Türk Borçlar Hukukunda Sözleşme Yapma Zorunluluğu

Barış Demirsatan

ÖNSÖZ              III

KISALTMALAR             X

GİRİŞ 1

BİRİNCİ BÖLÜM

SÖZLEŞME ÖZGÜRLÜĞÜ VE SÖZLEŞME YAPMA ZORUNLULUĞU KAVRAMLARI

1. SÖZLEŞME ÖZGÜRLÜĞÜ KAVRAMI 3
2. SÖZLEŞME ÖZGÜRLÜĞÜNÜN HUKUKİ TEMELLERİ 11

• SÖZLEŞME ÖZGÜRLÜĞÜNÜN SINIRLARI 17
  1. Genel Olarak 17
  2. Liberal Ekonomiden Kaynaklanan Olumsuzlukların Giderilmesi Amacıyla Getirilen Sınırlamalar 19
  3. Sözleşme Özgürlüğüne Getirilen Sınırlamaların Anayasal Dayanağı 23

1. SÖZLEŞME YAPMA ZORUNLULUĞU KAVRAMI VE KAVRAMIN SINIRLANDIRILMASI 26
   1. Kavram 26
   2. Kavramın Sınırları 32
      1. Genel Olarak 32
      2. Önsözleşme 32
      3. Sözleşmesel İlişki Doğuran Yenilik Doğuran Haklar 35
      4. Önerinin Kabul Edildiği Haller 38
         1. Genel Olarak 38
         2. Güven Kuramı Uyarınca Önerinin Bulunması 42
      5. Kanun Gereği Sözleşme Devri Gerçekleşen Haller 43
      6. Sözleşme Görüşmelerinin Kesilmesinden Doğan Culpa in Contrahendo Sorumluluğu 44
      7. Kamu Hukukuna Tâbi Olarak Görülen Kamu Hizmeti 51
      8. Sözleşmesel İlişkinin Kanun Gereği Doğduğunun Kabul Edildiği Haller 54

İKİNCİ BÖLÜM

SÖZLEŞME YAPMA ZORUNLULUĞUNUN NORMATİF DAYANAKLARI

1. GENEL OLARAK 58

VI

1. SÖZLEŞME YAPMA ZORUNLULUĞUNUN GENEL DAYANAĞI 60
   1. İleri Sürülen Kuramsal Dayanaklar 60
      1. Genel Davranış Kuralına Aykırılık Olarak Sözleşme Yapma Zorunluluğu 60
         1. Genel Olarak 60
         2. Kişilik Hakkına Aykırı Fiil Olarak Sözleşme Yapmaktan Kaçınma 62
            • Kişilik Hakkı İhlali Olarak Sözleşme Yapmaktan Kaçınma 62
            • Sözleşme Yapmaktan Kaçınma Tarzının Kişilik Hakkı İhlali

Oluşturması           64

1. Ahlaka Aykırı Fiil Olarak Sözleşme Yapmaktan Kaçınma 65
2. Başvurulabilecek Yaptırımlar 69
   • Genel olarak 69
   • Tazminat Olarak Sözleşmenin Kurulması 69
   • Kaçınma veya Son Verme İstemleri 76
3. Genel Ahlaka Aykırılık Yasağından Hareketle Sözleşme Yapma

Zorunluluğunun Temellendirilmesi              81

3. Sözleşme Yapma Zorunluluğunun Güven Kuramıyla Temellendirilmesi 83
   1. Genel Olarak 83
   2. Değerlendirme 85
4. Sözleşme Yapma Zorunluluğunun Dürüstlük Kuralıyla Temellendirilmesi 89

1. Değerlendirme ve Görüş 90
   1. Sözleşme Yapma Zorunluluğunun Genel Dayanağının Dürüstlük Kuralı Olması 90
      1. Diğer Dayanakların Öngörülen Sonuçlar Bakımından Yetersizliği ...........
      2. Dürüstlük Kuralının Olgular ve Sonuçlar İtibarıyla Sözleşme Yapma Zorunluluğunu Doğurmaya Elverişliliği 93
   2. Dürüstlük Kuralı Çerçevesinde Sözleşme Yapma Zorunluluğu Doğurabilecek Olgular 95
      1. Genel Olarak 95
      2. Sözleşme Yapmaktan Kaçınanın Menfaati ile Önerenin Kaybı Arasındaki Aşırı Dengesizlik 102
      3. Sözleşme Yapmaktan Kaçınmakta Meşru Menfaatin Bulunmaması 110

