Türk Vergi Hukukunda Binek Otomobiller

Sinan AKYOL

Bu çalışmada, Türk Vergi Hukuku’nda özel ve kısıtlayıcı vergi düzenlemelerine konu olan binek otomobiller ele alınmıştır. Binek otomobil kavramı ve binek otomobillere yönelik özel ve kısıtlayıcı vergi düzenlemeleri detaylı bir şekilde neden-sonuç ilişkisi içinde incelenmiştir. Ayrıca, binek otomobillerin KDV oranları, ÖTV ve MTV tarifeleri ile binek otomobillere ilişkin malul ve engelli istisnaları gibi pek çok husus konu bazında sınıflandırılarak incelenmiştir. Literatür taraması araştırma yöntemi kullanılan çalışmanın sonucunda hukuki belirlilik ilkesi ışığında binek otomobil kavramı, kamu yararı bağlamında binek otomobillere ilişkin kısıtlayıcı vergi düzenlemeleri, vergilendirmede basitlik ve adalet ilkeleri çerçevesinde ÖTV matrahı, ölçülülük ilkesi çerçevesince ÖTV oranları, vergilendirmede adalet ilkesi uyarınca MTV tarifesi ve binek otomobil özelinde malul ve engelli istisnalarında uygulama bütünlüğünü ve tutarlılığını zedeleyen hususlar değerlendirilmiştir.

