Türk Vergi Hukukunda Sermaye Azaltımı

İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Önsöz 7
Kısaltmalar 15
Tablolar Listesi 19
Giriş 21
BİRİNCİ BÖLÜM
SERMAYE KAVRAMI, SERMAYE SİSTEMLERİ,
SERMAYE AZALTIMI, NEDENLERİ VE YÖNTEMLERİ
1.1. SERMAYE KAVRAMI 27
1.2. SERMAYE OLARAK KONULABİLECEK DEĞERLER 30
1.3. SERMAYENİN ÖZELLİKLERİ 32
1.3.1. Nakit Olarak İfade Edilmesi 32
1.3.2. Tutarının Belirli Olması 33
1.3.3. Tamamının Taahhüt Edilmesi 33
1.3.4. Eşit Paylara Bölünmesi 34
1.4. SERMAYE SİSTEMLERİ 35
1.4.1. Esas Sermaye Sistemi 35
1.4.2. Kayıtlı Sermaye Sistemi 36
1.5. SERMAYENİN ÖDENMESİ 40
1.6. SERMAYENİN ÖDENMEMESİ VE HUKUKİ SONUÇLARI 42
1.7. SERMAYE AZALTIMI 47
1.7.1. Genel Açıklama 47
1.7.1. Sermaye Azaltımının Nedenleri 49
1.7.1.1. Sermayenin İhtiyaçtan Fazla Olması Dolayısıyla Sermayenin Azaltılması 49
1.7.1.2. TTK’nın 376’ncı Maddesi Kapsamında Sermayenin Azaltılması 50
1.7.1.3. Bilanço Açığının Telafisi İçin Sermayenin Azaltılması 53
1.7.1.4. Ortaklıktan Çıkarma Dolayısıyla Yapılan Sermaye Azaltımı 53
1.7.1.5. Kurucu Ortakların Beyanlarındaki Uyumsuzluktan Dolayı Sermaye Azaltımı 55
1.7.1.6. Anonim Şirketlerin Kendi Paylarını İktisap Etmesi Dolayısıyla Sermaye Azaltımı 56
1.7.1.7. Şirketlerin Kısmi Bölünmesinde Sermaye Azaltımı 59
1.7.1.8. Sermayenin Amortizasyonu (İtfası) 62
1.7.1.9. Vergi Planlaması Amacıyla Sermaye Azaltımı 64
1.7.2. Sermaye Azaltımının Yöntemleri 67
1.7.2.1. Payların Nominal Değerlerinin Düşülmesi Suretiyle Sermaye Azaltımı 68
1.7.2.2. Pay Sayılarının Azaltılması Suretiyle Sermaye Azaltımı 69
1.7.2.3. Payların Bir Kısmının Şirket Tarafından İktisabı 70
1.7.2.4. Kurucu ya da Efektif Azalma 70
1.7.2.5. Açıklayıcı veya Basit Azaltma 71
1.7.2.6. Sermaye Azaltımı ile Eş Zamanlı Sermaye Artırımı 71
1.7.2.7. Kayıtlı Sermaye Sınırı İçerisinde Sermayenin Azaltımı 74
İKİNCİ BÖLÜM
TÜRK TİCARET KANUNU İLE SERMAYE PİYASASI KANUNU HÜKÜMLERİNE GÖRE SERMAYE AZALTIMI PROSEDÜRLERİ VE
AVRUPA BİRLİĞİ UYGULAMASI
2.1. GENEL BİLGİ 77
2.2. SERMAYE ARTIŞI 77
2.3. SERMAYE ARTIŞINDA KULLANILABİLECEK KAYNAKLAR 80
2.3.1. Nakit 80
2.3.2. Gayrimenkul ve Diğer Ayni Sermaye Unsurları 81
2.3.3. Sermaye Avansları 83
2.3.4. Nakit Alacaklar 86
2.3.5. Ticari Alacaklar 88
2.3.6. Genel Kanuni Yedek Akçeler 89
2.3.7. Özel Kanuni Yedek Akçeler 92
2.3.8. İhtiyari Yedek Akçeler 93
2.3.9. Olağanüstü Yedek Akçe 94
2.3.10. Geçmiş Yıl Kârları 95
2.3.11. İstisnalardan Kaynaklı Özel Fonlar 96
2.3.12. Ar–Ge Fonları 98
