Türk Hukukunda ve Karşılaştırmalı Hukukta Evde Çalışma
Dr. Arkın GÜNAY
Dört bölümden oluşan bu çalışmanın ilk bölümünde, esnek iş ilişkileri genel hatlarıyla incelenmiş ve esneklik kavramı açıklığa kavuşturulmuştur. İkinci bölümde, evde çalışma ilişkisinin kurulması ve taraflar arasındaki hukuki ilişkiler inceleme konusu yapılmıştır. Üçüncü bölümde, evde çalışma ilişkisi İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku boyutları dikkate alınarak detaylı biçimde incelenmiştir. Son bölümde ise, evde çalışmanın sona ermesi ve bunun sonuçları inceleme konusu yapılmıştır.
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ VE TEŞEKKÜRLER III
KISALTMALAR V
- 1. GİRİŞ 1
- Konunun Önemi 1
- Konunun Sınırlandırılması 4
III. Konunun Sunulması 4
BİRİNCİ BÖLÜM
ESNEK BİR İŞ İLİŞKİSİ OLARAK EVDE ÇALIŞMAYA İLİŞKİN GENEL BİLGİLER
- 2. ESNEK İŞ İLİŞKİLERİNE GENEL BİR BAKIŞ 7
- ESNEKLİK KAVRAMI 7
- Esnekliğin Tanımı 7
- Esneklik ile İlgili Kuramlar 12
- a) Genel Olarak 12
- b) Esnek İşletme Kuramı 14
- c) Esnek Uzmanlaşma Kuramı 16
- d) Teknolojik Determinizm Kuramı 17
- e) Düzenleme Kuramı 18
- f) Yalın Üretim Kuramı 20
- İŞ HUKUKUNDA ESNEKLİK 21
- Kavram Olarak İş Hukuku Esnekliği 21
- İş Hukukunda Esneklik İhtiyacının Nedenleri 26
- Güvenceli Esneklik 29
- Esneklik Çeşitleri 33
- a) Genel Olarak 33
- b) Fonksiyonel Esneklik 34
- c) Sayısal Esneklik 35
- d) Ücret Esnekliği 37
- e) Uzaklaştırma Stratejileri 39
- f) Çalışma Süresi Esnekliği 41
- aa) Vardiya Çalışması 44
- bb) Kayan Çalışma Süresi 46
- cc) Telafi Çalışması 48
- dd) Kısa Çalışma 49
- ee) Yoğunlaştırılmış İş Haftası 51
- Esnek İş İlişkileri 52
- a) İş İlişkisi Kavramı 52
- aa) Genel Olarak 52
- bb) İş İlişkisinin Kaynağı Olarak İş Sözleşmesi 55
- cc) İş İlişkisinin Belirlenmesinde Ölçütler 58
- dd) Örtülü ve Belirsiz İş İlişkisi Kavramı 65
- ee) Üçlü İş İlişkileri 70
- b) Esnek İş İlişkisi Kavramı 73
- aa) Genel Olarak 73
- bb) Esnek ve İstikrarsız İş Ayrımı 75
- Esnek İş İlişkisinin Çeşitleri 77
- a) Genel Olarak 77
- b) Uzaktan Çalışma 80
- aa) Genel Olarak 80
- bb) Tele Çalışma 81
aaa) Tele Çalışmanın Başlıca Uygulanma Biçimleri 85
aaaa) Evde Tele Çalışma 85
bbbb) Tele Çalışma Merkezleri 87
aaaaa) Uydu Çalışma Merkezleri 87
bbbbb) Komşu Çalışma Merkezleri 87
ccccc) Mobil Tele Çalışma 88
ddddd) Dönüşümlü Tele Çalışma 89
- 3. ESNEK BİR ÇALIŞMA BİÇİMİ OLARAK EVDE ÇALIŞMA
KAVRAMI 91
- EVDE ÇALIŞMANIN TANIMI VE KAPSAMI 91
- Evde Çalışmanın Tanımı 91
- Evde Çalışmanın Kapsamı 93
- EVDE ÇALIŞMANIN TARİHÇESİ 97
- Yabancı Ülkelerde Evde Çalışmanın Tarihsel Gelişimi 97
- a) Sanayi Devriminden Önceki Dönem 97
- b) Sanayi Devrimi Sonrasındaki Dönem 102
- aa) 1970’lere Kadar Olan Dönem 102
- bb) Evde Çalışmanın Tekrar Parlamaya Başlaması: 1970 Sonrası
Olan Dönem 109
- cc) Evde Çalışmanın Dönüşüm Süreci: Klasik Evde Çalışmaya
İlaveten Evde Çalışma 113
- Türkiye’de Evde Çalışmanın Tarihsel Gelişimi 115
