Türk Hukukunda Muris Muvazaası
Dr. Abdulkadir YILMAZ
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ . 5
ÖNSÖZ . 7
KISALTMALAR 19
GİRİŞ . 23
BİRİNCİ BÖLÜM MUVAZAA VE MURİS MUVAZAASI KAVRAMLARI
1. Muvazaa Kavramı ve Hukukî Niteliği 25
Muvazaa Kavramı . 25
Muvazaanın Hukukî Niteliği . 30
III. Muvazaanın Çeşitleri 34
A) Mutlak (adî) muvazaa . 34
B) Nisbî (vasıflı) muvazaa . 35
Genel olarak 35
Nisbî muvazaanın görünüm şekilleri . 36
a) Sözleşmenin niteliğinde muvazaa 37
b) Sözleşmenin koşullarında muvazaa . 38
c) Sözleşmenin tarafında muvazaa . 43
2. Muris Muvazaası Kavramı . 46
3. Mirasbırakanın Muvazaalı İşlem Yapmasının Sebepleri 49
4. Muris Muvazaasının Hukukî Dayanakları . 50
1974/1 Esas 1974/2 Karar ve 01.04.1974 Tarihli Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kararı . 50
A) Kararın özeti 50
B) Karşı oy gerekçeleri 51
TÜRK HUKUKUNDA MURİS MUVAZAASI
10
1986/4 Esas 1987/5 Karar ve 22.05.1987 Tarihli Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kararı . 52
A) Kararın özeti 52
B) Karşı oy gerekçeleri 52
III. 1989/1 Esas 1990/2 Karar ve 16.03.1990 Tarihli Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kararı . 54
A) Kararın özeti 54
B) Karşı oy gerekçeleri 54
5. Muris Muvazaasının Unsurları 55
Görünürdeki İşlem 56
A) İrade ile beyan arasında uyumsuzluk yaratma . 57
İrade ile beyan uyumsuzluğunda başvurulan yorum teorileri . 59
a) İrade teorisi . 59
b) Beyan teorisi . 60
c) Güven teorisi 62
Muris muvazaasında başvurulan yorum teorisi . 64
B) İrade ile beyan arasındaki uyumsuzluğu bilerek meydana getirme . 66
Muvazaa Anlaşması 67
III. Mirasçılardan Mal Kaçırma Kastı . 70
A) Genel olarak . 70
B) Mirasbırakanın mirasçılardan mal kaçırmaya yönelik iradesinin tespiti meselesi 73
C) Mirasçılık sıfatının arandığı zamanın tespiti 75
Murisin ölüm tarihinde mirasçılık sıfatını arayan görüş 76
Muvazaalı temlik tarihinde mirasçılık sıfatının bulunması gerektiğini savunan görüş 77
Yargıtay uygulamaları . 78
Görüşümüz 79
İÇİNDEKİLER
11
D) Mal kaçırma kastının yöneldiği mirasçının niteliğinin tespiti 81
Mirasçılar arasında ayrım yapmayan görüş . 81
Saklı paylı mirasçıdan mal kaçırma kastını arayan görüş 82
E) Aldatma kastının muvazaanın zorunlu unsuru olup olmadığı meselesi 83
Gizli İşlem . 85
İKİNCİ BÖLÜM MURİS MUVAZAASININ GÖRÜNÜM BİÇİMLERİ, İLERİ SÜRÜLEMEYECEĞİ DURUMLAR, HÜKÜM VE SONUÇLARI
6. Muris Muvazaasının Görünüm Biçimleri . 87
Satış Sözleşmesi Yoluyla Muris Muvazaası . 87
A) Satış sözleşmesinin tanımı 87
B) Muvazaalı satış sözleşmesinin türleri . 88
Muvazaalı taşınır satış sözleşmesi . 88
Muvazaalı taşınmaz satış sözleşmesi 89
Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesi Yoluyla Muris Muvazaası . 90
A) Ölünceye kadar bakma sözleşmesinin tanımı 90
B) Muvazaalı ölünceye kadar bakma sözleşmesi 91
III. Bağışlama Sözleşmesi Yoluyla Muris Muvazaası 95
A) Bağışlama sözleşmesinin tanımı . 95
B) Muvazaalı bağışlama sözleşmesi 95
Miras Sözleşmesi Yoluyla Muris Muvazaası 97
Ömür Boyu Gelir Sözleşmesi Yoluyla Muris Muvazaası . 98
Mal Rejimi Sözleşmesi Yoluyla Muris Muvazaası . 99
VII. Borç Senedi Düzenlenmesi Yoluyla Muris Muvazaası 101
VIII. Aracı Yoluyla Muris Muvazaası . 102
TÜRK HUKUKUNDA MURİS MUVAZAASI
12
7. Muris Muvazaası Kapsamına Girmeyen Durumlar 103
Mirasbırakanın Mal Kaçırma Kastının Bulunmadığı Durumlar . 103
A) Yapılan işlemin gerçek bir işlem olması 103
