^{Türk Eşya Taşıma Hukuku Kapsamında}Demiryolu Yük Treni İşletmeciliği

İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Önsöz 5
Tablolar Listesi 15
Kısaltmalar 17
Birinci Bölüm
DEMİRYOLU TAŞIMA SİSTEMİNE GENEL BİR BAKIŞ
§1. DEMİRYOLU TREN İŞLETMECİLİĞİ HAKKINDA BAŞLICA ULUSLARARASI KURULUŞLAR 23
I. Uluslararası Demiryolu Taşımacılığı Hükümetlerarası Örgütü (OTIF) 23
II. Demiryolları Arasında İşbirliği Teşkilatı (OSJD) 24
III. Uluslararası Demiryolları Birliği (UIC) 24
IV. Avrupa Demiryolu Ajansı (ERA) 25
§2. DÜNYA GENELİNDEKİ BAŞLICA DEMİRYOLU TAŞIMA SİSTEMİ POLİTİKALARI 25
I. Avrupa Birliği’nin Demiryolu Tren İşletmeciliği Politikası 25
A. Avrupa Birliği’nin Yapısı ve Üye Ülkelerin Ulusal Mevzuatıyla Avrupa Birliği Müktesebatı’nın Uyumlaştırılma Zorunluluğu 26
B. İlgili Mevzuat Gelişimi 27
1. I. Beyaz Kitap 28
2. II. Beyaz Kitap 29
3. III. Beyaz Kitap 30
4. IV. Beyaz Kitap ve Mevcut Durum 30
C. Geliştirilen Projeler 31
1. PAN–Avrupa Koridorları Projesi 31
2. Trans–Avrupa Ulaştırma Ağları (TEN–T) ve Trans–Avrupa Demiryolu Ağ (TER) Projeleri 32
3. TRACECA Koridoru Projesi 33
II. Asya Kıtası Devletlerinin Demiryolu Tren İşletmeciliği Politikası 34
A. Trans–Sibirya Demiryolu Koridoru (TSR) 34
B. Trans–Asya Demiryolu Koridoru (TAR) 34
C. Bakü–Tiflis–Kars Demiryolu Projesi (BTK) 35
D. Kuzey–Güney (Kazakistan–Türkmenistan–İran) Demiryolu Projesi 35
III. Amerika Kıtası’nda Uygulanagelen Demiryolu Tren İşletmeciliği Politikası 35
IV. Türkiye Cumhuriyeti’nde Uygulanagelen Demiryolu Taşıma Sistemi Politika ve Mevzuatı 36
A. Avrupa Birliği Adaylık Müzakerelerinin Başlamasından Önceki Süreçte Türk Demiryolu Ulaştırması 37
B. Türkiye Ulusal Programı’nda Yer Alan Demiryolu Ulaştırmasına Yönelik Hedeflerin Gelişimi 37
İkinci Bölüm
TÜRK HUKUKUNDAKİ TAŞIMA İŞLERİ VE
DEMİRYOLU TAŞIYICISI KAVRAMLARI
§3. TAŞIMA İŞLERİ KAVRAMI VE KAVRAMIN DEMİRYOLU TAŞIMA SİSTEMİYLE İLİŞKİSİ 39
I. Genel Olarak 39
II. Demiryolu Taşıma Sistemi Bakımından Taşıma İşleri 41
§4. EŞYA TAŞIMA SÖZLEŞMESİ 42
I. Eşya Taşıma Sözleşmesinin Unsurları 46
A. Sözleşmenin Konusu 46
1. Eşya Kavramı 46
2. Genel Olarak Tehlikeli Madde Kavramı 47
B. Tarafların Yükümlülükleri 52
1. Asli Yükümlülükler 53
(1) Eşya Taşıma İşinin Üstlenilmesi 54
(2) Taşıma Ücretinin Ödenmesi 56
2. Kanundan Doğan Yan Yükümlülükler 61
(1) Gönderenin Yan Yükümlülükleri 62
(i) Tehlikeli Eşyayı Bildirme Yükümlülüğü 64
(ii) Ambalajlama ve İşaretleme Yükümlülüğü 65
(iii) Yükleme, İstifleme ve Boşaltma Yükümlülüğü 66