• SÖZLEŞME YAPMA ZORUNLULUĞUNUN ÖZEL DAYANAKLARI 112
  1. Genel Olarak 112
  2. Tüketicinin Korunmasına İlişkin Mevzuat 112
     1. Genel Olarak 112
     2. Kapsamı 114
        1. Konu Bakımından 114

VII

1. Taraflar Bakımından 115

3. Koşulları 119
   1. Genel Olarak 119
   2. Tüketicilere Edim Arzı 119
   3. Önerinin Kabul Edilmemesi için Haklı Nedenin Bulunmaması 121
4. Rekabetin Korunmasına İlişkin Mevzuat 124
   1. Rekabet Hukuku ve Sözleşme Özgürlüğünün Sınırlanmasıyla İlişkisi 124
   2. Sözleşme Yapmaktan Kaçınmanın Rekabetin Korunması Hakkında

Kanun’a Aykırılık Oluşturabilmesi              126

3. Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un Sözleşme Yapma Zorunluluğu Doğurmaya Normatif Elverişliliğinin Değerlendirilmesi 130

1. Ayrımcılığa Karşı Mevzuat 135
   1. Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Kanunu 135
      1. Genel Olarak 135
      2. Kapsamı 135
         • Kişiler Bakımından 135
         • Konu Bakımından 136
      3. Sonuçları 139
   2. Nefret ve Ayırımcılık Suçu Karşısında Sözleşme Yapmaktan Kaçınma 141
      1. Nefret ve Ayırımcılık Suçu ile Sözleşme Özgürlüğü İlişkisi 141
      2. Nefret ve Ayırımcılık Suçunun Sözleşme Yapma Zorunluluğuna

Dayanak Oluşturmaya Normatif Elverişliliği         143

3. Genel Ayrımcılık Yasağına İlişkin Kuramsal Değerlendirme 145

1. Enerji ve İletişim Mevzuatı 147
2. Sigortacılık ve Taşımacılık Mevzuatı 151

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

SÖZLEŞME YAPMA ZORUNLULUĞUNUN SONUÇLARI

1. GENEL OLARAK 153
2. SÖZLEŞMENİN KURULMASINA YÖNELİK TALEP HAKKI 153
   1. Öneriyi Kabul Borcunun Doğumu 153
   2. Öneriyi Kabul Borcunun Muacceliyeti ve Zamanaşımı 156
   3. Öneriyi Kabul Borcunun Hukuki Niteliği 158
   4. Sözleşmenin Kurulması 161
      1. İradi Olarak 161
      2. Yargısal Olarak 162

VIII

1. Sözleşmenin Geçerliliği 172
   1. Genel Olarak 172
   2. Şekil Şartı Açısından 172
   3. Ehliyet Açısından 173
   4. İrade Bozuklukları ve Aşırı Yararlanma Açısından 174
   5. Emredici Hükümlere, Kamu Düzenine, Ahlaka Aykırılık ve İmkansızlık Açısından 177
2. Sözleşmenin Yorumlanması, Tamamlanması ve Uyarlanması 178
   1. Yorumlanması 178
   2. Tamamlanması 181
   3. Uyarlanması 183
3. Öneriyi Kabul Borcunun Sona Ermesi 185
   1. Genel Olarak 185
   2. İbra 185
   3. Yenileme 186
   4. Sonraki İmkansızlık 187
   5. Etkisizleşme 189

• SÖZLEŞME YAPMA ZORUNLULUĞUNDAN DOĞAN SORUMLULUK 189
  1. Genel Olarak 189
  2. Sözleşme Yapmaktan Kaçınmadan Doğan Sorumluluk 191
     1. Öneriyi Kabul Borcunda Temerrütten Sorumluluk 191
        1. Genel Olarak 191
        2. İhtar Külfetinin Bulunmaması 192
        3. Temerrüde Düşmede Kusur ve Sorumluluk 194
        4. Gecikme (Temerrüt) Tazminatı 197
        5. Beklenmedik Halden Sorumluluk 200
     2. Öneriyi Kabul Borcunun İmkansızlaşmasından Sorumluluk 202
  3. Sözleşmeden Doğan Talepler 204
     1. Genel olarak 204
     2. Aynen İfa 205
        1. Hukuki Dayanak 205
        2. Kararın Niteliği 211
     3. Borçlu Temerrüdünden Doğan Haklar 212
        1. Genel Olarak 212
        2. Gecikme (Temerrüt) Tazminatı 214
        3. İfa Yerine Olumlu Zararın Giderilmesini İsteme Hakkı 216
        4. Sözleşmeden Dönme Hakkı ve Olumsuz Zararın Tazmini İstemi 218

SONUÇ              221

KAYNAKÇA    229