^{Türk Sosyal Güvenlik Hukukunda}Yaşlılık Sigortası

İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Önsöz 7
Tablolar Listesi 17
Kısaltmalar 19
GİRİŞ 21
BİRİNCİ BÖLÜM
SOSYAL RİSK OLARAK YAŞLILIK KAVRAMI VE
YAŞLILIK SİGORTASI HAKKINDA GENEL BİLGİLER
I. YAŞLILIK KAVRAMI 25
A. Sosyal Yönden Yaşlılık 25
B. Tıbbi Yönden Yaşlılık (Biyolojik Yaşlılık) 27
C. Hukuki Yönden Yaşlılık (Kronolojik Yaşlılık) 28
II. SOSYAL RİSK OLARAK YAŞLILIK 34
III. YAŞLILIK SİGORTASININ ORTAYA ÇIKIŞI VE GELİŞİMİ 39
A. Yaşlılık Sigortasının Ortaya Çıkışı 39
B. Dünyada Yaşlılık Sigortasına İlişkin Gelişmeler 39
1. Sanayi Devrimi Öncesi 39
2. Sanayi Devrimi Sonrası 41
C. Ülkemizdeki Gelişmeler 44
1. Cumhuriyet Öncesi Dönem 45
a. Tanzimat Öncesi Dönem 45
b. Tanzimat Sonrası Dönem 50
c. Birinci TBMM Dönemi 52
2. Cumhuriyet Sonrası Dönemi 52
a. Cumhuriyetin İlanından 1961 Anayasasına Kadar Olan Dönem (1923–1961 Dönemi) 52
b. 1961 Anayasası Sonrası 53
IV. YAŞLILIK SİGORTASININ ULUSLARARASI DAYANAKLARI 54
A. Genel Olarak 54
B. Birleşmiş Milletler Normları 54
C. Uluslararası Çalışma Örgütü Sözleşmeleri ve Tavsiye Kararları 56
1. UÇÖ Sözleşmeleri 58
a. Türkiye’nin Taraf Olduğu Uluslararası Sözleşmeler 58
aa. Sosyal Güvenliğin Asgari Normları Hakkında 102 Sayılı Sözleşme 58
bb. Sosyal Güvenlik Konusunda Eşit İşlem Yapılmasına İlişkin 118 sayılı Sözleşme 60
cc. Engelli Kişilerin Hakları Sözleşmesi 61
b. Türkiye’nin Taraf Olmadığı Uluslararası Sözleşmeler 61
aa. Malullük, Yaşlılık ve Ölüm Yardımlarına İlişkin 128 Sayılı Sözleşme 61
bb. Sosyal Güvenlik Haklarının Korunmasına İlişkin 157 Sayılı Sözleşme 61
2. Tavsiye Kararları 62
a. 43 Sayılı Karar 62
b. 131 Sayılı Karar 62
c. 167 Sayılı Karar 62
d. 202 Sayılı Karar 62
D. Avrupa Birliği Düzenlemeleri 63
1. Genel Olarak 63
2. Gözden Geçirilmiş Avrupa Sosyal Şartı 64
3. AB Sosyal Güvenlik Sözleşmeleri 65
a. Avrupa Sosyal Güvenlik Sözleşmesi 65
b. Göçmen İşçilerin Sosyal Güvenliği Konusundaki Sözleşme 66
c. Çalışanların Sosyal Temel Hakları Topluluk Şartı 66
4. AB Direktifleri 67
a. AB 79/7 sayılı Sosyal Güvenlik Alanında Kadınlara ve Erkeklere Eşit Muamele Prensibinin Kademeli Olarak Yürürlüğü Hakkındaki Direktif 67
b. 86/613 sayılı Tarım da Dahil Bağımsız Çalışan Kadınlara ve Erkeklere Eşit Muamele Prensibinin Uygulanması Hakkındaki Direktif 68
c. İstihdam ve Çalışma Koşullarında Kadınlara ve Erkeklere Eşit Davranma ve Eşit Fırsatlar Verme İlkesinin Uygulanmasına İlişkin 2006/54 Sayılı Direktif 68
5. AB Tüzükleri 69
a. 1408/71 sayılı Topluluk İçinde Yer Değiştiren Ücretli ve Ücretsiz Çalışanlar ile Ailelerine Uygulanan Sosyal Güvenlik Rejimlerine İlişkin Tüzük 69
b. 883/2004 sayılı Sosyal Güvenlik Sistemlerinin Koordinasyonu Tüzüğü 70
