Türk Şehir Planlama Hukukunun Dünü- Bugünü 1985-2015

Prof. Dr. Yücel ÜNAL

- Şehir Planlama Hukukunun Türk Hukuk Sistemi
İçerisindeki Yeri, Uygulama Alanı Ve Kapsamı

- Türk Mevzuatında Halihazır Haritalar, Plan
Türleri, Planlar Hiyerarşisi Ve Planlamada Yetki

- Mekânsal Planların Ayrıntılı Olarak İncelenmesi

- 6306 Sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun'dan Önce Depremle İlgili Olarak Yapılan Önemli Çalışmaların İncelenmesi

İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ V
İÇİNDEKİLER IX

BÖLÜM 1
GİRİŞ

1.1. ŞEHİR PLANLAMA HUKUKUNUN TÜRK HUKUK SİSTEMİ
İÇERİSİNDEKİ YERİ, UYGULAMA ALANI VE KAPSAMI 18
1.2. TÜRK MEVZUATINDA HALİHAZIR HARİTALAR, PLAN
TÜRLERİ, PLANLAR HİYERARŞİSİ ve PLANLAMADA YETKİ 23
1.2.1. Halihazır Haritalar 23
1.2.2. Plan Türleri 25
1.2.2.1. Son Mevzuat Öncesindeki Durum 25
1.2.2.2. Son Mevzuat Çerçevesinde Bugünkü Durum 26
1.2.3. Planlar Hiyerarşisi 30
1.2.3.1. Son Mevzuat Öncesindeki Durum 30
1.2.3.2. Son Mevzuat Çerçevesinde Bugünkü Durum 33
1.2.3.3. Hukuk Kuralları Hiyerarşisi ve İmar Planlarının Bu Hiyerarşideki
Yeri 38
1.2.3.4. Planlararası Hiyerarşinin Kapsamı 39
1.2.4.1.2. Özel Amaçlı Planlar ve Planlamada Yetki 48
1.2.4.1.3. Bakanlıklararası Yetki Karmaşası 49
1.2.4.1.4. Büyükşehir Belediyelerinde Planlamalar 50
1.2.4.2. Son Mevzuat Çerçevesinde Planlama Yetkilerinin Bugünkü
Durumu 56
1.2.4.2.1. Çevre ve Şehircilik Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri
Hakkında Kanun Hükmünde Kararname 57
1.2.4.2.2. 6360 ve 6447 Sayılı Kanun’ların Büyükşehirler İçin Getirdiği
Değişiklikler ve Yenilikleri 61
1.2.4.2.3. Son Mevzuatın Plan Türleri, Planlar Hiyerarşisi ve
Planlamada Yetki Açılarından İrdelenmesi 62
1.2.4.2.3.1. Plan Türleri Açısından Getirilen Yenilikler ve Plan
Türlerindeki Karmaşanın Giderilmesi 62
1.2.4.2.3.2. Planlar Hiyerarşisi (Planlar Kademelenmesi) Açısından
Getirilen Yenilikler ve Planların Kademeli
Birlikteliğindeki Karmaşanın Giderilmesi 66
1.2.4.2.3.3. Planlama Yetkileri Açısından Yapılan Değişiklikler 68
1.2.4.3. Mücavir Alanlar ve Plânlama Yetkileri 73
1.2.4.3.1. Geçmişteki Uygulamalar 74
14.4. 1986 gün ve 114 sayılı Genelge 78
14.6. 1990 Tarihli Genelge 78
10.3. 1992 Tarihli Genelge 79
1.2.4.3.2. Günümüzde, Mücavir Alana Alma ve Mücavir Alandan Çıkarma İşlemleri 81
1.3. PLANSIZ ALANLARDA İMAR UYGULAMALARI 83
1.3.1. Yönetmeliğin Uygulanacağı Dört Grup Alan 85
1.3.2. Dört Grup Alan İçin Getirilmiş Olan “Genel Esaslar” 88
1.3.3. Nerelerde Hangi Hükümlerin Uygulanacağı 89