III. EVDE ÇALIŞMANIN TÜRLERİ 118
- Mal Üretimine İlişkin Evde Çalışma 118
- a) El Sanatları 119
- b) İmalat 120
- c) Endüstriyel 121
- Hizmete Yönelik Evde Çalışma 123
- EVDE ÇALIŞMANIN BENZER KURUMLARLA KARŞILAŞTIRILMASI 125
- Ev Hizmetleri İle Karşılaştırılması 125
- Tele Çalışma İle Karşılaştırılması 126
- Sokak Satıcıları ile Karşılaştırılması 129
- 4. ULUSLARARASI BELGE VE MUKAYESELİ HUKUKTA
EVDE ÇALIŞMA 131
- ULUSLARARASI BELGELERDE EVDE ÇALIŞMANIN DÜZENLENMESİ 131
- Uluslararası Çalışma Örgütü Belgeleri 131
- Avrupa Birliği Belgeleri 134
- Avrupa Konseyi Belgeleri 136
- MUKAYESELİ HUKUKTA EVDE ÇALIŞMANIN
DÜZENLENMESİ 137
- Genel Olarak 137
- İsviçre 142
- Almanya 159
- Avusturya 171
İKİNCİ BÖLÜM
EVDE ÇALIŞMADA TARAFLAR ARASINDAKİ HUKUKİ İLİŞKİLER VE EVDE ÇALIŞMANIN KURULMASI
- 5. EVDE ÇALIŞMANIN TARAFLARI VE ARALARINDAKİ
HUKUKİ İLİŞKİLER 179
- EVDE ÇALIŞMANIN TARAFLARI 179
- Genel Olarak 179
- Evde Çalışan (Ev İşçisi) 180
- a) Türk Hukukunda 180
- aa) 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu Öncesindeki Hukuki Durum 180
- bb) 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu İle Getirilen Hukuki
Düzenleme 184
aaa) Genel Olarak 184
bbb) Evde Çalışanın İşçi Niteliğinin Belirlenmesinde Bağımlılık
Unsuru 185
aaaa) Genel Olarak 185
bbbb) Ekonomik Bağımlılık 187
cccc) Teknik Bağımlılık 191
dddd) Kişisel/Hukuki Bağımlılık 192
eeee) Değerlendirme ve Kanaatimiz 201
ccc) Türk Borçlar Kanunu ve İş Kanunu Arasındaki İlişki 211
- b) İsviçre Hukukunda 217
- c) Alman Hukukunda 221
- İşveren 232
- Aile Üyesi 235
- Aracı 237
- TARAFLAR ARASINDAKİ HUKUKİ İLİŞKİLER 238
- Evde Çalışan ile İşveren Arasındaki Hukuki İlişki 238
- Evde Çalışan ile Aracı Arasındaki Hukuki İlişki 241
- Evde Çalışan ile Aile Üyeleri Arasındaki Hukuki İlişki 242
- İşveren ile Aracı Arasındaki Hukuki İlişki 246
- İşveren ile Evde Çalışanın Aile Üyeleri Arasındaki Hukuki İlişki 248
- 6. EVDE HİZMET SÖZLEŞMESİ 251
- TARAFLAR ARASINDA EVDE HİZMET SÖZLEŞMESİNİN KURULMASI 251
- Genel Olarak 251
- Tarafların Ehliyeti 254
- Evde Hizmet Sözleşmesinde Şekil 258
- a) Genel Esaslar 258
- b) Yazılı Şekilde Bildirilmesi Gereken Çalışma Koşulları 260
- aa) Genel Olarak 260
- bb) Yazılı Şekil Şartına Aykırılığın Sonuçları 263
- EVDE HİZMET SÖZLEŞMESİNİN ÇEŞİTLERİ 264
- Genel Olarak 264
- Aralıklı ve Aralıksız Evde Hizmet Sözleşmesi İlişkisi 264
- a) Aralıklı ve Aralıksız Evde Hizmet Sözleşmesi İlişkisi Ayrımının
Belirlenmesine Yönelik Getirilen Ölçütler 265
- b) Aralıklı ve Aralıksız Evde Hizmet Sözleşmesi İlişkisinin
Ayrımına Bağlanan Hukuki Sonuçlar 271
III. EVDE ÇALIŞMA UYGULAMASINA GEÇİŞ VE ÇALIŞMA KOŞULLARINDA DEĞİŞİKLİK 275
- Evde Çalışmanın Esaslı Değişiklik Olması 275
- Değişiklik Kayıtları ile Tek Taraflı Evde Çalışmaya Geçiş 277
- Değişiklik Feshi 280
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
