Türk Pozitif Hukuku'nda ve Avrupa İnsan Hakları Hukuku'nda Özgürlük ve Güvenlik Hakkı

Betül KALYONCU

İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZV
ÖZET.VII
ABSTRACTVIII
İÇİNDEKİLER.IX
KISALTMALAR LİSTESİXV
GİRİŞ.1
BİRİNCİ BÖLÜM
ÖZGÜRLÜK VE GÜVENLİK
HAKKINA İLİŞKİN KAVRAMSAL ÇERÇEVE
I. HAK5
II. İNSAN HAKLARI7
III. ÖZGÜRLÜK.10
IV. GÜVENLİK.11
V. ÖZGÜRLÜK VE GÜVENLİK HAKKI13
İKİNCİ BÖLÜM
İNSAN HAKLARI HUKUKU'NA İLİŞKİN TEMEL BELGELERDE
ÖZGÜRLÜK VE GÜVENLİK HAKKI
I. İNSAN HAKLARI HUKUKUNA İLİŞKİN ERKEN DÖNEM BELGELERDE
ÖZGÜRLÜK VE GÜVENLİK HAKKI15
II. ULUSALÜSTÜ İNSAN HAKLARI HUKUKU BELGELERİNDE ÖZGÜRLÜK VE
GÜVENLİK HAKKI20
A. Birleşmiş Milletler Örgütü Ekseninde.20
1. Evrensel İnsan Hakları Bildirisi.21
2. Medeni ve Siyasal Haklar Sözleşmesi.22
3. Herhangi Bir Biçimde Alıkonulan Ya da Hapsedilen Tüm
Kişilerin Korunması İçin İlkeler.25
4. Hapsetme Dışı Önlemler Hakkında Birleşmiş Milletler Asgari
Standartlar Kuralları(Tokyo Kuralları)26
5. Küçükler Bakımından Adaletin Yürütümü Hakkında Birleşmiş
Milletler Asgari Standart Kuralları(Pekin Kuralları)26
6. Ceza Adaleti Sistemi İçindeki Çocuklar Hakkında Eylem
Programı İçin Rehber Kurallar27
B. Amerikan Devletleri Örgütü Ekseninde27
1. Amerikan İnsan Hakları ve Ödevleri Bildirisi28
2. Amerikan İnsan Hakları Sözleşmesi.29
C. Afrika Birliği(Örgütü) Ekseninde.31
1. Afrika İnsan ve Halkların Hakları Şartı31
D. Avrupa Konseyi Örgütü Ekseninde.32
1. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi.32
2. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'ne Ek Birinci Protokolde
Tanınmış Bulunan Haklardan ve Özgürlüklerden Başka Haklar
ve Özgürlükler Tanıyan 4 Numaralı Protokol.35
3. İnsan Haklarını ve Temel Özgürlükleri Koruma Sözleşmesi'nin 7
Numaralı Protokolü36
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ ÇERÇEVESİNDE VE
AİHM İÇTİHATLARI IŞIĞINDA ÖZGÜRLÜK VE GÜVENLİK HAKKI
I. AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ'NDE ÖZGÜRLÜK VE GÜVENLİK
HAKKININ MUHTEVASI.37
A. Genel Olarak.37
B. Özgürlükten Yoksun Bırakma Kavramı42
C. Özgürlükten Yoksun Bırakmanın Şartları44
1. Hukuka Uygunluk Şartı.44
2. Sözleşmede Belirtilen Sınırlandırma Sebeplerine Uygunluk
Şartı46
D. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'ne Göre Özgürlük ve Güvenlik
Hakkının Sınırlandırılabileceği Haller46
1. Kişinin Yetkili Mahkemenin Verdiği Mahkûmiyet Kararı Üzerine
Hapsedilmesi47
XII
a. Mahkûmiyet Kararı47
b. Yetkili Mahkeme48
c. AİHM Kararları Bakımından Değerlendirme.49
2. Mahkeme Kararına Riayetsizlik Nedeniyle Ya da Yasal Bir
Yükümlülüğün Yerine Getirilmesi Amacıyla Kişinin Tutulması 54
a. Mahkeme Kararına Riayetsizlik Nedeniyle Tutma54
b. Yasal Bir Yükümlülüğün Yerine Getirilmesi Amacıyla Tutma
.55
c. AİHM Kararları Bakımından Değerlendirme.56
E. Kişinin Suç İşlediği Hususunda Makul Şüphe Bulunması Nedeniyle
Yetkili Mercii Önüne Çıkarılmak Üzere Tutulması59
1. Genel Olarak59
2. Yetkili Mercii60
3. Makul Şüphe61
4. AİHM Kararları Bakımından Değerlendirme64
II. ÖZGÜRLÜĞÜNDEN YOKSUN BIRAKILAN KİŞİLERİN SAHİP OLDUĞU
HAKLAR68
A. Genel Olarak.68
B. Derhal Bilgilendirme Hakkı.69
1. Genel Olarak69
2. AİHM Kararları Bakımından Değerlendirme71
C. Derhal Hâkim ya da Yasal Olarak Yargılama Yetkisine Sahip Diğer
Bir Görevlinin Önüne Çıkarılma, Makul Sürede Yargılanma ve
Salıverilme Hakkı.74
1. Genel Olarak74
2. Derhal Hâkim veya Yargılama Yetkisine Sahip Görevlinin
Önüne Çıkarılma Hakkı.75
3. Makul Sürede Yargılanma Hakkı76
4. Salıverilme Hakkı79
5. AİHM Kararları Bakımından Değerlendirme80
D. Tutulmanın Hukukilik Denetimi İçin Mahkemeye Başvurma Hakkı
86
1. Genel Olarak86
2. AİHM Kararları Bakımından Değerlendirme90