(iv) Taşıma Belgelerini Düzenleme ve Taşıyıcının Tasarrufuna Bırakma Yükümlülüğü 71
(2) Gönderilenin Yan Yükümlülükleri 71
(3) Taşıyıcının Yan Yükümlülükleri 72
(i) Gönderenin Menfaatlerini Gözetme, Talimatlarına Uyma, Taşıma ve Teslim Engellerini Gönderene Bildirme Yükümlülüğü 72
(ii) Taşıma İşini Özenle Yerine Getirme Yükümlülüğü 74
(iii) Ödemeleri Tahsil Etme ve Tahsilatı Gönderene Verme Yükümlülüğü 74
(iv) Zilyetlik Süresince Taşıma Belgelerini Bulundurma Yükümlülüğü 75
(v) Yardımcı Kişilere Talimat Verme ve Gerekli Belgeleri Sağlama Yükümlülüğü 75
3. Taraf Yükümlülüklerinin İfa Edilmemesi Türleri ve Sonuçları 76
(1) İfa İmkansızlığı 76
(2) Temerrüd 77
C. Taşıma Sözleşmesindeki İradelerin Birbirine Uygunluğu 79
D. Genel İşlem Koşulları 80
1. Haksız Rekabet Teşkil Etmeyen Genel İşlem Koşulları 83
(1) RKHK Uyarınca Genel İşlem Koşulları 83
(2) TBK Uyarınca Genel İşlem Koşulları 84
2. Haksız Rekabet Teşkil Eden Genel İşlem Koşulları 89
II. Eşya Taşıma Sözleşmesi ile İlgili Kişiler 91
A. Taşıyıcı 91
B. Gönderen ve Gönderilen 92
1. Gönderen ve Gönderilenin Hasarın Geçişi Bakımından Satış Sözleşmesi Çerçevesinde Taşıyıcıyla İlişkileri 94
(1) Genel Olarak 94
(2) Mevzuat Düzenlemeleri Yönünden 95
2. Gönderen ve Gönderilenin Taşıma Sözleşmesi Çerçevesindeki Hak ve Yükümlülükler Bakımından Taşıyıcıyla İlişkileri 101
C. İlgililer 105
1. Eşyanın Malikleri 105
2. Aracılar 105
(1) Taşıma İşleri Komisyoncusu 106
(2) Acente 111
3. Sigortacılar 112
4. Taşıyıcının Yardımcı Kişileri 114
III. Eşya Taşıma Sözleşmesinin Hukuksal Niteliği 115
A. Borç İlişkisi Kapsamındaki Niteliği 115
1. Rızai Sözleşme Oluşu 115
2. İş Görme Sözleşmesi Oluşu 115
3. Üçüncü Kişi Lehine Sözleşme Oluşu 118
4. Sui Generis Sözleşme Oluşu 119
B. Ticari İş Niteliği 119
IV. Taşıma Senedi 121
A. Taşıma Senedinin İçeriği 124
B. Taşıma Senedinin İspat Gücü 125
C. Hamule Senedi 127
D. Yük Senedi 129
E. Refakat Belgeleri 130
V. Eşya Taşıma Sözleşmesinin Sona Ermesi 131
A. Genel Olarak 131
B. Fesih ile Sona Erme 131
§5. MEVZUAT DÜZENLEMELERİNDE DEMİRYOLU TAŞIYICISI KAVRAMI 134
I. Demiryoluyla Eşya Taşımacılığı Hakkında Taraf Olunan Milletlerarası Sözleşmeler Bakımından Demiryolu Yük Treni İşletmecisi Kavramı 134
II. Ulusal Mevzuat Düzenlemeleri Bakımından Demiryolu Yük Treni İşletmecisi Kavramı 136
A. Genel Olarak 138
B. Kişiler, Şirketler ve İdare Hukuku Mevzuat Düzenlemeleri Bakımından 139
1. Tüzel Kişilik Kavramı 140
2. Kamu Hukuku Tüzel Kişileri 140
3. Özel Hukuk Tüzel Kişileri 141