İŞ VE SOSYAL GÜVENLİK HUKUKU BAKIMINDAN EVDE ÇALIŞMADA TARAFLARIN HAK VE BORÇLARI
- 7. BİREYSEL İŞ HUKUKU BAKIMINDAN HAK VE BORÇLAR 285
- EVDE ÇALIŞAN İŞÇİNİN EVDE HİZMET SÖZLEŞMESİNDEN
DOĞAN BORÇLARI 285
- Genel Olarak 285
- İş Görme Borcu 286
- a) Genel Olarak 286
- b) İş Görme Borcunun Kapsamı 287
- aa) İş Görme Borcunun Kapsamına Giren İşler 287
- bb) İş Görme Borcunun İfa Yeri 289
- cc) İş Görme Borcunun Evde Çalışan İşçi Tarafından Özen İle
Yerine Getirilmesi 293
aaa) Genel Olarak 293
bbb) İş Araçları ve Malzemeleri Bakımından Evde Çalışan
İşçinin Özen Borcu 295
aaaa) Genel Olarak 295
bbbb) Evde Çalışan İşçinin Kendine Verilen İş Araçları ve
Malzemelerinin Bozuk Olması Halinde İşverene Bildirim
Yükümlülüğü 297
cccc) Evde Çalışan İşçinin Kendine Verilen İş Araçları ve
Malzemelerine İlişkin Zararlardan Doğan Sorumluluğu 298
ccc) Evde Çalışan İşçinin Özen Borcuna Aykırı Davranması 300
aaaa) Ayıplı İfa Kavramı ve Evde Çalışan İşçinin Ayıbı
Giderme Yükümlülüğü 300
aaaaa) Ayıplı İfa Kavramı 300
bbbbb) Ayıbı Giderme Yükümlülüğünün Şartları ve Kapsamı 302
ddd) Özen Borcuna Aykırılık Halinde Evde Çalışan İşçinin
Sorumluluğunun Belirlenmesi 307
- dd) Evde Çalışan İşçinin İş Görme Borcuna İlişkin Özellik
Gösteren Durumlar 311
aaa) İşe Zamanında Başlama ve Kararlaştırılan Zamanda İşi
Bitirme Borcu 311
bbb) İş Sonucunu Teslim Etme Borcu 313
ccc) Çalışma Süresinin Belirlenmesi 316
ddd) Yıllık Ücretli İzin Hakkı 324
- Sadakat Borcu 328
- a) Genel Olarak 328
- b) Sadakat Borcunun Kapsamı 332
- aa) Genel Olarak 332
- bb) Evde Çalışan İşçinin Başka Bir İşte Çalışması 333
- cc) Evde Çalışan İşçinin Sır Saklama Borcu 335
- dd) Evde Çalışan İşçinin İş Araçları ve Malzemeleri Bakımından
Hesap ve Geri Verme Borcu 339
- Rekabet Etmeme Borcu 342
- a) Genel Olarak 342
- b) Rekabet Yasağı Sözleşmesi 343
- İtaat Borcu 345
- a) Genel Olarak 345
- b) Kapsamı 347
- İŞVERENİN EVDE HİZMET SÖZLEŞMESİNDEN DOĞAN BORÇLARI 350
- Genel Olarak 350
- Ücret Ödeme Borcu 350
- a) Genel Olarak 350
- b) Ücretin Belirlenmesi 353
- c) Ücretin Türü 358
- e) Ücretin Ödenme Şekli ve Yeri 365
- f) Ücretin Ödenmemesinin Sonuçları 368
- İşin Görülmesine İlişkin Araç ve Malzemeleri Sağlama ile İşin
Görülmesinden Doğan Masrafları Karşılama Borcu 369
- a) İşin Görülmesine İlişkin Araç ve Malzemeleri Sağlama Borcu 369
- b) İşin Görülmesinden Doğan Masrafları Karşılama Borcu 370
- Evde Çalışan İşçiyi Koruma Borcu 371
- a) Koruma Borcunun Kapsamı 371
- b) İş Sağlığı ve Güvenliği Önlemleri Alma Borcu 375
- c) Evde Çalışan İşçiyi Koruma Borcuna Aykırılığın Sonuçları 389
- aa) Genel Olarak 389
- bb) Evde Çalışan İşçinin Çalışmaktan Kaçınması 390
- cc) Evde Çalışan İşçinin Evde Hizmet Sözleşmesini Feshetmesi 391
- dd) Evde Çalışan İşçinin Zararın Tazminini Talep Etmesi 392
- Eşit Davranma Borcu 397
- a) Eşit Davranma Borcunun Kapsamı 397
- b) Eşit Davranma Borcuna Aykırılığın Sonuçları 400
- İşverenin Diğer Borçları 402
