Türkiye’de Alternatif Uyuşmazlık Çözümüne Yeni Bir Yol: MED-ARB_{Arabuluculuk-Tahkim}

Arb. Av. Beyza SAYGIN ( LL.M

İÇİNDEKİLER

ÖZET.5

ABSTRACT6

İÇİNDEKİLER.7

TABLOLAR .13

KISALTMALAR15

GİRİŞ.19

BİRİNCİ BÖLÜM

ALTERNATİF UYUŞMAZLIK ÇÖZÜMLERİNDEN

ARABULUCULUK VE TAHKİM

UYUŞMAZLIK ÇÖZÜMÜNDE ALTERNATİF

YOLLAR.23

GENEL OLARAK.23

BAŞLICA ALTERNATİF UYUŞMAZLIK ÇÖZÜM

YOLLARI.28

Müzakere (Doğrudan Görüşme) .28

Arabuluculuk ve Uzlaşma.30

Tahkim34

Tarafsız Ön Değerlendirme Yöntemi36

Vakıaların Saptanması Yöntemi .37

Kısa Yargılama Yöntemi 38

Seri Jüri Yargılaması Yöntemi39

Çevrimiçi Uyuşmazlık Çözümü (ODR)39

ARABULUCULUK VE TAHKİM42

ARABULUCULUK 42

Arabuluculuk Kavramı ve Temel İlkeleri.42

Arabuluculuğun Gelişimi ve Düzenlemeler52

İçindekiler

8

a) Genel.52

b) Türkiye’de Arabuluculuk .55

Arabuluculuğa Elverişli Alanlar.57

Arabuluculuk Türleri 61

a) Zorunlu Arabuluculuk.62

b) İhtiyari Arabuluculuk .69

Arabuluculuk Süreci .69

a) Arabuluculuk Öncesi Aşama 70

(1) Arabuluculuk Sözleşmesi 72

(2) Arabulucu ve Arabulucu Sözleşmesi.73

b) Arabuluculuk Faaliyetinin Yürütülmesi .75

c) Arabuluculuğun Sona Ermesi .77

d) Arabuluculuk Sonrası Aşama .79

Ticari Uyuşmazlıklara İlişkin Arabuluculuk Faaliyeti

Sonunda Yapılan Milletlerarası Sulh Sözleşmeleri

Hakkında Birleşmiş Milletler Sözleşmesi (Singapur

Konvansiyonu)82

TAHKİM .85

Tanımı, Genel Prensipleri ve Avantajları .86

Tahkimin Hukuki Niteliği.88

Tahkim Türleri89

a) Mecburi Tahkim-İhtiyari Tahkim.89

b) Milli Tahkim-Milletlerarası Tahkim.90

c) Ad hoc (Arızi) tahkim ve Kurumsal tahkim .94

Tahkim Yargılaması Süreci ve Hakem Kararı96

a) Genel Olarak (Tahkime Elverişlilik) 96

b) Tahkim Sözleşmesi.98

İçindekiler

9

c) Tahkimde Geçici Hukuki Koruma 101

d) Hakem Seçimi ve Hakem Sözleşmesi.102

e) Tahkimde Yargılama.107

(1) Tahkim Yeri, Usul İlkeleri ve Uygulanacak

Kurallar107

(2) Davanın Açılması ve Tahkim Süresi .108

(3) Dilekçeler ve Deliller.109

(4) Görev Belgesi ve Usuli Zaman Çizelgesi 112

(5) Duruşma.113

f) Hakem Kararı ve Yargılama Giderleri 115

g) Hakem Kararı Verilmesinden Sonra Gündeme

Gelebilecek Durumlar .118

(1) Hakem Kararına Karşı Kanun Yolları ve Hakem

Kararının İcrası118

(2) Hakem Kararlarının Tanıması ve Tenfizi 120

Türkiye’de Tahkime İlişkin Kurumsal Yapılanmada

Tarihsel Süreç .122

İKİNCİ BÖLÜM

ALTERNATİF UYUŞMAZLIK ÇÖZÜM YOLU OLARAK

MED-ARB

ARABULUCULUK VE TAHKİMİN BİRLİKTE

İŞLETİLMESİ131

MED-ARB133

TANIM 133

VARYASYONLAR 136

Aynı Tarafsız Üçüncü Kişi Huzurunda Med-Arb (MedArb Same, Same-Neutral Med-Arb)138

