Türk Vergi Hukukunda TARH
Dr. Öğr. Üyesi Alican MERT
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ. 7
İÇİNDEKİLER 9
KISALTMALAR . 15
GİRİŞ . 17
Konunun Önemi ve Çalışmanın Amacı 17
Çalışmanın Planı 20
BİRİNCİ BÖLÜM
VERGİNİN TARHINA İLİŞKİN GENEL AÇIKLAMALAR
Genel Açıklama . 23
Tarhın Tanımlanması . 25
Tarh Kavramı . 25
Vergi Alacağı İlişkisinin Kurulması: Ön Şart Olarak Vergiyi Doğuran
Olay. 25
Verginin Matrahı. 28
Verginin Oranı. 30
Tarh Terimi 31
Tarhın Tarihçesi . 32
Tarhın Hukuki Niteliği 36
Vergi Usul Kanunu Öncesi Tarh 37
Vergi Usul Kanunu Sonrası Tarh . 42
İdari İşlem Türleri Bakımından Tarh . 45
Açıklanan İrade Sayısına Göre Tasnif (Tek Yanlılık-İki Yanlılık) 46
Genel Olarak. 46
Uzlaşma Müessesesi Bakımından Tek Yanlılık 49
(1) Tarhiyat Sonrası Uzlaşma Neticesinde Tarh. 50
(2) Tarhiyat Öncesi Uzlaşma Neticesinde Tarh 52
Açıklanan İradenin Kapsamına Göre Tasnif (Birel İdari İşlem-Düzenleyici
İdari İşlem). 54
Genel Olarak. 54
Birel İşlem Olarak Tarh . 55
(1) Maddi Açıdan Tasnif (Şart İşlem-Sübjektif İşlem) . 55
(2) İçeriklerine Göre Tasnif (Emredici-İnşai-Tespit Edici İşlemler) 56
(3) Muhatapları Üzerindeki Etkilerine Göre Tasnif (Yararlandırıcı-
Yükümlendirici İşlem) 60
10 İçindekiler
(4) Hukuki Etkisine Göre Tasnif (İcrai İşlemler-İcrai Olmayan
İşlemler) . 61
İradenin Açıklanış Usulüne Göre Tasnif . 67
Genel Olarak . 67
Verginin Tarhına Yönelik İrade Açıklama Usulü 69
Aşamalı İdari İşlem Teorileri Bakımından Tarh70
Aşamalı İdari İşlem Teorileri Bakımından Vergilendirme. 71
Zincir İşlem Teorisi ve Vergilendirme 71
Ayrılabilir İşlem Teorisi ve Vergilendirme . 74
Ayrılabilir İşlem Teorisi Bakımından Tarh ve Tahsil Aşamaları İlişkisi 76
Vergi İtiraz ve Temyiz Komisyonları Dönemi Uygulaması . 79
Kanuni Düzenlemelerin Yorumu . 85
Danıştay Kararları 90
(1) Hukuka Uygunluk Karinesi Sebebiyle İncelememe 90
(2) Verginin Kesinleşmiş Olması Sebebiyle İncelememe . 92
(3) “Böyle Bir Borcu Olmadığı İtirazı” Sebebiyle İnceleme 100
Ayrılabilir İşlem Teorisi Bakımından Tarh Aşaması İşlemleri . 107
Genel Olarak . 107
Yoklama Sırasında Yapılan Hazırlık İşlemleri . 110
İnceleme Sırasında Yapılan Hazırlık İşlemleri 115
(1) İşe Başlama. 116
(2) İncelemeye Başlama. 118
(3) Defter ve Belgeleri İsteme Yazısı 120
(4) Defter ve Belgelerin Teslim Tutanağı . 124
(5) İnceleme Tutanakları 124
(6) Vergi İnceleme Raporu. 128
(a) Mükellef Üzerinde Hukuki Etkisi Olmayan Vergi İnceleme
Raporları 128
(b) Mükellef Üzerinde Hukuki Etkisi Olan Vergi İnceleme
Raporları 133
(7) Vergi Tekniği Raporu 137
