Türkiye'de Devlet Yönetimi_{Anayasal Organlar, Kamu Kurumları, Kamu İdareleri, Kamu Görevlileri}

Doç. Dr. Engin ŞAHİN

İÇİNDEKİLER

Giriş. 1

Birinci Bölüm DEVLETİN YASAMA ORGANI
Yasama Organı 7
Yasama Organı ve Yasama Yetkisi 7
Yasama Yetkisinin Genelliği. 7
Yasama Yetkisinin Asliliği 7
Yasama Yetkisinin Devredilmezliği. 8
Yasama Organının Kuruluşu. 8
Milletvekili Seçilme Yeterliliği. 8
TBMM’nin Oluşumunda Seçimlerde Oy Kullanamayan Kişiler . 10
Seçim Sistemi 10
TBMM’nin Seçim Dönemi, Seçimlerin Geriye Bırakılması ve Ara Seçim 13
TBMM Üyelerinin Hukuki Durumu. 14
Milletin Temsili. 14
Milletvekillerinin Andiçmesi (Yemin etmesi) ve Milletvekilliği Sıfatının Kazanılması 15
Milletvekilliği ile Bağdaşmayan İşler 15
TBMM Üyelerinin Ayrıcalık ve Muafiyetleri
(Yasama Bağışıklığı) 16

TBMM Üyelerinin Dokunulmazlığının Kaldırılması 18
TBMM Üyelerinin Milletvekilliği Sıfatının Düşmesi 19
Yasama Dokunulmazlığının Kaldırılması ve Milletvekilliği Sıfatının Düşme Kararına Karşı İtiraz ve Yargısal Denetim 21
TBMM Üyelerinin Ödenek ve Yollukları 22
II. Yasama Organının Yapısı ve Çalışma Usulü 22
TBMM’nin Yapısı 23
Geçici Başkanlık Divanı. 23
Başkanlık Divanının Kuruluşu ve Divan Üyelerinin Görevleri . 23
TBMM Başkanlık Divanının Görevleri. 24
TBMM Başkanının Seçimi ve Görev Süresi 24
TBMM Başkanının Görevleri. 25
TBMM Başkanvekillerinin Görevleri 26
Kâtip Üyelerin Görevleri 26

İdare Amirlerinin Görevleri. 26
Siyasi Parti Gruplarının Kuruluşu 27
Danışma Kurulu. 27
Komisyonlar. 28
TBMM’nin Çalışma Usulü 31
TBMM’nin Toplanması, Tatili ve Ara Vermesi 31
TBMM’nin Toplantı ve Karar yeter Sayıları 32
TBMM’nde Oylama Usulleri. 34
İşaretle Oylama (genel oylama usulü) 34
Açık Oylama. 34
Gizli Oylama. 35
III. Yasama Organının Görev ve yetkileri. 35
Kanun Koymak, Değiştirmek ve Kaldırmak 36
Kanunların Teklif Edilmesi 36
Kanunların Görüşülmesi 37
Kanunların Yayımlanması. 38
Bütçe ve Kesinhesap Kanun Tekliflerini Kabul Etmek. 39
Para Basılmasına Karar Vermek. 41
Savaş İlanına Karar Vermek 42
Milletlerarası Andlaşmaların Onaylanmasını Uygun Bulmak 43
Genel ve Özel Af İlânına Karar Vermek 44
TBMM’nin Bilgi Edinme ve Denetim Yetkisi. 45
Meclis Araştırması 45
Genel Görüşme. 46
Meclis Soruşturması 47
Yazılı Soru 48
TBMM’nin Diğer Yetkileri 49
IV. Türkiye’de Anayasa Değişikliği. 50
Anayasa Değişikliğinin Teklif Aşaması. 50
Anayasa Değişikliğinin Görüşme / Kabul / Ret Aşaması 50
Anayasa Değişikliğinin Onay Aşaması. 52