BÖLÜM 2
MEKÂNSAL PLANLARIN AYRINTILI OLARAK İNCELENMESİ

2.1. GÜNÜMÜZ ÖNCESİNDEKİ DURUM 95
2.1.1. Üst Düzey Mekânsal Planlar (Çevre Düzeni Planları) 95
2.1.2. İmar Planları (Yerel Planlar) 105
2.1.2.1. Nazım İmar Planları (1/5000 veya 1/2000 ölçekli,
Büyükşehirlerde 1/25.000 ölçekli de olmaktadır.) 106
2.1.3. Tamamlayıcı Planlar 110
2.1.3.1. Revizyon Planı 110
2.1.3.2. İlave Plan 111
2.1.4. İmar Planı Yapım Süreci ve Plan Kararlarının Üretilmesi 113
2.1.4.1. Ön Bilgi ve Belgelerin Elde Edilmesi 114
2.1.4.2. İmar Planlarının Üst Düzey Planlara Uyma Zorunluluğu 115
2.1.4.3. Bilgilerin Toplanması, Araştırma ve Saptamaların Yapılması,
Analizler ve Plan Kararlarına Götürecek Sentezlerin Elde
Edilmesi 116
2.1.5. İmar Planı Yaptırma Zorunluluğu ve İmar Planı Yapacaklarda Aranacak
Yeterlik 122
2.1.5.1. İmar Planı Yaptırma Zorunluluğu 122
2.1.5.2. İmar Planı Yapacaklarda Aranacak Yeterlik 123
2.2. GÜNÜMÜZDEKİ DURUM 124
2.2.1. Yeni Mevzuat Çerçevesinde Gelişmeler 125
2.2.2. Mekânsal Planlar Yapım Yönetmeliği ile Getirilen Düzenlemeler 132
2.2.2.1. Her Tür ve Ölçekteki Planlar İçin Getirilen Ana İlke ve Esaslar 132
2.2.2.2. Mekânsal Strateji Planlarına Dair Esaslar 140
2.2.2.3. Çevre Düzeni Planlarına Dair Esaslar 142
2.2.2.4. İmar Planlarına Dair Esaslar 145
2.2.2.5. Koruma Amaçlı İmar Planlarına Dair Esaslar 154
2.2.2.6. Bütünleşik Kıyı Alanları Planlarına Dair Esaslar 156
2.2.2.6. Kentsel Tasarım Projelerine Dair Esaslar 157
2.2.2.7. Çevre Düzeni Planlarının ve İmar Planlarının Sunulması, Onaylanıp
Yürürlüğe Girmeleri, İlan Edilmeleri, Yapılan İtirazların
Değerlendirilmesi ve Kesinleşmeleri 159
2.2.2.5. Çeşitli ve Son Hükümler 163
2.2.3. İmar Planlarının Uygulanması 164
2.2.3.1. Plan Uygulamanın Yasal Araçları 165
2.2.3.2. İmar Parselasyon Planlaması 174
2.2.3.3. Belirli Alanlarda Ada-Parsel veya Projeler Bazında Plan
Uygulamaları 186
2.3. ÖZEL ALANLARDA PLANLAMALAR 190
2.3.1. Dönüşüm ve Gelişim Alanları ile Afet Riski Altındaki Alanlarda
Planlamalar 191
2.3.1.1. 16.05.2012 Tarih ve 6306 Sayılı Afet Riski Altındaki Alanların
Dönüştürülmesi Hakkında Kanun 191
2.3.1.2. 6306 Sayılı Yasa’ya Dayalı Olarak Çıkarılan Mevzuat 226
2.3.2.1. Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu Çerçevesinde
Planlama ve Uygulamalar 239
2.3.2.2. 2863 Sayılı Yasa’nın Dönüşüm Amaçlı Projeler Çerçevesinde İncelenmesi 252
2.3.2.3. 16.06.2005 Tarih Ve 5366 Numaralı Yıpranan Tarihi ve Kültürel
Taşınmaz Varlıkların Yenilenerek Korunması ve Yaşatılarak
Kullanılması Hakkında Kanun Çerçevesinde Planlama ve
Uygulamalar 258
2.3.2.4. 5366 Sayılı Yasanın Dönüşüm Amaçlı Projeler Çerçevesinde
İncelenmesi 262
2.3.2.5. 14.07.2004 Tarih ve 5225 Sayılı Kültür Yatırımları ve
Girişimlerini Teşvik Kanunu 269
2.3.3. Turizm Mevzuatı Çerçevesinde Kültür ve Turizm Koruma ve Gelişim
Bölgeleri ile Turizm Merkezlerinde Planlamalar 272
2.3.3.1. Turizm Teşvik Mevzuatındaki Gelişmeler: 273
2.3.3.2. Kültür ve Turizm Koruma ve Gelişim Bölgeleri ile Turizm
