^{Türk Borçlar ve Türk Ticaret Hukuku'nda Yer Alan}Faiz ile İlgili Düzenlemelerin Değerlendirilmesi

Doç. Dr. Murat AYDOĞDU

Yrd. Doç. Dr. Serkan AYAN

BAŞLIKLAR,

- Faiz Kavramı, Unsurları, Hukuki Niteliği Ve Türleri

- Türk Borçlar Kanununun Faiz İle İlgili Düzenlemeleri (6098 Sayılı Tbk M. 76, 88 Ve 120)

- Türk Borçlar Kanununun Anapara Ve Temerrüt Faiziyle İlgili Sınırlandırmalarının Geçmişe Etkili Olarak Uygulanması Sorunu (Tbkyuşhk. M. 7)

- Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun Faiz İle İlgili Düzenlemeleri (4077 Sayılı Tkhk. M. 6/A, 10, 10/A Ve 10/B; 6502 Sayılı Tkhk. M. 4, 14, 19, 20, 22, 24-28, 31, 34, 36, 37, 43)

- Banka Kartları Ve Kredi Kartları Kanunun Faiz İle İlgili Düzenlemeleri (5464 Sayılı Bkkk. M. 9, 13, 24-26)

- Türk Ticaret Kanununun, Borçlar Hukukunu İlgilendiren Faizle İlgili Düzenlemeleri (6102 Sayılı Ttk. M. 7, 8, 9, 10 Ve 1530)
İlgili Mevzuat Ve Yargı Kararları

- 28. 11. 2013 Tarih Ve 6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun Bilgilerive Son Yargıtay Kararları Ekli 2. Bası

- Faiz Kavramı, Unsurları, Hukuki Niteliği Ve Türleri

- Türk Borçlar Kanununun Faiz İle İlgili Düzenlemeleri (6098 Sayılı Tbk M. 76, 88 Ve 120)

- Türk Borçlar Kanununun Anapara Ve Temerrüt Faiziyle İlgili Sınırlandırmalarının Geçmişe Etkili Olarak Uygulanması Sorunu (Tbkyuşhk. M. 7)

- Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun Faiz İle İlgili Düzenlemeleri (4077 Sayılı Tkhk. M. 6/A, 10, 10/A Ve 10/B; 6502 Sayılı Tkhk. M. 4, 14, 19, 20, 22, 24-28, 31, 34, 36, 37, 43)

- Banka Kartları Ve Kredi Kartları Kanunun Faiz İle İlgili Düzenlemeleri (5464 Sayılı Bkkk. M. 9, 13, 24-26)

- Türk Ticaret Kanununun, Borçlar Hukukunu İlgilendiren Faizle İlgili Düzenlemeleri (6102 Sayılı Ttk. M. 7, 8, 9, 10 Ve 1530)
İlgili Mevzuat Ve Yargı Kararları