E. İkili Sosyal Güvenlik Sözleşmeleri 73
1. İngiltere ile Yapılan İkili Sözleşme 74
2. Almanya ile Yapılan İkili Sözleşme 74
3. Fransa ile Yapılan İkili Sözleşme 76
İKİNCİ BÖLÜM
YAŞLILIK SİGORTASINDAN FAYDALANMA KOŞULLARI
I. GENEL OLARAK 81
II. MADDİ KOŞULLAR 83
A. Uzun Vadeli Sigorta Kollarına Tabi Olmak 83
1. Uzun Vadeli Sigorta Kavramı 83
2. Uzun Vadeli Sigorta Kollarına Tabi Olanlar 83
a. 4. Maddeye Tabi Olanlar 84
aa. 4/1–a Kapsamında Sigortalı Sayılanlar 84
bb. 4/1–b Kapsamında Sigortalı Sayılanlar 85
cc. 4/1–c Kapsamında Sigortalı Sayılanlar 86
b. 5510 sayılı Kanunda 4. Madde Dışında Uzun Vadeli Sigorta Kollarına Tabi Tutulanlar 88
c. Özelleştirme Sonucu Çalışmaya Devam Edenler 90
d. İkili Sosyal Güvenlik Sözleşmesi İmzalanmayan Ülkelerde Çalışan Türk İşçileri 90
e. 01.10.2008 Tarihinden Sonra İsteğe Bağlı Sigortalı Olanlar 91
B. Belirli Bir Yaşı Tamamlamak 92
1. Yaş Kavramı 95
a. Sigortalının Doğum Tarihinin Belli Olması Halinde Yaşın Hesaplanması 95
b. Sigortalının Doğum Yılı Belirli Olmasına Rağmen Ay ve Gününün Belli Olmaması Halinde Yaşın Hesaplanması 95
c. Yaş Düzeltme Davasının Yaş Koşuluna Etkisi 96
2. 30.04.2008 Tarihinden Sonra Sigortalı Olanlar İçin Yaş Koşulları 101
3. 08.09.1999–30.04.2008 Tarihleri Arasında Sigortalı Olanlar İçin Yaş Şartları 103
a. 506 Sayılı SSK’na Tabi Olanlar 104
b. 2925 Sayılı Tarım SSK’na Tabi Olanlar 104
c. 1479 Sayılı Bağ–Kur Kanunu’na Tabi Olanlar 104
d. 5434 Sayılı ESK’na Tabi Olanlar 105
4. 08.09.1999 Tarihinden Önce Sigortalı Olanlar İçin Yaş Koşulları 105
a. 506 sayılı Kanuna Tabi Olanlar 105
b. 2925 sayılı Kanuna Tabi Olanlar 110
c. 1479 Sayılı Kanuna Tabi Olanlar 111
d. 5434 sayılı ESK’na Tabi Olanlar 114
5. Yaş Koşulu Bakımından Korunanlar 116
a. Prim Ödeme Gün Sayısını Tamamlayamayan İleri Yaştakiler 116
b. Erken Yaşlananlar 118
c. Sürekli Bakıma Muhtaç Derecede Ağır Engelli Çocuğu Olan Kadın Sigortalılar 119
d. Bakanlıkça Tespit Edilen Maden İşyerlerinde, Yeraltında Sürekli veya Dönüşümlü (Münavebeli) Olarak Çalışanlar 123
6. Kamu Görevlilerine Özgü Emeklilik Halleri 125
a. Yaş Haddinden Dolayı Emeklilik durumu 126
b. Kadrosuzluk Sebebiyle Emekliliğe Sevk Edilen Kamu Görevlileri 128
c. Ahlak veya Yetersizlik ya da Disiplin Nedeniyle Emekliliğe Sevk Edilen Kamu Görevlilerinin Yaşlılık Sigortasından Faydalanıp Faydalanamayacağı 128
aa. Asker Olanlar 128
bb. Diğer Kamu Görevlileri 129
7. Fiili Hizmet Süresi Zammı (Yıpranma Payı) Uygulaması 129
a. SSGSSK’ya göre Fiili Hizmet Süresi Zammı 129
b. 5434 sayılı ESK’ya göre Fiili Hizmet Süresi Zammı 138
c. 506 sayılı SSK’na Göre İtibari Hizmet Sürelerinin Yaş Haddine Etkisi 140
d. Fiili Hizmet Süresi Kapsamındaki Çalışmaların Bildirilmesi 143
