYALI DEVLET. 104
DEMOKRATİK DEVLET 108
VII. LAİK DEVLET 115
DİN HÜRRİYETİ . 117
İnanç Hürriyeti 117
İbadet Hürriyeti . 119
DİN VE DEVLET İŞLERİNİN AYRILIĞI 121
Din ve Devlet Kurumlarının Birbirinden Ayrılığı. 122
a) Genel Olarak 122
b) Anayasa Mahkemesinin Kararlarında Din ve
Devlet İşlerinin Ayrılığı123
Devletin Bütün Dinler Karşısında Tarafsızlığı 124
a) Devletin Resmi Bir Dini Olmamalıdır125
b) Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Eğitimi.127
Devletin Hukuki Düzeninin Din Kurallarına
Dayanmaması 130
VIII. SOSYAL DEVLET. 132
GENEL OLARAK 132
SOSYAL DEVLETİN HÜRRİYET ANLAYIŞI 134
İçindekiler 17
SOSYAL DEVLET KAVRAMININ
ANAYASALARDA DÜZENLENİŞİ. 135
SOSYAL DEVLETİ GERÇEKLEŞTİRMEYE
YÖNELİK HUKUKİ USULLER 136
Herkese İnsan Onuruna Yaraşır Asgari Bir Hayat
Seviyesi Sağlamak 137
a) Genel Olarak 137
b) Sosyal Haklar.138
c) Sosyal Hakların Sınırı.142
Gelir ve Servet Eşitsizliklerinin Azaltılmasına
Yönelik Tedbirler 143
a) Vergilendirme 144
b) Kamulaştırma .144
c) Devletleştirme 145
d) Planlama146
Sosyal Devlet, Fırsat Eşitliği ve Özel Olarak
Korunması Gereken Kişiler 147
HUKUK DEVLETİ 149
GENEL OLARAK 149
HUKUK DEVLETİNİN ŞARTLARI (GEREKLERİ) . 152
Devletin Hukuka Bağlılığı İlkesi . 152
a) Yasama Organının Hukuka Bağlılığı ve
Yargısal Denetimi153
b) Yürütme Organının ve Onun Uzantısı İdarenin
Hukuka Bağlılığı ve Yargısal Denetimi .154
c) Yargı Organının Hukuka Bağlılığı ve Yargısal
Denetimi158
d) Yargının Bağımsızlığı ve Tarafsızlığı 159
Hukuki Güvenlik İlkesi . 160
a) Hukuki Belirlilik160
b) Hukuki İstikrar ve Öngörülebilirlik 162
18 İçindekiler
c) Geçmişe Etki Yasağı ve Kazanılmış Haklara
Saygı163
d) İdarenin Mali Sorumluluğu165
e) Temel Hak ve Hürriyetler Tanınması ve
Güvence Altına Alınması.165
EŞİTLİK İLKESİ. 169
EŞİTLİK İLKESİNİN MUHATABI. 170
MUTLAK VE NİSPİ EŞİTLİK. 170
POZİTİF AYRIMCILIK . 173
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
TEMEL HAK VE HÜRRİYETLER
TEMEL KAVRAMLAR 175
HAK VE HÜRRİYET (ÖZGÜRLÜK)
KAVRAMLARI 175
Hürriyet (Özgürlük). 176
Hak 177
Hak ve Özgürlük Arasındaki Farklar 179
DİĞER KAVRAMLAR 180
İnsan Hakları . 180
Kamu Hürriyetleri . 180
Temel Hak ve Hürriyetler (Temel Haklar) 181
Anayasal Haklar 181
TEMEL HAK VE HÜRRİYETLERİN
SINIFLANDIRILMASI. 181
JELLİNEK’İN SINIFLANDIRMASI. 182
Negatif Statü Hakları. 182
Pozitif Statü Hakları 182
Aktif Statü Hakları 183
TARİHİ GELİŞİM SÜRECİ AÇISINDAN
SINIFLANDIRMA . 184
İçindekiler 19
Birinci Kuşak Haklar. 184
İkinci Kuşak Haklar. 184
Üçüncü Kuşak Haklar . 185