İkinci Bölüm DEVLETİN YÜRÜTME ORGANI
Cumhurbaşkanı 57
Cumhurbaşkanı Adaylığı. 57
Cumhurbaşkanının Seçim Usulü 58
Cumhurbaşkanı Seçim Dönemi ve Seçim Döneminin Başlangıcı.59
Cumhurbaşkanının Göreve Başlaması 60
Cumhurbaşkanının Cezai Sorumluluğu. 60
Cumhurbaşkanının Görev ve Yetkileri 63
Cumhurbaşkanının Kararname ve Yönetmelik Çıkarma Yetkisi .67
Olağan Dönem Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi 67
Olağanüstü Dönem Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi. 68
Cumhurbaşkanının Yönetmelik Çıkarma Yetkisi 69
II. Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı 69
Cumhurbaşkanlığı Makamı. 70
Cumhurbaşkanı 70
Cumhurbaşkanı Yardımcıları ve Cumhurbaşkanına Vekalet. 71
Cumhurbaşkanı Özel Kalem Müdürlüğü 71
Cumhurbaşkanı Başdanışmanı ve Danışmanı 72
Özel temsilci 72
Cumhurbaşkanlığı Yüksek İstişare Kurulu 72
Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanlığı. 72
İdari İşler Başkanı 73
Hukuk ve Mevzuat Genel Müdürlüğü 73
Personel ve Prensipler Genel Müdürlüğü 74
Güvenlik İşleri Genel Müdürlüğü 76
Destek ve Mali Hizmetler Genel Müdürlüğü 76
Koruma Hizmetleri Genel Müdürlüğü 77
Cumhurbaşkanlığı Politika Kurulları 78
Bilim, Teknoloji ve Yenilik Politikaları Kurulu. 79
Eğitim ve Öğretim Politikaları Kurulu. 80
Ekonomi Politikaları Kurulu. 81
Güvenlik ve Dış Politikalar Kurulu 82
Hukuk Politikaları Kurulu. 82
Kültür ve Sanat Politikaları Kurulu 83
Sağlık ve Gıda Politikaları Kurulu. 83
Sosyal Politikalar Kurulu 84
Yerel Yönetim Politikaları Kurulu 84
Cumhurbaşkanlığına Bağlı Kurum ve Kuruluşlar 85

Devlet Denetleme Kurulu 85
Devlet Denetleme Kurulu’nun Oluşumu 85
Devlet Denetleme Kurulu’nun Görevleri. 85
Devlet Denetleme Kurulu’nun Yetkileri 86
Devlet Denetleme Kurulu’nun Denetim Sonucu 87
Diyanet İşleri Başkanlığı. 87
Diyanet İşleri Başkanlığı’nın Oluşumu 88
Başkan. 88
Başkan Yardımcıları 89
Din İşleri Yüksek Kurulu. 89
Diyanet İşleri Başkanlığı’nın Hizmet Birimleri 90
Millî İstihbarat Teşkilâtı Başkanlığı (MİT). 91
MİT’in Kuruluşu. 91
MİT’in Görevleri. 91
Devlet Arşivleri Başkanlığı. 92
Kuruluş. 92
Görev ve Yetkileri. 92
MİT’in Organları. 93
MİT Başkanı. 93
MİT’in Hizmet Birimleri. 94
İletişim Başkanlığı 94
Organları. 94
Başkan. 94
Başkan Yardımcıları. 95
Hizmet Birimleri. 95
Görevleri 95
Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreterliği. 97
MGK Üyeleri 97
MGK Genel Sekreterliği Teşkilatı 98
MGK Genel Sekreterliği Hizmet Birimleri 98
MGK Genel Sekreterliği’nin Görevleri 99
Milli Saraylar İdaresi Başkanlığı 99
Organları 100
Başkan 100
Milli Saraylar Bilim ve Değerlendirme Kurulu ile Danışmanlık ve İhtisas Komiteleri 100
Hizmet birimleri. 100
Görevleri 101
Strateji ve Bütçe Başkanlığı 101

Organları 101
Başkan. 101
Başkan Yardımcıları. 102
Hizmet Birimleri 102
Görevleri 103
Savunma Sanayi Başkanlığı 105
Organları 106
Başkan. 106
Komite 106
Görevleri 107
Türkiye Varlık Fonu. 108
Cumhurbaşkanlığı Ofisleri 108
Dijital Dönüşüm Ofisi 108
Finans Ofisi. 109
İnsan Kaynakları Ofisi. 110
Yatırım Ofisi 110
Bakanlıklar. 111
Genel Olarak Bakanlık ve Bakanlar 111
Bakanlıkların Kurulması 111
Bakanların Atanması ve Görevden Alınması. 114
Bakanların Görev ve Yetkileri 114
Bakanların Cezai Sorumluluğu 115
Bakan Yardımcılığı. 116
Bakan Müşavirliği. 117
Türkiye’de Mevcut Bakanlıklar. 117
Adalet Bakanlığı. 117
Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı 118
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı. 120
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı. 121
Dışişleri Bakanlığı 124
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı. 126
Gençlik ve Spor Bakanlığı. 127
Hazine ve Maliye Bakanlığı 128
İçişleri Bakanlığı. 130
Kültür ve Turizm Bakanlığı 130
Milli Eğitim Bakanlığı 131
Milli Savunma Bakanlığı. 132
Sağlık Bakanlığı 133
Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı. 134

