Türkiye' De Yerel Yönetimlerin Denetimi Ve Yerel Yönetim Ombudsmanı

TÜRKİYE' DE YEREL YÖNETİMLERİN DENETİMİ VE YEREL YÖNETİM OMBUDSMANI



Yrd. Doç. Dr. Feyzullah ÜNAL



- Türkiye' de Yerel Yönetimlerin Denetimi

- Yerel Yönetim Ombudsmanı

- Yerel Yönetim Ombudsmanının Türkiye' de Uygulanabilirliği

ÖNSÖZ            iii

İÇİNDEKİLER                         v

KISALTMALAR           xi

GİRİŞ   1

BİRİNCİ BÖLÜM TÜRKİYE’DE YEREL YÖNETİMLERİN DENETİMİ

1. 1.                  DENETİMİN KAVRAMSAL ÇERÇEVESİ        9

2.8.1        Denetimin Tanımı          10

2.8.2        Denetimin Amaç ve Yararları     11

2.8.3        Denetim Türleri 12

1. 2.                  TÜRKİYE’DE YEREL YÖNETİMLERİN DENETLENME ŞEKİLLERİ  13

2.9.1        Siyasi Denetim  13

1. Parlamentonun Bilgi Edinme ve Denetim Yolları 14

4.3.1.1.1                   Soru     15

4.3.1.1.2                   Genel Görüşme  15

4.3.1.1.3                   Meclis Araştırması         16

4.3.1.1.4                   Meclis Soruşturması       17

4.3.1.1.5                   Gensoru            17

1. Parlamentonun Biçimsel Olmayan Siyasi Denetim Yolları 18
2. Yerel Yönetimlerin Kendi Organlarınca Yapılan Siyasi Denetim. 20

2.9.2        Kamuoyu Denetimi        21

1. Kamuoyu Denetiminin Etkililik Koşulları            22
2. Kamuoyu Denetimini Sağlayan Araçlar   23
3. Baskı Grupları   24
4. Kitle İletişim Araçları    25
5. Yönetimde Açıklık ve Yönetime Katılma 26

2.9.3        Yargı Denetimi  31

1. Yargı Denetiminin Kapsamı ve Sınırı      32
2. Yönetsel Yargı Kuruluşları         34
3. Yönetsel Yargıda Dava Türleri ve Yargılama Usulü          36
4. İptal Davası ve Yargılama Usulü 36
5. Tam Yargı Davası ve Yargılama Usulü    40

2.9.4        Yönetsel Denetim          44

1. Yerel Yönetimlerin Yönetsel Denetiminin Amacı 44
2. Yönetsel Denetim Kapsamındaki Denetim Türleri 45

1. 1.                  Hukuka Uygunluk Denetimi ve Yerindelik Denetimi 46
2. 2.                  Mali Denetim  46
3. 3.                  Performans Denetimi  47

3. Yönetsel Denetim Şekilleri 49

2.8.1        İç Yönetsel Denetim                           50

2.9.1        Hiyerarşik Denetim     50

2.9.2        İç Denetçilerce Yapılan Denetim        52

2.9.3        Bütçe Yoluyla Denetim          54

2.9.4        Faaliyet Raporu Yoluyla Denetim      55

2.9.5        Denetim Komisyonunca Yapılan Denetim                             56

2.8.2        Dış Yönetsel Denetim 56

1. Yönetsel Vesayet Denetimi     57

4.3.1.1.1                   Yönetsel Vesayet Denetimini Yapmaya

Yetkili Kuruluş ve Makamlar  58

4.3.1.1.2                   Yönetsel Vesayet Denetiminin Kullanılma Şekilleri   59

(aa) Yerel Yönetimlerin İşlemleri Üzerinde Yönetsel

Vesayet Denetimi                   59

(aal) Önceden İzin Alma Yöntemi      60

(aa2) Onay Yöntemi   60

(aa3) Yürütmenin Durdurulması ve İptal

Yöntemleri      61

(aa4) Yerine Geçme Yöntemi 62

(aa5) İşlemleri Yönetsel Yargı Denetimine

Gönderme Yöntemi    63

(bb) Yerel Yönetimlerin Eylemleri Üzerinde Yönetsel

Vesayet Denetimi        64

(cc) Yerel Yönetimlerin Organları Üzerinde Yönetsel

Vesayet Denetimi        65

(dd) Yerel Yönetimlerin Personeli Üzerinde Yönetsel Vesayet Denetimi      67

1. İkili Görev Yoluyla Denetim  68
2. Mali Yardımlar Yoluyla Denetim       69
3. Sayıştay Tarafından Yapılan Dış Yönetsel Denetim   71

