Türk Ceza Hukukunda Dolandırıcılık Suçu
Dr. Raif BIKMAZ
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ .5
İÇİNDEKİLER 13
KISALTMALAR .21
GİRİŞ .25
BİRİNCİ BÖLÜM
DOLANDIRICILIK SUÇUNA DAİR GENEL AÇIKLAMALAR-SUÇUN
TARİHSEL GELİŞİMİ VE KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA DOLANDIRICILIK
DOLANDIRICILIK SUÇUNA DAİR GENEL AÇIKLAMALAR31
Genel Olarak 31
Mal varlığı Kavramı ve Dolandırıcılık Suçunda Koruma Altına
Alınan Mal varlığı Değerleri35
Mal Varlığı Kavramı.35
Dolandırıcılık Kavramı.41
Dolandırıcılık Suçunun Niteliği 42
Dolandırıcılık Suçu Tipolojileri 48
Dolandırıcılık Suç İstatistikleri.53
Dolandırıcılık Suçunda Korunan Hukuki Yarar.59
DOLANDIRICILIK SUÇUNDA TARİHSEL GELİŞİM .63
Genel Olarak 63
Roma Hukuk Sistemi64
İslam Hukuku 67
Osmanlı Devleti Hukukunda Dolandırcılık Suçu .70
Cumhuriyet Dönemi Ceza Hukukunda Dolandırıcılık.73
765 Sayılı Yasa Döneminde Dolandırıcılık Suçu Düzenlemesi.74
5237 Sayılı Yasa Döneminde Dolandırıcılık Suçu 77
TCK (5237 sy.) ile ETCK (765 SY.) Karşılaştırılması.78
III. KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA DOLANDIRICILIK .80
İngiltere .80
2007 Öncesi Dönem 81
2007 Sonrası Dönem.82
Kanada84
14 İçindekiler
Avustralya.86
Amerika Birleşik Devletleri.87
Alman Hukuku 91
Fransız Hukuku 96
İtalyan Ceza Hukuku.98
İsviçre Hukuku99
Avusturya Hukuku .102
İ. Rusya Federasyonu Hukuku103
İKİNCİ BÖLÜM
DOLANDIRICILIK SUÇUNUN UNSURLARI
GENEL OLARAK105
DOLANDIRICILIK SUÇUNDA FAİL109
III. DOLANDIRICILIK SUÇUNDA MAĞDUR117
Mağdur ve Suçtan Zarar Görenin Aynı veya Farklı Olması Durumu120
Mağdurun Belli veya Belirlenen Bir Kişi Olması.123
Tüzel Kişilerin Dolandırıcılık Suçunun Mağduru Olması124
Temyiz Kudretinden Kısmen veya Yoksun Kişilerin Suçun Mağduru
Olması 127
SUÇUN MADDİ KONUSU.131
FİİL UNSURU136
Hileli Davranış137
Genel Olarak.137
Hile Kavramı 140
Hileli Davranışın Kandırıcı Nitelikte Olması Sorunu .146
Basit veya Nitelikle Olmayan Yalanın Hile Olarak
Değerlendirme Sorunu150
Hukuki Hile- Cezai Hile Ayrımı 163
Karşılıksız Yararlanmanın Dolandırıcılık Suçu Oluşturup
Oluşturmayacağı Sorunu 170
Kartopu Sözleşmelerinin Dolandırıcılık Suçu Oluşturup
Oluşturmadığı Sorunu .177
Merhamet Dolandırıcılığı .183
Usul Hilesi (Yargılama Dolandırıcılığı).187
Aldatma.191
NETİCE .196
Genel Olarak196
İçindekiler 15
Zarar. 197
Haksız Yarar 202
VII. İLLİYET (NEDENSELLİK) BAĞI. 204
VIII. SUÇUN MANEVİ UNSURU 206
HUKUKA AYKIRILIK. 220
Genel Olarak . 220
Dolandırıcılık Suçu ve Kanun Hükmünü ve Amirin Emrini İfası. 221
Dolandırıcılık Suçunda Meşru Savunma 222
Hakkın Kullanımında Rıza Olması 222
KUSURLULUK 223
Genel Olarak . 223
Dolandırıcılık Suçu ve Haksız Tahrik. 224
Dolandırıcılık ve Zorunluluk Hali 225
Hata 225