Tarım ve Orman Bakanlığı 138
Ticaret Bakanlığı 139
Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı 141
Bakanlıklara Bağlı, İlgili ve İlişkili Kurum ve Kuruluşlar. 142
Üçüncü Bölüm DEVLETİN YARGI ORGANLARI
1982 Anayasası’nda Yargı ile İlgili Genel Hükümler 147
Mahkemelerin Bağımsızlığı 147
Hâkimlik ve Savcılık Teminatı 148
Hâkimlik ve Savcılık Mesleği. 149
Duruşmaların Açık ve Kararların Gerekçeli Olması 150
Mahkemelerin Kuruluşu. 150
II. Anayasa Mahkemesi (AYM). 151
AYM’nin Kuruluşu 151
AYM Üyeleri, Üyelerin Görev Süresi ve Üyeliğin Sona Ermesi . 151
AYM Üyeliğine Seçilme Yeterliliği. 151
AYM Üyelerinin Seçimi. 152
AYM Üyelerinin Görev Süresi 155
AYM Üyeliğini Sona Erdiren Sebepler 155
AYM’nin Teşkilat Yapısı 155
Genel Kurul 155
Bölümler ve Komisyonlar. 156
Genel Sekreter ve Genel Sekreter Yardımcılarının Görevleri 156
Raportörler 157
AYM’nin Görev ve yetkileri. 157
AYM’nin Yargılama Yetkisi 157
Ceza Yargılaması (Yüce Divan). 157
Anayasa Yargısı 158
İtiraz Yolu (Somut Norm Denetimi-def-i yolu). 159
İptal Davası (Soyut Norm Denetimi). 159
İptal ve İtiraz Davalarına İlişkin Ortak Hükümler. 160
AYM’ne Yapılan Bireysel Başvuruları Karara Bağlama 161
AYM’nin Siyasi Partiler Hakkındaki Mali ve Hukuki Denetim Yetkisi 163
AYM’nin Milletvekilliği Dokunulmazlığı Hakkındaki Yetkisi .163
AYM’nin Milletvekillerinin Milletvekili Sıfatlarının Düşürülmesine Karşı Yetkisi 163

AYM’nin Çalışma ve Yargılama Usulü 164
AYM Kararlarının Hukuki Sonucu. 164
III. Yargıtay 165
Yargıtay’ın Kuruluşu 165
Yargıtay’ın Karar Organları. 165
Yargıtay’ın Görevleri 166
IV. Danıştay. 167
Danıştay’ın Kuruluşu. 167
Danıştay’ın Karar Organları 168
Danıştay’ın Görevleri. 170
V. Uyuşmazlık Mahkemesi. 171
Uyuşmazlık Mahkemesi’nin Kuruluşu. 171
Uyuşmazlık Mahkemesi’nin Karar Organları. 172
Uyuşmazlık Mahkemesi’nin Görevleri 172
VI. Hakimler ve Savcılar Kurulu. 173
HSK’nın Kuruluşu. 173
HSK’nın Karar Organları 174
HSK’nın Görevleri. 177
VII. Sayıştay 179
Sayıştay Başkanının Seçimi. 181
Sayıştay Üyelerinin Seçimi. 182
Sayıştay’ın Karar Organları 183
Sayıştay Başkanı 183
Daireler. 183
Genel Kurul 184
Temyiz Kurulu. 185
Sayıştay’ın Görevleri ve Yetkileri. 185
Dördüncü Bölüm

KAMU YÖNETİMİ TEŞKİLATI

(Kamu Kurumları, Kamu İdareleri ve Kamu Görevlileri)

Kamu Yönetimi Teşkilatı. 189
Merkezden Yönetim. 193
Başkent Teşkilatı. 193
Taşra Teşkilatı 193
İl Genel İdaresi. 194
Genel Olarak 194
Vali. 195

cc)İl İdare Şube Başkanları. 199

dd) İl İdare Kurulu. 200
İlçe İdaresi. 200
Genel Olarak 200
Kaymakam 201
İlçe İdare Şube Başkanları. 205
İlçe İdare Kurulu 205
Yerinden Yönetim 205
Yer Bakımından Yerinden Yönetim
(Mahalli İdareler-Kamu İdareleri). 206