8. Yaş Koşulundan Muaf Olanlar 144
a. Cumhurbaşkanı, Başbakan, TBMM Başkanı ve Dışarıdan Atanan Bakanlar ile TBMM Üyeleri 144
b. Belirli Derecede Malul Olmasına Karşılık Malullük Sigortasından Yararlanamayan Sigortalılar 145
C. Belirli Bir Süre Prim Ödemek 147
1. Genel Olarak 147
2. Prim Ödeme Gün Sayısının Belirlenmesinde Temel İlkeler 147
3. Prim Ödeme Yükümlüsü ve Prim Oranları 150
4. Prim Konusunda Devlet Teşviği 150
5. Prim Ödeme Gün Sayısından Muaf Olanlar 156
6. Kanunda Öngörülen Prim Ödeme Koşulu 156
a. 30.04.2008 Tarihinden Sonra Sigortalı Olanlar İçin Prim Ödeme Koşulu 156
b. 08.09.1999–30.04.2008 Tarihleri Arasında İlk Defa Sigortalı Olanlar İçin Prim Ödeme Koşulu 156
aa. 506 sayılı SSK’ya Tabi Olanlar 156
bb. 2925 Sayılı Tarım Bağ–Kur Kanununa Tabi Olanlar 157
cc. 1479 Sayılı Bağ–Kur Kanununa Tabi Olanlar 157
dd. 5434 Sayılı ESK’ya Tabi Olanlar 157
c. 08.09.1999 Tarihinden Önce Sigortalı Olanlar İçin Prim Ödeme Koşulu 157
aa. 506 Sayılı SSK’na Tabi Sigortalılar 157
bb. 2925 sayılı Kanuna Tabi Olanlar 159
cc. 1479 Sayılı Bağ–Kur Kanununa Tabi Olanlar 160
dd. 5434 Sayılı ESK’ya Tabi Olanlar 160
d. Prim Ödeme Süresi Bakımından Korunanlar 160
aa. İleri Yaştakiler 160
bb. Erken Yaşlananlar 161
cc. Sürekli Bakıma Muhtaç Derecede Ağır Engelli Çocuğu Olan Kadın Sigortalılar 161
dd. Bakanlıkça Tespit Edilen Maden İşyerlerinde, Yeraltında Münavebeli Olarak Çalışanlar 162
ee. Belirli Derecede Malul Olmasına Karşılık Malullük Aylığından Yararlanamayanlar 164
ff. Maluliyeti Dolayısıyla Vergi İndirim Belgesi Alanlarla Sigortalı Olduğu Tarihten Önce Malul Olduğuna Karar Verilenler 169
gg. Kamu Görevlilerine Özgü Haller 172
aaa. Kamu Görevlilerinin Yaş Haddinden Dolayı ya da Kadrosuzluk Nedeniyle İlişiklerinin kesilmesi 172
bbb. Ahlak veya Yetersizlik ya da Disiplin Nedeniyle Emekliliğe Sevk Edilen Kamu Görevlileri 173
7. Fiili Hizmet Süresi Zammı (Yıpranma Payı) Uygulaması 174
8. Hizmet Borçlanması 177
a. Yurt İçi Hizmet Borçlanması 178
aa. Borçlanma Hakkı Verilenler 179
bb. Yurt İçi Hizmet Borçlanmasından Faydalanmak İçin Gerekli Şartlar 181
cc. Doğum Borçlanması 183
dd. Askerlik Borçlanması 190
ee. Kamu Görevlilerinin Aylıksız İzin Süreleri 192
ff. Sigortalı Olmaksızın Doktora Öğrenimi veya Tıpta Uzmanlık İçin Yurt İçinde veya Yurt Dışında Geçirdikleri Normal Doktora veya Uzmanlık Öğrenim Süreleri 193
gg. Sigortalı Olmaksızın Avukatlık Stajını Yapanların Normal Staj Süreleri 193
hh. Tutukluluk veya Gözaltı Sürelerinin Borçlanılması 193
ii. Grev ve Lokavtta Geçen Süreler 198
jj. Hekimlerin Fahri Asistanlıkta Geçen Süreleri 198
kk. Seçime Girmek İçin İstifa Eden Kamu Görevlilerinin Açıkta Geçirdikleri Süreler 198
ll. Yabancı Ülkelerde Sigortalı Olmaksızın Eğitim İçin Geçirilen Süreler 199