1982 ANAYASASININ TEMEL HAK VE
HÜRRİYETLERİ SINIFLANDIRMASI 185
Kişinin Hakları ve Ödevleri 186
Sosyal ve Ekonomik Haklar ve Ödevler . 187
Siyasi Haklar ve Ödevler. 189
III. 1982 ANAYASASININ TEMEL HAK VE
HÜRRİYETLERE YAKLAŞIMI. 189
TEMEL HAK VE HÜRRİYETLERİN NİTELİĞİ
KONUSUNDAKİ YAKLAŞIMI 190
1982 Anayasasının Temel Hak ve Hürriyet Anlayışı 190
1982 Anayasasında Hak-Ödev İlişkisi 191
İNSAN HAKLARINA DAYALI-İNSAN
HAKLARINA SAYGILI 192
TOPLUMUN HUZURU, MİLLİ DAYANIŞMA VE
ADALET ANLAYIŞI İÇİNDE İBARESİ İLE İNSAN
HAKLARINA SAYGILI DEVLET ARASINDAKİ
İLİŞKİ . 192
1982 ANAYASASINDA HÜRRİYET-OTORİTE
DENGESİ 193
TEMEL HAK VE HÜRRİYETLERİN
SINIRLANDIRILMASI. 194
OLAĞAN DÖNEMLERDE TEMEL HAK VE
HÜRRİYETLERİN SINIRLANDIRILMASI. 195
Sınırlama Kanunla Olmalıdır 196
Sınırlama Anayasanın İlgili Maddesinde Belirtilen
Sebeplere Dayanmalıdır 197
Sınırlama Anayasanın Sözüne ve Ruhuna Uygun
Olmalıdır . 198
Sınırlama Demokratik Toplum Düzeninin
Gereklerine Aykırı Olmamalıdır . 199
20 İçindekiler
Sınırlama Laik Cumhuriyetin Gereklerine Aykırı
Olmamalıdır 200
Sınırlama Temel Hak ve Hürriyetlerin Özüne
Dokunmamalıdır 200
Sınırlama Ölçülülük İlkesine Uygun Olmalıdır 201
OLAĞANÜSTÜ HAL DÖNEMLERİNDE TEMEL
HAK VE HÜRRİYETLERİN SINIRLANDIRILMASI:
TEMEL HAK VE HÜRRİYETLERİN
KULLANILMASININ DURDURULMASI. 202
Savaş, Seferberlik veya Olağanüstü Hallerden Biri
Var Olmalıdır 204
Milletlerarası Hukuktan Doğan Yükümlülükler
İhlal Edilmemelidir 205
Ölçülülük İlkesine Uygun Hareket Edilmelidir. 206
15. Maddenin 2. Fıkrasında Düzenlenen Hak ve
İlkelerden Oluşan Çekirdek Alana Dokunmamalıdır 207
YABANCILARIN TEMEL HAK VE
HÜRRİYETLERİNİN SINIRLANMASI . 208
TEMEL HAK VE HÜRRİYETLERİN KÖTÜYE
KULLANILMAMASI 209
TEMEL HAK VE HÜRRİYETLERİN ÖZNELERİ 213
HERKES . 214
VATANDAŞLAR. 216
BELLİ KATEGORİLER. 218
YABANCILAR. 218
VII. TEMEL HAK VE HÜRRİYETLERİN KORUNMASI 219
ULUSAL ALANDA KORUMA. 219
Yargı Dışı Yollar . 220
a) Siyasi Başvuru Yolları220
b) İdari Başvuru Yolları 222
c) Bağımsız Kurumlara Başvuru Yolları 225
Yargısal Başvuru Yolları . 232
ULUSLARARASI ALANDA KORUMA 234
İçindekiler 21
Birleşmiş Milletler Düzeyinde İnsan Haklarının
Korunması. 235
Avrupa Konseyi Düzeyinde İnsan Haklarının
Korunması. 236
a) Sözleşmenin Kapsamı ve İçeriği.237
b) Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Birimleri 237
c) Mahkemeye Başvuru Usulleri .239
d) Bireysel Başvuruların İncelenmesi .240
e) Büyük Daireye İtiraz.242
f) AİHM Kararları ve Yargılamanın Yenilenmesi242
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