(8) Takdir Komisyonu Kararları 144
(a) Sübjektif Nitelikteki Takdir Komisyonu Kararları . 144
(b) Objektif Nitelikteki Takdir Komisyonu Kararları 150
Arama Sırasında Yapılan Hazırlık İşlemleri 154
Bilgi Toplama Sırasında Yapılan Hazırlık İşlemleri . 161
İKİNCİ BÖLÜM
VERGİNİN TARHINDA İDARİ İŞLEMİN UNSURLARI
Genel Açıklama165
Sebep Unsuru 168
İçindekiler 11
Genel Olarak 168
Verginin Tarhında Sebep Unsuru 169
Dar Anlamda Vergiyi Doğuran Olay 171
Geniş Anlamda Vergiyi Doğuran Olay. 173
Verginin Tarhında Sebep Unsurunun Kapsamı 174
Ön Şart-Vergiyi Doğuran Olayın Gerçek Mahiyeti 176
Tamamlayıcı Şart-Matrahın Tespit Edilmesi . 178
Verginin Tarhında Sebep Unsurunun Tespiti. 179
Matrahın Vergi Mükellefi Tarafından Beyan Edilmesi Durumunda. 179
Matrahın Vergi İdaresi Tarafından Tespit Edilmesi Durumunda 180
(1) Yoklama . 181
(2) Vergi İncelemesi. 182
(3) Arama 187
(4) Bilgi Toplama . 188
Verginin Tarhında Sebep Unsuru Sakatlıkları ve Yargısal Denetimi 190
Genel Olarak. 190
Matrahın Vergi Mükellefi Tarafından Beyan Edilmesi Durumunda . 191
Matrahın Vergi İdaresi Tarafından Tespit Edilmesi Durumunda 195
Danıştay Kararları . 196
(1) Eksik İnceleme ve Varsayıma Dayalı Tespit Kaynaklı Sakatlıklar 197
(2) İktisadi, Ticari ve Teknik İcaplara Uymayan veya Olayın
Özelliğine Göre Normal ve Mutad Olmayan Bir Durumun İddia
Olunması Kaynaklı Sakatlıklar 200
(3) Vergiyi Doğuran Olayın Tespitinde Sakatlık . 203
Sebep Sakatlığını Gideren Hal: Sebep İkamesi. 204
(1) Genel Olarak 204
(2) Verginin Tarhında Sebep İkamesi 209
(3) “Tadilen Tasdik” Kararlarında Sebep İkamesi 215
(4) Defter, Kayıt ve Belgelerin Mahkemeye İbrazında Sebep
İkamesi. 216
(5) Verginin Tarhında Hukuki Dayanak İkamesi 221
Yetki Unsuru . 224
Genel Olarak 224
Verginin Tarhında Yetki Unsuru 226
Kişi Bakımından Yetki 227
Konu Bakımından Yetki. 230
Yer Bakımından Yetki 232
Zaman Bakımından Yetki 234
(1) Takdir Komisyonuna Sevk Durumunda Zaman Bakımından
Yetki . 236
12 İçindekiler
(2) Vergi İncelemesinde Zaman Bakımından Yetki 238
Verginin Tarhında Yetki Unsuru Sakatlıkları ve Yargısal Denetimi. 242
Genel Olarak . 242
Fonksiyon Gaspı 242
(1) Vergi Yargısının Fonksiyon Gaspı 244
(2) Kanunilik İlkesine Aykırı Vergi Tarhı Durumunda Fonksiyon
Gaspı. 246
Yetki Gaspı 248
Yetki Aşımı. 249
(1) Konu Bakımından Yetkinin Aşımı 250
(2) Yer Bakımından Yetkinin Aşımı. 251
(3) Zaman Bakımından Yetki Aşımı 253
Şekil Unsuru 256
Genel Olarak 256
Verginin Tarhında Şekil Unsuru . 259
Tahakkuk Fişine İlişkin Şekil Kuralları 260
İhbarnameye İlişkin Şekil Kuralları 261
