^{Türkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama Standartları}TMS – TFRS – BOBİ – FRS_{(VUK Değerleme Yaklaşımı)}

Prof. Dr. Şeref DEMİR

İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Altıncı Baskıya Önsöz 7
Beşinci Baskıya Önsöz 8
Dördüncü Baskıya Önsöz 9
Üçüncü Baskıya Önsöz 10
İkinci Baskıya Önsöz 11
Birinci Baskıya Önsöz 12
Kısaltmalar 29
Birinci Bölüm
VUK VE TMS/TFRS DEĞERLEME (ÖLÇÜMLEME)
GENEL ESASLAR
1.1. GİRİŞ 31
1.2. VUK, TMS/TFRS DEĞERLEME VE ÖLÇÜMLEME KAVRAMLARI 33
1.3. DEĞERLEMENİN TANIMI VE UNSURLARI 34
1.3.1. Vergi Matrahı 35
1.3.2. İktisadi Kıymetler 35
1.3.3. Takdir ve Tespit 36
1.4. VERGİ USUL KANUNU'NDA DEĞERLEME GÜNÜ 37
1.5. DEĞERLEMEDE ESAS 39
1.6. KAVRAMSAL ÇERÇEVE 40
1.6.1. TMS/TFRS’de Kavramsal Çerçeve 40
1.6.2. BOBİ FRS’de Kavramsal Çerçeve 42
İkinci Bölüm
VUK VE TMS/TFRS DEĞERLEME ÖLÇÜLERİ
2.1. VERGİ USUL KANUNU DEĞERLEME ÖLÇÜLERİ 47
2.1.1. Maliyet Bedeli 47
2.1.1.1. Değer Artırıcı Harcamalar 49
2.1.1.2. Müteferri (Bağlantılı) Giderler 50
2.1.1.3. Maliyet ve Alış Bedeli Arasındaki Farklar 51
2.1.2. Borsa Rayici 52
2.1.2.1. Fiyatlarda Bariz Kararsızlıklar Görülen Hallerde Değerleme 52
2.1.2.2. Borsa Rayici İle Değerlemeye Tabi İktisadi Kıymetler 53
2.1.3. Tasarruf Değeri 55
2.1.3.1. Tasarruf Değeri Sübjektif Bir Değerleme Ölçüsü Değildir 56
2.1.3.2. Tasarruf Değeri ile Değerleme Yapılan Haller 57
2.1.4. Mukayyet Değer 57
2.1.5. İtibari Değer 58
2.1.6. Rayiç Bedel 58
2.1.7. Vergi Değeri 60
2.1.8. Emsal Bedeli ve Emsal Ücreti 60
2.2. TMS/TFRS DEĞERLEME ÖLÇÜLERİ 61
2.2.1. Tarihi Maliyet (Maliyet Bedeli) 63
2.2.2. Cari Maliyet 64
2.2.3. Gerçekleşebilir Değer 65
2.2.4. Bugünkü Değer (Kullanım Değeri) 66
2.2.5. Gerçeğe Uygun Değer 67
2.3. VUK DEĞERLEME ÖLÇÜLERİNİN TFRS DEĞERLEME ÖLÇÜLERİ BAKIMINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ 68
2.3.1. Maliyet Bedeli 68
2.3.2. Borsa Rayici 70
2.3.3. Tasarruf Değeri 71
2.3.4. Mukayyet Değer 72
2.3.5. İtibari Değer 72
2.3.6. Rayiç Bedel 73
2.3.7. Emsal Bedeli 74
2.3.8. Vergi Değeri 77
Üçüncü Bölüm
MADDİ DURAN VARLIKLAR VE MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR DEĞERLEME VE MUHASEBE UYGULAMALARI
3.1. GAYRİMENKULLER 79
3.1.1. Yasal Düzenleme 79
3.1.2. Gayrimenkul Kavramı 80
3.1.2.1. Türk Medeni Kanunu'nda Gayrimenkul Kavramı 80
3.1.2.2. Gelir Vergisi Kanunu'nda Gayrimenkul Kavramı 81
3.1.3. Bütünleyici Parça (Mütemmim Cüzü) 82
3.1.4. Eklenti (Teferruat) 82
3.1.5. Tesisat ve Makineler 83
3.1.6. Gemiler ve Diğer Taşıtlar 84
3.1.7. Gayri Maddi Haklar 85
3.1.8. Gayrimenkullerin İşletmeye Ayni Sermaye Olarak Dahil Edilmesi 86
3.2. GAYRİMENKULLERDE MALİYET BEDELİNE GİREN GİDERLER 88
3.2.1. Yasal Düzenleme 88
3.2.2. Satın Alma Halinde Maliyet Bedeli 89
3.2.2.1. Gümrük Vergileri, Nakliye ve Montaj Giderleri 89
3.2.2.2. Yeni Bina İnşasında Arsa Maliyetleri 92
3.2.3. İhtiyari (İsteğe) Bağlı Giderler 95
3.2.4. Finansman Giderleri 95
3.2.4.1. Döviz Kredisi Kullanılması Halinde Faiz ve Kur Farkları 97
3.2.4.2. Finansman Giderlerine Dair Bazı Yargı Kararları 98
3.3. İNŞA VE İMAL GİDERLERİ 99
