Türkiye'de Aile Hekimliği Kurumu

İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ 5
ÖZET 7
İÇİNDEKİLER 9
KISALTMALAR 17
BİRİNCİ BÖLÜM TEMEL KAVRAMLAR
1. STATÜ KAVRAMININ ANLAMI VE TANIMI 25
2. BİR KAMU HİZMETİ TÜRÜ OLARAK SAĞLIK HİZMETLERİ 26
2.1. Kişilik Hakları, Yaşama Hakkı Ve Vücut Bütünlüğünü Koruma Hakkı 26
2.2. Sağlık Hakkı Kavramı 27
2.3. Kamu Hizmeti Kavramı 30
2.4. Sağlık Hizmeti Kavramı 33
3. SAĞLIK SİSTEMLERİ 35
3.1. Beveridge Modeli (Ulusal Sağlık Hizmetleri) 36
3.2. Bismark Modeli (Refah Yönetimli Tip) 37
3.3. Samashko Modeli (Sosyalist Tip) 39
3.4. Özel Sigorta Ağırlıklı Sistem (Serbest Piyasa Tip) 39
3.5. Karma Model 40
İKİNCİ BÖLÜM
TÜRKİYE’DE SAĞLIK HİZMETLERİ TEŞKİLATLANMASI VE SAĞLIKTA DÖNÜŞÜM PROGRAMI
1. TÜRKİYE’DE SAĞLIK HİZMETLERİ TEŞKİLATLANMASI 41
1.1. Sağlık Bakanlığı 41
1.2. Sağlık Bakanlığı Merkez Teşkilatı 42
1.3. Sağlık Bakanlığı Taşra Teşkilatı 43
1.3.1. İl Sağlık müdürlükleri 43
1.3.2. İlçe Sağlık Müdürlükleri 43
2. SAĞLIKTA DÖNÜŞÜM PROGRAMI 44
2.1. Tarihsel Süreç 44
2.2. SDP’nin Amacı ve Gerekçeleri 47
2.3. SDP Öncesi Türk Sağlık Sektörünün Sorunları ve Özellikleri 48
2.4. SDP’de Hedefler ve Temel Reform Alanları 48

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
AİLE HEKİMLİĞİNİN TARİHİ GELİŞİM SÜRECİ VE TÜRKİYE’DE UYGULAMASI
1. AİLE HEKİMLİĞİ KAVRAMI 51
2. DÜNYADA AİLE HEKİMLİĞİ UYGULAMA ÖRNEKLERİ 53
3. TÜRKİYE'DE AİLE HEKİMLİĞİ UYGULAMASI SÜRECİ 64
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
AİLE HEKİMLİĞİ MEVZUATI ÇALIŞANLARI VE HUKUKİ KONUMLARI
1. AİLE HEKİMLİĞİ MEVZUATI 67
1.1. Aile Hekimliği Kanunu ile Kanunun Uygulaması İçin Çıkarılan Temel Mevzuat 67
1.1.1. 5258 Sayılı Aile Hekimliği Kanunu 67
1.1.2. Aile Hekimliği Uygulama Yönetmeliği (AHUY) 70
1.1.3. Aile Hekimliği Ödeme ve Sözleşme Yönetmeliği (AÖSY) 73
1.1.4. Toplum Sağlığı ve Bağlı Birimler Yönetmeliği (TSMBBY) 77
1.2. Aile Hekimlerini İlgilendiren Diğer Mevzuat 78
1.2.1. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu (DMK) 78
1.2.2. 3896 Sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında
Kanun 80
1.2.3. 3628 Sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet ve Yolsuzluklarla
Mücadele Kanunu 80
1.2.4. 4982 Sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu 81
1.2.5. 4857 Sayılı İş Kanunu 81
1.2.6. Kamu Zararlarının Tahsiline İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik 81
1.2.7. Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşları Tarafından Evde Sağlık Hizmetlerinin Sunulmasına Dair Yönetmelik 81
1.2.8. Mezarlık Yerlerinin İnşası ile Cenaze Nakil ve Defin İşlemleri Hakkında
Yönetmelik 81
1.2.9. Diğer Mevzuat 83
2. AİLE HEKİMLİĞİ ÇALIŞANLARI VE HUKUKİ KONUMLARI 85
2.1. Kamu Yönetiminde Çalışanların Tanımı 85
2.1.1. Kamu Görevlileri 86
2.1.1.1. Dar Anlamda Kamu Görevlileri 90
2.1.1.2. Geniş Anlamda Kamu Görevlileri 91
2.1.1.2.1. Hizmete Alınmaları Yönünden Kamu Görevlileri 92
2.1.1.2.2. Ücret Yönünden Kamu Görevlileri 92
2.1.1.2.3. Hizmet Süreleri Yönünden Kamu Görevlileri 92
2.1.1.2.4. Uygulanan Hukuk Yönünden Kamu Görevlileri 93

