Türk Ceza Hukukunda Zorunluluk Hali

Çağrı Kan

İÇİNDEKİLER

KISALTMALAR 17

GİRİŞ 19

BİRİNCİ BÖLÜM

ZORUNLULUK HALİNE İLİŞKİN KAVRAMSAL ÖZELLİKLER VE ZORUNLULUK HALİNİN HUKUKİ NİTELİĞİ

I. ZORUNLULUK HALİNE İLİŞKİN KAVRAMSAL ÖZELLİKLER 25

         A.  GENEL OLARAK 25

            B.  KONU İLE İLGİLİ KAVRAMLAR 28

            C.  TERİM SORUNU 38

II.ZORUNLULUK HALİNİN HUKUKİ NİTELİĞİ40

        A.  ZORUNLULUK HALİNİN MEŞRUİYETİNİN KAYNAĞINI AÇIKLAYAN TEORİLER 40

1.  Genel Olarak 40

2.  Öznel Teoriler 43

a. Kendini Koruma İçgüdüsü Teorisi 43

b.  Manevi Cebir Teorisi 49

c.  İstenemezlik Teorisi 54

d.  Tabii Hukuk Teorisi 61

3. Nesnel Teoriler 62

a.  Çatışma Teorisi 62

aa. Hegelci Görüşe Göre Hakların Çatışması Teorisi 67

bb. Hukuki Varlıkların  (Menfaatlerin)  Çatışması Teorisi 71

b.  Sosyal Faydanın Yokluğu Teorisi 73

c.  Pozitivist Teori (Saiklerin Sosyalliği Teorisi) 76

4.  Zorunluluk Halini Hukuk Dışı Bir Durum Olarak  Kabul Eden Teori 77

5.  Zorunluluk Halinin Meşruiyetinin Kaynağını Açıklayan Teorilerin Değerlendirilmesi 79

B.  ZORUNLULUK HALİNİN HUKUKİ NİTELİĞİNİ SUÇ  GENEL TEORİSİNE GÖRE SINIFLANDIRAN TEORİLER 84

1.  Genel Olarak 84

2.  Zorunluluk Halini Hukuka Uygunluk Nedenleri İçinde Sistematize Etmeye Çalışan Görüşler 85

a.  Genel Olarak Hukuka Aykırılık 85

b.  Zorunluluk Halinin Fiilin  Menfi Şartı Olması Nedeniyle Hukuka Uygun Olduğu Görüşü 88

c.  Zorunluluk Halinin Hukuka Aykırılık Unsuruna Etki Ettiğini İleri Süren Görüş 90

d.  Değerlendirme 92

3.  Zorunluluk Halini Kusurluluk İçinde Sistematize Etmeye Çalışan Görüşler 98

a.  Genel Olarak Kusurluluk 98

b.  Zorunluluk Halinin Manevi Cebir Nedeni ile İsnadiyete Etki Ederek Kusurluluğu Kaldırdığı Görüşü 102

c.  Zorunluluk Halinin Kusurluluğun Normatif Anlayışı Uyarınca Suçun Kusurluluk Ögesini Ortadan Kaldırdığı Görüşü 107

d.  Zorunluluk Halinde İşlenen Fiilin Sosyal Bakımdan Cezalandırılamaz Olması Sebebi İle Kusurluluğu Kaldırdığı Görüşü  (Normatif Temelli Sosyal Cezalandırılamazlık Teorisi) 111

e.  Değerlendirme 114

4.  Karma Görüşler 119

a.  Zorunluluk Halinin Cezalandırılabilmeye Etki Ettiğini İleri Süren Görüşler (Cezalandırılabilme Şartı) 119

b.  Zorunluluk Halinin Bazı Hallerde Kusurluluğu Bazı Hallerde Hukuka Aykırılığı Ortadan Kaldırdığını  İleri Süren Görüş 122

c.  Zorunluluk Halinin Bir Mazeret Nedeni Olduğunu İleri Süren Görüş 122

d.  Zorunluluk Halinin Bu Durum İçinde Bulunan Bakımından Şahsi Bir Cezasızlık Sebebi Olduğunu İleri Süren Görüş 127

5.  5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu Özel Hükümlerinde Düzenlenen Zorunluluk Hali Benzeri Yapılanma 130

6.  CMK m. 223 Hükmü ile TCK m. 25 f. 2 nin  Değerlendirilmesi 131

7.  Genel Değerlendirme 142

İKİNCİ BÖLÜM
ZORUNLULUK HALİNİN ŞARTLARI

I.TEHLİKEYE İLİŞKİN ŞARTLAR163

A.  BİR TEHLİKENİN BULUNMASI 163

1.  Tehlike Kavramı 163

2.  Mevcut ve Muhtemel Tehlike 172

B.  TEHLİKENİN NİTELİĞİ 180

1.  Tehlikenin Ağırlığı 180

2.  Tehlikenin Kaçınılmazlığı 186

C.  TEHLİKEYE SEBEP OLMAMIŞ OLMAK 189

1.  Tehlikeye Kasten Sebep Olunması 191

2.  Tehlikeye Taksirle Sebep Olunması 192

D. TEHLİKENİN HUKUKEN KORUNAN HERHANGİ BİR HAKKA YÖNELİK OLMASI 194

E.  TEHLİKEYİ GİDERME YÜKÜMÜ OLMAMAK 205

II.KORUNMA FİİLİNE  İLİŞKİN ŞARTLAR212

A.  KORUNMA FİİLİ OLMALI 212

B.  KORUNMA FİİLİNİN ÖLÇÜLÜ OLMASI 214

C.  KORUNMA FİİLİNİN SINIRI 221

D.  KORUNMA FİİLİNİN ÜÇÜNCÜ KİŞİ LEHİNE 

OLABİLMESİ 226

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

ZORUNLULUK HALİNDE SINIRIN AŞILMASI VE HATA

I.ZORUNLULUK HALİNDE SINIRIN AŞILMASI249

A.  GENEL OLARAK 249

B.  TCK MADDE 27’NİN UYGULANMA ŞARTLARI 254

C.  FAİLİN SINIRI KASTEN AŞMASI 259

D.  FAİLİN SINIRI TAKSİRLE VEYA MÜCBİR SEBEPLE AŞMASI 265

E.  SINIRIN AŞILMASINDA ÖLÇÜ SORUNU 270

II.ZORUNLULUK HALİNDE HATA275

A. GENEL OLARAK 275

B.  ZORUNLULUK HALİNİN VARLIĞINDA HATA 277

C.  ZORUNLULUK HALİNİN UNSURLARINDA HATA 284

D.  ZORUNLULUK HALİNİN SINIRLARINDA HATA 289

SONUÇ 293

KAYNAKÇA 309