3.4. GAYRİMENKULLERDE MALİYET BEDELİNİN ARTMASI 101
3.4.1. Yasal Düzenleme 101
3.4.2. Giderlerin Maliyet Bedeline Dahil Edilme Koşulları 102
3.4.2.1. Yapılan Harcamanın Normal Bakım, Tamir ve Temizleme Gideri Olmaması 102
3.4.2.2. Yapılan Harcamanın Varlıkları Genişletmek veya İktisadi Kıymetini Artırmak Maksadıyla Yapılan Giderlerden Olması 103
3.4.2.3. İktisadi Kıymetin İtfasının Tamamlanmasından Sonra Yapılan ve Faydalı Ömrü Artıran Giderlerden Olmaması 106
3.4.2.4. Gemiler ve Motorlu Kara Nakil Vasıtalarında Maliyet Bedeline Eklenmesi Gereken Giderler 108
3.4.2.5. İktisadi Kıymetin Olağanüstü Değer Kayıpları Nedeniyle Yapılan Giderler 109
3.5. DEMİRBAŞ EŞYALARIN DEĞERLEMESİ 110
3.5.1. Yasal Düzenleme 110
3.5.2. Alet, Edevat, Mefruşat ve Demirbaş Kavramları 110
3.5.3. Demirbaşların Maliyet Bedeli Kapsamında Sayılan Giderler 111
3.5.4. Demirbaşların Maliyet Bedeli Dışında Değerlemeye Tabi Tutulacağı Haller 112
3.6. TMS/TFRS'DE MADDİ DURAN VARLIKLARDA DEĞERLEME 112
3.6.1. Maliyet Bedelinin Unsurları 114
3.6.2. Günlük Bakım Maliyetleri 116
3.6.3. Parçaların Yenilenmesi, Değiştirilmesi, Düzenli Kontrollerde Oluşan Giderler 116
3.6.4. İlk İktisaptan Sonraki Değerlemeler 116
3.6.4.1. Maliyet Modeli 117
3.6.4.2. Yeniden Değerleme Modeli 117
3.6.5. Maddi Duran Varlıklarda Değer Düşüklüğü 119
3.6.6. Muhasebe Uygulamaları 120
3.6.7. Yatırım Amaçlı Gayrimenkuller 142
3.6.7.1. Genel Bilgi 142
3.6.7.2. Değerleme 144
3.6.7.2.1. Başlangıç Değerlemesi 144
3.6.7.2.2. Dönem Sonu Değerlemesi 145
3.6.7.3. Gerçeğe Uygun Değer Yöntemi 146
3.6.7.4. Maliyet Yöntemi 147
3.6.7.5. Yatırım Amaçlı Gayrimenkul Sınıfına Transferi veya Bu Sınıftan Transfer 147
3.6.7.6. Elden Çıkarma 149
3.6.7.7. Muhasebe Uygulamaları 149
3.6.8. Maddi Duran Varlık Grubuyla İlgili Açıklamalar 154
3.6.9. Yatırım Amaçlı Gayrimenkullerle İlgili Açıklamalar 157
3.7. TMS/TFRS'DE MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLARDA DEĞERLEME 161
3.7.1. Maddi Olmayan Duran Varlığın Maliyeti 164
3.7.2. Maddi Olmayan Duran Varlığın İlk İktisabından Sonra Oluşan Harcamalar 169
3.7.3. İşletme İçi Yaratılan Şerefiye 169
3.7.4. Giderlerin Muhasebeleştirilmesi 171
3.7.5. İlk İktisaptan Sonra Ölçme (Değerleme) 172
3.7.6. Maddi Olmayan Duran Varlıklarla İlgili Açıklamalar 175
3.7.7. Muhasebe Uygulamaları 182
3.8. VUK UYARINCA GAYRİMENKULLERİN DEĞERLEMESİNİN TMS BAKIMINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ 187
3.8.1. Kavramsal Farklar 188
3.8.2. Maliyet Bedelinin Unsurlarında Farklar 189
3.8.2.1. Borçlanma Maliyetlerinde Farklar 189
3.8.2.2. İhtiyari Gider Farkları 190
3.8.3. Arsa ve Bina Değerlerinin Ayrıştırılması Farkı 190
3.8.4. Parça Amortisman Farkı 191
3.8.5. Yeniden Değerleme Model Farkı 192
3.9. VUK UYARINCA GAYRİMADDİ HAKLARIN DEĞERLEMESİNİN TMS BAKIMINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ 192
3.9.1. Değerleme Ölçüsü Farkı 194
3.9.2. İlk İktisaptan Sonra Oluşan Harcamalarda Farklar 195
3.9.3. Borçlanma Maliyetleri Farkı 196
3.9.4. Yeniden Değerleme Model Farkı 196
3.10. AMORTİSMANLAR 197
3.10.1. Yasal Düzenlemeler ve Genel Açıklamalar 197