2.1.2. Kamu Görevliliğinin Türleri 93
2.1.2.1. 1982 Anayasasına Göre Memurlar Ve Diğer Kamu Görevlileri 93
2.1.2.1.1. Memurlar 94
2.1.2.1.2. Diğer Kamu Görevlileri 94
2.1.2.2. 657 Sayılı DMK ‘na Göre Kamu Görevlileri 95
2.1.2.2.1. Memurlar 95
2.1.2.2.2. Sözleşmeli Personel 96
2.2.2.2.3. İşçiler 97
2.2.2.2.4. Geçici personel 97
2.1.2.3. TCK ‘na Göre Kamu Görevlileri 97
2.1.2.4. Memurlar ve Diğer Kamu Görevlileri Arasındaki Ayrım 97
2.2. Aile Hekimliği Çalışanları 99
2.2.1. Aile Hekimleri 99
2.2.2. Aile Sağlığı Çalışanı 100
2.2.3. Aile Sağlığı Merkezinin Diğer Çalışanları; 100
2.2.4. Geçici Aile Hekimi 100
2.2.5. Geçici Aile Sağlığı Çalışanı 100
2.3. Aile Hekimliği Statüsü İle İlgili Görüşler 101
2.4. Aile Hekimliği Çalışanlarının Statülerinin İncelenmesi 109
2.4.1. Anayasa Hukuku Yönünden Aile Hekimleri ve Çalışanlarının Statüsü 109
2.4.2. İdare Hukuku Yönünden Aile Hekimlerinin ve Çalışanların Statüsü 111
2.4.2.1. Kamu Çalışanları Hakkında Yapılan Sınıflamalara Göre Aile
Hekimlerinin ve Çalışanların Statüsü. 111
2.4.2.1.1. İstihdam Yönünden Kamu Çalışanları 111
2.4.2.1.2. Hizmete Alınma Şekline Göre Kamu Görevlileri 112
2.4.2.1.3. Ücretlerine Göre Kamu Görevlileri 112
2.4.2.1.4. Hizmet Sürelerine Göre Kamu Görevlileri 112
2.4.2.1.5. Uygulanacak Hukuk Kurallarına Göre Kamu
Görevlileri 112
2.4.2.1.6. Hizmetin 1. (Asıl) Eleman ya da Yardımcı Eleman
Olması Açısından Kamu Görevlileri 114
2.4.2.2. Kanun ve Yönetmeliklere Göre Aile Hekimleri ve Çalışanlarının
Statüsü 116
2.4.2.2.1. 657 Sayılı Devlet Memurları Kanununa Göre 116
2.4.2.2.2. Aile Hekimliği Kanununa Göre 118
2.4.3. Yargı Kararları Yönünden Aile Hekimleri ve Çalışanlarının Statüsü 119
2.4.4. Ceza Hukuku Yönünden Aile Hekimleri Ve Çalışanlarının Statüsü 122
2.4.5. Yabancı Hekimlerin Aile Hekimi Olarak Görevlendirilmesi Uygulamasının
Statü Yönünden İncelenmesi 123

