^{Türk Hukukunda Gelir Vergisi ve Kurumlar Vergisi Bağlamında}Deniz Ticaretinin Vergilendirilmesi

Onur Sezer

Ulusal ve uluslararası ticaretin gerçekleştirilme şekli olarak deniz ticareti, küreselleşmenin etkisi ve diğer ticaret yollarına nazaran sahip olduğu çeşitli avantajlar sayesinde, önemi artan bir ticaret kolu haline gelmiştir. Vergi hukuku literatüründe deniz ticaretinin vergilendirilmesine yönelik yapılan çalışma sayısının yetersiz olması, bu eserin konu seçiminde etkili olmuştur. Zira deniz ticaretinin gerek tanım ve kapsam açısından belirlilik kazanması ihtiyacı, gerekse uygulamada anlaşmazlıklara ve uyuşmazlıklara yol açan vergilendirme ile vergi ayrıcalıklarına ilişkin mevzuat düzenlemelerinin özelgeler ve yargı kararları çerçevesinde incelenmesi gereği, bu alanda çalışan teorisyenler ve uygulayıcılar için önem arz etmektedir. Ayrıca uluslararası bağlamda devletler, hukuki çifte vergilendirme sorununa yol açmamak adına, sahip oldukları vergilendirme yetkilerini yer bakımından sınırlandırarak deniz yetki alanlarını belirlemekte ve çifte vergilendirmeyi önleme anlaşmaları imzalamaktadır. Dolayısıyla Türkiye'nin deniz yetki alanlarının tespit edilmesi ve söz konusu alanlarda sahip olduğu ticari faaliyet hakkı ile kabotaj tekelinin ve vergilendirme yetkisinin saptanarak incelenmesi ayrıca önem kazanmıştır. Bu çalışmada Türk hukuku ile sınırlı olmak üzere, gelir vergisi ve kurumlar vergisi bağlamında deniz ticaretinin vergilendirilmesine, vergi ayrıcalıklarına ve vergilendirilmesi özellik arz eden durumlara yönelik dağınık ve karmaşık mevzuat hükümleri tespit edilmeye çalışılmış; kodifikasyon ve resepsiyon tekniği kaynaklı ortaya çıkan anlaşmazlık ile uyuşmazlıklar, özelgeler ve yargı kararları çerçevesinde incelenerek çözüm önerileri sunulmuştur.(ARKA KAPAKTAN)
İÇİNDEKİLER
GİRİŞ
BİRİNCİ BÖLÜM
DENİZ TİCARETİNİN KURAMSAL ÇERÇEVESİ
1.1. DENİZ HUKUKUNUN, DENİZ TİCARETİ HUKUKUNUN VE DENİZ TİCARETİNİN TANIMI
1.1.1. Deniz Hukukunun Tanımı
1.1.2. Deniz Ticareti Hukukunun Tanımı
1.1.3. Deniz Ticaretinin Tanımı
1.2. DENİZ TİCARETİNİN KAPSAMI
1.2.1. Deniz Ulaştırma Sektörü
1.2.2. Liman Sektörü
1.2.3. Gemi ve Yat İnşa Sektörü
1.2.4. Deniz Turizmi Sektörü
1.2.5. Su Ürünleri Sektörü
1.2.6. Diğer Sektörler
1.3. DENİZ TİCARETİNİN TARİHİ GELİŞİMİ
1.3.1. Dünyada Deniz Ticaretinin Tarihi Gelişimi
1.3.2. Türklerde Deniz Ticaretinin Tarihi Gelişimi
1.4. DENİZ TİCARETİ HUKUKUNUN KAYNAKLARI
1.4.1. Kanunlar
1.4.2. Tüzükler
1.4.3. Yönetmelikler
1.4.4. Bakanlar Kurulu Kararları/Cumhurbaşkanı Kararları
1.4.5. Milletlerarası Andlaşmalar
1.5. DENİZ TİCARETİ HUKUKUNA İLİŞKİN BAZI KAVRAM VE KURUMLAR
1.5.1. Gemi
1.5.2. Geminin Ayırıcı Unsurları
1.5.3. Gemi Sicilleri
1.5.4. Gemi Üzerinde Ayni Haklar
1.5.5. Donatan ve Donatma İştiraki
1.5.6. Gemi Adamları ve Kaptan
1.5.7. Deniz Ticareti Sözleşmeleri
1.5.8. Navlun
1.5.9. Starya Süresi
1.5.10. Sürastarya Süresi ve Parası
1.5.11. Hızlandırma Primi
1.5.12. Konişmento
1.5.13. Tonilato Belgesi
1.5.14. Manifesto
1.5.15. Kolay Bayrak
İKİNCİ BÖLÜM
DENİZ ÜLKESİ TEMELİNDE VERGİLENDİRME YETKİSİNİN SINIRLANDIRILMASI
2.1. VERGİLENDİRME YETKİSİNİN SINIRLANDIRILMASI KAVRAMI