İl Özel İdaresi. 207
Genel Olarak 207
Vali. 210
İl Encümeni. 210
İl Genel Meclisi. 211
Belediyeler. 216
Genel Olarak 216
Belediye Başkanı. 221
Belediye Encümeni. 223
Belediye Meclisi 224
Büyükşehir Belediyeleri 230
Genel Olarak 230
Büyükşehir Belediye Başkanı. 234
Büyükşehir Belediye Encümeni. 236
Büyükşehir Belediye Meclisi 236
Köyler. 238
Genel Olarak 238
Köy Muhtarı 242
İhtiyar Heyeti. 244
Köy Derneği 245
Hizmet Bakımından Yerinden Yönetim (Kamu Kurumları) 245
Genel Olarak 245
Kamu Kurumları. 246
İdari Kamu Kurumları 246
İktisadi Kamu Kurumları (KİT) 246
Sosyal Kamu Kurumları 248
Bilimsel, Teknik ve Kültürel Kamu Kurumları. 248
d) Düzenleyici ve Denetleyici Kurumlar. 249
II. Diğer Kurum ve Kuruluşlar 251

Siyasi Partiler 252
Tanım ve Niteliği. 252
Siyasi Partilerin Kuruluşu. 252
Siyasi Parti Kurma Hakkı. 253
Siyasi Partilerin Teşkilatı 253
Siyasi Partilere Üye Olma ve Üyelikten Çekilme Hakkı. 254
Siyasi Partilerin Gelirleri ve Mali Denetimi. 255
Siyasi Partilerle İlgili Yasaklar 256
Siyasi Partilerin Amaç ve Faaliyetlerine Yönelik Yasaklar . 257
Siyasi Partilerin Örgütlenmelerine İlişkin Yasaklar. 259
Siyasi Partilerle İlgili Diğer Yasaklar. 260
Siyasi Partileri Kapatılması. 260
Siyasi Partilerin Kapatılmasında Görevli Mahkeme ve Savcılık. 260
Siyasi Partilerin Kapatılma Sebepleri. 261
Anayasa Mahkemesi’nin Kapatılması İstenen Bir Siyasi Parti Hakkında Kararı 262
Kapatma Davasının Reddi. 262
Siyasi Partiyi Hazine Yardımından Yoksun Bırakma Kararı .262
Siyasi Partiyi Kapatma Kararı. 263
Yüksek Seçim Kurulu. 263
Yüksek Seçim Kurulu’nun Kuruluşu. 264
Yüksek Seçim Kurulu’nun Organları. 264
Yüksek Seçim Kurulu Başkanı. 265
Yüksek Seçim Kurulu’nun Hizmet Birimleri ve Görevleri. 265
Seçmen Kütüğü Genel Müdürlüğünün Görevleri 265
Seçim Hizmetleri Genel Müdürlüğünün Görevleri 266
İnsan Kaynakları Dairesi Başkanlığının Görevleri. 267
Strateji Geliştirme Dairesi Başkanlığının Görevleri 267
Yüksek Seçim Kurulu’nun Görev ve Yetkileri. 267
Kamu Görevlileri Hakem Kurulu 268
Kamu Görevlileri Hakem Kurulu’nun Kuruluşu. 269
Kamu Görevlileri Hakem Kurulu’nun Görev ve Yetkileri. 269
Yüksek Hakem Kurulu. 270
Yüksek Hakem Kurulu’nun Kuruluşu 271
Yüksek Hakem Kurulu’nun Yönetim Yapısı 272
Yüksek Hakem Kurulu’nun Çalışma Esasları. 272
Yüksek Hakem Kurulu’nun Görevi. 272
Kamu Denetçiliği Kurumu 273
Kamu Denetçiliği Kurumunun Kuruluşu. 273

Kamu Denetçiliği Kurumunun Organları. 273
Başdenetçilik 273
Başdenetçi ve Denetçilerin Nitelikleri 273
Başdenetçi ve Denetçilerin Adaylık ve Seçimi. 274
Başdenetçinin ve Denetçilerin Görevleri 275
Kamu Denetçiliği Kurumunun Görev ve Yetkileri 276
Genelkurmay Başkanlığı. 277
Genelkurmay Başkanlığı’nın Kuruluşu. 278
Genelkurmay Başkanlığı’nın Görev ve Yetkileri. 278
Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK). 280
RTÜK’ün Kuruluşu 280
RTÜK’ün Organları. 281
RTÜK’ün Görev ve yetkileri. 281
Yüksek Askerî Şûra 284
Yüksek Askeri Şûra’nın Kuruluşu. 284
Yüksek Askeri Şûra’nın Üyeleri 285
Yüksek Askeri Şûra’nın Görev ve Yetkileri. 285
İ. Yükseköğretim Kurumları 285