B) Mirasçılar arasında yapılan hakkaniyetli paylaştırma 104
C) Mehir senedi düzenlenmesi yoluyla muris muvazaası 104
D) Gönül borcu (minnet) gerekçesiyle yapılan temlikler . 106
E) Miras hukukundan kaynaklı maksatların ön plâna çıkması . 106
F) Karma bağışlama . 107
Yargıtay kararlarına göre muris muvazaasına konu olamayan işlemler . 108
A) Tapusuz taşınmazlar ve taşınır malların devri 108
B) Gizli bağış ve denkleştirmeye tâbi bağış sözleşmesi 108
C) Kooperatif ve şirket payının devri 109
D) İntifa hakkı tesisi . 110
E) Vasiyetname yolu ile yapılan kazandırmalar . 112
F) Kadastro kanunu’ndaki düzenlemeler 113
G) Evlât edinme yoluyla muris muvazaası 115
H) Mahkeme kararı yoluyla muris muvazaası yapılıp yapılamayacağı meselesi . 116
8. Muris Muvazaasının Hüküm Ve Sonuçları 118
Görünürdeki İşlem Açısından Muvazaanın Doğurduğu Hüküm ve Sonuçlar . 119
A) Görünürdeki işlemin hükümsüzlüğü 119
Yokluk görüşü . 119
Kendine özgü hükümsüzlük görüşü 120
Kesin hükümsüzlük görüşü . 121
İÇİNDEKİLER
13
Görüşümüz 122
B) Görünürdeki işlemin hükümsüzlüğünün doğurduğu sonuçlar . 123
Muvazaalı işlem taraflar arasında alacak ve borç doğurmaz . 123
Muvazaalı işlemden zarar görenler tazminat talep edebilir 125
Muvazaalı işlem tasarrufun iptali davasına konu olmaz 126
Muvazaa iddiasını ilgili olan herkes ileri sürebilir 133
Muvazaa iddiası itiraz olarak her zaman ileri sürülebilir ve hâkim re ’sen göz önünde bulundurur . 136
Muvazaalı işlem tarafların icazeti ya da zamanla geçerli işlem hâline dönüşmez 136
Muvazaalı işlem tespit davasına konu olabilir 136
C) Görünürdeki işlemin hükümsüzlüğünün ileri sürülemeyeceği durumlar 137
Alacak hakkının iyi niyetle kazanılması . 138
İyiniyetli üçüncü kişilerin aynî hak kazanımının korunması . 140
Dürüstlük kuralı . 142
Gizli İşlem Açısından Muvazaanın Doğurduğu Hüküm ve Sonuçlar . 144
A) Gizli işlemin geçerli olması 144
B) Gizli işlemin geçersiz olması 145
Şekle aykırılık 145
a) Yokluk görüşü 147
b) Kendine özgü hükümsüzlük görüşü . 147
c) Kesin hükümsüzlük görüşü 148
Görünürdeki işlemde şekle uyulmasının gizli işlemin geçerliliğine etkisi . 150
TÜRK HUKUKUNDA MURİS MUVAZAASI
14
Tahvil yoluyla gizli işlemin geçerli hâle getirilip getirilemeyeceği meselesi 152
İmkânsızlık, hukuka ve ahlâka aykırılık 153
C) Gizli işlemin geçersizliğinin ileri sürülemeyeceği durumlar. 153
Şekle aykırılığı ileri sürmenin hakkın kötüye kullanımı teşkil etmesi . 154
İyiniyetli üçüncü kişilerin kazanımlarının korunması 156
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM MURİS MUVAZAASI DURUMUNDA AÇILABİLECEK DAVALAR
9. Muris Muvazaası Davası 157
Genel Olarak . 157
Muris Muvazaası Davasında Talep Sonucu ve Talep Sonucuna Göre Mirasçılar Arasındaki İlişkiler. 158
A) Muvazaalı temlike konu eşyanın terekeye iadesi talebi 158
B) Pay oranında tapunun iptali ile tescil talebi 159
C) Haksız işgal sebebiyle ecri misil, müdahalenin men’i veya muhdesatın kali talebi 160
D) Ehliyetsizlik, irade sakatlığı veya vekâletin kötüye kullanılması iddiasının davaya etkisi 162
III. Muris Muvazaası Davasının Tarafları . 166
A) Davacı 166
Tüm mirasçılara muvazaa ve şekle aykırılık sebebiyle tapu iptal ve tescil davası açma hakkı tanıyan görüş . 166
Tüm mirasçılara muvazaa ve hileli anlaşma sebebiyle tapu iptal ve tescil davası açma hakkı tanıyan görüş (hileli anlaşmayı ahlâka aykırı işlem olarak niteleyen görüş) 169
İÇİNDEKİLER
15