mm. Kısmi Süreli İş Sözleşmesi ile Çalışan Sigortalılar 200
nn. Uzman ve Usta Öğretici Olarak Çalışan Sigortalıların Borçlanma İmkanı 200
oo. Fakülte ve Yüksek Okullarda Kendi Adına Okuduktan Sonra Türk Silahlı Kuvvetleri ya da Emniyet Genel Müdürlüğüne Geçenler 201
pp. 4/1–b Kapsamındaki Sigortalılar İçin Öngörülmüş Olan Vergi Borçlanması 202
rr. Emekli Sandığı Kanununda Yer Alan Borçlanma Hükümleri 204
b. Yurt Dışı Hizmet Borçlanması 205
aa. Türk Vatandaşlarının Yurt Dışı Hizmet Borçlanması 205
bb. Borçlanabilecek Kişiler 206
cc. Borçlanılabilecek Süreler 208
dd. Yurt Dışı Hizmet Borçlanması İçin Gerekli Koşullar 209
aaa. Türk Vatandaşlığı Koşulu 209
bbb. 18 Yaşın İkmal Edilmesi 214
ccc. Yurt Dışında Geçen Sürelerin Belgelendirilmesi 215
ddd. Geçerli Bir Sigortalılık İlişkisinin Bulunması 216
eee. Yurda Kesin Dönüş Koşulu 218
fff. Tahakkuk Ettirilen Borcun Ödenmesi 220
ff. Zorunlu Göçe Tabi Tutulanların Yurt Dışı Hizmet Borçlanması Yapabilmeleri 226
D. Sigortalılık Süresini Tamamlamak 228
1. Genel Olarak 228
2. 506 sayılı SSK Dönemindeki İtibari Hizmet Sürelerinin Sigortalılık Süresine Etkisi 237
3. Yurt Dışı Hizmet Borçlanmasının Sigortalılık Süresine Etkisi 238
4. Maluliyeti Dolayısıyla Vergi İndirim Belgesi Alanlarla Sigortalı Olduğu Tarihten Önce Malul Olduğuna Karar Verilenler İçin Öngörülen Sigortalılık Süresi 244
5. Sigortalılık Sürelerinin Birleştirilmesi 246
a. SSGSSK’nın Yürürlük Tarihinden Önce (01/15.10.2008) Sigortalı Olanların Farklı Sosyal Güvenlik Kurumlarına Tabi Olarak Çalışmış Olması 246
b. SSGSSK’nın Yürürlüğe Girmesinden Sonra Sigortalı Olanların Farklı Zamanlarda Birden Fazla Sigortalılık Tipine Göre Çalışmalarının Bulunması 253
6. Sigortalılık Hallerinin Çakışması 253
a. 5510 sayılı Kanundan Önce 254
b. 5510 sayılı Kanundan Sonra 255
aa. 6111 Sayılı Kanunla Yapılan Değişiklik Öncesi 255
bb. 6111 sayılı Kanun ile Yapılan Değişiklik Sonrası 256
II. ŞEKLİ KOŞULLAR 261
A. İşten Ayrılmayı Gerektiren Durumlar 262
1. Genel Olarak 262
2. 4/1–a Sigortalıları İçin İşten Ayrılma 262
3. 4/1–c Sigortalıları İçin İşten Ayrılma Koşulu 262
B. İşten Ayrılmayı Gerektirmeyen Durumlar 263
C. Kuruma Başvurma 264
1. Başvurunun Kurum Tarafından Kabul Edilmesi 264
2. Başvurunun Kurum Tarafından Reddedilmesinin Ardından Kanunda Aranan Koşulların Yargılama Safhasında Gerçekleştirilmesi 265
D. Kurumun Hatalı Bildirimi Nedeniyle İşten Ayrılan Kişinin Zararının Tazmini 267
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
YAŞLILIK SİGORTASINDAN SAĞLANAN HAKLAR
I. GENEL OLARAK 269
II. YAŞLILIK AYLIĞI BAĞLANMASI 270
A. Yaşlılık Aylığının Başlangıcı 270
B. Yaşlılık Aylığının Ödenememesi Sebebiyle Kurum Tarafından Avans Verilmesi 273