Verginin Tarhında Gerekçe Zorunluluğu 263
Verginin Tarhında Gerekçeye İlişkin Genel Açıklamalar 263
Vergi İnceleme Raporunun Gerekçe Fonksiyonu 265
Vergi Tekniği Raporunun Gerekçe Fonksiyonu . 271
Usul Unsuru.275
Genel Olarak 275
Verginin Tarhında Usul Unsuru 277
Matrahın Beyanı Üzerine Tespitinde Yapılan Tarhta Usul 280
Matrahının Vergi İdaresi Tarafından Tespiti Üzerine Yapılan Tarhta Usul 281
Verginin Tarhında Usul Unsuru Sakatlıkları ve Yargısal Denetimi 281
Yoklamaya İlişkin Usul Sakatlıkları 282
Vergi İncelemesine İlişkin Usul Sakatlıkları . 283
Takdir Komisyonu Kararına İlişkin Usul Sakatlıkları. 286
Aramaya İlişkin Usul Sakatlıkları . 288
Bilgi Toplamaya İlişkin Usul Sakatlıkları 289
Konu Unsuru .290
Genel Olarak 290
Verginin Tarhında Konu Unsuru. 296
Verginin Tarhında Takdir Yetkisi 297
Matrahın Vergi Mükellefi Tarafından Beyan Edilmesi Durumunda. 299
Matrahın Vergi İdaresi Tarafından Tespit Edilmes Durumunda 300
(1) Uzlaşmada Takdir Yetkisi 300
(2) Tahakkuktan Vazgeçmede Takdir Yetkisi . 303
Verginin Tarhında Konu Unsuru Sakatlıkları ve Yargısal Denetimi. 304
İçindekiler 13
Amaç Unsuru. 307
Genel Olarak 307
Verginin Tarhında Amaç Unsuru . 309
Verginin Tarhında Amaç Unsuru Sakatlıkları ve Yargısal Denetimi . 310
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
MATRAH TESPİT YÖNTEMLERİ
Genel Açıklama . 313
Tarh Türleri ile Matrah Tespit Yöntemleri Arasındaki Fark . 316
Matrah Belirleme Yöntemleri ile Matrah Tespit Yöntemleri Arasındaki Fark. 317
Matrahın Beyanname Üzerine Tespiti 322
Genel Olarak 322
Beyannamenin Verilmesi 326
Genel Olarak. 326
Elektronik Ortamda Verilmesi . 327
Matrahın Beyanı ve Vergi Tarhı İlişkisi 331
İdare Eliyle Tarh 332
Mükellef Eliyle Tarh 334
Karşılaştırmalı Hukukta Mükellef Eliyle Tarh Düzenlemeleri 337
Türk Vergi Hukukunda Durum 339
(1) Kanuni Tanımın Yetersizliği 339
(2) Vergi Kanunlarında Mükellef Eliyle Tarh 341
(3) İhtirazi Kayıtla Mükellef Eliyle Tarh 345
Matrahın İkmalen Tespiti. 347
Genel Olarak 347
Matrahın İkmalen Tespiti Nedenleri . 350
Daha Önce Bir Tarhın Yapılmış Olması . 351
Tarh Eden Vergi ile İlgili Matrah/Matrah Farkı Miktarının Tespit Edilmesi. 353
Matrah/Matrah Farkı Miktarının Defter, Kayıt ve Belgeler veya
Kanuni Ölçülere Dayanarak Tespit Edilmiş Olması . 354
(1) Matrah/Matrah Farkı Miktarı Tespitinin Defterlere Dayanması 356
(2) Matrah/Matrah Farkı Miktarı Tespitinin Kayıtlara Dayanması 357
(3) Matrah/Matrah Farkı Miktarı Tespitinin Belgelere Dayanması . 358
(4) Matrah/Matrah Farkı Miktarı Tespitinin Kanuni Ölçülere