İKİNCİ BÖLÜM YEREL YÖNETİM OMBUDSMANI

1. OMBUDSMAN KAVRAMI VE TANIMI      73
2. OMBUDSMANIN ORTAYA ÇIKIŞI VE GELİŞİMİ  75
3. GENEL OLARAK OMBUDSMANIN TEMEL ÖZELLİKLERİ         80
4. Bağımsızlık ve Tarafsızlık      81
5. Kolayca Ulaşılabilirlik            83

1. 1.                  Geniş Araştırma, İnceleme ve Denetleme Yetkisi  84

2.8.1        Kararlarının Bağlayıcı Olmaması            85

2.8.2        Ombudsmanın Kişisel Nitelikleri 87

2.9.1        OMBUDSMAN TÜRLERİ         88

1. Genel Amaçlı Ombudsmanlar     88
2. Özel Amaçlı Ombudsmanlar       88
3. Uluslararası ya da Uluslarüstü Seviyede Ombudsmanlar    89
4. İnsan Hakları Ombudsmanları     89
5. Yarı-ombudsmanlık ya da Ombudsman Benzeri Örgütlenmeler     90
6. Özel Sektör Ombudsmanları       90

2.9.2        YEREL YÖNETİM OMBUDSMANI      91

4.3.1.1.1                   Yerel Yönetim Ombudsmanmm Statüsü  91

4.3.1.1.2                   Yerel Yönetim Ombudsmanmm Görev ve Yetkileri          93

1. Yerel Yönetim Ombudsmanmm Görev Konuları ve Görevleri       93
2. Yerel Yönetim Ombudsmanmm Yetki Alanları ve Yetkileri          94

4.3.1.1.3                   Yerel Yönetim Ombudsmanmm İşlevleri 95

1. Koruma İşlevi   96
2. Denetim İşlevi   97
3. Yönetimi İyileştirme İşlevi         98

4.3.1.1.4                   Yerel Yönetim Ombudsmanmm Çalışma Usulü    100

4.3.1.1.5                   Yerel Yönetim Ombudsmanı Kararlarının Niteliği            101

4.3.1.1.6                   Yerel Yönetim Ombudsmanmm Medya ile İlişkileri         102

2.9.3        YEREL YÖNETİM OMBUDSMANI UYGULAMASINDA İNGİLTERE VE DİĞER ÜLKELER   103

1. İngiltere’de Yerel Yönetimlerin Genel Görünümü            104
2. İngiltere’de Yerel Yönetim Ombudsmanmm Ortaya Çıkışı            107
3. Yerel Yönetim Ombudsmanmm Göreve Gelmesi ve

Görevinin Sona Ermesi  109

1. Yerel Yönetim Komisyonları      110
2. Yerel Yönetim Ombudsmanmm Görevleri           111
3. Yerel Yönetim Ombudsmanmm Görev Konusu:

Kötü Yönetim   111

1. Yerel Yönetim Ombudsmanmm Görevi Dışında Kalan Konu

ve İşlemler        115

1. Yerel Yönetim Ombudsmanmm Yetki Alanındaki Kurum ve Kuruluşlar    117
2. Yerel Yönetim Ombudsmanmm Yetkileri            118
3. Yerel Yönetim Ombudsmanmm Çalışma Usulü    119