2.3.13. Yeniden Değerleme Fonu 99
2.3.14. Maliyet Artış Fonu 102
2.3.15. VUK Geçici 31’inci Madde Uygulaması 103
2.3.16. VUK Geçici 32’nci Madde Uygulaması 106
2.3.17. Enflasyon Düzeltmesi Sermaye Olumlu Farkları 108
2.3.18. “Af Kanunları” Çerçevesinde Yapılan Stok Düzeltmelerinden Kaynaklı Karşılıklar 109
2.3.19. Varlık Barışı Uygulamaları ile Beyan Edilen Varlıklar 111
2.4. TÜRK TİCARET KANUNU’NA GÖRE SERMAYE AZALTIMI VE İZLENECEK YÖNTEMLER 113
2.4.1. Genel Açıklama 113
2.4.2. Sermayenin Bir Kısmının Pay Sahiplerine İadesi Amacıyla Sermaye Azaltımı 114
2.4.2.1. Ana Sözleşme Taslağının Hazırlanması 114
2.4.2.2. Uzman Raporu Hazırlanması 115
2.4.2.3. Alacaklılara Çağrı 116
2.4.2.4. Yönetim Kurulu Raporu Hazırlanması 117
2.4.2.5. Genel Kurul Kararı Alınması 118
2.4.2.6. Tescil İçin Sunulacak Evraklar 119
2.4.2.7. Tescil Kararının Uygulaması 120
2.4.3. Bilanço Açığının Kapatılması İçin Sermaye Azaltımı 121
2.4.3.1. Genel Açıklama 121
2.4.3.2. Hesaplama Örneği 122
2.4.3.3. İzlenecek Yöntemler ve Sonuçları 124
2.4.4. Sermayenin Azaltım ile Birlikte Eş Zamanlı Olarak Artırılması 126
2.4.4.1. Genel Açıklama 126
2.4.4.2. İzlenecek Yöntemler ve Sonuçları 129
2.4.5. Kayıtlı Sermaye Sisteminde Sermaye Azaltımı 131
2.4.6. Sermaye Piyasası Kanunu’na Göre Sermaye Azaltımı 132
2.4.6.1. Fon Çıkışı Gerektirmeyen Sermaye Azaltımı 133
2.4.6.2. HAAO Tarafından İktisap Edilen Kendi Paylarının İtfası İçin Yapılacak Sermaye Azaltımı 134
2.4.6.3. Fon Çıkışı Gerektirmeyen Sermaye Azaltımlarında Yapılacak İşlemler 137
2.4.7. Avrupa Birliği Yönergeleri Çerçevesinde Sermaye Azaltımı 138
2.4.7.1. Genel Açıklama 138
2.4.7.2. Sermaye Artırımı ve Asgari Sermaye 139
2.4.7.3. Sermayenin Amortizasyonu 140
2.4.7.4. Payların İtfası Yoluyla Azaltım 140
2.4.7.5. Kendi Paylarını İktisap Halinde Sermaye Azaltımı Yoluyla Payların İtfası 141
2.4.7.6. Alacaklıların Korunması 142
2.4.6.7. Genel Kurul Pay Nisapları 143
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
SERMAYE AZALTIMININ TÜRK VERGİ HUKUKUNDAKİ YERİ,
YURTDIŞI UYGULAMALARI, SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
3.1. GENEL AÇIKLAMA 145
3.2. NAKİT SERMAYE İNDİRİMİNDE SERMAYE AZALTIMI 146
3.2.1. Nakit Sermaye İndirimi 146
3.2.2. Nakit Sermaye İndiriminde Dikkate Alınmayacak Sermaye Artışları 149
3.2.3. İndirim Hesaplaması 150
3.2.4. Sermaye Azaltımı Halinde Nakdi Sermaye İndirimi Uygulaması 151
3.3. KISMİ BÖLÜNMEDE SERMAYE AZALTIMI 154
3.3.1.Genel Açıklama 154
3.3.2. Kısmi Bölünmede Sermaye Azaltımında Vergilendirme 157