SİYASİ PARTİLER
GENEL OLARAK 245
SİYASİ PARTİNİN TANIMI VE ÖZELLİKLERİ 247
III. SİYASİ PARTİLERİN KURULMASI VE PARTİ
ÜYELİĞİ 248
SİYASİ PARTİLERİN KURULMASI 248
SİYASİ PARTİ ÜYELİĞİ . 249
SİYASİ PARTİLERİN HUKUKİ NİTELİĞİ 251
TÜRK HUKUKUNDA SİYASİ PARTİLERİN
FİNANSMANI VE MALİ DENETİMİ 252
GENEL OLARAK 252
TÜRK HUKUKUNDA SİYASİ PARTİLERİN GELİR
KAYNAKLARI 253
Devlet Yardımı 254
Bağışlar 255
SİYASİ PARTİLERİN MALİ DENETİMİ 256
Denetim Yetkisi ve Usulü 256
Mali Denetim Sonucu Verilebilecek Müeyyideler 257
22 İçindekiler
SİYASİ PARTİLERE İLİŞKİN YASAKLAR 258
SİYASİ PARTİLERİN AMAÇLARI VE
FAALİYETLERİNE İLİŞKİN YASAKLAR . 260
SİYASİ PARTİLERİN ÖRGÜTLENMELERİNE
İLİŞKİN YASAKLAR 262
VII. SİYASİ PARTİLERE YÖNELİK YAPTIRIMLAR. 263
SİYASİ PARTİLERİN KAPATILMASI 263
Siyasi Partilerin Kapatılma Sebepleri 263
a) Siyasi Partinin Tüzük ve Programının
Anayasanın 68/4. Maddesine Aykırı Olması.264
b) Siyasi Partinin Anayasanın 68/4. Maddesinde
Belirtilen Eylemlerin Odağı Haline Gelmesi.265
Siyasi Parti Kapatma Davalarında Usul. 268
a) Kapatma Davası Açılması.268
b) Kapatma Davasında Yargılama Usulü269
Kapatmanın Sonuçları 270
DEVLET YARDIMINDAN KISMEN VEYA
TAMAMEN YOKSUN BIRAKILMA . 271
SİYASİ PARTİLERE İHTAR 272
BEŞİNCİ BÖLÜM
YASAMA ORGANI: TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ
DEVLETİN TEMEL TEŞKİLAT YAPISI:
CUMHURİYETİN TEMEL ORGANLARI 275
YASAMA ORGANI. 275
YÜRÜTME ORGANI. 276
YARGI ORGANI 276
YASAMA ORGANI: TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET
MECLİSİ 277
TBMM’NİN YAPISI VE KURULUŞU . 277
TBMM’nin Yapısı. 277
Milletvekili Sayısı . 277
İçindekiler 23
MİLLETVEKİLLERİNİN SEÇİMİ 278
Seçimlerin Başlangıcı 278
a) Genel Seçimler.278
b) Ara Seçimler.282
Seçimlerin Ertelenmesi (Geriye Bırakılması) . 284
1982 Anayasasının Seçimlere İlişkin Temel İlkeleri. 285
a) Demokratik Seçim İlkeleri .285
b) Temsilde Adalet ve Yönetimde İstikrar İlkeleri295
c) Seçim Kanunlarında Yapılan Değişikliklerin
Bir Yıl İçinde Yapılacak Seçimlerde
Uygulanmaması İlkesi 297
Milletvekili Seçilme Yeterliliği . 298
a) Türk Vatandaşı Olmak299
b) 18 Yaşını Doldurmuş Olmak .300
c) En Az İlkokul Mezunu Olmak.301
d) Kısıtlı Olmamak.301
e) Askerlikle İlişiği Olmamak302
f) Kamu Hizmetlerinden Yasaklı Olmamak 302
g) Taksirli Suçlar Hariç Toplam Bir Yıl veya Daha
Fazla Hapis ile Ağır Hapis Cezasına Hüküm
Giymemiş Olmak.303
h) Anayasanın 76. Maddesinde Sayılan Belirli
Suçlardan Hüküm Giymemiş Olmak304
Memnu (Yasaklanmış) Hakların İadesi Meselesi 304