1. Yerel Yönetim Ombudsmanma Şikayetin Yapılış Şekli ve

Süresi   119

2. Yerel Yönetim Ombudsmanınm Soruşturma Yöntemi       121

î. Yerel Yönetim Ombudsmanınm Soruşturma Raporları ve

Yıllık Raporları                       124

J. Yerel Yönetim Ombudsmanınm Kararlarının Etkililiği       128

K. Yerel Yönetim Ombudsmanınm Yardımcı Personeli ve

Özlük Hakları                         130

L. Yerel Yönetim Ombudsmanı ile Diğer Ombudsmanlar

Arasındaki Müzakereler          131

M. Ombudsmanlık Kurumunu Yerel Düzeyde Uygulayan

Diğer Ülkeler                          131

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM YEREL YÖNETİM OMBUDSMANININ TÜRKİYE’DE UYGULANABİLİRLİĞİ

1. 1.                  TÜRKİYE’DE YEREL YÖNETİM OMBUDSMANINA DUYULAN İHTİYAÇ       135

2.8.1        Yerel Yönetimlerin Denetiminde Ortaya Çıkan Sorunlar       136

2.9.1        Yerel Yönetimlerin Siyasi Denetiminde Ortaya Çıkan Sorunlar. 136

2.9.2        Yerel Yönetimlerin Kamuoyu Denetiminde Ortaya Çıkan Sorunlar  138

2.9.3        Yerel Yönetimlerin Yargı Denetiminde Ortaya Çıkan Sorunlar 139

2.9.4        Yerel Yönetimlerin Yönetsel Denetiminde Ortaya Çıkan Sorunlar                            141

2.8.2        Yerel Yönetimlerin Görev ve Yetkilerinde Meydana Gelen Artış 143

1. 2.                  TÜRKİYE’DE OMBUDSMAN BENZERİ KURUMLAR VE OMBUDSMAN ARAYIŞLARI          146
2. Türkiye’de      Ombudsman Benzeri Kurumlar          146

4.3.1.1.1                   Devlet Denetleme Kurulu       147

4.3.1.1.2                   Türkiye Büyük Millet Meclisi Dilekçe Komisyonu    149

4.3.1.1.3                   Türkiye Büyük Millet Meclisi İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu                                    149

4.3.1.1.4                   Kamu Görevlileri Etik Kurulu 151

1. Türkiye’nin Ombudsman Arayışları   153
2. “Gerekçeli Anayasa Önerisi” ve Ombudsman           153
3. Kalkınma Planlarında Ombudsman    154
4. Araştırma Raporlarında Ombudsman 156
5. Bayburt Valiliği’nin İl Ombudsmanı Önerisi  158
6. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nın Yönetsel Ombudsmanlık Uygulaması         159
7. Kanun Tasarılarında Ombudsman      159

1. 1.                  Kamu Denetçiliği Kurumu      160

2.8.1        Hukuksal Statüsü        161

2.8.2        Yetki ve Görevleri      165

2.8.3        Çalışma Usulü 166

1. 2.                  Kamu Yönetiminin Temel tikeleri ve Yeniden Yapılandırılması Hakkında Kanun ve “Mahalli İdareler

Halk Denetçisi”           168

2.9.1        Hukuksal Statüsü        168

2.9.2        Yetki ve Görevleri      170

2.9.3        Çalışma Usulü 171

1. TÜRKİYE’DE OLUŞTURULACAK BİR YEREL YÖNETİM OMBUDSMANININ SAĞLAYABİLECEĞİ YARARLAR   172

4.3.1.1.1                   Yerel Yönetimlerin Denetiminde Sağlayabileceği Yararlar    173

1. Yerel Yönetimlerin Siyasi Denetiminde Sağlayabileceği Yararlar      173
2. Yerel Yönetimlerin Kamuoyu Denetiminde Sağlayabileceği Yararlar           174
3. Yerel Yönetimlerin Yargı Denetiminde Sağlayabileceği Yararlar       175
4. Yerel Yönetimlerin Yönetsel Denetiminde Sağlayabileceği Yararlar 177

4.3.1.1.2                   Kötü Yönetimin Önlenmesi ve Yönetimin İyileştirilmesinde Sağlayabileceği Yararlar         177

1. TÜRKİYE’DE OLUŞTURULACAK BİR YEREL YÖNETİM OMBUDSMANI İÇİN ÖNERİLER  180
2. Kişisel Özellikleri        180
3. Göreve Getirilmesi, Görev Süresi ve Görevinin Sona Ermesi            181
4. Görev ve Yetkileri      182
5. Çalışma Usulü 184
6. Kararlarının Etkililiği ve Raporları      186
7. Teşkilatı ve Bütçesi     187
8. Ombudsmanlar Arasındaki İlişkiler    187

SONUÇ           189

KAYNAKÇA  194

EK: KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU KANUNU    213