3.10.2. Amortisman Ayırma Koşulları 199
3.10.2.1. Envantere Dahil Olma Koşulu 200
3.10.2.2. İktisadi Kıymetin Faydalı Ömrünün Bir Yıldan Fazla Olması Koşulu 201
3.10.2.3. İktisadi Kıymetin Yıpranmaya, Aşınmaya veya Kıymetten Düşmeye Maruz Bulunması Koşulu 202
3.10.2.4. Gayrimenkuller ve Gayrimenkuller Gibi Değerlenen Kıymetlerden Olma Koşulu 204
3.10.2.5. İktisadi Kıymetin Maliyet Bedelinin Belli Bir Haddin Üstünde Olma Koşulu 204
3.10.3. Amortisman Uygulama Süreleri 205
3.10.4. Amortisman Yöntemleri 210
3.10.4.1. Normal (Doğrusal) Amortisman 210
3.10.4.2. Azalan Bakiyeler Üzerinden Amortisman Usulü 211
3.10.4.3. Kullanıma Göre Amortisman Yöntemi 213
3.10.5. Fevkalade Amortisman 214
3.10.6. Madenlerde Amortisman 216
3.10.7. Özel Maliyet Bedellerinin İtfası 217
3.10.7.1. Genel Bilgi 217
3.10.7.2. THP'de Özel Maliyetler 218
3.10.7.3. Özel Maliyet Bedelinin Oluşmasının Koşulları 220
3.10.7.4. Özel Maliyet Harcamalarının Sözleşmede Koşul Olarak Yer Alması 221
3.10.7.5. Özel Maliyet Bedelinin İtfa Süresi 221
3.10.7.6. Özel Maliyetlerin İtfasının Başlayacağı Yıl 222
3.10.7.7. Kiralayan Açısından Özel Maliyet Bedelinin Tabi Olacağı İşlemler 223
3.10.7.8. Özel Maliyet Tertibatının Kira Süresinin Sonunda Sökülüp Götürülmesi 224
3.10.7.9. Kiracı Tarafında Mevcut Bir Tesisatın Tamamen Yenilenmesi Nedeniyle Yapılan Giderler 224
3.10.7.10. İlişkili Taraflar Arasında Kiralamalarda Özel Maliyetler 224
3.10.7.11. Yap İşlet Devret Modeli ve Tevkifat Uygulaması 225
3.10.8. VUK Uygulamasında Amortismana Tabi Malların Satılması 228
3.10.9. Amortismana Tabi Malların Sigorta Tazminatı 232
3.10.10. Kıst ve Parça Amortisman 233
3.10.11. Değer Artırıcı Harcamalar İçin Örnek Uygulamalar 241
3.10.11.1. Fonksiyon Artıcı Harcamalar İçin Örnek Uygulama 241
3.10.11.2. Faydalı Ömrü Uzatıcı Harcamalar İçin Örnek Uygulama 242
3.10.12. Bina ve Arazide Amortisman 242
3.10.13. Vergi Usul Kanunu'na Göre Maddi Olmayan Duran Varlıkların İtfası 244
3.10.14. TMS ve Vergi Usul Kanunu Açısından Amortisman Uygulama Farklılıkları ve Benzerlikleri 245
3.10.14.1. Amortisman Ayırma Koşulları Açısından Farklılıklar ve Benzerlikler 245
3.10.14.2. Amortismana Tabi Tutarın Saptanmasında Farklılıklar ve Benzerlikler 246
3.10.14.3. Faydalı Ömür Bakımından Farklılıklar ve Benzerlikler 247
3.10.14.4. Amortisman Yöntemleri ve Yöntem Seçimi Açısından Farklılıklar ve Benzerlikler 249
Dördüncü Bölüm
STOKLARIN DEĞERLEMESİ VE MUHASEBE UYGULAMALARI
4.1. GİRİŞ 253
4.1.1. Yasal Düzenlemeler 254
4.1.2. Maliyet Bedeli İle Değerleme 255
4.1.2.1. Satın Alınan Emtiada Maliyet Bedeli 256
4.1.2.2. İmal Edilen Emtiada Maliyet Bedeli 257
4.1.2.2.1. Mamulün Vücuda Getirilmesi İçin Sarf Edilen İptidai ve Hammadde Bedeli 258
4.1.2.2.2. Mamule İsabet Eden İşçilik Bedeli 260
4.1.2.2.3. Genel Üretim Giderlerinden Mamule Düşen Hisse 261
4.1.2.2.4. Genel İdare Giderlerinden Mamule Düşen Hisse 262
4.1.2.2.5. Ambalajlı Olarak Piyasaya Sürülmesi Zorunlu Olan Ürünlerde Ambalaj Malzemesinin Bedeli 263
4.1.2.3. Manipülasyona Tabi Tutulan Mallarda Maliyet Bedeli 264