İçindekiler

10

Farklı Tarafsız Üçüncü Kişi Huzurunda Med-Arb

(Med-Arb Diff)139

Farklı Tarafsız Üçüncü Kişi Huzurunda Tavsiye Edici

Med-Arb (Med-Arb Diff-recommendation)141

Takım Halinde Yürütülen Med-Arb (Co-Med-Arb).142

Arabuluculuk-Tahkimden Cayma Hakkı (Med-ArbOpt-Out)143

Bağlayıcı Olmayan Med-Arb (Non-Binding Med-Arb,

Danışman Hakem, Advisory Arbitrator).145

Sebep Gösterilen Med-Arb (Med-Arb Show Cause) 147

Arabuluculuk ve Nihai Teklif Tahkimi (Mediation and

Last Offer Arbitration, MEDALOA)148

Paralel Arabuluculuk (Mediation Window in

Arbitration, Consent Award) 152

Gölge Arabuluculuk (Shadow Mediation)157

III. UYUŞMAZLIĞIN MED-ARB YOLUYLA

ÇÖZÜLECEĞİNİN KARARLAŞTIRILMASI

(ARABULUCULUK-TAHKİM ANLAŞMALARI /

KLOZLARI).158

MED-ARB YOLUNUN OLUMLU YÖNLERİ162

Genel Olarak162

Arabuluculuğa Göre Avantajları168

Tahkime Göre Avantajları .169

MED-ARB YOLUNUN SAKINCALARI.170

Arabulucunun Hakem Olarak Görev Yapması171

Gizlilik ve Belgeler177

Tarafların İstemedikleri Sulhe Zorlanmaları .180

MED-ARBA ÖZGÜ SORUNLARA GETİRİLEN

ÇÖZÜM ÖNERİLERİ 182

İçindekiler

11

VII. MED-ARB DÜNYA UYGULAMALARI VE BİR

ALTERNATİF ÇÖZÜM YOLU OLARAK

DEĞERLENDİRİLMESİ185

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

TÜRKİYE’DE MED-ARB UYGULAMALARI

GİRİŞ.189

TÜRK HUKUKU MEVZUATINDA MED-ARB 190

MED-ARB YOLUNA ELVERİŞLİ

UYUŞMAZLIKLARIN KAPSAMI.191

MED-ARB ANLAŞMASININ GEÇERLİLİĞİNİN

DAYANAĞI.199

AYNI TARAFSIZ ÜÇÜNCÜ KİŞİNİN HEM

ARABULUCU HEM HAKEM OLMASINA İLİŞKİN

DÜZENLEMELER 201

ARABULUCULUK FAALİYETLERİ SIRASINDA

ELDE EDİLEN BİLGİ VE BELGELERİN TAHKİM

AŞAMASINDA KULLANILMASINA DAİR

DÜZENLEMELER 202

III. TÜRKİYE’DEKİ KURUMSAL TAHKİM

UYGULAMALARINDA MED-ARB.204

GİRİŞ.204

İSTANBUL TAHKİM MERKEZİNİN

ARABULUCULUK-TAHKİM KURALLARINA GÖRE

MED-ARB205

İstanbul Tahkim Merkezine Genel Bakış .205

ISTAC ARABULUCULUK-TAHKİM KURALLARI

AMAÇ VE UYGULAMA ALANI208

İstanbul Tahkim Merkezi Uygulamasında Med-Arb

Süreci 211

İçindekiler

12

a) Arabuluculuk-Tahkim Anlaşmasının Yapılma

Zamanı 211

b) Arabuluculuk Sürecinin Sona Ermesi ve Tahkim

Yargılamasının Başlatılması (ISTAC Med-Arb’ta

Arabuluculuk ve Tahkim Süreçleri)216

c) Med-Arb Yolunun Kendine Özgü Yapısına İlişkin

Kurallar .217

(1) Sulh Anlaşmasının Hakem Kararı Olarak Tespit

Edilebilmesi.217

(2) Med-Arb Süreci Başlatılırken veya Arabuluculuk

Aşaması Sırasında Acil Durum Hakemi Talebinde

Bulunulabilmesi 218

(3) Doğrudan Tahkim Davası Açılamaması221

(4) Arabulucunun Hakem Olarak Görev Yapması228

(5) Gizlilik ve Belgelerin Kullanımı .231

Zorunlu Arabuluculuk ve Istac Med-Arb .241

DEĞERLENDİRMELER244

SONUÇ247

KAYNAKÇA 251

TABLOLAR

Tablo 1: Uyuşmazlık Çözümleri Temel Özellikleri.27

Tablo 2: Müzakere Türleri29

Tablo 3: Arabuluculuğun Avantajları45

Tablo 4: Arabuluculuğun Temel İlkeleri .45

Tablo 5: HUAK’a Göre Arabuluculuğa Elverişlilik .59

Tablo 6: Uyuşmazlığın Dava Şartı Arabuluculuğa Tabi

Olduğunun Tespiti66

Tablo 7: Arabuluculuk Süreci.70

Tablo 8: Arabulucunun Hak ve Yükümlülükleri75

Tablo 9: Arabuluculuk Sürecinin Sonuçlanması 78

Tablo 10: HMK ile MTK Arasındaki Farklar.92

Tablo 11: Hakemlerin Seçilmesi .104

Tablo 12: Tahkimin Yer Aldığı Karma ADR Yolları.131

Tablo 13: Med-Arb Modelleri.138

Tablo 14: Med-Arb Yolunun Sakıncaları 171

Tablo 15: Arabuluculuğa ve Tahkime Elverişlilik192

Tablo 16 Med-Arb Anlaşmasının Yapılması ve ISTAC

Arabuluculuk-Tahkim Kurallarının Uygulama Alanı

Bulması215