Yaş Küçüklüğü – Akıl Hastalığı, İrade Dışı ve İradi Sarhoşluğun
Etkisi 227
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
DOLANDIRICILIK SUÇUNUN NİTELİKLİ HALLERİ, DOLANDIRICILIK
SUÇUNDA CEZAYA ETKİ EDEN NEDENLER
DOLANDIRICILIK SUÇUNUN NİTELİKLİ HALLERİ. 229
Dolandırıcılık Suçunun Nitelikli Halleri Üzerine Genel Açıklama ve
Eleştiriler 229
Dini İnanç Ve Duyguların İstismar Edilmesi Suretiyle Dolandırıcılık
(TCK 158/1-a) . 234
Kişinin İçinde Bulunduğu Tehlikeli Durum veya Zor Şartlardan
Yararlanmak Suretiyle Dolandırıcılık (TCK m.158/1-b) 236
Kişinin Algılama Yeteneğinin Zayıflığından Yararlanmak Suretiyle
Dolandırıcılık (TCK 158/1-c) 239
Kamu Kurum ve Kuruluşlarının, Kamu Meslek Kuruluşlarının,
Siyasi Parti, Vakıf, veya Dernek Tüzel Kişiliklerinin Araç Olarak
Kullanılması Suretiyle Dolandırıcılık (TCK 158/1-d) 242
Kamu Kurum ve Kuruluşlarının Zararına Olarak Nitelikli
Dolandırıcılık (TCK 158/1-e) 245
Bilişim Sistemlerinin, Banka veya Kredi Kurumlarının Araç Olarak
Kullanılması Suretiyle Nitelikli Dolandırıcılık (TCK 158/1-f) 248
Suçun Basın ve Yayın Araçlarının Sağladığı Kolaylıktan
Yararlanmak Suretiyle İşlenmesi (TCK 158/1-g) 259
16 İçindekiler
Tacir veya Şirket Yöneticisi olan ya da Şirket Adına Hareket Eden
Kişilerin Ticari faaliyetleri Sırasında; Kooperatif Yöneticilerinin
Kooperatifin Faaliyeti Kapsamında Suçu işlemesi (TCK m.158/1-h).262
İ. Suçun Serbest Meslek Sahibi Kişiler Tarafından, Mesleklerinden
Dolayı Kendilerine Duyulan Güvenin Kötüye Kullanılması Suretiyle
İşlenmesi (TCK 158/1-i)267
Dolandırıcılık Suçunun, Banka veya Diğer Kredi Kurumlarınca
Tahsis Edilmemesi Gereken Bir Kredinin Açılmasını Sağlamak
Maksadıyla İşlenmesi (TCK 158/1-j).270
Sigorta Bedelini Almak Maksadıyla Dolandırıcılık (TCK 158/1-k) 277
Kişinin Kendisini Kamu Görevlisi veya Banka, Sigorta ya da Kredi
Kurumlarının Çalışanı Olarak Tanıtması veya Bu Kurum ve
Kuruluşlarla ilişkili Olduğunu Söylemesi Suretiyle İşlenmesi (TCK
158/1-l).279
Suçun Kamu Görevlileriyle İlişkisinin Olduğundan Onlar Nezdinde
Hatırlı Sayıldığından Bahisle ve Belli Bir İşin Gördürüleceği
Vaadiyle İşlenmesi (TCK. m.158/2) .285
Dolandırıcılık Suçunun Üç veya Daha Fazla Kişi Tarafından Birlikte
İşlenmesi veya Suç İşlemek İçin Teşkil Edilmiş Bir Örgütün
Faaliyeti Çerçevesinde İşlenmesi (TCK M.158/3)287
CEZAYI AZALTICI NİTELİKLİ HAL .292
Dolandırıcılığın Bir Hukuki İlişkiye Dayanarak Alacağın Tahsili
Amacıyla İşlenmesi 292
III. DOLANDIRICILIK SUÇUNDA CEZAYA ETKİ NEDENLER296
Genel Olarak296
Dolandırıcılık Suçunda Etkin Pişmanlık (TCK. m. 168) .296
Genel Olarak.296
Etkin Pişmanlığın Uygulanması Uygulanmasının Koşulları297
İlgili Suça ilişkin Etkin Pişmanlık Hükmünün Düzenlenmiş
Olması 298
Etkin Pişmanlık Uygulanması için Suçun Tamamlanmış
Olmasının Gerekliliği.298