Seçimlerde Adaylık . 306
a) Bağımsız Adaylık307
b) Siyasi Parti Adaylığı .308
c) Kamu Görevlilerinin Seçimlerde Adaylığı 312
d) Kamu Görevlilerinin Seçimden Sonra Göreve
Dönmesi315
24 İçindekiler
Adayların İncelenmesi ve Adaylara Karşı İtiraz 316
a) Resen İnceleme316
b) İtiraz Üzerine İnceleme.317
Siyasi Partilerin Seçime Katılabilme ve Aday
Gösterebilme Şartları 317
Seçim Çevreleri . 319
Milletvekili Seçim Sistemi 320
a) Genel Olarak Seçim Sistemleri320
b) Türk Milletvekili Seçim Sistemi .323
Milletvekili Seçilenlere Seçildiklerine Dair Tutanak
verilmesi . 331
Seçimlere İtiraz ve İtiraz Neticesinde Seçimin
veya Tutanağın İptali 332
TBMM ÜYELERİNİN HUKUKİ STATÜSÜ 333
Milletvekilliği Sıfatının Kazanılması 333
Milletin Temsili. 335
Milletvekili Andı ve Milletvekillerinin Andiçmesi. 336
Milletvekilliği ile Bağdaşmayan İşler . 338
Parlamenter Muafiyetler 340
a) Yasama Sorumsuzluğu .341
b) Yasama Dokunulmazlığı 346
Milletvekilliğinin Sona Ermesi . 360
a) Üyeliğin Düşmesi Sebebiyle Sona Erme Halleri 360
b) Diğer Sona Erme Halleri 365
Milletvekillerinin Mali Statüsü . 368
ALTINCI BÖLÜM
TBMM’NİN TEŞKİLAT YAPISI VE ÇALIŞMA DÜZENİ
İÇTÜZÜK 369
İçindekiler 25
TBMM’NİN TEŞKİLAT YAPISI (İÇ YAPISI). 372
BAŞKANLIK DİVANI. 372
Başkanlık Divanının Kuruluşu. 372
Meclis Başkanı. 373
SİYASİ PARTİ GRUPLARI. 375
DANIŞMA KURULU. 377
MECLİS KOMİSYONLARI. 378
Daimi Komisyonlar . 379
Geçici Komisyonlar. 381
III. TBMM’NİN ÇALIŞMA DÜZENİ. 381
TBMM’NİN TOPLANMASI VE TATİLİ . 381
Yasama Dönemi 382
Yasama Yılı. 382
Birleşim. 382
Oturum 382
Toplanma. 383
Tatil . 383
Ara Verme. 383
Tatilde veya Ara Vermede Toplantı (Olağanüstü
Toplantı) 383
TBMM’NİN TOPLANTI VE KARAR YETER
SAYISI 384
Toplantı Yeter Sayısı. 384
Karar Yeter Sayısı . 385
TBMM’NİN OYLAMA USULLERİ 387
İşaretle Oylama . 387
Açık Oylama . 388
Gizli Oylama . 388
MECLİS GÖRÜŞMELERİ. 388
26 İçindekiler
YEDİNCİ BÖLÜM
TBMM’NİN GÖREV VE YETKİLERİ
KANUN KOYMAK 394
KANUNLARIN TEKLİFİ 394
KANUN TEKLİFLERİNİN GÖRÜŞÜLMESİ. 396
KANUNLARIN YAYIMI VE
CUMHURBAŞKANININ GERİ GÖNDERME
YETKİSİ . 399
KANUNLARIN YÜRÜRLÜĞE GİRMESİ . 401
HÜKÜMETİ DENETLEMEK: TBMM’NİN BİLGİ
EDİNME VE DENETİM YETKİSİ VE ARAÇLARI . 401
YAZILI SORU 402
GENEL GÖRÜŞME . 404
MECLİS ARAŞTIRMASI 405
MECLİS SORUŞTURMASI 407
III. BÜTÇE VE KESİN HESAP KANUN TEKLİFLERİNİ
GÖRÜŞMEK VE KABUL ETMEK . 413
BÜTÇE KANUNU 413
KESİN HESAP KANUNU . 417
PARA BASILMASINA KARAR VERMEK 418
SAVAŞ İLANINA KARAR VERMEK. 418
MİLLETLERARASI ANDLAŞMALARIN
ONAYLANMASINI UYGUN BULMAK. 420