Merkezlerinde Uygulamalar 277
2.3.4. Çevre Mevzuatı, Çevre Düzeni Planları, Özel Çevre Koruma Bölgesi
Planlaması ve Korunan Alanlarda Planlamalar 278
2.3.4.1. Günümüz Öncesindeki Uygulamaları 278
2.3.4.2. Mevzuattaki Son Gelişmeler Işığında Çevre Düzeni Planları ve
Korunan Alanlarda Planlamalar 285
2.3.5. Kırsal Planlama ve Köy Yerleşme Alanı Planlaması 287
2.3.6. İmar Affı Mevzuatı ve Islah İmar Planlaması 291
2.3.7. Sanayide Yerseçimi ve Sanayi Alanlarında Planlamalar 293
2.3.7.1. Planlı Alanlarda Sanayi İçin Yer Seçimi 293
2.3.7.2. Planı Bulunmayan Alanlarda Sanayi İçin Yerseçimi 295
2.3.7.3. Sanayi Yeri Seçilirken Dikkat Edilmesi Gereken Arazi Kullanımı
Yasal Kısıtlayıcıları 296
2.3.7.5. Söz Konusu Üç Yasa ve İlgili Yönetmeliklerin İncelenmesi 312
2.3.8.1. Boğaziçi İmar Yüksek Koordinasyon Kurulu’nun 2006/1 Karar
Numaralı ve 01.08.2006 Tarihli Toplantısı 330
2.3.8.2. Boğaziçi Sahil Şeridi ve Öngörünüm Bölgesi Plan Değişiklikleri 332
2.3.8.3. Boğaziçi Kanunu ile İlgili Çalışmalar ve Kanun Tasarıları 332
2.3.9. Kıyı Alanlarında ve Su Havzalarında Planlama ve Uygulamalar 333
2.3.9.1. Genel Olarak 333
2.3.9.2. Kıyı Mevzuatı Açısından Planlamalar ve Plan Uygulamaları 334
2.3.9.3. Su Toplama Havzalarında Planlamalar ve Yapılanmalar 350
2.3.10. Toplu Konut Mevzuatı ve Toplu Konut Alanlarında Planlamalar 362
2.3.10.1. Yasanın Amacı ve Uygulama Alanları 362
2.3.10.2. Planlama ve Uygulamalar 362
2.3.10.3. Sosyal Amaçlı Hizmetler 364
2.3.10.4. Toplu Konut Kanununun “Gecekondu Dönüşüm Projeleri” ile
İlgili Hükümleri 364
2.3.10.5. Arsa Ofisi Genel Müdürlüğünün Kaldırılması ve Görev ve
Yetkilerinin Toplu Konut İdaresi Başkanlığına Verilmesi 365
2.3.11. Orman Alanlarında Planlama ve Uygulamalar 366
2.3.11.1. Orman Alanlarında Planlamalar 366
2.3.11.2. Orman Alanlarında Uygulamalar 368
2.3.11.3. Mevzuattaki Son Gelişmeler 373
2.3.12. Milli Park Alanlarında ve Tarihi Alanlarda Planlamalar 380
2.3.12.1. Milli Park Alanlarında Planlamalar 380
2.3.12.2. “Tarihî Alan”larda Planlamalar 381
2.3.13. Özelleştirme Yüksek Kurulu Kanalıyla Gerçekleştirilen Planlar 383
2.3.13.1. Planlamalar ve Uygulamalar 383
2.3.13.2. Mevzuattaki Son Gelişmeler 387
2.3.14. Tarım Alanlarında ve Mera’larda Planlamalar 388
2.3.14.1. Tarım Alanlarında Planlamalar 388
2.3.14.2. Mera, Yaylak, Kışlak Alanları ile Çayır ve Otlak Alanlarında
Planlamalar 391
2.3.15. 22.02.2005 Tarih ve 5302 Sayılı İl Özel İdaresi Kanuna, 10.07.2004 Tarih ve 5216 Sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu ile 03.07.2005 Tarih ve 5393 Sayılı Belediye Kanunu Çerçevesinde Planlama ve Uygulamalar 394
2.3.15.1. Büyükşehir Belediyeleri ve İlçe Belediyelerinde Görev, Yetki,
Sorumluluk, Gelir, Gider, Bütçe, İktisadi Girişimler ve Hizmet
İlişkileri ile Planlama ve Uygulamalar: 394
2.3.15.2. Belediye Kanunu’nun Büyükşehir Belediyelerine de
Uygulanacağı Hükmü ve Belediye Yönetimi : 399
2.3.15.3. Yerel Yönetim Yasalarının Planlama ve Plan Uygulama ile İlgili
Hükümleri: 403