Fail veya Suça İştirak Edenlerin Bizzat Pişmanlık
Göstererek. Mağdurun Uğradığı Zararı Aynen Geri Verme
veya Tazmin Suretiyle Gidermiş Olması.299
Zararın Bizzat Fail Tarafından Giderilmesi Hususu 301
İştirak Halinde İşlenen Dolandırıcılık Suçunda Suç
Ortaklarının Biri veya Bir Kısmı Tarafından Zararın
Giderilmesi302
Zararın Giderilmesi .306
İçindekiler 17
iii. Zararın Giderilmesinin Mağdur Tarafından Kabul
Edilmemesi . 307
Zararın Kısmen Giderilmesi 307
Aynen İade veya Tazminin Hüküm Verilmeden Önce
Gerçekleşmesi 308
Kovuşturma Başlamadan Önce Etkin Pişmanlık 308
Kovuşturma Başladıktan Sonra Etkin Pişmanlık . 309
Dolandırıcılık Suçunda, Şahsi Cezasızlık Sebebi ve Cezada İndirim
Yapılmasını Gerektiren Şahsi Sebepler. 312
Genel Olarak. 312
Şahsi Cezasızlık Sebepleri 312
Haklarında Ayrılık Kararı Verilmemiş Eşlerin Birbirleri
Zararına Suçun İşlemesi 313
Üstsoy veya Altsoyunun veya Bu Derecede Kayın
Hısımlarından Birinin veya Evlat Edinen veya Evlâtlığın
Zararına Olarak Suçun İşlenmesi 314
Aynı Konutta Beraber Yaşayan Kardeşlerden Birbirlerinin
Zararına Suçu İşlemesi. 316
Cezada İndirim Yapılmasını Gerektiren Şahsi Sebepler. 317
Haklarında Ayrılık Kararı Verilmiş Eşlerden Birinin
Zararına Olarak Suçun İşlenmesi 317
Aynı Konutta Beraber Yaşamayan Kardeşlerden Birinin
Zararına Olarak Suçun İşlenmesi 318
Aynı Konutta Yaşayan Amca, Dayı, Hala, Teyze, Yeğen veya
İkinci Derecede Kayın Hısımları Zararına Suçun İşlenmesi 318
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
DOLANDIRICILIK SUÇUNUN ÖZEL GÖRÜNÜŞ BİÇİMLERİ VE
BENZER NİTELİKTEKİ SUÇLARLA KARŞILAŞTIRILMASI
DOLANDIRICILIK SUÇUNUN ÖZEL GÖRÜNÜŞ BİÇİMLERİ . 319
Genel Olarak . 319
Teşebbüs (Suça Kalkışma) . 320
Genel Açıklama . 320
Dolandırıcılık Suçu Açısından Teşebbüs Değerlendirmesi. 322
Kasten İşlenebilen Bir Suçun İşlenmek İstenmesi. 323
Gerçekleştirilen Fiilin Ceza Normunun Yasakladığı
Davranışı Meydana Getirmeye Elverişli Olması . 324
Gerçekleştirilen Fiilin İcra Hareketi Niteliğinde Olması. 328
18 İçindekiler
Neticeli Bir Suçun veya İcra Hareketleri Kısımlara
Bölünebilen Sırf Hareket Suçunun Bulunması 332
Kişinin Elinde Olmayan Sebeplerle İcra Hareketlerin
Tamamlanamamış veya Tamamlanmış Olmakla Birlikte
Neticenin Gerçekleşememiş Olması .333
Suçun Teşebbüs Halinde Kalması ve Etkin Pişmanlık
Uygulanması .338
Gönüllü Vazgeçme 339
İçtima .340
Genel Olarak.340
Gerçek İçtima.341
Bileşik Suç .343
Zincirleme Suç (Teselsül).344
Fikri İçtima351
Aynı Neviden Fikri İçtima .352
Farklı Neviden Fikri İçtima.354
İştirak.356
Genel Açıklama356
Faillik ve Şeriklik Ayrımı 357
Bağlılık Kuralı358
İştirak İradesi 359
Müşterek Fail .362
Dolaylı Fail 363
Suça İştirak Eden364
Azmettiren (TCK m. 38)364
Yardım Eden (TCK m. 39) 366
