Türk Hukukunda Hakaret Suçu
Burak MOLA ( Cumhuriyet Savcısı )
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ3
İÇİNDEKİLER.5
KISALTMALAR13
ÖZET.15
ABSTRACT17
GİRİŞ.19
BİRİNCİ BÖLÜM
KAVRAMLAR, TARİHÇE, KORUNAN HUKUKİ DEĞER
HAKARET KAVRAMI VE KAPSAMI25
1.1. Tanım.25
1.2. Hakaret Suçunun Kapsamı 25
1.2.1. Eylemin Tahkir Edici Olması .25
1.2.2. Hakaret Suçunun Oluşup Oluşmadığının Tespitine
Yönelik İlkeler 26
TARİHÇE .32
2.1. Cumhuriyet Döneminden Önce .32
2.1.1. İslam Hukuku Açısından.32
2.1.2. Osmanlı Hukuku Açısından33
2.2. Cumhuriyet Döneminden Sonra 34
2.2.1. 765 Sayılı Türk Ceza Kanunu Açısından35
2.2.2. 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu Açısından36
KORUNAN HUKUKİ DEĞER 38
3.1. Onur.38
3.2. Şeref.40
3.3. Şeref Varlığının Korunması.40
3.3.1. 1982 Anayasası.41
3.3.2. Uluslararası Sözleşmeler 42
İKİNCİ BÖLÜM
BENZER SUÇLARLA MUKAYESESİ, KARŞILAŞTIRMALI
CEZA KANUNLARINDA HAKARET SUÇUNUN
DÜZENLENİŞ BİÇİMİ
HAKARET İLE TEHDİT SUÇUNUN
KARŞILAŞTIRILMASI .45
1.1. Tehdit Suçu (TCK m. 106)45
1.2. Karşılaştırmalı Ceza Kanunlarında Hakaret Suçunun
Düzenleniş Biçimi47
1.2.1. Alman Ceza Kanununda Hakaret Suçu 47
1.2.2. İtalyan Ceza Kanununda Hakaret Suçu 49
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
HAKARET SUÇUNUN UNSURLARI
TİPİKLİĞİN MADDİ UNSURLARI.53
1.1. Fail.53
1.1.1. Gerçek Kişiler.53
1.1.2. Tüzel Kişiler .54
1.1.3. Basın Yoluyla İşlenen Hakaret Suçlarında
Sorumluluk .56
1.1.4. Hakaret Suçunun Sosyal Medya Üzerinden
İşlenmesi.58
1.2. Mağdur 59
1.2.1. Gerçek Kişiler.59
1.2.2. Mağdurun Belirlenmesi 60
1.2.3. Hakaret Suçunun İsnat Yeteneği Bulunmayanlara
Yönelik Olarak İşlenmesi .63
1.2.4. Dolaylı Hakarette Mağdur 64
1.2.5. Hakaret Suçunun Kamu Görevlilerinin Hedef
Alınarak İşlenmesi Halinde Mağdur.65
1.2.6. Kurullara Yönelik Hakaret Eylemlerinde Mağdur .67
1.2.7. Tüzel Kişilere Yönelik Hakaret Eylemlerinde
Mağdur68
1.2.8. Ölülere Yönelik Hakaret Eylemlerinde Mağdur.70
1.2.9. Sağlık Çalışanları71
1.3. Konu 73
1.4. Fiil73
1.4.1. Hakaret Suçunu Oluşturan Davranışlar (Hareket)73
1.4.2. Somut Bir Eylem veya Olgu İzafe Etmek Suretiyle
Hakaret76
1.4.2.1. Yasal Düzenleme Hükümleri .76
1.4.2.2. Somut Bir Fiil veya Olgu İsnadının Oluşum
Koşulları76
1.4.2.3. Fiil Kavramı .78
1.4.2.4. Olgu Kavramı.79
1.4.3. Hakaret Suçunun Sövmek Suretiyle İşlenmesi.79
1.4.4. İsnadın veya Sövmenin Kişinin Onur, Şeref ve
Saygınlığını Rencide Edici Nitelikte Olması90
1.4.4.1. Genel Açıklamalar90
1.4.4.2. Yargıtay Uygulaması91
1.4.4.3. Anayasa ve AİHS Hükümleri.91
1.4.4.4. AİHM Uygulaması.92
1.4.4.5. Tahkir Edici Olmayan Söylemler.93