İÇİNDEKİLER

KİTAP HAKKINDA III

ABOUT THE BOOK V

ÖNSÖZ VII

TABLOLAR LİSTESİ XV

KISALTMALAR XVII

GİRİŞ 1

BİRİNCİ BÖLÜM

TÜRK VERGİ HUKUKUNDA BİNEK OTOMOBİL KAVRAMI

I. OTOMOBİLİN TANIMI, İLİŞKİLİ KAVRAMLARI VE SINIFLANDIRILMASI 3

A. Otomobilin Tanımı 3

1. Etimolojik Tanım 3

2. Hukuki Tanım 4

B. Otomobil Kavramı ile İlişkili Kavramlar 5

1. Araba Kavramı 5

2. Taşıt Kavramı 5

3. Araç Kavramı 6

C. Otomobillerin Sınıflandırılması 6

1. Akaryakıt Türüne Göre 6

2. Özelliklerine Göre 8

3. Kullanım Amaçlarına Göre 9

II. TÜRK VERGİ HUKUKUNDA BİNEK OTOMOBİL KAVRAMI 10

A. Vergi Kanunlarındaki Düzenlemelerde Binek Otomobil Kavramı 11

1. Vergi Usul Kanunu’ndaki Düzenleme 11

2. Katma Değer Vergisi Kanunu’ndaki Düzenlemeler 11

3. Gelir Vergisi Kanunu’ndaki Düzenlemeler 13

4. Özel Tüketim Vergisi Kanunu’ndaki Düzenleme 15

5. Motorlu Taşıtlar Vergisi Kanunu’ndaki Düzenleme 15

B. TGTC GTİP 87.03 Pozisyonunda Binek Otomobil Kavramı 16

İKİNCİ BÖLÜM

BİNEK OTOMOBİLLERE İLİŞKİN KISITLAYICI VERGİ DÜZENLEMELERİ

I. GENEL AÇIKLAMA 25

A. Mükellef Grupları Açısından Binek Otomobil Kısıtlamaları 27

1. Kısıtlayıcı Düzenlemeler Kapsamında Olmayan Mükellefler 27

2. Kısıtlayıcı Düzenlemeler Kapsamında Olan Mükellefler 28

B. İşletmeye Ait Kavramı 29

II. BİNEK OTOMOBİLLERE İLİŞKİN KIST AMORTİSMAN 30

A. Kıst Amortismana Tabi Değerin Tespiti 30

B. Kıst Amortisman Uygulaması 32

III. BİNEK OTOMOBİLLERE İLİŞKİN KDV UYGULAMASI 37

A. Binek Otomobillere İlişkin İndirilmeyecek KDV 37

1. Genel Açıklama 37

2. Finansal Kiralama Yoluyla Temin Edilenler 39

3. İndirimi Kabul Edilmeyen KDV 42

B. KDVK 30/b Yönünden Binek Otomobil Giderleri 43

1. Cari Giderler 43

2. Değer Artırıcı Giderler 43

3. Ticari Araçların Binek Otomobile Dönüşüm Giderleri 44

IV. BİNEK OTOMOBİLLERE İLİŞKİN GİDER KISITLAMALARI 45

A. Genel Açıklama 45

B. Kapsam Dahilindeki Gelir Türleri 47

C. Kiralama Gideri Kısıtlaması 49

D. İktisap Gideri Kısıtlamaları 51

E. Cari Gider Kısıtlaması 53

F. Kanunen Kabul Edilmeyen Binek Otomobil Giderleri 55

V. BİNEK OTOMOBİLLERE İLİŞKİN MTV’NİN GİDER KAYDEDİLMEMESİ 56

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

BİNEK OTOMOBİLLERİN VERGİLENDİRİLMESİ

I. GVK AÇISINDAN BİNEK OTOMOBİL FAALİYETLERİ 61

A. Ticari Kazanca Tabi Binek Otomobil Faaliyetleri 61

B. Gayrimenkul Sermaye İradına Tabi Binek Otomobil Faaliyeti 64

C. Arızi Kazanca Tabi Binek Otomobil Faaliyeti 66

II. BİNEK OTOMOBİLLERİN KDV ORANLARI 69

A. Kullanılıp Kullanılmamasına Göre 70

B. Özel Amaçlı İnsan Taşıma Araçları 70

C. Çok Amaçlı Taşıtlar 70

D. Mükellefin Durumuna Göre 71

1. İndirim Hakkı Olan Mükellefler 71

2. Nihai Tüketicilerin Binek Otomobil Satışı ve Kiralaması 72

3. Binek Otomobil Satışına Aracılık Eden Mükellefler 73

4. İkinci El Motorlu Taşıt Ticaretiyle İştigal Eden Mükellefler 73

a. Özel Matrah Şekli Uygulaması 74

b. Alış-Satışta Aynı KDV Oranı ve KDV İndirim Hakkı 75

E. İthal Edilen Binek Otomobiller 76

III. BİNEK OTOMOBİLLERİN ÖTV TARİFESİ 77

A. İlk ÖTV Tarifesi: 2002 – 2004 Dönemi 78

B. Kapsamının Genişletilmesi: 2005 – 2009 Dönemi 79

C. Elektrikli Binek Otomobillerin ÖTV’ye Girişi: 2011 – 2016 Dönemi 81