Dayanması . 359
Matrahın Re’sen Tespiti. 361
Genel Olarak 361
Matrahın Re’sen ve İkmalen Tespitinin Fark ve Benzerlikleri 364
Matrahın Re’sen Tespiti Nedenleri 367
Vergi Beyannamesinin Kanuni Süresi Geçtiği Halde Verilmemesi 369
(1) Beyannamenin Hiç Verilmemesi 369
(2) Kanuni Süresi Geçtikten Sonra Beyannamenin Verilmesi 372
14 İçindekiler
Vergi Beyannamesi Kanuni veya Ek Süreler İçinde Verilmekle Beraber
Beyannamede Vergi Matrahına İlişkin Bilgilerin Gösterilmemesi. 374
Tutulması Mecburi Olan Defterlerin Hepsi veya Bir Kısmı Tutulmamış
veya Tasdik Ettirilmemiş Olursa veya Vergi İncelenmesi Yapmaya
Yetkili Olanlara Her Hangi Bir Sebeple İbraz Edilmemesi 376
(1) Tutulması Mecburi Olan Defterin Hepsi veya Bir Kısmının
Tutulmaması. 379
(2) Tutulması Mecburi Olan Defterlerin Hepsi veya Bir Kısmının
Tasdik Ettirilmemesi . 382
(3) Tutulması Mecburi Olan Defterlerin Hepsi veya Bir Kısmının
Vergi İncelenmesi Yapmaya Yetkili Olanlara Herhangi Bir
Sebeple İbraz Edilmemesi 385
Defter Kayıtları ve Bunlarla İlgili Vesikalar Vergi Matrahının Doğru
ve Kesin Olarak Tespitine İmkan Vermeyecek Derecede Noksan,
Usulsüz ve Karışık Olması Dolayısıyla İhticaca Salih Bulunmaması . 391
(1) Defter Kayıtları ve Bunlarla İlgili Vesikaların Noksan Olması 393
(2) Defter Kayıtları ve Bunlarla İlgili Vesikaların Usulsüz Olması . 394
(3) Defter Kayıtları ve Bunlarla İlgili Vesikaların Karışık Olması 396
Tutulması Zorunlu Olan Defterlerin veya Verilen Beyannamelerin
Gerçek Durumu Yansıtmadığına Dair Delil Bulunması 397
(1) Tutulması Zorunlu Defter veya Verilen Beyannamelerin Gerçek
Durumu Yansıtmaması . 398
(2) Gerçek Durumu Yansıtmama Haline Dair Delil Bulunması. 400
Yetki Almış Meslek Mensuplarına İmzalattırma Mecburiyeti
Getirilen Beyanname ve Eklerinin İmzalattırılmaması veya Tasdik
Kapsamına Alınan Konularda Yeminli Mali Müşavir Tasdiki
Raporunun Zamanında İbraz Edilmemesi . 403
Matrahın Re’sen Tespitinde Tarh 404
Takdir Komisyonu Kararı ile Tespit Üzerine Tarh 405
Vergi İnceleme Raporu ile Tespit Üzerine Tarh. 406
Matrahın Doğrudan Kanunlarla Tespiti 408
Genel Olarak 408
Doğrudan Kanunlarla Tespit Edilen Matrahların Kullanılabilme Koşulları . 410
Matrahın İkmalen veya Re’sen Tespit Sebeplerinin Bulunmaması. 410
Mükelleflerin Vergi Tarhı İçin Kanunlarda Belirlenen Zamanlarda
Müracaat Etmemeleri . 410
Mükelleflerin Vergi Tarhı İçin Vergi Kanunlarında Getirilen
Mecburiyetleri Yerine Getirmemeleri. 411
Matrahın Doğrudan Kanunlarla Tespitinde Tarh . 411
SONUÇ.413
KAYNAKÇA.425