1 Temmuz 2012 tarihinde yürürlüğe giren 6098 sayılı Türk Borçlar Kanununda yer alan faiz hakkındaki hükümler, mülga 818 sayılı Borçlar Kanununda olduğu gibi farklı maddelerde düzenlenmiştir. 6098 sayılı Kanun'da anapara faizi (akdi faiz) hakkında genel düzenlemeye 88. maddede, temerrüt faizi hakkında genel düzenlemeye ise 120. maddede yer verilmiştir. Bu düzenlemelerde dikkat çekici nokta ise hukukumuzda ilk defa hem akdi hem de temerrüt faizi bakımından somut sınır getirilmesidir.
6098 sayılı Türk Borçlar Kanununun faizle ilgili hükümlerinin yanında, 4077 sayılı Kanun'un ve onun yerine 28 Mayıs 2014 tarihinde yürürlüğe girecek olan 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun'un, 5464 sayılı Banka Kartları ve Kredi Kartları Kanunun ile 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununun, borçlar hukukunu ilgilendiren faizle ilgili birçok hükmü bulunmaktadır. Bu basıda özellikle 28 Mayıs 2014 tarihinde yürürlüğe girecek olan 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ile ilgili bilgiler faiz ile ilgili olduğu ölçüde ve Kitabımızın baskıya girmesinden sonra ulaşabildiğimiz Yargıtay'ın faizle ilgili birçok kararı ve BDDK tarafından 31. 12. 2013 tarihli konumuzla ilgili birçok Yönetmelik değişiklikliği Kitabımıza eklenmiştir. İşte çalışmamızın amacı, uygulamacılar açısından ortaya çıkan değişikliklerin tanınması ihtiyacının kısmen de olsa giderilebilmesi için bu hükümlerin topluca incelenmesidir.
İşbu çalışma, yazarların daha önce yayınladıkları iki ayrı makalenin birleştirilerek güncellenmesi, genişletilmesi ve sistematik bir bütünlük içinde incelenmesiyle oluşturulmuştur. Bu açıdan, çalışmanın, çok büyük ölçüde anılan iki makaleye dayandığı açıkça görülebilir.
Türk Borçlar Kanununun ve Türk Ticaret Kanununun yürürlüğe girmesinden sonra, yurdun çeşitli şehirlerinde katıldığımız tanıtım ve eğitim toplantılarında, faizle ilgili düzenlemelerin uygulamacılar açısından kolay ulaşılabilir bir eser biçiminde sunulması talep edilmiştir. Bu nedenle, makalelere ulaşımın uygulamacılar açısından gösterdiği zorluk ve faiz meselesinin sistematik ve topluca incelenmesindeki ihtiyaç gözetilerek, çalışma hazırlanmıştır.
Bu çalışmada, daha çok uygulamacıların Kanunların yürürlüğe girdiği dönemde ilk olarak karşılaşacağı temel sorunların incelenmesi ve pratik çözümlerin sunulması amaçlanmıştır.
Çalışmamız dört paragraftan oluşmaktadır. İlk paragrafta, faiz kavramı, unsurları, hukuki niteliği ve türleri incelenmiştir. İkinci paragrafta, Türk Borçlar Kanununun faizle ilgili düzenlemeleri ve son Yargıtay kararları, üçüncü paragrafta 4077 sayılı Kanun ve onun yerine 28 Mayıs 2014 tarihinde yürürlüğe girecek olan 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun faize ilişkin hükümleri ile 6464 sayılı Banka Kartları ve Kredi Kartları Hakkında Kanunun faizle ilgili hükümleri ve son olarak dördüncü paragrafta da Türk Ticaret Kanununun, borçlar hukukunu ilgilendiren faizle ilgili hükümleri incelenmiştir.

