Suç önlemede durumsal yaklaşımı benimseyen bu çalışma, yazarın 2013-2017 yılları arasında Birleşik Krallık’ta Queen’s University Belfast’ta tamamladığı doktora tezinin (An Evaluation of Situational Crime Prevention in Football in Turkey) Türkçe bir çevirisi olup, Türk okuyuculara futbolda durumsal önlemenin nitel bir kriminolojik değerlendirmesini sunmaktadır. Kitapta, Fenerbahçe’yi örnek olay (case) olarak kullanarak, Türkiye’de futbola ilişkin suç kontrolüne yönelik tepki ve tutumların altında yatan çoklu ve karmaşık sosyal gerçeklikler açıklanmış ve en güncel DSÖ modelinin temel prensiplerinin taraftarların algılarını geliştirme dönüştürme yönünde nasıl kullanılabileceği inceleme konusu yapılmıştır.
İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ III KISALTMALAR V
BÖLÜM 1 GİRİŞ 1.1 Çalışmanın Amaçları 1 1.2 Holiganizm ve Ötesi: “Futbol Şiddeti” Kavramına İlişkin Terminolojik Sorunlar 4 1.3 Suç Önleme Yaklaşımları: Sosyal Önleme, Çevresel Önleme ve Kanun ve Düzen 8 1.4 Çalışmanın Yapısı 11
BÖLÜM 2 AVRUPA’DA FUTBOL ŞİDDETİ ÜZERİNE AKADEMİK ARAŞTIRMALAR 2.1. İngiltere’de Futbol Şiddeti Üzerine İlk Akademik Teoriler 14 2.1.1. İngiliz Holiganizmine Markist Bir Yaklaşım 15 2.1.2. Oxford Okulu: Düzensizliğin Kuralları (The Rules of Disorder) 17 2.1.3. Leicester Okulu ve Toplumsal Fay Hatları (Fault Line) Kavramı: Futbol Hooliganizmini “Küresel Bir Olgu” Olarak Kavramsallaştırma Girişimi 19 2.2. Etnografik Eserlerle Literatürün Genişlemesi 23 2.2.1. 1990’lar 24 2.2.2. Literatüre Güncel Katkılar 28 2.3. Toplumsal Cinsiyet Yaklaşımı: Maskülinite (Erkeklik) ve Erkek Şiddeti 31 2.4. Sosyo-Psikolojik/Etkileşimci Yaklaşımlar: Futbol Şiddetinin Yatkınlık Olarak Kavramsallaştırılmasına Tepkiler 35 2.5. Sonuç 39
BÖLÜM 3 FUTBOL ŞİDDETİNİN KONTROLÜNE İLİŞKİN ENTEGRE EDİLMİŞ BİR TEORİK YAKLAŞIM: DURUMSAL SUÇ ÖNLEME VE SEMBOLİK ETKİLEŞİMCİLİK 3.1. Kriminolojide DSÖ Modelinin Gelişimi, Felsefi Temeli ve Psikolojik Kökeni 44 3.2. DSÖ’nün Kriminolojide Öne Çıkan Alt Alanları: Suç Fırsatı Teorileri 49 3.2.1. Rutin Aktiviteler Teorisi 49 3.2.2. Suç Deseni Teorisi 50 3.2.3. Rasyonel Tercih Teorisi 52 3.3. DSÖ Modelinin Güçlü ve Zayıf Noktaları 53 3.3.1. Fırsatları Azaltma ve Tetikleyicileri Kontrol Etme Teknikleri 54 3.3.2. Suçun Yer Değiştirmesi (Displacement) ve Faydaların Difüzyonu (Diffusion of Benefits) 59 3.3.3. Şiddet Suçlarında DSÖ Modeli 62 3.4. DSÖ’nün Nitel Değerlendirmesi İçin Sembolik Etkileşimcilik (Symbolic Interactionism) 64 3.5. Futbol Şiddeti Bağlamında Sembolik Etkileşimciliğin Yansımaları 67 3.6. Sonuç 70