MİLLETLERARASI ANDLAŞMALARIN
ONAYLANMASININ UYGUN BULUNMASI 421
MİLLETLERARASI ANDLAŞMALARIN
ONAYLANMASI, YAYIMI VE YÜRÜRLÜĞÜ 423
MİLLETLERARASI ANLAŞMALARIN TÜRK
HUKUKUNDAKİ HİYERARŞİK YERİ . 424
MİLLETLERARASI ANDLAŞMALARIN
YARGISAL DENETİMİ. 426
İçindekiler 27
VII. GENEL VE ÖZEL AF İLANINA KARAR VERMEK . 427
VIII. TBMM’NİN DİĞER GÖREV VE YETKİLERİ 430
SEKİZİNCİ BÖLÜM
YÜRÜTME ORGANI VE HÜKÜMET SİSTEMLERİ
YÜRÜTME ORGANI 433
MONİST (TEKÇİ) YÜRÜTME 433
DÜALİST (İKİCİ) YÜRÜTME 434
HÜKÜMET SİSTEMLERİ . 434
PARLAMENTER SİSTEM 436
BAŞKANLIK SİSTEMİ . 436
YARI-BAŞKANLIK SİSTEMİ 441
2017 ANAYASA DEĞİŞİKLİĞİ SONRASI TÜRK
HÜKÜMET SİSTEMİ 442
DOKUZUNCU BÖLÜM
YÜRÜTME ORGANI: CUMHURBAŞKANI
CUMHURBAŞKANININ SEÇİMİ. 445
GENEL OLARAK 445
SEÇİMLERİN BAŞLANGICI 446
TBMM ve Cumhurbaşkanının Seçim Döneminin
Sona Ermesi. 446
TBMM’nin Erken Seçim Kararı Alması. 447
TBMM Seçimlerinin Cumhurbaşkanınca
Yenilenmesi (Fesih) 447
Cumhurbaşkanlığı Makamının Boşalması 448
CUMHURBAŞKANI SEÇİLEBİLME YETERLİLİĞİ . 448
ADAY GÖSTERİLME . 449
ADAYLARIN İNCELENMESİ VE ADAYLARA
KARŞI İTİRAZ. 450
CUMHURBAŞKANININ SEÇİM USULÜ . 450
28 İçindekiler
CUMHURBAŞKANININ GÖREV SÜRESİ VE İKİ
DEFADAN FAZLA SEÇİLME YASAĞI 452
CUMHURBAŞKANLIĞI SIFATININ KAZANILMASI
VE GÖREVE BAŞLAMA 453
III. CUMHURBAŞKANININ TARAFSIZLIĞI VE
PARTİSİYLE İLİŞKİSİ 454
CUMHURBAŞKANININ GÖREVİNİN SONA ERMESİ. 456
BEŞ YILLIK GÖREV SÜRESİNİN DOLMASI 456
CUMHURBAŞKANI VEYA TBMM TARAFINDAN
SEÇİMLERİN YENİLENMESİNE KARAR
VERİLMESİ 457
CUMHURBAŞKANLIĞI MAKAMININ
BOŞALMASI 457
Cumhurbaşkanını Ölümü 458
Cumhurbaşkanının Çekilmesi (İstifası). 458
Cumhurbaşkanının Sağlığının Bozulması . 458
Cumhurbaşkanının Yüce Divanda Seçilmeye Engel
Bir Suçtan Mahkum Olması 460
CUMHURBAŞKANININ GÖREV VE YETKİLERİ. 460
DEVLET BAŞKANLIĞI SIFATINDAN
KAYNAKLANAN TEMEL GÖREV VE YETKİLERİ 461
Devleti ve Türk Milletinin Birliğini Temsil 461
Anayasanın Uygulanmasını, Devlet Organlarının
Düzenli ve Uyumlu Çalışmasını Temin Etme. 462
HÜKÜMET BAŞKANLIĞI (YÜRÜTME ORGANI)
SIFATINDAN KAYNAKLANAN TEMEL GÖREV
VE YETKİSİ: ÜLKENİN GENEL SİYASETİNİ
BELİRLEYEREK İCRA ETMEK (HÜKÜMET
ETMEK) 462
CUMHURBAŞKANININ DİĞER GÖREV VE
YETKİLERİ 463
CUMHURBAŞKANININ SORUMLULUĞU 465
SİYASİ SORUMLULUK . 465
CEZAİ SORUMLULUK. 467
İçindekiler 29
HUKUKİ SORUMLULUK. 469
Göreviyle İlgili Hukuki Sorumluluğu . 470
Kişisel Eylem ve İşlemleriyle İlgili Hukuki
Sorumluluğu 470
VII. CUMHURBAŞKANINA VEKALET . 471
VIII. CUMHURBAŞKANI YARDIMCILARI VE
BAKANLAR . 472
CUMHURBAŞKANI YARDIMCILARI VE