4.1.4. Emtia Değerlemesinde Finansman Giderleri 265
4.1.5. Emtia Niteliğindeki Altının ve Altın Kredisinin Değerlemesi 268
4.1.6. Stok Değerleme Yöntemleri 270
4.2. EMTİADA DÜŞÜK BEDELLE DEĞERLEME VE KIYMETİ DÜŞEN MALLAR 272
4.2.1. Genel Bilgi 272
4.2.2. Emtiada Düşük Bedelle Değerleme 273
4.2.2.1. Ortalama Fiyat Esası 274
4.2.2.2. Maliyet Bedeli Esası 277
4.2.2.3. Takdir Esası 277
4.2.3. Kıymeti Düşen Mallar 280
4.2.4. İmalat Artıklarının Değerlemesi 281
4.2.5. Zayi Olan Mallar 282
4.2.5.1. Zayi Olan Mallara Ait KDV 285
4.2.5.2. Değer Düşüklüğü Halinde KDV 287
4.2.5.3. Fire Sonucu Meydana Gelen Kayıplar 287
4.2.6. Kıymeti Düşen Mallardan Sayılmayan Haller 288
4.2.6.1. Çalınan Mallar 288
4.2.6.2. Modası Geçen Emtianın Değerlemesi 289
4.2.6.3. Alıcıya Geri Ödemeler ve İade Alınan Mallar 290
4.2.6.4. İmalat Süreci Dışında Oluşan Fireler 291
4.2.7. Zayi Olan Mallara Ait KDV'nin Beyannamede Gösterilme Şekli 292
4.3. TMS VE BOBİ FRS UYARINCA STOKLARIN DEĞERLEMESİ 294
4.3.1. Net Gerçekleşebilir Değer 296
4.3.2. Net Gerçekleşebilir Değer Esasının Uygulanabileceği Durumlar 297
4.3.3. Stokların Maliyeti 298
4.3.3.1. Stokların Satın Alma Maliyeti 299
4.3.3.2. Dönüştürme Maliyetleri 300
4.3.3.2.1. Genel Üretim Maliyetlerinin Dönüştürme Maliyetlerine Dağıtımı 302
4.3.3.2.2. Birlikte Üretilen Ürünler 304
4.3.3.3. Diğer Maliyetler 305
4.3.3.4. Stokların Maliyetine Alınmayan Giderler 306
4.3.3.5. Stokların Borçlanma Maliyetleri 307
4.3.4. Hizmet Sunan İşletmelerde Stok Maliyeti 308
4.3.5. Tarımsal Ürünlerin Maliyeti 309
4.3.6. Maliyetin Ölçümüyle İlgili Teknikler 310
4.3.7. Stok Maliyetlerini Hesaplama Yöntemleri 312
4.3.8. Muhasebe Uygulamaları 314
4.4. VUK UYARINCA EMTİA DEĞERLEMESİNİN TMS BAKIMINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ 333
4.4.1. Genel Açıklamalar 333
4.4.2. Borçlanma Maliyetlerinin Değerlemesinde Farklılıklar 334
4.4.3. Genel Yönetim Giderlerinin Maliyete Yüklenmesinde Farklılık 335
4.4.4. Sabit Genel Üretim Maliyetlerinin Dağıtımında Farklılıklar 335
4.4.5. Stok Değerleme Yöntemleri Arasındaki Farklılıklar 337
4.4.6. Hizmet Maliyetlerinin Stoklanmasında Farklılıklar 338
4.4.7. Stoklarla İlgili Açıklanacak Hususlar 341
4.4.8. Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı Ayrılmasında VUK, TMS/TFRS Uygulama Farklılıkları 342
Beşinci Bölüm
MENKUL KIYMETLERİN DEĞERLEMESİ VE
MUHASEBE UYGULAMALARI
5.1. MENKUL KIYMETLERİN TANIMI VE TÜRLERİ 345
5.1.1 Türk Ticaret Kanunu'nda Yer Alan Düzenlemeler 345
5.1.2. Sermaye Piyasası Mevzuatında Yer Alan Düzenlemeler 347
5.2. VUK UYARINCA MENKUL KIYMETLERİN DEĞERLEMESİ 351
5.3. ALIŞ BEDELİ İLE DEĞERLEMEYE TABİ MENKUL KIYMETLER 352
5.4. VUK'A GÖRE HİSSE SENETLERİNİN DEĞERLEMESİ 353
5.4.1. Hisse Senetlerinin İktisap Tarihi 353
5.4.2. Döviz Cinsinden Borçla Edinilen Hisse Senetleri 354
5.4.3. Yabancı Hisse Senetleri 355
5.4.4. Bedelsiz Alınan İştirak Hisseleri ve Hisse Senetleri 356
5.5. YATIRIM FONU KATILMA BELGELERİNİN DEĞERLEMESİ 357
5.6. VUK'DA EUROBONDLAR, GELİR ORTAKLIĞI SENETLERİ, HİSSE SENEDİNE DÖNÜŞTÜRÜLEBİLİR TAHVİLLERİN DEĞERLEMESİ 358
5.6.1. Eurobondlar 358