3.4. ANONİM ORTAKLIKLARIN KENDİ PAYLARINI İKTİSABI HALİNDE SERMAYE AZALTIMI 164
3.4.1. Genel Açıklama 164
3.4.2. Kendi Paylarını İktisap Eden Anonim Şirketlerde Vergi Güvenlik Müessesesi (Kâr Dağıtım Tevkifatı) 165
3.4.2.1. Payların Elden Çıkartılmaması Durumunda Vergilendirme 171
3.4.2.2. Payların Elden Çıkartılması Durumunda Vergilendirme 172
3.4.2.3. Payların Sermaye Azaltımı ile İtfa Edilmesi Durumunda Vergilendirme 174
3.5. FON ÇIKIŞI GEREKTİRMEYEN SERMAYE AZALTIMINDA VERGİLENDİRME 174
3.6. FON ÇIKIŞI GEREKTİREN SERMAYE AZALTIMINDA VERGİLENDİRME 181
3.6.1. Genel Açıklama 181
3.6.2. Kâr Payı Kavramı 183
3.6.3. Kâr Dağıtımının Vergilendirilmesi 187
3.6.3.1. Tam Mükellef Gerçek Kişilere Dağıtılan Kar Paylarının Vergilendirilmesi 189
3.6.3.2. Dar Mükellef Gerçek Kişilere Dağıtılan Kar Paylarının Vergilendirilmesi 192
3.6.3.3. Tam Mükellef Kurumlara Dağıtılan Kar Paylarının Vergilendirilmesi 193
3.6.3.4. Vergiden Muaf Kurumlara Dağıtılan Kar Paylarının Vergilendirilmesi 195
3.6.3.5. Dar Mükellef Kurumlara Dağıtılan Kar Paylarının Vergilendirilmesi 195
3.6.4. Kâr Payının Vergilendirilmesi 199
3.6.4.1. Tam Mükellef Gerçek Kişilerce Elde Edilen Kar Paylarının Vergilendirilmesi 199
3.6.4.2. Dar Mükellef Gerçek Kişilerce Elde Edilen Kar Paylarının Vergilendirilmesi 201
3.6.4.3. Tam Mükellef Kurumlarca Elde Edilen Kar Paylarının Vergilendirilmesi 202
3.6.4.4. Dar Mükellef Kurumlarca Elde Edilen Kâr Paylarının Vergilendirilmesi 204
3.6.5. Azaltılan Sermayenin Kaynağının Vergilendirmeye Etkisi 206
3.6.5.1. Genel Açıklama 206
3.6.5.2. Nakdi veya Ayni Olarak Konulan Sermayeden Karşılanan Sermaye Azaltımı 208
3.6.5.3. Ortak Alacaklarından Karşılanan Sermaye Azaltımı 211
3.6.5.4. Geçmiş Yıl Karlarından Karşılanan Sermaye Azaltımı 212
3.6.5.5. Yedek Akçelerden Karşılanan Sermaye Azaltımı 215
3.6.5.6. Emisyon Primlerinden Karşılanan Sermaye Azaltımı 217
3.6.5.7. MDV Yeniden Değerleme ve Maliyet Artış Fonlarından Karşılanan Sermaye Azaltımı 219
3.6.5.8. Yeniden Değerleme Fonundan Sermaye Azaltımı 222
3.6.5.8. Taşınmaz ve İştirak Hissesi Satış Kazançları İstisnası Fonundan Karşılanan Sermaye Azaltımı 223
3.6.5.9. Enflasyon Düzeltmesi Sermaye Olumlu Farklarından Karşılanan Sermaye Azaltımı 226
3.6.5.10. VUK Geçici 31’inci Madde Kapsamındaki Fondan Karşılanan Sermaye Azaltımı 228
3.6.5.11. Ar–Ge Fonlarından Karşılanan Sermaye Azaltımı 229
3.6.5.12. Stok Düzeltme Karşılıklarından Karşılanan Sermaye Azaltımı 230