BAKANLARIN ATANMA VE GÖREVE
BAŞLAMA USULÜ . 472
CUMHURBAŞKANI YARDIMCILARI VE
BAKANLARIN GÖREV VE YETKİLERİ 473
CUMHURBAŞKANI YARDIMCILARI VE
BAKANLARIN SORUMLULUKLARI. 474
Siyasi Sorumluluk . 475
Cezai Sorumluluk 476
a) Göreviyle İlgili Suçları Sebebiyle Cezai
Sorumlulukları .476
b) Kişisel Suçları Sebebiyle Cezai Sorumlulukları .477
Hukuki Sorumluluk. 477
a) Göreviyle İlgili Hukuki Sorumlulukları.478
b) Kişisel Eylem ve İşlemleriyle İlgili Hukuki
Sorumlulukları .478
CUMHURBAŞKANI YARDIMCILARI VE
BAKANLARIN GÖREVLERİNİN SONA ERMESİ 479
ONUNCU BÖLÜM
YÜRÜTME ORGANININ DÜZENLEYİCİ İŞLEMLERİ
GENEL OLARAK 481
CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMELERİ. 481
OLAĞAN CUMHURBAŞKANLIĞI
KARARNAMELERİ . 481
Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinde Yetki 478
30 İçindekiler
Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Konusu . 482
a) Cumhurbaşkanlığı Kararnamesiyle Düzenleme
Yapılamayacak Konular.483
b) Münhasıran Cumhurbaşkanlığı Kararnamesiyle
Düzenlenebilecek Konular: Mahfuz Alan486
c) Kanunla veya Cumhurbaşkanlığı
Kararnamesiyle Düzenlenebilecek Konular:
Ortak Alan 488
Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinde Şekil ve Usul 488
Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Türk Normlar
Hiyerarşisindeki Yeri 488
Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Yargısal
Denetimi . 490
OLAĞANÜSTÜ HAL CUMHURBAŞKANLIĞI
KARARNAMELERİ 491
Olağanüstü Hal Cumhurbaşkanlığı
Kararnamelerinde Yetki. 492
Olağanüstü Hal Cumhurbaşkanlığı
Kararnamelerinde Şekil ve Usul 492
Olağanüstü Hal Cumhurbaşkanlığı
Kararnamelerinde Konu. 495
Olağanüstü Hal Cumhurbaşkanlığı
Kararnamelerinin Denetimi . 498
a) Olağanüstü Hal Cumhurbaşkanlığı
Kararnamelerinin Yargısal Denetimi499
b) Olağanüstü Hal Cumhurbaşkanlığı
Kararnamelerinin Siyasi Denetimi501
TBMM Tarafından Onaylanan Olağanüstü Hal
Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Anayasa
Mahkemesi Tarafından Denetlenmesi . 502
Olağanüstü Hal Cumhurbaşkanlığı
Kararnameleriyle Alakalı Bazı Tartışmalar. 504
a) Olağanüstü Hal Cumhurbaşkanlığı
Kararnameleri le Kanunlarda Değişiklik
Yapılamayacağı Görüşü .504
İçindekiler 31
b) Olağanüstü Hal Cumhurbaşkanlığı
Kararnamelerinin Süre Bakımından Sınırlı
Olduğu Görüşü.506
c) Olağanüstü Hal Cumhurbaşkanlığı
Kararnamelerinin Yer Bakımından Sınırlı
Olduğu Görüşü.508
III. YÖNETMELİKLER 510
DİĞER DÜZENLEYİCİ İŞLEMLER 511
ON BİRİNCİ BÖLÜM
OLAĞANÜSTÜ HAL YÖNETİM USULÜ
GENEL OLARAK 513
OLAĞANÜSTÜ HAL İLANI 514
OLAĞANÜSTÜ HAL İLAN SEBEPLERİ 514