C. Aylıkların Hesaplanması 273
1. SSGSSK’ya Göre İlk Defa Sigortalı Olanların Aylıklarının Hesaplanması 273
2. 01.10.2008 Tarihinden Önce Sigortalı Olanların veya Yurt Dışı Hizmet Borçlanması Yapanların Yaşlılık Aylıklarının Hesaplanması 275
a. Ortalama Aylık Kazancın Tespiti 276
b. Aylık Bağlama Oranı 277
c. Aylığın Hesabı 278
aa. Genel Olarak 278
bb. 506 Sayılı SSK’na Tabi Olanlar 282
cc. 1479 Sayılı Bağ–Kur Kanununa Tabi Olanlar 286
dd. 5434 sayılı ESK’ya Tabi Olanlar 290
3. Sandıkların Devri İtibariyle İştirakçi Olanların Aylıklarının Hesaplanması 291
4. 01.01.2000’den Önce Yaşlılık Aylığı Bağlananların Aylıklarının Yeniden Hesaplanması Suretiyle İntibak Zammı 292
5. Cumhurbaşkanının, TBMM Başkanı ile Başbakanın ve Milletvekillerinin Yaşlılık Aylığının Belirlenmesi 293
6. Maluliyetleri Dolayısıyla Kolaylaştırılmış Hükümlerden Yararlanan Sigortalıların Yaşlılık Aylıklarının Hesaplanması 295
7. İtibari Hizmet Süresinin Aylık ve Toptan Ödemelerin Hesabında Dikkate Alınması 296
8. Sandıktan Aylık Almakta İken 506 Sayılı SSK’ya Tabi Olarak Geçen Çalışmaların Aylığın Yeniden Hesabında Etkili Olup Olamayacağı 297
D. Aylıkların Ödenmesinin Durdurulması ve Kesilmesi 298
1. Yurt Dışı Hizmet Borçlanması Yapmak Suretiyle Yaşlılık Aylığı Alanların Aylıklarının Kesilmesi 301
2. Maluliyeti Sebebiyle Vergi İndiriminden Yararlananların Yaşlılık Aylığı Almakta İken Tekrar Çalışmaları Durumu 301
3. Sosyal Güvenlik Destek Primi Ödeyerek Çalışma 301
E. Yersiz Ödenen Yaşlılık Aylıklarının İadesi 309
F. Yaşlılık Aylığının Korunması 315
G. Yaşlılık Aylığı ile Diğer Aylıkların ve Gelirlerin Birleşmesi 317
III. YAŞLILIK AYLIĞI BAĞLANMASI NEDENİYLE ORTAYA ÇIKAN SONUÇLAR 319
A. Sosyal Sigortalar Hukuku Bakımından Sonuçları 319
1. Kamu Görevlilerine Verilen Emekli İkramiyesi 319
a. SSGSSK. Yürürlüğe Girmeden Önce Sigortalı Olan Kamu Görevlilerinin Emekli İkramiyesi 320
b. SSGSSK’nın 4/1–c Kapsamında İlk Defa Sigortalı Olanların Emekli İkramiyesi 324
2. Sağlık Hizmetleri 326
a. Koruyucu Sağlık Hizmetleri 327
b. Hastalık Halinde Sağlık Yardımı 327
c. Analık Halinde Sağlık Yardımları 327
d. Ağız ve Diş Tedavisi 329
e. Diğer Sağlık Yardımları 329
3. Bayram İkramiyesi 329
B. Diğer Hukuk Dalları Bakımından Sonuçları 330
1. Kıdem Tazminatı 330
a. Yaşlılık Sigortasından Faydalanabilmek İçin İş Sözleşmesini Fesheden İşçilerin Kıdem Tazminatı Hakları 330
b. Yaşlılık Sigortasından Faydalanabilmek İçin Yaş Şartını Tamamlayamayanların Kıdem Tazminatı Alabilmeleri 333
2. Kadrosuzluk Tazminatı 335
3. Emlak Vergisi Muafiyeti 336
IV. YAŞLILIK AYLIĞI BAĞLANMAMASI NEDENİYLE ORTAYA ÇIKAN SONUÇLAR 337
A. Toptan Ödeme 337
B. İhya 340
SONUÇ 343
Kaynaklar 345
Kavram Dizini 359