• 1. -FAİZ KAVRAMI, UNSURLARI, HUKUKİ NİTELİĞİ VE TÜRLERİ-1
• I. -FAİZ KAVRAMI VE UNSURLARI-1
• II. -FAİZİN HUKUKİ NİTELİĞİ-3
• A. -Faizin Asıl Alacağa Bağlı Olması (Fer'ilik Kuralı)-3
• B. -Faizin Asıl Alacaktan Bağımsız Olması (İstisna)-4
• III. -FAİZİN TÜRLERİ-5
• A. -Anapara - Temerrüt Faizi Ayrımı-5
• B. -Vade Farkı Kavramı ve Bunun Hukuki Niteliği-7
• 1. -Genel olarak-7
• 2. -Satış sözleşmesinde bedel borcunun faizine ilişkin TBK. m. 234 hükmü-12
• 2. -TÜRK BORÇLAR KANUNUNUN FAİZLE İLGİLİ DÜZENLEMELERİ-17
• I. -ANAPARA (SERMAYE) FAİZİ HAKKINDAKİ TBK. m. 88 HÜKMÜ-17
• II. -TEMERRÜT FAİZİ HAKKINDAKİ TBK. m. 120 HÜKMÜ-22
• III. -3095 SAYILI KANUNUN 4. MADDESİ GEREĞİNCE SAKLI TUTULAN ÖZEL FAİZ HÜKÜMLERİ-26
• A. -Kat Mülkiyeti Kanunu Açısından-26
• B. -Kredi Kartları Açısından-27
• C. -İş Kanunu Açısından-29
• IV. -TÜRK BORÇLAR KANUNUNUN ANAPARA VE TEMERRÜT FAİZİNE İLİŞKİN SINIRLANDIRMALARININ GEÇMİŞE ETKİLİ OLARAK UYGULANMASI SORUNU (TBKYUŞK. m. 7)-30
• A. -Temerrüt Faizi Bakımından-31
• B. -Anapara Faizi Bakımından-32
• V. -GEÇİCİ ÖDEMELERE İLİŞKİN TBK. m. 76 HÜKMÜ AÇISINDAN FAİZ-34
• 3. -TÜKETİCİNİN KORUNMASI HAKKINDA KANUNUN FAİZLE İLGİLİ DÜZENLEMELERİ-41
• I. -GENEL OLARAK-41
• II. -4077 SAYILI TÜKETİCİNİN KORUNMASI HAKKINDA KANUN HÜKÜMLERİNE GÖRE 27 MAYIS 2014 TARİHİNE KADAR (BU TARİH DAHİL) GEÇERLİ OLAN HÜKÜMLERE GÖRE DEĞERLENDİRME-41
• A. -Taksitle Satış Sözleşmesinde Faiz (Madde 6/A)-41
• B. -Tüketici Kredisinde Faiz (Madde 10)-44
• 1. -Tüketici kredileri ve tüketicilerin korunması-46
• 2. -Tüketici kredisi sözleşmesinin tarafları ve konusu-53
• 3. -Kredi sözleşmelerinin yazılı biçimde yapılması ve sözleşmenin bir örneğinin tüketiciye verilmesi zorunluluğu-57
• 4. -Sözleşme koşullarında tek yanlı değişiklik yapma yasağı-60
• 5. -Tüketici kredisi işlem şartları-61
• 6. -Erken ödemede faizden indirim yapma zorunluluğu ve erken ödeme cezası istenememesi-68
• 7. -Muacceliyet kayıtları-70
• 8. -Ödemelerin kıymetli evraka bağlanması yasağı-71
• C. -Kredi Kartlarında Faiz (Madde 10/A)-72
• 1. -Genel bilgi-73
• 2. -Kredi kartı ile ilgili tanımlar-77
• 3. -Kredi kartı sisteminin işleyişi-82
• 4. -Kredi kartı ilişkisinin hukuki niteliği-84
• 5. -Kredi kartı sözleşmesinin hukuki niteliği ve uygulanacak hükümler-90
• 6. -Üye işyeri sözleşmesinde tarafların hak ve borçları-92
• 7. -Kredi kartı sözleşmesinde tarafların hakları ve borçları-96
• a. -Kredi verenin (kartı çıkaran kuruluşun) hakları ve borçları-96
• b. -Kredi kartı sözleşmesinde tüketicinin (kart hamilinin) hak ve borçları-101
• 8. -Kredi kartı sözleşmesinin şekli ve zorunlu bilgilerin verilmesi-104
• 9. -Kredi kartlarında tüketicinin korunması-108
• a. -Tüketici kredileri ile ilgili bazı hükümlerin uygulanması yoluyla koruma-108
• b. -Kredi kartlarındaki tüketiciyi koruyan doğrudan hükümler-114
• c. -Kredi kartı kullanırken tüketicilerin alması gereken güvenlik tedbirleri-124
• D. -Konut Finansmanı Sözleşmelerinde Faiz (Madde 10/B)-126
• 1. -Konut finansman sistemi hakkında genel bilgiler-131
• 2. -Konuyla ilgili mevzuat-134
• a. -Yönetmelikler-134
• b. -Tebliğler-134
• c. -Diğer mevzuat-135
• 3. -Konut finansman sisteminin tüketici hukukuna yaptığı genel etkiler-135
• 4. -Konut finansman sisteminin işleyişi-139
• 5. -Konut finansmanı sisteminin olumlu yanları-147
• 6. -Konut finansmanı sisteminin olumsuz yanları-150
• 7. -Konut finansman sisteminin uygulama koşulu olarak konut finansman sözleşmesinin varlığı-156
• a. -Tüketicinin varlığı-157
• b. -Konut finansman kuruluşunun varlığı-160
• c. -Konut finansman sözleşmesinin konusunu oluşturan taşınmazın varlığı-161