OLAĞANÜSTÜ HAL İLANINDA YETKİ. 515
OLAĞANÜSTÜ HAL İLANINDA ŞEKİL VE USUL 515
III. OLAĞANÜSTÜ HAL İLANININ HUKUKİ
SONUÇLARI 516
VATANDAŞLAR İÇİN PARA MAL VE ÇALIŞMA
YÜKÜMLÜLÜKLERİ GETİRİLEBİLİR 516
TEMEL HAK VE HÜRRİYETLER KISMEN VEYA
TAMAMEN DURDURULABİLİR 517
OLAĞANÜSTÜ HAL CUMHURBAŞKANLIĞI
KARARNAMESİ ÇIKARILABİLİR . 518
OLAĞANÜSTÜ HALE ÖZEL YÖNETİM USULÜ
UYGULANIR . 518
OLAĞANÜSTÜ HALİN SONA ERMESİ 519
OLAĞANÜSTÜ HAL YÖNETİMİNİN YARGISAL
DENETİMİ . 520
OLAĞANÜSTÜ HAL İLANI İŞLEMİNİN
YARGISAL DENETİMİ. 520
Olağanüstü Hal İlanına Dair Cumhurbaşkanı
Kararının Yargısal Denetimi 521
32 İçindekiler
Cumhurbaşkanının Olağanüstü Hal İlanına İlişkin
Kararının Onaylanmasına Dair TBMM Kararının
Yargısal Denetimi 521
OLAĞANÜSTÜ HAL YETKİLERİNİ KULLANAN
MAKAMLARIN YAPTIKLARI İDARİ İŞLEMLER
ÜZERİNDEKİ YARGISAL DENETİM. 522
ON İKİNCİ BÖLÜM
YARGI ORGANI
YARGI FONKSİYONU. 523
YARGIYA İLİŞKİN TEMEL ANAYASAL İLKELER 525
KANUNİ HAKİM İLKESİ. 526
YARGININ TARAFSIZLIĞI VE BAĞIMSIZLIĞI
İLKESİ 528
Genel Olarak . 528
Hakimlerin (Mahkemelerin) Tarafsızlığı İlkesi. 528
Hakimlerin (Mahkemelerin) Bağımsızlığı İlkesi. 529
a) Yasama Organına Karşı Bağımsızlık529
b) Yürütme Organına Karşı Bağımsızlık 529
c) Yargı Organına Karşı Bağımsızlık530
d) Çevreye Karşı Bağımsızlık 530
HAKİMLİK TEMİNATI. 531
III. HÂKİMLER VE SAVCILAR KURULU . 535
HÂKİMLER VE SAVCILAR KURULUNUN
KURULUŞU . 536
HÂKİMLER VE SAVCILAR KURULUNUN GÖREV
VE YETKİLERİ 539
HÂKİMLER VE SAVCILAR KURULU
KARARLARININ YARGISAL DENETİMİ . 540
TÜRK YARGI TEŞKİLATI VE YÜKSEK
MAHKEMELER 540
ANAYASA MAHKEMESİ 541
İçindekiler 33
YARGITAY 542
DANIŞTAY. 543
UYUŞMAZLIK MAHKEMESİ . 544
SAYIŞTAY . 545
ON ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
ANAYASA MAHKEMESİ
GENEL OLARAK 549
ANAYASA MAHKEMESİNİN KURULUŞU 550
III. ANAYASA MAHKEMESİNİN GÖREV VE
YETKİLERİ . 552
ANAYASA MAHKEMESİNİN TEŞKİLATI, ÇALIŞMA
VE YARGILAMA USULÜ 554
ANAYASA MAHKEMESİNİN TEŞKİLATI 554
Genel Kurul. 554
Bölümler 555
Komisyonlar 556
ANAYASA MAHKEMESİNİN ÇALIŞMA VE
YARGILAMA USULÜ 556
ANAYASAYA UYGUNLUK DENETİM YOLLARI. 556
İPTAL DAVASI (SOYUT NORM DENETİMİ) . 557
İptal Davası Açma Yetkisi 557
İptal Davası Açma Süresi 558
İTİRAZ YOLU (SOMUT NORM DENETİMİ). 560
Konusu 561
Şartları . 561
a) Bakılmakta Olan Bir Dava Olmalıdır.562
b) Davaya Bakmakta Olan Merci Mahkeme
Niteliğinde Olmalıdır562
c) İtiraz Konusu Kural Davada Uygulanacak
Kural Olmalıdır563
34 İçindekiler
d) Uygulanacak Kural Resen Anayasaya Aykırı
Görülmeli veya Tarafların Aykırılık İddiası