BÖLÜM 3
6306 SAYILI AFET RİSKİ ALTINDAKİ ALANLARIN DÖNÜŞTÜRÜLMESİ HAKKINDA KANUN'DAN ÖNCE DEPREMLE İLGİLİ OLARAK YAPILAN ÖNEMLİ ÇALIŞMALARIN İNCELENMESİ

3.1. JICA RAPORUNUN İNCELENMESİ 405
3.1.1. Afet Yönetimi İle İlgili Yasal Altyapının İncelenmesi 405
3.1.1.1. İdare Konusunda Mevcut Yasalar Olarak; 405
3.1.1.2. İmar Yasaları Başlığı Altında; 406
3.1.1.3. Afet Yönetimi İle İlgili Yasal Sistemler Bölümünün Son Başlığı
Olarak “Afet Yasaları” İncelenmiştir. 406
3.1.2. İyileştirilmiş Afet Yönetimi İçin Öneriler 407
3.2. İSTANBUL DEPREM MASTER PLANINDAKİ HUKUKİ
ÇERÇEVE İLE İLGİLİ KISIMLARIN İNCELENMESİ 408
3.2.1. Sunuş ve Giriş Bölümlerindeki Açıklamalarda Hukuki Çerçeve İle İlgili Noktalar. (1- 8 Sayfalar) 408
3.2.2. Plan’ın Çeşitli Bölüm ve Sayfalarında Hukuki Çerçeve ile İlgili Kısımlar 408
3.2.2.1. Yasalar, Yönetmelikler ve Malzeme Standartları (Sf. 207)
(Bl.3.4) 408
3.2.2.2. Değerlendirme Ve Güçlendirmede Ortaya Çıkacak Hukuki
Engellerin Tesbiti. (Sf.211- 213) (Bl.3.5) 409
3.2.2.3. Planlama Sistemi Ve Uygulama Araçları ile İlgili Olarak Yapılması Gereken Yasal Düzenlemeler: (Sf. 361- 362) (Bl.3.1.8.1) 410
3.2.2.5. Dönüşüm Meseleleri (Sf. 235) (Bl.3.1.1.3) 411
3.2.2.6. Yasa Dışı Oluşmuş Alanlar (Sf. 307) (Bl.3.1.5.6) 411
3.2.2.7. Planlama ve Yapılaşma Mevzuatı (Sp. 425- 426) (Bl.3.2.5) 411
3.2.2.8. İmar Mevzuatı (Sf. 426- 435) (Bl.3.2.5.1) 411
3.2.2.9. Sakınım Planı İçin Gerekli Yasal Çerçeve ve Araçlar (Sf.907)
(Bl.3.7.1) 413
3.2.2.10. Risk Sektörleri Analizleri Ve Yasal Düzenlemeler: (Bl.3.7.1.1) 413
3.2.2.11. Sakınım Planı İçin Gerekli Yasal Düzenlemeler (Sf. 911)
(Bl.3.7.1.2) 414
3.2.2.12. Sakınım Planı Hazırlanması İçin Düzenleme Alternatifleri
(Sf.911) (Bl.3.7.1.3) 414
3.2.2.13. Sakınım Planının İmar Planları İle İlişkileri: (Sf. 912)
(Bl.3.7.1.4) 414