- 8. TOPLU İŞ HUKUKU BAKIMINDAN HAK VE BORÇLAR 407
- GENEL OLARAK 407
- EVDE ÇALIŞAN İŞÇİNİN SENDİKAL HAKLARI 408
III. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ BAKIMINDAN EVDE ÇALIŞMA 413
- Genel Olarak 413
- Toplu İş Sözleşmesinin Yapılması ve Kapsamı Bakımından Evde
Çalışma 414
- EVDE ÇALIŞAN İŞÇİNİN GREV VE LOKAVT AÇISINDAN
HUKUKİ DURUMU 418
- 9. SOSYAL GÜVENLİK HUKUKU BAKIMINDAN EVDE
ÇALIŞMA 421
- GENEL OLARAK 421
- EVDE ÇALIŞAN İŞÇİNİN KURUMA BİLDİRİLMESİ YÜKÜMLÜLÜĞÜ 425
III. EVDE ÇALIŞAN İŞÇİNİN SOSYAL SİGORTA PRİMLERİNİN ÖDENMESİ YÜKÜMLÜLÜĞÜ 426
- İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI SİGORTASI 428
- İş Kazası ve Meslek Hastalığı Kavramları 428
- a) İş Kazası Kavramı 428
- b) Meslek Hastalığı Kavramı 431
- c) Evde Çalışan İşçi Bakımından Özellik Gösteren Durumlar 433
- İş Kazası ve Meslek Hastalığı Sigortasından Sağlanan Yardımlar 436
- a) Genel Olarak 436
- b) Geçici İş göremezlik Ödeneği 436
- c) Sürekli İş Göremezlik Geliri 438
- HASTALIK SİGORTASI 440
- Hastalık Kavramı 440
- Hastalık Sigortasından Sağlanan Yardımlar 441
- a) Genel Olarak 441
- b) Geçici İş göremezlik Ödeneği 441
- ANALIK SİGORTASI 443
- Analık Kavramı 443
- Analık Sigortasından Sağlanan Yardımlar 443
- a) Genel Olarak 443
- b) Geçici İş göremezlik Ödeneği 444
- c) Emzirme Ödeneği 445
VII. MALULLÜK SİGORTASI 445
- Malullük Kavramı 445
- Malullük Aylığı 445
VIII. YAŞLILIK SİGORTASI 447
- Yaşlılık Kavramı 447
- Yaşlılık Aylığı 448
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
EVDE ÇALIŞMANIN SONA ERMESİ VE SONA ERMESİNİN
HUKUKİ SONUÇLARI
- 10. EVDE ÇALIŞMANIN SONA ERMESİ 451
- EVDE ÇALIŞMANIN TARAFLAR ARASINDAKİ EVDE HİZMET
SÖZLEŞMESİNE İLİŞKİN NEDENLERDEN DOLAYI SONA
ERMESİ 451
- Genel Olarak 451
- Evde Hizmet Sözleşmesinin Süresinin Bitmesi 452
- Evde Hizmet Sözleşmesinin Hükümsüzlüğü 455
- a) Evde Hizmet Sözleşmesinin Kesin Hükümsüzlüğü 455
- b) Evde Hizmet Sözleşmesi ile Bağlı Kalmama 457
- Evde Hizmet Sözleşmesinin Devri 458
- Evde Hizmet Sözleşmesinin Tarafların Anlaşması İle Sona Ermesi 461
- Evde Hizmet Sözleşmesinin Fesih Bildirimi İle Sona Ermesi 463
- a) Genel Olarak. 463
- b) Evde Hizmet Sözleşmesinin Süreli Fesih Bildirimi İle Sona
Ermesi 465
- c) Evde Hizmet Sözleşmesinin Derhal Fesih Bildirimi İle Sona
Ermesi 468
- aa) Genel Olarak 468
- bb) İşverenin Evde Hizmet Sözleşmesini Derhal Feshetmesi 470
- cc) Evde Çalışan İşçinin Evde Hizmet Sözleşmesini Derhal
Feshetmesi 471
- EVDE ÇALIŞMANIN TARAFLARDAN BİRİNİN ÖLÜMÜNDEN
DOLAYI SONA ERMESİ 472
- İşverenin Ölümü 472
- Evde Çalışan İşçinin Ölümü 473
- 11. EVDE ÇALIŞMANIN SONA ERMESİNİN HUKUKİ
SONUÇLARI 475
- GENEL OLARAK 475
- EVDE ÇALIŞAN İŞÇİNİN KIDEM TAZMİNATI HAKKI 476
III. EVDE ÇALIŞAN İŞÇİNİN İŞSİZLİK SİGORTASINDAN
ARARLANMASI 480
- Genel Olarak 480
- İşsizlik Ödeneği 482
- 12. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME 487
KAYNAKÇA 501