D. Hibrit Binek Otomobillerin ÖTV’ye Girişi ve Taşıt Değeri Esası: 2016 83

1. Hibrit Binek Otomobillerin ÖTV’ye Girişi 83

2. Taşıt Değeri Esası 85

E. 2017 ve Sonrasında Binek Otomobillerin ÖTV Tarifesi 87

IV. BİNEK OTOMOBİLLERİN MTV TARİFESİ 93

A. 1980 – 2003 Dönemi: Ağırlık Esaslı MTV Tarifesi 94

B. 2004 – 2017 Dönemi: Motor Silindir Hacimli MTV Tarifesi 96

C. 2018 ve Sonrası Dönemde MTV Tarifesi 98

1. Taşıt Değer Esaslı MTV Tarifesi 98

2. Elektrikli Binek Otomobillerin MTV Tarifesine Girişi 100

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

MALUL VE ENGELLİ İSTİSNALARINDA BİNEK OTOMOBİLLER

I. ÖTVK’DA MALUL VE ENGELLİ İSTİSNASI 103

A. Tarihsel Süreç İçinde Yapılan Değişikler 103

B. Engel Derecesine Göre Yararlanabilecek Malul ve Engelliler 107

1. Engel Derecesi %90 ve Üzeri Olan Malul ve Engelliler 108

2. Engel Derecesi %90’ın Altında Olan Malul ve Engelliler 109

C. İstisna Kapsamındaki Araçlar 111

1. Binek Otomobiller 111

2. Diğer Taşıtlar 113

D. İstisnanın Uygulanması 113

E. İstisna Kapsamındaki Araçların Özellikli Durumları 114

1. Yasal Süreye Bağlı Olarak Satılması 114

2. Veraset Yoluyla İntikali 115

3. Ayıplı Mal Olması 116

II. MTVK’DA MALUL VE ENGELLİ İSTİSNASI 116

III. GK’DA MALUL VE ENGELLİ İSTİSNASI 119

A. Yararlanma Şartları 120

B. İstisna Kapsamındaki Araçlar 121

1. Malul ve Engelliler Tarafından Kullanılacak Binek Otomobiller 121

2. Bizzat Malul ve Engelli Tarafından Kullanılmayacak Taşıtlar 122

C. Özellikli Durumlar 123

1. İstisna Kapsamındaki Araçların Satış ve Devri 123

2. Malul ve Engellinin Vefat Etmesi 123

IV. KDVK MALUL VE ENGELLİ İSTİSNASINDA BİNEK OTOMOBİLLER 124

BEŞİNCİ BÖLÜM

BİNEK OTOMOBİLLERE YÖNELİK DÜZENLEMELERİN DEĞERLENDİRİLMESİ

I. HUKUKİ BELİRLİLİK İLKESİ IŞIĞINDA BİNEK OTOMOBİL KAVRAMI 127

A. TGTC GTİP 87.03 Pozisyonu Bakımından 128

B. Tanımlan(a)maması Bakımından 130

II. KISITLAYICI DÜZENLEMELERİN DEĞERLENDİRİLMESİ 132

A. Binek Otomobil Gider Kısıtlamalarından Kaynaklanan Sorunlar 132

1. Kiralama Gideri Kısıtlamasının Hukuki Güvenlik İlkesine Aykırılığı 132

2. Finansal Kiralama Yoluyla Temin Edilenlerin Hariç Tutulması 133

3. Değer Artırıcı ve Ticari Aracın Binek Otomobile Dönüşüm Giderlerinin Belirsizliği 135

B. Gider Kısıtlamalarının Diğer Kısıtlayıcı Düzenlemelere Etkisi 136

1. Kıst Amortisman Uygulamasına Üst Sınır Getirilmesi 136

2. Kiralama ve Cari Giderlere İlişkin KDV’nin Kısıtlanması 138

C. İkinci El Taşıt Ticaretiyle İştigal Eden Mükelleflerdeki Sorunlar 141

1. KDV İndirim Hakkının Verginin Kanuniliği İlkesine Aykırılığı 141

2. Diğer Kısıtlayıcı Düzenlemelerden Hariç Tutulmaması 144

D. Kamu Yararı Bağlamında Kısıtlamaların Değerlendirilmesi 144

III. BİNEK OTOMOBİLLERİN VERGİLENDİRİLMESİNDEKİ SORUNLAR 149

A. ÖTV Tarifesindeki Sorunlar 149

1. Basitlik ve Adalet İlkeleri Açısından Matrah Yapısı 149

2. Ölçülülük İlkesi Açısından ÖTV Oranları 150

B. Adalet İlkesi ve Çevre Vergileri Açısından MTV Tarifesi 154

IV. MALUL VE ENGELLİ İSTİSNALARINDA BİNEK OTOMOBİLLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ 156

A. Malul ve Engelli İstisnalarının Farklı Uygulanma Sorunu 156

B. KDVK Malul ve Engelli İstisnasına İlişkin Bir Öneri 157

SONUÇ 161

YARARLANILAN KAYNAKLAR 167