• 8. -Konut finansman sisteminde tüketici lehinde ve aleyhindeki hükümler-166
• a. -Sözleşme öncesi ve sözleşmede bilgi verme zorunluluğu-167
• b. -Tüketicinin temerrüdü halinde tüketici lehine hükümler-174
• c. -Sözleşmede belirlenen faiz oranı ile ilgili tüketiciyi koruyan hükümler-178
• d. -Erken ödemede tüketicinin korunmasına yönelik hükümler-180
• e. -Kıymetli evrak yasağı bakımından tüketici lehine hükümler-182
• f. -Şahsi teminat (kefalet) verildiğinde teminat veren lehine hükümler-183
• g. -Konut finansman kuruluşunun sorumluluğun zaman ve süre bakımından sınırlanması nedeniyle tüketici aleyhine hükümler-187
• h. -Kredinin devri halinde tüketici aleyhine hükümler-188
• III. -28 MAYIS 2014 TARİHİNDEN İTİBAREN YÜRÜRLÜĞE GİRECEK VE BUNDAN SONRA UYGULANACAK OLAN 6502 SAYILI TÜKETİCİNİN KORUNMASI HAKKINDA KANUN HÜKÜMLERİNE GÖRE DEĞERLENDİRMELER-193
• A. -Genel Olarak-193
• B. -6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun'un Uygulama Alanı (Tüketici İşleminin Şartları)-193
• 1. -6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun'a göre tüketici işlemi (sözleşmesi) kavramı-193
• 2. -Tüketici işleminin (sözleşmesinin) taraf şartı-195
• a. -Tüketici kavramı-195
• aa. -Genel olarak-195
• bb. -Tüketicinin gerçek veya tüzel kişi olma imkânı-197
• cc. -Tüketicinin mal veya hizmetten yararlanma sırasında ticarî veya meslekî olmayan amaçlarla hareket etmiş olması-199
• aaa. -Genel olarak-199
• bbb. -Ticari iş ve tüketim karinesinden yola çıkarak amacın belirlenmesi-200
• ccc. -Karma amaçlı işlemlerde durum-201
• b. -Satıcı veya sağlayıcı-202
• aa. -Genel olarak-202
• bb. -Satıcının veya sağlayıcının gerçek veya tüzel kişi olma imkânı-202
• cc. -Satıcının veya sağlayıcının mal veya hizmet sunmayı meslek edinmiş olması-203
• 3. -Tüketici sözleşmesinde konu şartı-205
• C. -6502 Sayılı Kanun'un Faiz İle İlgili Özel Hükümleri-214
• D. -6502 Sayılı Kanun'un Geçiş Hükümleri ve Yürürlük (Zaman) İtibariyle Uygulanması-219
• 4. -TÜRK TİCARET KANUNUNUN, BORÇLAR HUKUKUNU İLGİLENDİREN FAİZLE İLGİLİ DÜZENLEMELERİ-223
• I. -KEFALET SÖZLEŞMESİNDE, KEFİLİN TEMERRÜT FAİZİNDEN SORUMLULUĞUNA İLİŞKİN TTK. m. 7/I, SON CÜMLE HÜKMÜ-223
• II. -TİCARİ İŞLERDE FAİZE İLİŞKİN TTK. m. 8, 9 ve 10 HÜKÜMLERİ-227
• A. -Genel Olarak-227
• B. -Ticari İşlerde Uygulanacak Olan Faiz Oranları-229
• 1. -Türk Lirası bakımından-229
• 2. -Yabancı para borçları bakımından-231
• C. -Anapara ve Temerrüt Faizine Sınır Getiren TBK. m. 88 ve 120 Hükümlerinin, Ticari İşlerde de Geçerli Olup Olmadığı Meselesi-231
• 1. -Sınırlamaların ticari işlerde de geçerli olduğu görüşü-232
• 2. -Sınırlamaların ticari işlerde geçerli olmadığı görüşü-236
• D. -Bileşik Faiz-239
• 1. -Genel olarak-239
• 2. -Ticari işlerde-241
• III. -TİCARİ İŞLETMELER ARASINDAKİ BAZI İŞLEMLERDE BORÇLUNUN TEMERRÜDÜ VE UYGULANACAK TEMERRÜT FAİZİNE İLİŞKİN TTK. m. 1530 / 2 8 HÜKÜMLERİ-242
• A. -Genel Olarak-242
• B. -Hükümde Geçen Bazı Kavramlar Hakkında Genel Açıklamalar-250
• 1. -Fatura veya eşdeğer ödeme talebi-250
• 2. -Küçük veya orta ölçekli işletme (Kobi) ve büyük ölçekli işletme-252
• 3. -Tarımsal ve hayvansal üretici-255
• C. -Hükmün Uygulanma Alanı-255
• 1. -Taraflar bakımından-256
• 2. -Konu bakımından-259
• D. -Borçlunun Temerrüdünün Koşullarının 1530. Madde Açısından İncelenmesi-264
• 1. -Borcun ifasının mümkün olması-265
• 2. -Borcun muaccel olması ve ifa edilmemiş olması-266
• a. -Borcun muaccel olacağı tarihin taraflarca kararlaştırılmadığı ve hukuki ilişkinin özelliğinden anlaşılmadığı hallerde, muacceliyetin yedek hukuk kurallarıyla belirlenmesi-266
• b. -Muacceliyetin serbestçe belirlenmesi ilkesi-268