2.2. DENİZ ÜLKESİ KAVRAMI
2.2.1. Devletlerin Tam Egemenliğine Tabi Deniz Alanları
2.2.2. Devletlerin Sınırlı Egemenliğine Tabi Deniz Alanları
2.2.3. Devletlerin Egemenliğine Tabi Olmayan Deniz Alanları
2.3. DENİZ ÜLKESİ TEMELİNDE VERGİLENDİRME YETKİSİNİN SINIRLANDIRILMASI
2.3.1. Türkiye Cumhuriyeti Gümrük Bölgesi
2.3.2. Türkiye'nin Deniz Ülkesi Sınırları
2.3.3. Türkiye'nin Deniz Ülkesi Üzerindeki Ticari Faaliyet Hakkı
2.3.4. Serbest Bölgelerin ve Serbest Limanların Statüsü
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
GELİR VERGİSİ BAĞLAMINDA DENİZ TİCARETİNİN VERGİLENDİRİLMESİ
3.1. GELİR VERGİSİNİN KONUSU, MÜKELLEFİYET ŞEKİLLERİ VE GELİR UNSURLARI
3.1.1. Gelir Vergisinin Konusu
3.1.2. Gelir Vergisinde Mükellefiyet Şekilleri
3.1.3. Gelir Unsurları ve Deniz Ticareti Bağlamında Değerlendirilmesi
3.2. GELİR VERGİSİ BAĞLAMINDA DENİZ TİCARETİNE YÖNELİK VERGİ AYRICALIKLARI
3.2.1. Türk Uluslararası Gemi Siciline Tescilli Deniz Araçlarının İşletilmesinden ve Devrinden Elde Edilen Kazançlar İstisnası
3.2.2. Türk Uluslararası Gemi Siciline Tescilli Deniz Araçlarında Çalışan Personelin Ücret Geliri Muafiyeti
3.2.3. Türk Uluslararası Gemi Sicili Kanunu'nda Yer Alan Mali Yükümlülükler
3.3. GEMİ İNŞASININ YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM İŞLERİ KAPSAMINDA VERGİLENDİRİLMESİ
3.3.1. İnşaat ve Onarım Kavramları
3.3.2. Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım İşi Sayılmanın Koşulları
3.3.3. Gemi İnşasının Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım İşleri Kapsamında İncelenmesi
3.3.4. Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım İşlerinde Vergi Uygulamaları
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
KURUMLAR VERGİSİ BAĞLAMINDA DENİZ TİCARETİNİN VERGİLENDİRİLMESİ
4.1. KURUMLAR VERGİSİNİN KONUSU, MÜKELLEFLERİ VE MÜKELLEFİYET ŞEKİLLERİ
4.1.1. Kurumlar Vergisinin Konusu
4.1.2. Kurumlar Vergisinin Mükellefleri
4.1.3. Kurumlar Vergisinde Mükellefiyet Şekilleri
4.2. KURUMLAR VERGİSİ BAĞLAMINDA DENİZ TİCARETİNE YÖNELİK VERGİ UYGULAMALARI
4.2.1. Deniz Ticareti Bağlamında Kurum Kazancı
4.2.2. Safi Kurum Kazancının Tespitinde Deniz Ticareti Açısından Giderler
4.2.3. Dar Mükellef Yabancı Ulaştırma Kurumlarının Vergilendirilmesi
4.3. KURUMLAR VERGİSİ BAĞLAMINDA DENİZ TİCARETİNE YÖNELİK VERGİ AYRICALIKLARI
4.3.1. Türk Uluslararası Gemi Siciline Tescilli Deniz Araçlarının İşletilmesinden Elde Edilen Kazançlar İstisnasının Kapsamı
4.3.2. Türk Uluslararası Gemi Siciline Tescilli Deniz Araçlarının Devrinden Elde Edilen Kazançlar İstisnasının Kapsamı
4.4. KURUMLAR VERGİSİ BAĞLAMINDA DENİZ TİCARETİNİN VERGİLENDİRİLMESİNDE ÖZELLİK ARZ EDEN DURUMLAR
4.4.1. Deniz Ticareti Kazançlarından Kar Dağıtımı Yapılmasının Vergisel Bağlamda Değerlendirilmesi
4.4.2. Vergi Cenneti Bağlamında Deniz Ticaretine Yönelik Bakanlar Kurulu'na/Cumhurbaşkanı'na Verilen Düzenleme Yetkisi
4.4.3. Serbest Bölgelerden ve Limanlardan Elde Edilen Deniz Ticaretine Yönelik Kazançların Vergisel Bağlamda İncelenmesi
4.4.4. Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşmaları Bağlamında Deniz Ticaretinin Vergilendirilmesi
SONUÇ VE DEĞERLENDİRME
KAYNAKÇA