5.6.2. Gelir Ortaklığı Senetleri 358
5.6.3. Hisse Senedine Dönüştürülebilir Tahvil 358
5.7. VUK'DA BORSA RAYİCİ VEYA KIST GETİRİ ESASINDA DEĞERLEME 359
5.8. VERGİ MEVZUATI UYARINCA UYGULAMA ÖRNEKLERİ 360
5.9. TMS/TFRS DEĞERLEME 361
5.9.1. Finansal Varlıkların TMS/TFRS Değerlemesi 362
5.9.2. Finansal Varlıkların Değerlemesi 363
5.9.3. Hisse Senetlerinin TMS/TFRS Kapsamında Değerlemesi 365
5.9.3.1. Gerçeğe Uygun Değer Farkı Kar veya Zarara Yansıtılan Finansal Varlıklar 366
5.9.3.2. Satılmaya Hazır Finansal Varlıklar 369
5.9.3.2.1. Gerçeğe Uygun Değeri Tespit Edilebilen Finansal Varlıklar 369
5.9.3.2.2. Maliyet ile değerlemeye tabi finansal varlıklar: 373
5.9.4. Tahvil Senet ve Bonolarının TMS/TFRS Kapsamında Değerlemesi 374
5.9.5. TMS/TFRS İştiraklerdeki Yatırımların Değerlemesi ve Muhasebe Uygulamaları 380
5.9.5.1. Genel bilgi 380
5.9.5.2. İştiraklerdeki Yatırımların Değerlemesi 381
5.9.5.3. İştiraklerdeki Yatırımların İlişkin Muhasebe Uygulamaları 382
5.9.5.3.1. Öz kaynak Yöntemi Örnek Uygulama 382
5.9.5.3.2. Maliyet Yöntemine İlişkin Örnek 385
5.9.6. Türev Ürünlerin Değerlemesi ve Muhasebe Uygulamaları 388
5.9.6.1. Tanımlar 388
5.9.6.1.1. Futures 388
5.9.6.1.2. Forward 390
5.9.6.1.3. Options 390
5.9.6.1.4. Swaps 391
5.9.6.2. Türev Ürünlerin Değerlemesi 395
5.9.6.3. Türev Sözleşmelerin TMS/TFRS Değerleme Düzenlemeleri 396
5.9.6.3.1. Etkin Koruma Oranının Belirlenmesi 398
5.9.6.3.2. Net Pozisyonun Finansal Riskten Korunma İşlemine Konu Edilmesi 399
5.9.6.3.3. Finansal Riskten Korunma İşlemlerine Örnekler 399
5.9.6.3.4. Finansal Riskten Korunma İşleminin Etkinliğinin Değerlendirilmesi 400
5.9.6.5. Türev Ürünlerin Vergi Mevzuatına Göre Değerlemesi 403
5.9.6.5.1. Forward İşlemleri 403
5.9.6.5.2. Swap İşlemleri 404
5.9.6.5.3. Opsiyon Sözleşmeleri 410
5.9.6.5.4. Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası işlemleri 413
5.9.6.5.5. Aracı Kuruluş Varantları 413
5.9.6.6. Muhasebe Uygulamaları 414
Altıncı Bölüm
ALACAKLAR VE BORÇLARIN DEĞERLEMESİ VE
MUHASEBE UYGULAMALARI
6.1. VERGİ USUL KANUNU DEĞERLEME HÜKÜMLERİ 419
6.1.1. Alacaklar 419
6.1.2. Borçlar 419
6.1.3. Yabancı Para ile Olan Alacaklar ve Borçlar 420
6.1.4. Çıkarılmış Tahviller 420
6.1.5. Değersiz Alacaklar 420
6.1.6. Şüpheli Alacaklar 420
6.1.7. Vazgeçilen Alacaklar 421
6.2. TMS/TFRS'YE GÖRE ALACAKLARIN VE BORÇLARIN DEĞERLEMESİ 421
6.2.1. Sınıflandırma 421
6.2.2. Finansal Varlıkların Sınıflandırılması ve Değerlemesi 423
6.2.3. Finansal Borçların Sınıflandırılması ve Değerlemesi 423
6.2.4. Etkin Faiz Yöntemi 424
6.2.5. "TFRS 9 Finansal Araçlar" Standardı 424
6.3. VUK'A GÖRE REESKONT UYGULAMASI 426
6.3.1. Genel Açıklamalar 426
6.3.2. Reeskont İşlemlerinde Yasal Düzenlemeler ve Şartlar 428
6.3.2.1. Yasal Düzenlemeler 428
6.3.2.2. Reeskont Uygulamasının Şartları 429
6.3.3. Reeskont İşlemlerinde Özellikli Hususlar 431
6.3.3.1. Alacak Senetlerinin Reeskonta Tabi Tutulması VUK'a Göre İhtiyaridir 431
6.3.3.2. Vadeli Çekler İçin Reeskont Hesaplanmaz 432
6.3.3.3. Teminata Verilmiş Senetler İçin Reeskont Uygulaması 434