Ciddi Bulunmalıdır564
İşleyiş Usulü 565
İtiraz Yolunda Başvuruya Engel Durumlar . 567
BİREYSEL BAŞVURU YOLU 569
İPTAL VE İTİRAZ DAVALARINDA ANAYASAYA
UYGUNLUK DENETİMİNİN KAPSAMI 569
ŞEKİL BAKIMINDAN DENETİM 570
Kanunların Şekil Bakımından Denetimi . 570
Anayasa Değişikliklerinin Şekil Bakımından
Denetimi 571
Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri ve TBMM
İçtüzüğünün Şekil Bakımından Denetimi . 571
ESAS BAKIMINDAN DENETİM . 571
Sebep Unsuru Bakımından 572
Amaç Unsuru Bakımından 572
Konu Unsuru Bakımından. 573
VII. İPTAL VE İTİRAZ DAVALARI SONUCU VERİLEN
KARARLAR 576
KARAR TÜRLERİ: İPTAL-RET KARARLARI. 576
Ret Kararları 576
a) İlk İnceleme Sonucunda Ret Kararları .577
b) Esas İncelemesi Sonucunda Ret Kararları576
c) Ret Kararlarının Etkisi579
İptal Kararları 581
KARARLARIN NİTELİKLERİ . 582
Kararların Kesinliği ve Bağlayıcılığı 582
Kararların Gerekçeli Olması . 584
Anayasa Mahkemesi Kararlarının Gerekçelerinin
Bağlayıcılığı Sorunu 585
İçindekiler 35
Anayasa Mahkemesinin Yorumlu Ret Kararlarının
Bağlayıcılığı Sorunu 587
KARARLARIN YÜRÜRLÜĞE GİRMESİ 589
Kararların Yürürlüğünün Bir Yıl Ertelenmesi. 590
Kararların Geriye Yürümezliği . 591
VIII. BİREYSEL BAŞVURU YOLU . 593
BİREYSEL BAŞVURU HAKKININ KONUSU VE
ŞARTLARI . 594
Anayasa ve AİHS Kapsamındaki Hak ve
Özgürlüklerden Olmalı. 594
Kamu Gücü Tarafından İhlal Olmalı 597
Bireysel Başvuru Hakkına Sahip Olunmalı 599
a) Gerçek Kişiler600
b) Tüzel Kişiler.601
Olağan Kanun Yollarının Tüketilmiş Olmalı. 602
Bireysel Başvuru Süresinde Yapılmalı. 608
BAŞVURU USULÜ 609
Başvuru Dilekçesinin Verilebileceği Yerler 609
Başvuru Harcı ve Adli Yardım 610
Başvuru Formu (Dilekçesi) 610
Bireysel Başvuruda Temsil 611
BİREYSEL BAŞVURULARIN İNCELENMESİ 611
Kabul Edilebilirlik Bakımından İnceleme . 611
a) Ön İnceleme .611
b) Kabul Edilebilirlik İncelemesi.613
Esas Bakımından İnceleme 616
a) İncelemenin Kapsamı616
b) İnceleme Usulü 619
c) İhtiyati Tedbir Kararı Alma Yetkisi619
İNCELEME SONUCU VERİLEBİLECEK
KARARLAR. 620
36 İçindekiler
Hakkın İhlal Edilmediği Kararı 620
İhlal Kararı . 621
a) Genel Olarak.621
b) İhlalin Mahkeme Kararından Kaynaklanması
ve Tazminat.621
Düşme Kararı . 623
Pilot Karar 623
KARARLARIN TEBLİĞİ VE YAYIMLANMASI . 624
İÇTİHAT FARKLILIKLARININ GİDERİLMESİ 625
BAŞVURU HAKKININ KÖTÜYE KULLANILMASI 625
ON DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
ANAYASANIN DEĞİŞTİRİLMESİ
TEKLİF SAFHASI. 630
GÖRÜŞME SAFHASI . 631
III. KARAR SAFHASI . 634
ONAY SAFHASI 634
KAYNAKLAR.639