(1) Türk Hukuku’na Göre Kurulmuş Olan Ticaret Şirketleri 141
(2) Yabancı Hukuka Göre Kurulmuş Olan Ticaret Şirketleri 143
4. Karma Nitelikli Tüzel Kişiler 146
(1) TDUSHK’den Önce: TCDD 148
(2) TDUSHK’den Sonra: TCDD Taşımacılık A.Ş. 149
C. Taşıma Hukuku Mevzuat Düzenlemeleri Bakımından 151
1. Alt Taşıyıcı 151
2. Fiili Taşıyıcı 152
3. Kısmi Taşıyıcı 154
4. Ardışık (Müteakip) Taşıyıcı 154
5. Birden Çok Taşıyıcı 155
6. Değişik Tür Araçlar ile Taşıyıcı 155
D. Kabahatler Hukuku Mevzuat Düzenlemeleri Bakımından 159
E. İş Hukuku Mevzuat Düzenlemeleri Bakımından 161
F. Sigorta Hukuku Mevzuat Düzenlemeleri Bakımından 162
G. Rekabet Hukuku Mevzuat Düzenlemeleri Bakımından 164
Üçüncü Bölüm
DEMİRYOLU YÜK TRENİ İŞLETMECİLİĞİNİN UNSURLARI VE YÜKÜMLÜLÜKLER
§6. DEMİRYOLU YÜK TRENİ İŞLETMECİLİĞİ UNSURLARI 165
I. İdari Unsurlar 165
A. Demiryolu Düzenleme Genel Müdürlüğü 165
B. Tehlikeli Mal ve Kombine Taşımacılık Genel Müdürlüğü 166
1. Yetkilendirilmiş Kuruluşlar 172
2. Denetim Kurumları 173
C. Rekabet Kurumu 175
II. Uygulama Unsurları 177
A. Tehlikeli Madde Hariç Eşya Taşımaları Açısından 177
1. Hizmet Sağlayıcılar 177
2. Demiryolu Altyapı İşletmecisi 178
3. İstasyon veya Gar İşletmecisi 184
4. Acente 184
5. Taşıma İşleri Organizatörü 185
6. Komisyoncu 187
7. Bağımsız Denetim Kuruluşu 188
8. Sigortacı 190
B. Tehlikeli Madde Taşımaları Açısından 191
1. Alıcı 191
2. Yükleyen 192
3. Paketleyen 192
4. Dolduran 193
5. Tank / Konteyner / Portatif Tank Sahibi veya İşletmecisi 194
6. Sarnıç – Vagon Sahibi veya Kullanıcısı 194
7. Demiryolu Altyapı İşletmecisi 195
8. Boşaltan 195
9. Tehlikeli Madde Güvenlik Danışmanı (TMGD) 196
10. Tren Görevlileri 202
11. Radyasyondan Korunma Sorumlusu (RKS) ve Danışmanı (RKD) 202
§7. DEMİRYOLU YÜK TRENİ İŞLETMECİSİNİN DEMİRYOLU MEVZUATINDAN DOĞAN YÜKÜMLÜLÜKLERİ 203
I. Tehlikeli Madde Hariç Eşya Taşımaları Açısından 204
A. Yetki Belgesi Alma Yükümlülüğü 204
B. Emniyet Yönetim Sistemini Kurma ve Emniyet Sertifikası Alma Yükümlülüğü 206
C. Demiryolu Altyapı İşletmecisinin İşlemlerine Uyma Yükümlülüğü 208
D. Tahsisli Kapasitenin Kullanılması Yükümlülüğü 211
E. Sigorta Poliçesi Verme Yükümlülüğü 212
F. Kusursuz Hizmet Sunma Yükümlülüğü 213
G. Taşımacılık Faaliyetinin Mevzuata Uygun Yapılması Yükümlülüğü 214
H. Kamu Yararını Gözetme ve Kamu Hizmeti Sunma Yükümlülüğü 215
I. Nitelikli ve Yeterli Personel İstihdamı Yükümlülüğü 216
İ. Bildirim Yükümlülükleri 217
J. Diğer Yükümlülükler 217
II. Tehlikeli Madde Taşımaları Açısından 221
A. Tehlikeli Madde Faaliyet Belgesi (TMFB) Edinme 222