6.3.3.4. Tahsile Verilmiş Senetler Reeskont Konusu Yapılabilir 435
6.3.3.5. Hatır Senetleri İçin Reeskont Hesaplanmaz 435
6.3.3.6. Senet Tutarlarının KDV Kısmı İçin Reeskont Hesaplanmaz 436
6.3.3.7. Avans Niteliğinde Alacaklar İçin Reeskont Hesaplanmaz 436
6.3.3.8. Vadeli Satış Kampanyalarında Belge Düzenlenmeksizin Senede Bağlanan Alacaklara Reeskont Ayrılmaz 437
6.3.3.9. Finansal Kiralama Kapsamında Alacak ve Borçlar İçin Reeskont Hesaplanmaz 438
6.3.3.10. Faktoring Şirketlerine Devredilen Senede Bağlı Alacaklar İçin Faktoring Şirketi Reeskont Ayırır 438
6.3.3.11. Müflisten Olan Alacaklar Reeskonta Tabi Tutulmaz 438
6.3.3.12. Yıllara Sari İnşaat ve Onarma İşleriyle İlgili Alacak Senetleri İçin Reeskont 438
6.3.3.13. Şüpheli Alacaklar İçin Reeskont Hesaplanmaz 439
6.3.3.14. Senetli Alacak ya da Borca Faiz Yürütülmesi Halinde Reeskont Uygulaması 439
6.3.3.15. Senette Faiz Nispeti Açıklanmamışsa T.C. Merkez Bankası Kısa Vadeli Avans Oranı Esas Alınır 440
6.3.3.16. Yabancı Para Cinsinden Alacaklar ve Borçlar İçin LIBOR Esas Alınır 441
6.3.3.17. Reeskont Geçici Vergi İçin Hesaplanabilir 442
6.3.4. VUK'a göre Reeskont Hesaplama ve Muhasebe Kayıtları 443
6.4. VUK'A GÖRE DEĞERSİZ ALACAKLAR 449
6.4.1. Değersiz Alacaklar ve Şüpheli Alacaklar Arasındaki Farklılıklar 450
6.4.1.1. Tahsil Kabiliyetine Bağlı Olarak Sınıflandırma Farklılığı 450
6.4.1.2. Giderleştirmede Yöntem Farkı 451
6.4.1.3. Ticari Kazancın Oluşumunda Hâsılat Kayıtlarına İntikal Şartı Farklılığı 452
6.4.1.4. Tutulan Defterin Türüne Göre Oluşan Farklılık 453
6.4.1.5. Belgelendirme Özellikleri Bakımından Farklılık 454
6.4.2. Özellikli Hususlar 456
6.4.2.1. Aciz Vesikasına Bağlanan Alacaklar 456
6.4.2.2. Konkordato Sonucu Tahsilinden Vazgeçilen Alacaklar 457
6.4.2.3. Değersiz Alacakların Gider Yazılacağı Dönem 461
6.4.2.4. Sonradan Tahsil Edilen Değersiz Alacaklar 462
6.4.2.5. Karşılık Ayrılmış Bir Alacağın Değersiz Hale Gelmesi 462
6.4.3. Değersiz Alacakların Muhasebe İşlemleri 462
6.5. ŞÜPHELİ ALACAKLAR 465
6.5.1. Tekdüzen Hesap Çerçevesine Göre Şüpheli Alacaklar 466
6.5.2. TMS/TFRS Yönünden Alacaklar İçin Karşılık Ayırma Şartları 468
6.5.3. TMS/TFRS Yönünden Karşılık Tutarının Tespiti 469
6.5.4. Şüpheli Alacak Karşılığı Hesaplama Yöntemleri 471
6.5.4.1. Fiili Tespite Dayalı Karşılık Ayırma Yöntemi 471
6.5.4.2. Tahmine Dayalı (Götürü) Karşılık Ayırma Yöntemi 475
6.5.4.2.1. Satışların Yüzdesi (Gelir Tablosu) Yaklaşımı 476
6.5.4.2.2. Alacakların Yüzdesi (Bilânço) Yaklaşımı 478
6.5.4.2.2.1. Klasik Bilanço Yaklaşımı 478
6.5.4.2.2.2. Yaşlandırma Tablosu Yaklaşımı 479
6.5.5. Vergi Mevzuatında Şüpheli Alacaklar 481
6.5.5.1. Alacağın Ticari Kazancın Elde Edilmesi ve İdame Ettirilmesi İle İlgili Olması Şartı 482
6.5.5.2. Alacağın Dava veya İcra Safhasında Olması Şartı 483
6.5.5.3. Dava ve İcra Takibine Değmeyecek Derecede Küçük Alacaklar 484
6.5.5.4. Bilânço Esasına Göre Defter Tutma Şartı 485
6.5.5.5. Alacağın Teminata Bağlanmamış Olması Şartı 486
6.5.5.5.1. Alacağın Teminatlı Sayıldığı Durumlar 486
6.5.5.5.2. Haciz Yoluyla Teminata Bağlanan Alacaklar 487