• aa. -Bedelin peşin ödeneceği sözleşmelerde-268
• aaa. -Hükümde geçen altmış günlük sürenin başlangıcı-270
• bbb. -Bu kuralın aksine sözleşme yapma koşulları-271
• i. -Genel koşullar-271
• ii. -Taraflara yönelik olumsuz koşullar-272
• ccc. -Bu hükme aykırı olan sözleşme hükümlerinin hukuki durumu-274
• bb. -Bedelin taksitle ödeneceği kararlaştırılan sözleşmelerde-276
• 3. -İhtar-278
• a. -Türk Borçlar Kanunu bakımından-278
• b. -TTK. m. 1530. bakımından-283
• aa. -Borçlar kanunu hükümleri gereğince borçlunun temerrüdü için ihtara gerek olmayan hallerde-283
• bb. -Borçlar kanunu hükümleri gereğince borçlunun temerrüdü için ihtara gerek olan hallerde-285
• aaa. -Genel olarak-285
• bbb. -Fatura veya eşdeğer ödeme talebinin, para borçlusu tarafından malın tesliminden veya hizmetin ifasından sonra alması halinde-289
• ccc. -Fatura veya eşdeğer ödeme talebinin, para borçlusu tarafından malın tesliminden veya hizmetin ifasından önce alması halinde-290
• ddd. -Fatura veya Eşdeğer Ödeme Talebinin Para Borçlusu Tarafından Alındığı Tarihin Belirsiz Olması Halinde-292
• eee. -Kanunda veya sözleşmede, mal veya hizmetin kabul veya gözden geçirme usulünün öngörüldüğü hallerde-294
• 4. -Borcun ifa edilmemesinin objektif borca aykırı davranış niteliğinde olması-297
• E. -Borçlunun Temerrüdünün Sonuçlarının 1530. Madde Açısından İncelenmesi-303
• 1. -Temerrüt faizi bakımından-304
• 2. -Alacağın tahsili amacıyla alacaklının yaptığı masraflar-309
• 3. -Temerrüt faizini aşan zarar-310
• F. -Türk Ticaret Kanunu'nun 1530. Maddesine İlişkin Genel Değerlendirmeler-310
• EKLER-313
• Tablo. 1-Türk Lirası İçin Geçerli Olan Yasal Faiz Oranları-313
• Tablo. 2-Ticari İşlerde Uygulanan (TL Borçları İçin) Ticari Temerrüt Faizi Oranları (Avans Faizleri)-314
• Tablo. 3-Kamu Bankalarınca ABD Doları Cinsinden Açılmış Döviz Tevdiat Hesaplarına Uygulanan Yıllık En Yüksek Faiz Oranları-315
• Tablo. 4-Kamu Bankalarınca Euro Cinsinden Açılmış Döviz Tevdiat Hesaplarına Uygulanan Yıllık En Yüksek Faiz Oranları-317
• Tablo. 5-TTK. m. 1530 Gereğince TL Borçları İçin İstenebilecek Yüksek Temerrüt Faizi Oranları-319
• Tablo. 6-TTK. m. 1530 Gereğince Euro ve ABD Doları Borçları İçin İstenebilecek Yüksek Temerrüt Faizi Oranları-319
• Tablo. 7-Kredi Kartı İşlemlerinde Uygulanacak Azami Faiz Oranları-320
• Tablo. 8-T. C. Merkez Bankası Tarafından İlan Edilen Faiz Oranları-321
• Tablo. 9-Bankalarca TL Mevduatına Uygulanan En Yüksek Faiz Oranları (1 yıl vadeli)-323
• Tablo. 10-4077 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun'a Göre İdari Para Cezalarında Son Durum-324
• İLGİLİ MEVZUAT-325
• I. -6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu-325
• II. -6101 Sayılı Türk Borçlar Kanununun Yürürlüğü ve Uygulama Şekli Hakkında Kanun-328
• III. -3095 Sayılı Kanuni Faiz ve Temerrüt Faizine İlişkin Kanun-329
• IV. -4077 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun-330
• V. -6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun-338
• VI. -5464 Sayılı Banka Kartları ve Kredi Kartları Kanunu-343
• VII. -6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu-346
• VIII. -634 Sayılı Kat Mülkiyeti Kanunu-348
• IX. -1475 Sayılı İş Kanunu-349
• X. -4857 Sayılı İş Kanunu-352
• İLGİLİ YARGITAY KARARLARI-353
• 1--TBK 88 ve 120 Hükümlerinin Banka Kredi Kartlarına da Uygulanmasına İlişkin Yargıtay Kararları-353
• 2. -Temerrüt Faizine Sınır Getiren TBK 120. Madde Hükmünün Geçmişe Etkili Olarak Uygulanmasına İlişkin Yargıtay Kararları-360
• 3. -TBK 120 Hükmünün Ticari İşlere de Uygulanması Yönündeki Yargıtay Kararları-381
• YARARLANILAN ESERLER-415