B. Tehlikeli Madde Güvenlik Danışmanlığı Hizmeti Alma veya Danışman İstihdam Etme 223
C. Acil Eylem Planı Hazırlama 225
D. Demiryolu Altyapı İşletmecisinin Belirlemelerine Uyma 225
E. Tren Görevlilerinin İlgili Eğitimleri Almasını Sağlama 226
F. Sertifikalı Ambalaj, İşaret ve Etiket ile Turuncu Plakaları Kullanma 227
G. Genel Güvenlik Tedbirlerini Uygulama 227
H. Sigorta Yaptırma 228
I. Manevra ve Tren Sevk Kurallarını Uygulama 228
İ. Uygun Tren Teşkilini Sağlama 229
J. Taşınması Kabul Edilen Tehlikeli Maddeleri Taşıma 230
K. Taşıma Süresince Zorunlu Belgeleri Bulundurma 230
1. Taşıma Evrakı 231
(1) Hamule Senedi 232
(2) Vagon Senedi 232
(3) RID Belgesi 233
2. Yazılı Talimat 233
3. Çok Modlu Tehlikeli Mal Formu 233
4. Tehlikeli Maddeler ve Tehlikeli Atık Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Poliçesi 234
5. Özel Taşıma İzin Belgelerinin Örnekleri 234
Dördüncü Bölüm
DEMİRYOLU YÜK TRENİ İŞLETMECİSİNİN SORUMLULUKLARI VE UYGULANACAK HUKUK
§8. SORUMLULUK KAVRAMINA GENEL BİR BAKIŞ 235
I. Temel Sorumluluk Ayrımları 235
A. Sözleşmesel Sorumluluk ve Sözleşmesel Olmayan Sorumluluk (Haksız Fiil Sorumluluğu) 236
B. Kusur Sorumluluğu ve Kusursuz Sorumluluk 237
C. Sınırlı ve Sınırsız Sorumluluk 239
II. Sorumluluktan Kurtuluş Halleri 239
A. En Yüksek Özenin Gösterilmemiş Olması 239
B. Mücbir Sebep 240
C. Zarar Görenin Hukuka Aykırı Davranışı veya Üçüncü Kişinin Ağır Kusuru 241
D. Sorumluluktan Kurtuluş Sözleşmesi ve Kayıtları 241
III. Riziko Alanı Kavramı 241
§9. UYGULANACAK HUKUK 243
I. Norm Kavramı, Normlar Hiyerarşisi ve Milletlerarası Sözleşmelerin Normlar Hiyerarşisindeki Yeri 243
II. Uygulanacak Normların Çatışması Durumu: Kanunlar İhtilafı Kuralları 247
§10. DEMİRYOLU YÜK TRENİ İŞLETMECİSİNİN SÖZLEŞMESEL SORUMLULUKLARI 251
I. TTK Hükümleri Uyarınca Demiryolu Yük Treni İşletmecisinin Hukuki Sorumluluğu (TTK m.853 ila m.893) 252
A. Eşyanın Zıyaı, Hasarı ve Varma Yerine Tesliminin Gecikmesinden Doğan Zararlar Hakkında Demiryolu Yük Treni İşletmecisinin Sorumlulukları 252
B. Demiryolu Yük Treni İşletmecisini Zıya, Hasar ve Teslim Gecikmesi Sorumluluğundan Kurtaran Nedenler 258
1. Genel Nedenler 259
(1) Demiryolu Yük Treni İşletmecisinin En Yüksek Özeni 259
(2) Tren Arızası İle Kiraya Verenin Kusuru 260
2. Özel Nedenler 261
(1) Eşyanın Açık Vagonlarda Taşınması 261
(2) Eşyanın Gönderen Tarafından Yetersiz Ambalajlanması 262
(3) Eşyanın Gönderen veya Gönderilen Tarafından Yüklenmesi, İstiflenmesi ve Boşaltılması 263