3.6.5.13. Varlık Barışı Fonlarından Karşılanan Sermaye Azaltımı 232
3.6.6. Sermaye Azaltımında Vergilendirme Zamanı 235
3.6.7. Sermaye Azaltımında Damga Vergisi ve Harç Yükümlülüğü 237
3.7. YURTDIŞI UYGULAMALARI 238
3.7.1. İngiltere Örneği 238
3.7.1.1. Sermaye Azaltım Yöntemleri 238
3.7.1.2. Sermaye Azaltımının Vergilendirilmesi 245
3.7.2. Almanya Örneği 250
3.7.2.1. Sermaye Azaltımının Yöntemleri 250
3.7.2.2. Sermaye Azaltımının Vergilendirilmesi 254
3.7.3. Hollanda Örneği 258
3.7.3.1. Sermaye Azaltım Yöntemleri 258
3.7.3.2. Sermaye Azaltımının Vergilendirilmesi 261
3.8. SERMAYE AZALTIMINDA VERGİLENDİRME SORUNLARI 264
3.8.1. Yasallık Sorunu 264
3.8.2. Hukuki Belirlilik ve Öngörülebilirlik Sorunu 275
3.8.3. Azaltılan Sermayenin Unsurları Arasındaki Sıralama Sorunu 278
3.8.4. Sermaye Azaltımında Süre Sorunu 284
3.8.5. Kısmi Bölünmede Halindeki Sermaye Azaltımınında Vergilendirme Sorunu 286
3.8.6. Fon Çıkışı Gerektirmeyen Sermaye Azaltımında TTK ve Vergi Çatışması 295
3.8.7. Zarar İtfası Dolayısıyla Yapılan Sermaye Azaltımında Pay Sahibi Şirketlerin Gider Yazma Sorunu 299
3.8.8. Anonim Ortaklıkların Kendi Paylarını İktisabıyla İlgili Getirilen Vergi Güvenlik Müessesesine Dair Sorunlar 301
3.9. SERMAYE AZALTIMINDA VERGİLENDİRMEYE DAİR ÖNERİLER 310
3.9.1. Sermaye Azaltımının Vergilendirilmesinin Yasal Dayanağa Kavuşturulması 310
3.9.2. Azaltılan Sermaye Unsurlarında Sıralama Kriterinin Yasa ile Belirlenmesi 313
3.9.3. Sermaye Azaltımlarının Vergilendirilmesinde Süre Sınırı Getirilmesi 315
3.9.4. Yasal Zorunluluktan Doğan Sermaye Azaltımlarında Vergilendirme Yapılmaması 317
3.9.5. Zarar İtfası Dolayısıyla Yapılan Sermaye Azaltımında Pay Sahiplerine Gider Kayıt İmkânı Verilmesi 321
3.9.6. Kendi Paylarını İktisap Eden Anonim Ortaklıklar İçin Getirilen Vergi Güvenlik Müessesesinin Revize Edilmesi 325
3.9.7. Sermaye Azaltımında Vergi Yükümlülüğü Doğurulmadan Sermaye Artışlarının Teşvik Edilmesi 329
3.9.8. Nakit Çıkışı Gerektirmeyen Sermaye Azaltımı Durumunda Nakdi Sermaye İndiriminden Yararlanılması 331
SONUÇ 335
EKLER 343
EK:1 (Bakanlık Temsilcisi Atama Dilekçesi) 343
EK:2 (Yönetim Kurulu Karar Örneği) 344
EK:3 (Bakanlık İzin Dilekçe Örneği) 345
EK:4 (Uzman Raporu Örneği) 346
EK:5 (Alacaklılara Çağrı İlan Metni) 351
EK: 6 (Alacaklılara Çağrı Mektup Örneği) 352
EK:7 (Yönetim Kurulu Rapor Örneği) 353
EK:8 (Genel Kurul Toplantı Tutanağı Örneği) 355
EK:9 (Tescil Başvuru Dilekçe Örneği) 357
Kaynakça 359
Kavram Dizini 375