1.4.5. Hakaret Suçunun Mağdurun Huzurunda İşlenmesi 96
1.4.6. Hakaret Suçunun Gıyapta (Yoklukta) İşlenmesi98
1.4.7. Hakaret Suçunda Netice .103
1.4.8. Hakaret Suçlarında Nedensellik Bağı (İlliyet Bağı).105
TİPİKLİĞİN MANEVİ UNSURLARI106
2.1. Kast Kavramı.106
2.2. Genel Kast Şartı.107
2.3. Failin Kastının Belirlenmesi108
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
SUÇA ETKİ EDEN NEDENLER
HAKARET SUÇUNUN AĞIRLAŞTIRICI
NEDENLERİ111
1.1. Hakaret Suçunun Kamu Görevlisine Karşı Görevinden
Dolayı İşlenmesi.111
1.1.1. Genel Açıklamalar111
1.1.2. Kamu Görevlisi Kavramı111
1.1.3. “Görevinden Dolayı” Kavramı.114
1.2. Hakaret Suçunun, Mağdurun Dini, Siyasi, Sosyal,
Felsefi İnanç, Düşünce ve Kanaatlerini Açıklamasından,
Değiştirmesinden, Yaymaya Çalışmasından, Mensup
Olduğu Dinin Emir ve Yasaklarına Uygun Davranmasından
Dolayı İşlenmesi.116
1.3. Hakaret Suçunun, Kişinin Mensup Bulunduğu Dine
Göre Kutsal Sayılan Değerlerden Bahisle İşlenmesi .118
1.4. Suçun Aleni Olarak İşlenmesi.119
1.4.1. Genel Açıklamalar119
1.4.2. Aleniyet Unsurunun Oluşmaması.121
1.4.3. Aleniyet Unsurunun Oluşması123
1.5. Hakaret Suçunun Basın ve Yayın Yoluyla İşlenmesi .125
HAKARET SUÇUNDA CEZAYI HAFİFLETEN
NEDENLER126
2.1. Hakaret Suçunun Haksız Bir Fiile Tepki Olarak
İşlenmesi.126
2.2. Hakaret Suçunun Kasten Yaralama Suçuna Tepki
Olarak İşlenmesi.128
2.2.1. Genel Açıklamalar 128
2.2.2. Hakaret Suçunun Yaralama Suçunu İşleyen Kişiye
Yönelik Olarak İşlenmesi .129
2.2.3. Hakaret Suçunun Kasten Yaralama Suçuna Tepki
Olarak İşlenmesi Halinin Yasal (Meşru) Savunmadan
Farklı Olması 130
2.2.3. Yaralama Eyleminin Manevi Unsuru .130
2.2.4. Kasten Yaralamanın Teşebbüs Aşamasında Kalması.130
2.2.5. Taksirle Yaralama Eyleminde Genel Tahrik
Hükümlerinin Uygulanması Zorunluluğu.130
2.2.6. Kasten Yaralamanın Haksız Olması .131
2.2.7. Yaralama ve Hakaret Eylemleri Arasındaki Süre.131
2.3. Karşılıklı Hakaret 131
2.3.1. Karşılıklı Hakaret Halinde Yargıtay Uygulaması.134
BEŞİNCİ BÖLÜM
HUKUKA AYKIRILIK UNSURU
HUKUKA UYGUNLUK NEDENLERİ.135
1.1. Hakaret Suçunda Hukuka Aykırılık Unsuru135
1.2. İddia ve Savunma Dokunulmazlığı .137
1.2.1. Genel Açıklamalar 137
1.2.2. İddia ve Savunma Dokunulmazlığı İlkesinin Kişiler
Yönünden Kapsamı.140
1.2.2.1. 765 Sayılı Türk Ceza Kanunu Açısından.140
1.2.2.2. 5237 Sayılı TCK’de İddia ve Savunmada
Bulunan Herkes Kavramı140
1.2.2.3. Tanık, Tercüman ve Bilirkişiler.141
1.2.2.4. Cumhuriyet Savcısı141
1.2.2.5. Yargılama Makamına Yönelik Tahkir Edici
Eylemler 142
1.2.3. İddia ve Savunma Dokunulmazlığının Koşulları .143