E. Tazminat Hakkı93
XIII
1. Genel Olarak93
2. AİHM Kararları Bakımından Değerlendirme95
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
TÜRK POZİTİF HUKUKU'NDA
ÖZGÜRLÜK VE GÜVENLİK HAKKI
I. ANAYASAL DÜZLEMDE ÖZGÜRLÜK VE GÜVENLİK HAKKI97
A. Anayasal Belgelerde Özgürlük ve Güvenlik Hakkı.98
1. 1856 Tarihli Islahat Fermanı98
2. 1875 Tarihli Adalet Fermanı.98
B. Anayasalarda Özgürlük ve Güvenlik Hakkı99
1. 1876 Anayasası99
2. 1924 Anayasası101
3. 1961 Anayasası102
4. 1982 Anayasası104
II. YASAL DÜZLEMDE VE DİĞER MEVZUATTA ÖZGÜRLÜK VE GÜVENLİK
HAKKI.108
A. Genel Olarak.108
1. Koruma Tedbiri Kavramı110
a. Yakalama.114
aa) Genel Olarak.114
bb) İdari Yakalama- Adli Yakalama Ayrımı116
cc) Yakalama Şartları120
(1) Herkes Tarafından Yakalama Yapılması.121
(2) Kolluk Tarafından Yakalama Yapılması124
(3) Şikâyete Bağlı Suçlarda Şikâyetin Gerçekleşmesi
.127
dd) Yakalanan Kişi Hakkında Yapılacak İşlemler.128
(1) Kaba Üst Araması, Kanuni Hakların Bildirilmesi Ve
Savcının Bilgilendirilmesi.128
(2) Kişinin Yakınlarına Ve İlgililere Yakalamanın
Bildirilmesi.131
(3) Yakalama Tutanağının Düzenlenmesi ve Yakalama
İşleminin Denetimi.132
XIV
ee) Yeniden Yakalama Yasağı.133
ff) Özel Yakalama Halleri.134
gg) Yüksek Yargı Organları Kararları Bakımından
Değerlendirme137
b. Gözaltı.143
aa) Genel Olarak.143
bb) Gözaltı Şartları144
cc) Gözaltı Süresi146
dd) Gözaltı Kararı Üzerine Yapılacak İşlemler.151
ee) Kişinin Yakınlarına Gözaltının Bildirilmesi154
ff) Gözaltı Kararının Denetimi.155
gg) Gözaltına Alınan Kişinin Derhal Hâkim Önüne
Çıkarılması156
hh) Yeniden Gözaltına Alma Yasağı159
ii) Gözaltı Sürelerinin Mahkûmiyetten Mahsup Edilmesi
160
jj) Özel Gözaltı Halleri.161
kk) Yüksek Yargı Organları Kararları Bakımından
Değerlendirme164
c. Tutuklama.169
aa) Genel Olarak.169
bb) Tutuklamanın Şartları.171
(1) Şüpheli veya Sanığın Huzurda Bulunması173
(2) Somut Delillere Dayanan Kuvvetli Suç Şüphesinin
Bulunması174
(3) Bir Tutuklama Nedeninin Varlığı176
(i) Kaçma Şüphesi177
(ii) Şüpheli ya da Sanığın Davranışları178
(iii) Tutuklama Sebeplerinin Varsayılabileceği
Haller.180
(4) Muhakeme Şartının Gerçekleşmesi.183
(5) Tutuklamanın Ölçülü Olması.184
(6) Tutuklama Yasağının Olmaması186
(7) Sanığa Güvence Belgesi Verilmemiş Olması188
XV
(8) Hâkim veya Mahkeme Tarafından Verilmiş Bir
Tutuklama Kararının Bulunması188
cc) Tutuklamanın Kişinin Yakınlarına Bildirilmesi192
dd) Tutuklama Kararının Yerine Getirilmesi.193
ee) Tutukluların Hakları ve Kısıtlayıcı Önlemler.195
ff) Tutuklama Kararına İtiraz.197
gg) Tutuklama Süreleri.199
hh) Tutuklama Kararının Geri Alınması.204
ii) Tutuklama Kararının Gözden Geçirilmesi.206
jj) Tutuklulukta Geçen Sürenin Cezadan Mahsubu208
kk) Yüksek Yargı Organları Kararları Bakımından
Değerlendirme209
d. Adli Kontrol.218
aa) Genel Olarak.218
bb) Adli Kontrol Şartları221
cc) Adli Kontrol Yükümlülükleri224
dd) Adli Kontrol Kararı227
ee) Adli Kontrol Kararının Değiştirilmesi ve Sona Ermesi
229
ff) Adli Kontrol Kararına İtiraz.230
gg) Adli Kontrol Tedbirlerine Uymama.231
hh) Adli Kontrol Tedbirlerinin Güvenceye Bağlanması.232
ii) Yüksek Yargı Organları Kararları Bakımından
Değerlendirme234
B. Özgürlük ve Güvenlik Hakkının Hukuka Aykırı Olarak
Sınırlandırılması Nedeniyle Kişinin Tazminat Hakkı237
1. Genel Olarak237
2. Tazminat Nedenleri240
3. Tazminat İstemenin Koşulları.242
4. Tazminatın Geri Alınması.244
5. Tazminat İsteyemeyecek Kişiler.246
6. Yüksek Yargı Organları Kararları Bakımından Değerlendirme
.247
C. AİHM'in Türkiye Hakkında Vermiş Olduğu Kararların İstatistiksel
Olarak Değerlendirilmesi251
XVI
D. Genel Değerlendirme254
SONUÇ.271
YARARLANILAN KAYNAKLAR275