Yükseköğretim Kurumlarının Kuruluşu. 286
Yükseköğretim Kurumlarının Görevleri. 286
Yükseköğretim Üst Kuruluşları (YÖK ve ÜAK). 287
Yükseköğretim Kurulu. 288
Yükseköğretim Kurulu’nun Kuruluşu. 288
Yükseköğretim Kurulu’nun Organları 288
Yükseköğretim Kurulu’nun Görevleri. 289
Üniversitelerarası Kurul. 291
Üniversitelerarası Kurulu’nun Kuruluşu ve İşleyişi 291
Üniversitelerarası Kurulu’nun Görevleri. 291
Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu. 292
Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu’nun Kuruluşu 292
Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu’nun Organları. 293
Yüksek Danışma Kurulu 293
Yönetim Kurulu 294
Başkanlık 294
Kurumlar 294
Atatürk Araştırma Merkezi Başkanlığı 294
Türk Dil Kurumu Başkanlığı. 296
Türk Tarih Kurumu Başkanlığı 298
Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı 299

Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu’nun Görevleri. 301
Ekonomik ve Sosyal Konsey. 301
Ekonomik ve Sosyal Konsey’in Kuruluşu 302
Ekonomik ve Sosyal Konsey’in Organları. 302
Ekonomik ve Sosyal Konsey’in Görev ve Yetkileri 302
Türkiye Adalet Akademisi 303
Türkiye Adalet Akademisi’nin Kuruluşu 303
Türkiye Adalet Akademisi’nin Organları. 303
Türkiye Adalet Akademisi’nin Görevleri. 305
III. Memurlar ve Diğer Kamu Görevlileri. 305
Kamu Görevlisi Kavramı 306
Kamu Personeli. 307
Memurlar. 307
Memur. 307
Diğer Kamu Görevlileri 308
Yardımcılar 308
Sözleşmeli Personel 308
İşçi 308
Seçilmişler 309
Yükümlüler. 309
Gönüllüler. 309
Kamu Görevlilerinin İstihdam Şekilleri. 310
Devlet Memurluğuna İlişkin İlkeler. 310
Sınıflandırma. 310
Kariyer 310
Liyakat 311
Devlet Memurluğuna Giriş Şartları. 311
Genel Şartlar. 311
Vatandaşlık 311
Yaş 311
Öğrenim. 311
Kamu haklarından mahrum bırakılmamış olmak. 312
Askerlik. 312
Sağlık. 312
Özel Şartlar. 314
Aday Memurluk ve Asli Memurluğa Geçiş 314
Aday Memurluk. 314
Asli Memurluğa Geçiş. 314
Atamalarda Görev Yerine Hareket ve İşe Başlama Süresi 316

Memurlar için “Ödev ve Sorumluluklar”, “Yasaklar” ve “Haklar” . 316
Memurların Ödev ve Sorumlulukları. 316
Sadakat 316
Tarafsızlık ve Devlete Bağlılık. 317
Davranış ve İşbirliği 317
Kişisel Sorumluluk ve Zarar 318
Mal Bildirimi 318
Resmi Belge, Araç ve Gereçlerin İadesi 319
Kıyafet Mecburiyeti 319
Memurlar İçin Yasaklar 319
Siyasi Partiye Üye Olma Yasağı 319
Basına Bilgi ve Demeç Verme Yasağı 320
Resmî Belge, Araç ve Gereçlerin Yetki Verilen Mahaller Dışına Çıkarma Yasağı 320
Toplu Eylem ve Hareketlerde Bulunma Yasağı. 320
Grev Yasağı 320
Ticaret Yasağı. 320
Hediye Alma ve Menfaat Sağlama Yasağı 321
Gizli Belgeleri Açıklama Yasağı 321
Ayrıldığı Kuruma Karşı Görev Alma Yasağı 321
Memurların Hakları. 322
Uygulamayı İsteme Hakkı. 322
İş Güvenliği / Garantisi Hakkı. 322
Emeklilik Hakkı. 322
Memurluktan Çekilme Hakkı 322
Müracaat, Şikâyet ve Dava Açma Hakkı. 322
Sendika Kurma ve Sendikaya Üye Olma Hakkı. 322
İzin Hakkı 323
İftiralara Karşı Korunma Hakkı. 323
Memurların Disiplin Cezaları. 324
Disiplin Cezalarının Türleri 324
Disiplin Cezalarında Zamanaşımı. 328
Memurların Yargılanması. 329
İ. Memurun Görevden Uzaklaştırılması 329

Memuriyetin Sona Ermesi. 330
Kaynakça 331