Saklı paylı mirasçılara muvazaa ve hileli anlaşma sebebiyle tenkis davası açma hakkı tanıyan görüş (hileli anlaşmayı haksız fiil olarak niteleyen görüş) 172
Saklı paylı mirasçılara tapu iptal ve tescil davası ve/veya tenkis davası açma hakkı tanıyan görüş . 174
Saklı paylı mirasçılara tenkis davası açma hakkı tanıyan görüş . 177
İradî Mirasçıların Durumu . 180
Görüşümüz 182
a) Mirasçılığı belirleyen eğilimler bakımından konunun değerlendirilmesi . 182
b) Korunması gereken miras payı ve mirasbırakanın tasarruf hürriyeti bakımından konunun değerlendirilmesi . 188
c) Gizli işlemde şekil eksikliğine uygulanacak kesin hükümsüzlük yaptırımının sonuçları bakımından konunun değerlendirilmesi . 191
d) Mirasbırakanın son arzu ve isteklerinin yerine getirilmesi (favor testamenti ilkesi) bakımından konunun değerlendirilmesi 201
B) Davalı . 205
Muris Muvazaası Davasında İspat 205
A) Mirasçıları üçüncü kişi sayan görüş . 205
B) Mirasçıları mirasbırakanın halefi sayan görüş . 206
C) Görüşümüz 206
Muris Muvazaası Davasında Süreler 207
10. Muris Muvazaası Ve Tenkis Davası 208
Genel olarak 208
Tenkis Davasının Hukukî Niteliği 210
TÜRK HUKUKUNDA MURİS MUVAZAASI
16
A) Yenilik doğuran dava olması 210
B) Tasarrufu değiştiren dava olması 211
III. Tenkis Davasının Şartları 213
A) Mirasbırakanın tasarruf özgürlüğü sınırını aşması . 213
B) Saklı paylı mirasçının saklı payının ihlâl edilmesi . 215
Muris Muvazaası Davası ile Tenkis Davası Arasındaki İlişki 216
Muris Muvazaası Davası ile Tenkis Davasının Müstakilen Açılabilmesi ve Kademelendirilmesi Meselesi 219
Tenkis Davasının Tarafları 222
A) Davacı 222
Saklı paylı mirasçılar . 222
Saklı paylı mirasçıların alacaklıları ve iflâs masası 226
B) Davalı . 227
VII. Tenkise Sıra ve Tenkise Tâbi İşlemler 229
A) Kural 229
B) Mirasçılar veya üçüncü kişiler lehine yapılmış ölüme bağlı tasarrufların tenkisi . 230
C) Mirasçılar veya üçüncü kişiler lehine yapılmış sağlar arası kazandırmaların tenkisi 232
Türk medenî kanunu 565. maddesi 1. bendi . 234
Türk medenî kanunu 565. maddesi 2. bendi . 235
Türk medenî kanunu 565. maddesi 3. bendi . 236
Türk Medenî Kanunu 565. Maddesi 4. Bendi . 239
D) Kamu tüzel kişileri ile kamuya yararlı dernekler ve vakıflar lehine yapılmış ölüme bağlı tasarruflar ve sağlar arası kazandırmaların tenkisi 241
VIII. Tenkis Davası Açma Süresi 242
A) Bir yıllık süre . 243
B) On yıllık süre . 243
İÇİNDEKİLER
17
C) Tasarrufun iptal edilmesinin tenkis davasına etkisi . 244
D) Tenkisin def’i yoluyla ileri sürülmesi . 244
Tenkis Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme . 246
11. Muris Muvazaası Ve Denkleştirme Talebi . 246
Genel Olarak . 246
Denkleştirmenin Hukukî Niteliği 249
III. Denkleştirmenin Konusu . 250
A) Denkleştirmeye tâbi kazandırmalar 250
B) Kanun gereği denkleştirmeye tâbi kazandırmalar 251
Çeyiz 251
Kuruluş sermayesi . 253
Borçtan kurtarma . 254
Malvarlığı devri . 254
C) Kanun gereği denkleştirmeye tâbi olmayan kazandırmalar 255
Eğitim masrafları . 255
Olağan hediyeler ve evlenme giderleri 255
Denkleştirmenin Tarafları . 257
A) Denkleştirme borçlusu 257
B) Denkleştirme alacaklısı . 262
Mirasbırakanın Muvazaalı İşlemlerine Karşı Denkleştirmeye Müracaat Edilen Hâller . 264
A) Mirasçılar arasında yapılan paylaştırma . 264
B) Mirasçılar lehine gizli bağış 266
Denkleştirme Davası Açma Süresi 267
VII. Denkleştirme Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme 268
SONUÇ . 269
KAYNAKÇA . 273