1.2.3.1. Yargı Mercileri veya İdari Makamlar Nezdinde
Yazılı veya Sözlü Başvuru Yapılması 143
1.2.3.2. Somut İsnatta veya Olumsuz
Değerlendirmelerde Bulunulması .145
1.2.3.3. Yapılan İsnat ve Olumsuz Değerlendirmelerin,
Gerçek ve Somut Vakıalara Dayanması ve
Uyuşmazlıkla Bağlantılı Olması.147
1.2.3.4. İddia ve Savunma Sınırının Aşılmaması150
1.3. Şikâyet ve İhbar Hakkı151
1.4. Basın Özgürlüğü ve Basının Haber Verme Hakkı 153
1.4.1. Basın Özgürlüğü ve İfade Özgürlüğü Kavramları153
1.4.2. AİHM Kararları 154
1.4.3. Yargıtay Uygulamasında Basın Özgürlüğü156
1.4.3.1. Haberin Hakikati İfade Etmesi.158
1.4.3.2. Haberin Güncel Olması160
1.4.3.3. Kamu Yararı ve Kamu İlgisinin Bulunması 162
1.4.3.4. Haberin Konusu İle Kullanılan Sözler Arasında
Fikirsel Bir Bağın Bulunması .164
1.5. Eleştiri Hakkı.166
1.5.1. Eleştiri Kavramı166
1.5.2. Eleştirme Hakkına İlişkin Koşullar 166
İçindekiler
11
1.5.3. Siyasetçiler ve Kamuya Mal Olmuş Ünlü Kişilere
Yönelik Eylemler Bakımından Eleştiri Hakkı 167
1.5.4. Kamu Görevlilerine Yönelik Eylemler Açısından
Eleştiri Hakkı 168
1.6. Terbiye ve Disiplin Etme Hakkı168
1.7. Mağdurun Rızası169
1.8. Kanunun Hükmünün Yerine Getirilmesi.172
1.9. Yetkili Merciin Emrinin Yerine Getirilmesi .174
HAKARET SUÇUNDA CEZA SORUMLULUĞUNU
ORTADAN KALDIRAN HALLER.175
2.1. İsnadın İspatı175
2.1.1. Yasal ve Anayasal Düzenlemeler .175
2.1.2. İsnat Olunan Fiilin İçeriğinin Suç Olması ve Failin
Bu Suçtan Mahkûm Olması177
2.1.3. İsnada Konu Filin Suç Olmaması Hallerinde İsnadın
İspatının Şartları178
2.1.3.1. Kamu Yararı.178
2.1.3.2. İsnada Konu Fiilin İspatına Şikâyetçinin Razı
Olması .181
2.2. Yasama Dokunulmazlığı .182
KUSURLULUĞU ETKİLEYEN DİĞER HALLER184
3.1. Cebir ve Şiddet, Korkutma ve Tehdit184
3.2. Hata184
ALTINCI BÖLÜM
SUÇUN UNSURLARI DIŞINDA DEĞERLENDİRİLMESİ
GEREKEN HALLER
SUÇUN ÖZEL GÖRÜNÜŞ ŞEKİLLERİ187
1.1. Hakaret Suçunda Teşebbüs187
1.2. Hakaret Suçunda Gönüllü Vazgeçme Hükümleri .189
1.3. Hakaret Suçunda Etkin Pişmanlık Hükümleri.190
1.4. Hakaret Suçunda İştirak 190
1.5. Hakaret Suçunda İçtima 192
1.5.1. Genel Açıklamalar192
1.5.2. Hakaret Suçunun Aynı Mağdura Karşı Birden Fazla
Kez İşlenmesi194
1.5.3. Hakaret Suçunun Tek Fiille Birden Fazla Mağdura
Karşı İşlenmesi .195
1.5.4. Hakaret Suçlarının Birden Fazla Kişiye Karşı
Hukuki Anlamda Tek Bir Fiille Birden Fazla Kez
İşlenmesi.196
YEDİNCİ BÖLÜM
YAPTIRIM VE KOVUŞTURMA USULÜ
YAPTIRIM.199
SORUŞTURMA VE KOVUŞTURMA YÖNTEMİ199
2.1. Şikâyet.199
2.2. Uzlaşma.201
2.3. Önödeme .201
2.4. Görevli Mahkeme202
2.5. Hakaret Suçunda Yetki202
2.6. Zamanaşımı .204
SONUÇ207
KAYNAKÇA213