6.5.5.5.3. Teminatın Ortadan Kalkması veya Değerini Yitirmesi 488
6.5.5.6. Tasarruf Değerine Göre Karşılık Ayrılması Şartı 488
6.5.5.6.1. Tasarruf Değerine Göre Karşılık Ayrılması 488
6.5.5.6.2. Tasarruf Değerine Göre Karşılık Ayrılmasına Dair Görüşler 493
6.5.6. Özellikli Hususlar 494
6.5.6.1. Karşılık Ayrılması Gereken Dönem 494
6.5.6.2. Borcun Yeniden Yapılandırılması Halinde Karşılık Ayrılması 496
6.5.6.3. Kamu Kurumlardan Olan Alacaklar 497
6.5.6.4. İflas ve Konkordato Halinde Karşılık Ayırma 498
6.5.6.5. Dövize Bağlı Alacaklarda Karşılık Ayırma 499
6.5.6.6. Yurt Dışından Olan Alacaklarda Karşılık Ayrılması 501
6.5.6.7. Şahıs Şirketlerinden Olan Alacaklarda Karşılık Ayrılması 501
6.5.6.8. KDV İçin Karşılık Ayrılması 502
6.5.6.9. Avanslar İçin Karşılık Ayrılması 503
6.5.6.10. İlişkili Taraflardan Alacaklarda Karşılık Ayrılması 505
6.5.6.11. Karşılık Ayrılan Alacaklara Dair Mahkeme Dava Dosyalarının İncelenmesi 506
6.6. VUK'DA VAZGEÇİLEN ALACAKLAR 506
6.6.1. Vazgeçilen Alacakların Özellikleri 507
6.6.1.1. Vazgeçilen Alacaklar Borçluya Dair Düzenlemeleri İçermektedir 507
6.6.1.2. Vazgeçilen Alacaklarda Vergi Erteleme Avantajı Bilanço Esasına Göre Defter Tutan Mükelleflere Tanınmıştır 507
6.6.1.3. Konkordato Halinde Vazgeçilen Alacak, Alacaklı Bakımından Değersiz Alacak Mahiyetindedir 508
6.6.1.4. Sulh Yoluyla Vazgeçilen Alacaklar Kanaat Verici Bir Vesika İle Tevsik Edilmelidir 508
6.6.1.5. Yurtdışından Tahsil Edilemeyen Alacaklar Götürü Gider Kapsamında Değerlendirilemez 509
6.6.1.6. Vazgeçilen Alacaklar Geçmiş Yıl Zararlarıyla veya Diğer Karlardan Mahsup Edilemez 510
6.6.2. Vazgeçilen Alacakların Muhasebeleştirilmesi 511
6.6.3. Üç Yıllık Sürenin Hesaplanması 513
6.7. ALACAKLARDA KUR DEĞERLEMESİ 514
6.8. VUK VE TMS/TFRS'DE ALACAK VE BORÇ HESAPLARI 516
6.9. ALINAN VE VERİLEN ÇEKLERİN VUK VE TMS/TFRS DEĞERLEMESİ 519
6.9.1. Genel Açıklamalar 519
6.9.2. VUK Uyarınca Çeklerin Değerlemesi 520
6.9.3. TMS/TFRS Uyarınca Çeklerin Değerlemesi 520
6.9.4. Yabancı Paraya Dayalı Vadeli Çeklerin TMS/TFRS Değerlemesi 521
6.9.5. Çeklerde Reeskont 522
6.9.5.1. VUK 64 No.lu Sirküler Öncesi Uygulama 522
6.9.5.2. VUK 64 No.lu Sirküler Sonrası Uygulama 523
6.10. BANKA HESAPLARININ DEĞERLEMESİ 528
6.10.1. VUK'a Göre Banka Hesaplarının Değerlemesi 528
6.10.1.1. Repo İşlemlerinin Değerlemesi 529
6.10.1.2. Tevkif Edilen Vergilerin Mahsubu 530
6.10.2. TMS/TFRS'ye Göre Bankalar Hesabının Değerlemesi 530
6.10.3. VUK ve TMS/TFRS Örnek Uygulama 532
6.11. ALACAKLAR VE BORÇLARIN DEĞERLEMESİ 534
6.11.1. Genel Açıklamalar 534
6.11.2. Senetsiz Alacaklar Uygulama Örneği 536
6.11.3. Banka Kredilerinin Değerlemesi ve Uygulamalar 537
6.11.3.1. Banka Kredilerinin VUK ve TMS/TFRS İçin Uygulama Örneği 537
6.13. ÇIKARILMIŞ TAHVİLLERİN DEĞERLEMESİ 543
6.13.1. Genel Açıklamalar 543
6.13.2. Tekdüzen Hesap Planında Çıkarılmış Tahviller, Bonolar ve Senetler 544
6.13.3. Çıkarılmış Tahvillerin VUK Değerlemesi 545
6.13.4. VUK'a Göre İtibari Değerle Değerleme Mecburiyeti 547
6.13.5. Değerlemeye İlişkin Çeşitli Yaklaşımlar 548
6.13.6. Tevkifat Uygulaması 550