3.2.2.14. Kentsel Dönüşüm Alanları Ve Yerel Eylem Planları İçin
Gerekli Yasal Çerçeve Ve Araçlar: (Bl.3.7.2) 415
3.2.2.15. Gerekli Görülen Düzenlemeler Ve Mevzuat (Bl.3.7.3) 417
3.2.2.16. Kat Mülkiyeti Kanunu (KMK) Kapsamında Değişiklik Önerileri
ve Yeni Hükümler Eklenmesi Önerileri (Bl.3.7.4) 418
3.2.2.17. Sonuçlar Ve Öneriler (Bl.8) 419
3.2.2.18. Hukuk: Temel Sorunlar (Sf.1308-1310) (Bl.8.5) 419
3.3. DEPREM ŞURASI 2004’ÜN MEVZUAT KOMİSYONU
RAPORUNUN İNCELENMESİ 420
3.3.1. Komisyon Çalışma Sistemi 420
3.3.2. Mevcut Mevzuatın Değerlendirilmesi Ve Öneriler: 421
3.3.2.1. Mevcut Mevzuatın Değerlendirilmesi: 421
3.3.2.2. Yeni Mevzuat Önerileri : 422
3.4. ZEYTİNBURNU PİLOT PROJESİ (ZPP) ÇERÇEVESİNDE
YAPILAN HUKUKİ ÇALIŞMALARIN ÖZETİ 423
3.4.1. Yeni Bir Hukuki Çerçeve 424
3.4.1.1. Mevcut Yasaların Getirdikleri 424
3.4.1.2. Çeşitli Yasalar İçin Öneri Maddeler 427
3.4.1.3. Öneri Kentsel Dönüşüm Yasası 431
3.4.1.4. İstanbul Kentsel Dönüşüm Kanunu Tasarısı Taslağında Yer
Alması Gereken Konular; 432
3.4.2. İstanbul Kentsel Dönüşüm Kanunu Tasarısı Taslağı 435
3.4.2.1. İstanbul Kentsel Dönüşüm Kanunu Tasarısı Taslağı Gerekçesi 435
3.4.2.2. İstanbul Kentsel Dönüşüm Kanunu Tasarısı Taslağı 436
3.4.3. Türk Planlama Sisteminde Ortaya Çıkması Muhtemel Uyumsuzlukların Giderilmesi İle Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Projelerinin Sağlıklı Bir Biçimde Hazırlanıp Uygulanabilmeleri İçin Yasal Düzenleme Önerileri 439
3.4.3.1. Anayasada Önerilen Değişiklik 439
3.4.3.2. Afetler Kanunu’nda Önerilen Değişiklikler 441
3.4.3.3. Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nda Değişiklik
Önerileri 442
3.4.3.4. İmar Kanunu Tasarısı Taslağında Yapılması Gereken Değişiklikler 445
EKLER 449
PLANLAMA VE İMARLA İLGİLİ ÖNEMLİ GÜNCEL MEVZUAT 449
KAYNAKÇA 479