BEŞİNCİ BÖLÜM
AİLE HEKİMLERİNİN HAKLARI, YÜKÜMLÜLÜKLERİ VE SORUMLULUKLARI
1. AİLE HEKİMLERİNİN HAKLARI 125
1.1. Tıbbi Ölçülere Göre Hizmet Sunma Hakkı 125
1.2. Baskı ve Şiddet Altında Kalmadan Hizmet Sunma Hakkı 126
1.3. Çalışma Koşullarına İlişkin Hakları 126
1.4. Mesleğini Serbestçe İcra Edebilme, İyileşme (Şifa) Garantisi Vermeme,
Konsültasyon-Danışma, Toplumu ve Hastalarını Eğitme Hakkı 127
1.5. Hastayı Reddetme Hakkı 129
1.6. Özlük Hakları 131
1.7. Demokratik Haklar 132
1.8. Tıp Bilimine Aykırı İstemleri Geri Çevirme Hakkı 132
1.9. Hastaya Yeterli Zaman Ayırma Hakkı 133
1.10. Sır Saklama ve Tanıklıktan Kaçınma Hakkı 134
1.11. Bilgi Alma Hakkı 134
1.12. Yeterli Ücret Alma, Nitelikli Eğitim Görme Ve Kendini Yenileme Hakkı 134
1.13. Cezalandırma Eylemlerinde Bulunmama Hakkı 135
2. YÜKÜMLÜLÜK VE SORUMLULUK KAVRAMLARI 136
3. AİLE HEKİMLERİNİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ 138
3.1. Aile Hekimlerinin Hizmet Alan Kişilerle İlgili Yükümlülükleri 139
3.1.1. Adalet ve Hakkaniyete Uygun Olarak Hizmet Verme Yükümlülüğü 139
3.1.2. Bilgilendirme (Aydınlatma) Yükümlülüğü 139
3.1.3. Kişisel Edim Yükümlülüğü 142
3.1.4. Tıp Biliminin Gerektirdiği Tababet Uygulamalarını Yapma Yükümlülüğü 144
3.1.4.1. Anamnez Yükümlülüğü 144
3.1.4.2. Fizik Muayene Yükümlülüğü 145
3.1.4.3. Konsültasyon (Danışma) Yükümlülüğü 146
3.1.4.4. Tetkik Yaptırma Yükümlülüğü 147
3.1.4.5. Teşhis Yükümlülüğü 148
3.1.4.6. Tedavi Yöntemini Seçme ve Uygulama Yükümlülüğü 149
3.1.4.7. Reçete Yazma ve Belge Düzenleme Yükümlülüğü 150
3.1.4.8. Kullanılan Ürün ve İlaçlarla İlgili Yükümlülüğü 153
3.1.4.9. Tedaviyi Kesme Yükümlülüğü 155
3.1.4.10. Sevk Etme Yükümlülüğü 155
3.1.4.11. Kayıt Tutma Yükümlülüğü 156
2.1.4.12. İş Yeri Hekimi Olarak Yükümlülüğü 159
3.1.5. Tıbbi Özen Gösterilmesi Yükümlülüğü 160

3.1.6. Hastanın Rızasını Alma (Aydınlatılmış Onam) Yükümlülüğü 162
3.1.7. Sır Saklama ve Mahremiyeti Sağlama Yükümlülüğü 166
3.1.8. İnsan Yaşamını Koruma Yükümlülüğü. 171
3.1.9. Bilirkişilik Yapma Yükümlülüğü 171
3.1.10. Suçu Bildirme (İhbar) Yükümlülüğü 173
3.1.11. Mesleki Bilgi ve Deneyimini Geliştirme Yükümü 173
3.1.12. Sadakat Borcu: Aldatmama ve Yanıltmama Yükümlülüğü 174
3.1.13. Hasta Haklarına Özen Gösterme Yükümlülüğü 175
3.2. Aile Hekimlerinin İdari Yükümlülükleri 179
3.2.1. Yönetici veya İşveren Sıfatıyla Aile Hekimlerinin Yükümlülükleri 179
3.2.1.1. Hizmet Satın Alma Yoluyla İşleri Gördürürlerse 180
3.2.1.2. Elemanı Ferden veya ASM Adına Çalıştırarak İşleri Gördürürlerse 180
3.2.1.3. Adam Çalıştıran Sıfatıyla Yükümlülüğü 182
3.2.1.4. Aile Hekimlerinin Mali Yükümlülükleri 184
3.2.2. Aile Hekimlerinin Birbirlerine Karşı Yükümlülükleri 185
4. AİLE HEKİMLERİNİN SORUMLULUKLARI 187
4.1. Genel Olarak 187
4.2. Hukuki (Tazminat) Sorumluluk 189
4.2.1. Genel Olarak 189
4.2.1.1. Akdi Sorumluluk (Sözleşmeye Dayalı) 191
4.2.1.2. Sözleşme Dışı Sorumluluk 191
4.2.1.2.1. Haksız Fiil Sorumluluğu (Kusur Sorumluluğu) 191
4.2.1.2.2. Kusursuz Sorumluluk (Sebep Sorumluluğu) 191
4.2.1.2.2.1. Olağan Sebep (Özen) Sorumluluğu 192
4.2.1.2.2.1.1. Adam Çalıştıranın
(İstihdam Edenin) Sorumluluğu 193
4.2.1.2.2.1.2. Taşınmaz Maliki
Sorumluluğu 193
4.2.1.2.2.2. Tehlike Sorumluluğu 194
4.2.1.2.2.3. Hakkaniyet Sorumluluğu 194
4.2.1.3. Müteselsil Sorumluluk 194
4.2.2. Akdi (Sözleşmeye Dayalı) Sorumluluk 194
4.2.3. Sözleşme Dışı Sorumluluk 199
4.2.3.1. Haksız Fiil (Kusur) Sorumluluğu 199
4.2.3.2. Kusursuz Sorumluluk (Sebep Sorumluluğu) 204
4.2.3.2.1. Olağan Sebep (Özen) Sorumluluğu 205
4.2.3.2.1.1. Adam Çalıştıranın (İstihdam Edenin) Sorumluluğu 205