DOLANDIRICILIK SUÇUNUN BENZER SUÇLAR İLE KARŞILAŞTIRILMASI 367
Hırsızlık Suçu ve Dolandırıcılık 367
Kaybolmuş veya Hata Sonucu Ele Geçmiş Eşya Üzerinde Tasarruf
Suçu ve Dolandırıcılık .372
Karşılıksız Yararlanma Suçu ve Dolandırıcılık 374
Yağma Suçu ve Dolandırıcılık375
Nüfuz Ticareti Suçu ve Dolandırıcılık 378
Şantaj Suçu ve Dolandırıcılık.380
İrtikap Suçu ve Dolandırıcılık384
Güveni Kötüye Kullanma suçu ve Dolandırıcılık.386
Bankacılık Suçları ve Dolandırıcılık389
İ. Sistemi Engelleme, Bozma, Verileri Yok Etme veya Değiştirme Suçu
ve Dolandırıcılık 398
İçindekiler 19
Banka veya Kredi Kartlarının Kötüye Kullanılması Suçu ve
Dolandırıcılık 400
Zimmet Suçu ve Dolandırıcılık . 403
Dilencilik Suçu ve Dolandırıcılık 406
BEŞİNCİ BÖLÜM
DOLANDIRICILIK SUÇUNDA GÖREV, YETKİ, SUÇUN SORUŞTURULMASI,
KOVUŞTURULMASI İLE CEZA GENEL VE USUL HÜKÜMLERİ
DOLANDIRICILIK SUÇUNDA GÖREV, YETKİ, SORUŞTURMA VE
KOVUŞTURMA 409
Genel Olarak . 409
Dolandırıcılık Suçunda Görev . 410
Dolandırıcılık Suçunda Yetki. 415
Yetkisizlik İddiasında Bulunma Usulü ve Yetkili
Uyuşmazlığının Giderilmesi 419
Suçun Soruşturulması 420
Suçun Tespiti ve Soruşturulması 420
Delillerin Toplanması 423
Dolandırıcılık Suçunun Kovuşturulması 432
DOLANDIRICILIK SUÇU VE GENEL HÜKÜMLER. 433
Dolandırıcılık Suçunda Yaptırım . 433
Dolandırıcılık Suçunda Uzlaşma 438
Dolandırıcılık Suçunda Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması . 448
Genel Olarak. 448
Dolandırıcılık Suçunda Hükmün Açıklanmasının Geri
Bırakılmasının Ön Şartları. 448
Dolandırıcılık Suçunda Hükmün Açıklanmasının Objektif
Şartları 450
Suça İlişkin Şartlar . 450
Cezaya İlişkin Şartlar 451
Sanığa İlişkin Şartlar . 453
Subjektif Şart-Sanığın Kişilik Özellikleri 454
Zararın Giderilmesi Şartı 455
Cezanın Bireyselleştirilmesi ve Cezanın Belirlenmesi. 460
Türk Ceza Kanunu Uygulamasında, Cezanın
Bireyselleştirilmesinin Temel İlke ve Kuralları . 460
Dolandırıcılık Suçunda Cezanın Bireyselleştirilmesi ve
Belirlenmesi. 464
20 İçindekiler
Genel Olarak464
Dolandırıcılık Suçunda Hapis ve Adli Para Cezasının Bir
Arada Belirlenmiş Olması Durumunda Cezanın
Belirlenmesi 465
Dolandırıcılık Suçu Yönünden Adli Para Cezasının
Belirlenmesi ve Hesaplanma Yöntemi.469
Dolandırıcılık Suçunda Dava Zamanaşımı.473
Genel Olarak.473
Dolandırıcılık Suçunda Zamanaşımı476
Tekerrür479
Yasa Yolları483
Genel Olarak.483
Dolandırıcılık Suçunda Yasa Yolları.486
Olağan Kanun Yolu Olarak İtiraz486
Cumhuriyet Başsavcılığınca Verilen Soruşturmaya veya
Kovuşturmaya Yer Olmadığına Dair Karara Karşı Yasa
Yolları 486
Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılmasına Dair Karara
Karşı Yargı Yolu Olarak İtiraz .488
İstinaf (Bölge Adliye Mahkemesi) .490
Temyiz (Yargıtay).492
SONUÇ495
KAYNAKÇA.509