(4) Eşyanın Doğal Niteliği 263
(5) Eşya Paketlerinin Gönderen Tarafından Yetersiz Etiketlenmesi 264
(6) Canlı Hayvan Taşıması 264
(7) TTK Dışındaki Diğer Mevzuat Düzenlemelerine Uyulması 264
3. Özel Hükümlerin, Demiryolu Yük Treni İşletmecisinin TTK Kapsamındaki Sorumluluğunu Etkilememesi ile Taşıma Sözleşmesinde Yer Verilen Sorumluluğun Kaldırılması veya Hafifletilmesine Yönelik Hükümlerin Geçersizliği 265
C. Yardımcı Kişilerin Fiillerinden Doğan Demiryolu Yük Treni İşletmecisinin Sorumluluğu 266
1. Yardımcı Kişi Kavramı 266
2. Demiryolu Yük Treni İşletmecisinin Çalışanları 268
3. Demiryolu Yük Treni İşletmecisinin Üstlendiği Taşıma İşini Yerine Getirebilmesi İçin Hizmetlerinden Yararlandığı Kişiler 269
D. Demiryolu Yük Treni İşletmecisinin Zıya, Hasar ve Teslim Gecikmesi Sorumluluğundan Kurtulma Koşullarından Yararlanma Hakkının Kaybı 273
E. Sorumluluk ve Giderim Davası 277
1. Tarafları 277
2. Sorumluluk Nedeninin İhbarı 278
3. Görevli Mahkeme 280
4. Yetkili Mahkeme 283
(1) Genel Olarak 283
(2) Özel Yetki Kuralları 284
(3) Yetki Sözleşmesi 285
5. İspat Yükü 287
(1) Yasal Sınırdan Fazla Bedelli Hukuki İşlemlerin Senetle İspatı Zorunluluğu 288
(2) Senetle İspatlanan Hukuki İşlemlerin Senetle Karşı İspatı Zorunluluğu 289
6. Giderimin Belirlenmesi 289
(1) Giderim Ölçütü ve Giderim Belirlemesine Esas Alınacak Değer 289
(2) Giderimi Gereken Zararlar 291
7. Ödenmesi Gereken Giderimin Sınırları 293
(1) Genel Olarak Sorumluluk Sınırları 293
(2) Özel Çekme Hakkı Kavramı 294
(3) Sorumluluk Sınırlarından Yararlanma Hakkının Kaybı 296
8. Gönderen veya Gönderilenin Bir Davranışı ya da Eşyanın Ayıplı Olmasının Giderim Borcunun Doğumuna ve Kapsamının Belirlenmesine Etkisi 296
9. Dava Hakkının Düşmesi 297
(1) Eşyanın İhtirazi Kayıtsız Kabulü 297
(2) Dava Açma Süresi ve Zamanaşımı 297
II. TTK Dışındaki Hükümler Uyarınca Demiryolu Yük Treni İşletmecisinin Hukuki Sorumluluğu (TTK m.852) 299
§11. DEMİRYOLU YÜK TRENİ İŞLETMECİSİNİN SÖZLEŞMESEL OLMAYAN SORUMLULUKLARI 300
I. Demiryolu Yük Treni İşletmecisinin Kabahat Sorumluluğu 300
A. Demiryolu Düzenleme Genel Müdürlüğü’ne Karşı Kabahat Sorumluluğu 302
B. Tehlikeli Mal ve Kombine Taşımacılık Genel Müdürlüğü’ne Karşı Kabahat Sorumluluğu 304
C. Rekabet Kurumu’na Karşı Kabahat Sorumluluğu 305
II. Demiryolu Yük Treni İşletmecisinin Haksız Rekabet Sorumluluğu 307
III. Demiryolu Yük Treni İşletmecisinin Haksız Fiil Sorumluluğu 308
IV. Demiryolu Yük Treni İşletmecisinin Tehlike Sorumluluğu 310
Yararlanılan Eserler 315
Kavramlar Dizini 329