4.2.3.2.1.2. Taşınmaz Maliki Sorumluluğu 205
4.2.3.2.2. Tehlike Sorumluluğu 205
4.2.3.3. Müteselsil Sorumluluk 207
4.2.4. Sorumluluğun Sonuçları 207
4.2.5. Aile Hekimliğinde Tazminat Sorumluluğunu Gerektiren Tıbbi Hata Halleri 208
4.3. Ceza Sorumluluğu 210
4.3.1. Genel Olarak 210
4.3.2. Kavramlar 211
4.3.3. Tıbbi Müdahale 216
4.3.3.1. Tıbbi Müdahale Kavramı 216
4.3.3.2. Tıbbi Müdahalenin Hukuka Uygun Olması (Meşruluğu) 218
4.3.3.3. Endikasyon (Tıbbi Zorunluluk) 219
4.3.3.4. Aydınlatılmış Onam ve Rızanın Olması 220
4.3.3.5. Tıp Bilimini Verilerine Göre Zorunlu ve Bu Verilere Uygun Olan
Özenli Bir Tıbbi Müdahale 222
4.3.4. Aile Hekimleri Tarafından İşlenebilecek Suç Ve Kabahatler 223
4.3.4.1. Kasten Öldürme ve Yaralama Suçu 223
4.3.4.2. Kasten Öldürme ve Yaralamanın İhmali Davranışla işlenmesi 224
4.3.4.3. Taksirle Öldürme ve Yaralama Suçları 225
4.3.4.4. Meslek Dolayısıyla İşlenebilen Suçlar 227
4.3.4.4.1. Resmi Belgede Sahtecilik 227
4.3.4.4.2. İrtikap Suçu 228
4.3.4.4.3. Rüşvet Suçu 228
4.3.4.4.4. Görevi Kötüye Kullanma Suçu 228
4.3.4.4.5. Özel Hayatın Gizliliğini İhlal, Verileri Hukuka Aykırı
Olarak Verme (Sır Saklama Yükümlülüğünün İhlali) Suçu 230
4.3.4.4.6. Kamu Görevlisinin Ticareti Suçu 231
4.3.4.4.7. Bilirkişi Hekimin Cezai Sorumluluğu 231
4.3.4.4.8. Sağlık Mesleği Mensuplarının Suçu Bildirmemesi 231
4.3.4.4.9. Kamu İdaresinin Güvenirliğine Karşı İşlenen Suçlar 232
4.3.4.4.10. Kamu Görevinin Topluca Terk Edilmesi Suçu 232
4.3.4.5. Diğer Suçlar ve TCK’da Düzenlenen Cezai Müeyyideler 232
4.4. İdari Sorumluluk 233
4.4.1. Genel Olarak 233
4.4.2. Aile Hekimlerinin İdari (Disiplin) Sorumlulukları 234
4.4.2.1. Genel Olarak 234
4.4.2.2. Aile Hekimliğinde Disiplin Mevzuatı 235
4.4.2.3. Disiplin Soruşturması Usülü 239

4.5. Mesleki Disiplin Sorumluluğu 241
4.5.1. Genel olarak 241
4.5.2. Aile Hekimlerinin Mesleki Disiplin Sorumlulukları 242
SONUÇ 245
KAYNAKÇA 255
AİLE HEKİMLİĞİ KANUNU VE YÖNETMELİKLERİ 279
AİLE HEKİMLİĞİ KANUNU 279
AİLE HEKİMLİĞİ UYGULAMA YÖNETMELİĞİ 285
AİLE HEKİMLİĞİ ÖDEME VE SÖZLEŞME YÖNETMELİĞİ (1) 313
AİLE HEKİMLERİNİN SÖZLEŞME ÖRNEĞİ 331
T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI AİLE HEKİMLİĞİ HİZMET SÖZLEŞMESİ 331
Ek 1-B AİLE SAĞLIĞI ELEMANLARININ SÖZLEŞME ÖRNEĞİ 333
EK 2 (Değişik:16/3/2015-2015/7528 K.) 335
AİLE HEKİMLİĞİ UYGULAMASINDA UYGULANACAK İHTAR PUANI CETVELİ 335