6.13.7. Çıkarılmış Tahvillerin Değerlemesi ve Muhasebe Kayıtları 550
Yedinci Bölüm
KASA MEVCUTLARININ DEĞERLEMESİ VE
MUHASEBE UYGULAMALARI
7.1. GİRİŞ 557
7.2. KASANIN ENVANTERİ VE DEĞERLEMESİ 557
7.2.1. Türk Lirası Kasa Mevcutlarının Değerlemesi 558
7.2.2. Yabancı Paraların Kur Değerlemesi 558
7.2.2.1. VUK'a Göre Kur Değerlemesi 558
7.2.2.3. TMS/TFRS'ye Göre Kur Değerlemesi 560
7.2.2.4. Yabancı Paraların Değerlemesinde Kesin Mizanın Çıkarılması 561
7.2.2.5. Geçici Verginin Hesaplanmasında Kur Değerlemesi 562
7.2.3. Sayım ve Tesellüm Noksanlıkları 563
7.2.3.1. Kasa Noksanı 563
7.2.3.1.1. Kasa Noksanlığının Nedenleri 563
7.2.3.1.2. Sayım Noksanlıklarında Cezalı Vergi Tarhiyatına Konu Olabilecek Hususlar 564
7.2.3.1.3. Kasadan Sorumlu Personelin Zimmetine Para Geçirmesi 565
7.2.3.1.4. Kasa Noksanlığının Hırsızlık Dolayısıyla Meydana Gelmesi 566
7.2.3.1.5. Kasa Noksanlıklarına Dair Örnekler ve Muhasebe Kayıtları 566
7.2.3.2. Kasa Fazlası 568
7.2.3.2.1. Kasa Fazlalığının Nedenleri 568
7.2.3.2.2. Sayım Fazlalıklarında Cezalı Vergi Tarhiyatına Konu Olabilecek Hususlar 569
7.2.3.2.3. Kasa Fazlalıklarına Dair Örnekler ve Muhasebe Kayıtları 569
7.2.3.3. Kasa Hesabının Alacak Bakiyesi Vermesi 570
Sekizinci Bölüm
FİNANSAL KİRALAMALAR DEĞERLEME VE
MUHASEBE UYGULAMALARI
8.1. VERGİ MEVZUATINDA YER ALAN DÜZENLEMELER 573
8.1.1. Vergi Usul Kanunu'nda Yapılan Düzenlemeler 573
8.1.2. Vergi Mevzuatında Finansal Kiralamalara İlişkin Tanımlar 575
8.1.3. Vergi Mevzuatında Finansal Kiralamalara İlişkin Değerleme ve Amortisman Uygulamaları 578
8.2. TFRS 16 KİRALAMA İŞLEMLERİ STANDARDI KAPSAMINDA KİRALAMALAR 580
8.2.1. Tanımlar 580
8.2.2. Finansal Kiralamaların Kiracının Finansal Tablolarında Gösterilmesi 585
8.2.2.1. İlk Muhasebeleştirme 585
8.2.2.2. Sonraki Ölçümler 586
8.2.3. Finansal Kiralamaların Kiraya Verenin Finansal Tablolarında Gösterilmesi 588
8.2.3.1. İlk Muhasebeleştirme 588
8.2.3.2. Sonraki Ölçümler 588
8.3. FİNANSAL KİRALAMA ÖRNEK MUHASEBE UYGULAMASI 588
8.4. TMS VE VUK FARKLILIKLARI 600
8.4.1. Gerçeğe Uygun Değer ve Rayiç Bedel Farkı 600
8.4.2. Başlangıç Maliyetlerinin Tabi Olduğu İşlem Farkı 600
8.4.3. Faydalı Ömür Farkı 601
8.4.4. Arsa ve Bina Değerlerinin Ayrıştırılması Farkı 601
8.4.5. Satış ve Kiralama İşlemleri 601
8.4.6. Maliyet Bedeli Unsurları Bakımından Farklar 602
EKLER
EK 1: Yürürlükteki TMS/TFRS Setinin Listesi 605
EK 2: Büyük ve Orta Büyüklükteki İşletmeler İçin Türkiye Finansal Raporlama Standardı Ölçümleme (Değerleme) Hükümleri 608
EK 3: Vergi Usul Kanunu Değerleme Hükümleri 674
EK 4: TMS/TFRS Uyumlu Hesap Planı 689
EK 5: Finansal Tablolarda Asgari Olarak Yer Alması Gereken Diğer Kalemler 722
EK 6: Vergi Mizanından Bobi FRS’ye Dönüşüm Kayıtlarının Yapılması ve Finansal Tablolar Çıkarılmasına Dair Bütünsel Bir Uygulama 743
EK 7: TFRS Kar/Zararından Vergi Matrahına Ulaşma Yöntemi 767
Kaynakça 787
Kitaplar 787
Makaleler 789
Kanunlar, Genel Tebliğler, Sirküler 792
Yargı Kararları 793
Özelgeler 794
Muhasebe ve Finansal Raporlama Standartları 795
Raporlar, Tezler, Komisyon Kararları 796
Web Siteleri 796
Kavram Dizini 797