BÖLÜM 4 PROJE TASARIMI VE YÖNTEMİ 4.1. Araştırma Stratejisi: İç İçe Geçmiş Tek Bir Durum Çalışması 71 4.2. Veri Toplama 73 4.2.1. İkincil Kaynaklar: Yazılı Belgeler 74 4.2.2. Birincil Kaynak: Alan Çalışması (Fieldwork) 80 4.3. Veri Analizi: Şablon Yaklaşımı ile Tematik Analiz 86 BÖLÜM 5 TÜRKİYE’DE FUTBOL VE TÜRK FUTBOLUNDA ŞİDDET 5.1. Türk Toplumu için Futbolun Anlamı: Kimlik Krizi, Siyaset, Fanatizm ve Daha Fazlası 92 5.1.1. Avrupalılaşma mı daha fazla Milliyetçilik mi? 93 5.1.2. Siyaset Futbolun Gücünü Keşfettiğinde 94 5.1.3. Uğruna Ölünecek Renkler: Fanatikliğin Tehlikeli Boyutu ve Üç Büyükler 97 5.2. Türkiye’de Futbolla İlişkili Şiddetin Tarihsel Arka Planı: Medya Arşivinden Önemli Örnekler 103 5.3. Türkiye’de Futbol Şiddetinin Özel Türleri: Maganda Kurşunu, Bilet Karaborsacılığı ve Rant Peşinde Koşan Taraftar Grupları 113 5.3.1. Maganda Kurşunu 113 5.3.2. Bilet Karaborsacılığı ve Rantçı Taraftar Grupları 114 5.4. Günümüz Türkiye’sinde Futbol Şiddeti: Şike Davası ve Gezi Parkı Protestoları Sonrası Dönem 116 5.4.1. Şike Davası 116 5.4.2. Gezi Parkı Protestoları ve Futbol Üzerindeki Etkileri 120 5.5. Sonuç 122
BÖLÜM 6 TÜRKİYE’DE FUTBOLLA İLİŞKİLİ SUÇLARIN ÖNLENMESİ: YAKLAŞIMLAR VE UYGULAMALAR 6.1. Futbol Şiddetine İlişkin Yasal Düzenlemeler 125 6.2. Türkiye’deki Stadyumların Fiziksel Dönüşümü ve Stadyum Kuralları 129 6.2.1. CCTV 131 6.2.2. Alkol Kısıtlamaları 134 6.2.3. Diğer Yasaklar 138 6.3. Türkiye’de Kolluk Stratejisi 141 6.4. Türk Taraftarların Kimlik (ID) Kartı Projesi: Passolig 148 6.5. Futbol Yasaklama Emirleri (FYE) ve Temel Hakların İhlali Sorunu 155 6.6. TFF Uygulamaları 165 6.6.1. Sadece Kadın ve Çocukların Katılımına Açık Maçlar 166 6.6.2. Tribün Kapatma 169 6.6.3. Deplasman Seyircisiz Derbi Maçları 171 6.7. Sonuç 171
BÖLÜM 7 HEDEF KİTLENİN BAKIŞ AÇISINDAN KONTROL STRATEJİLERİ: FENERBAHÇE TARAFTARLARI ÖRNEĞİ 7.1. Katılımcı Grupların Karakteristik Yapıları: Hedef Kitle ve Dünya Görüşü 175 7.1.1. Genç Fenerbahçeliler (GFB) 177 7.1.2. Fenerbahçeliler Derneği (FBD) 179 7.1.3. Grup Friends 180 7.1.4. 1907 Üniversiteli Fenerbahçeliler Birliği (1907 ÜniFeb) 180 7.1.5. Totem1907 181 7.1.6. Vamos Bien 181 7.1.7. Cefakâr Kanaryalar (Grup CK) 182 7.2. Röportaj Verilerinin Tematik Analizleri 182 7.3. Türk Futbol Sahalarının Fiziksel Dönüşümüne ve Stadyum Kurallarına İlişkin Tutumlar 183 7.3.1 CCTV 186 7.3.2 Alkol Kısıtlamaları 186 7.4. Türk Stadyumlarındaki Kolluk Stratejilerine Yönelik Tutum 188 7.5. Passolig’e Yönelik Tutumlar 191 7.6. FYE’ye Yönelik Tutumlar 193 7.7. Türkiye Futbol Federasyonu’nun (TFF) Uygulamalarına Yönelik Tutumlar 194 7.7.1. Sadece Kadın ve Çocukların Katılımına Açık Maçlar 194 7.7.2. Taraftarların Derbi Maçlarından Yasaklanması 197 7.8. Sonuç 199
BÖLÜM 8 TARTIŞMA VE SONUÇ 8.1. Analizde Sembolik Etkileşimciliğin Kullanılması 203 8.1.1. Taraftarların Futbol Şiddeti Üzerine Öznel Tanımlamalarının Anlamlandırılması 205 8.1.2. Resmi Olarak Ortaya Konulan Amaçlar, Taraftar Beklentileri ve Gerçek Hayat Etkileri Arasındaki Farklar 208 8.2. Sorunun Merkezi ya da Çözümün Parçası Olarak Taraftar Grupları 214 8.3. Ahlaki Temelli Bir Suç Önleme Politikası 216 8.4. Türkiye’de Futbola İlişkin DSÖ için Öneriler 221 8.5. Çalışmanın Sınırları ve Yeni Çalışmalar İçin Öneriler 226 8.6. Sonuç 227 Kaynakça 229 Ek 1: Bölüm 5.2’de Başvurulan Medya Kaynakları 265 Ek 2: Bilgi ve Rıza Formu 268
