Türkiye'de İdari Gözetim

İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Önsöz 5
Kısaltmalar Listesi 13
Giriş 15
I. Bölüm
İDARİ GÖZETİM
A. KAVRAMSAL ÇERÇEVE 18
1. Yabancı Kavramı 19
2. Sığınmacı ve Mülteci Kavramları 21
3. Uluslararası Koruma 25
4. Sınır Dışı 26
5. Sınır Güvenliği Yönetimi 29
B. İDARİ GÖZETİM TEDBİRİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ 32
C. ULUSLARARASI DÜZENLEMELERDE İDARİ GÖZETİM 33
D. İDARİ GÖZETİM VE GÖZALTINA ALMA 40
E. İDARİ GÖZETİM TEDBİRİ VE GÜVENLİK TEDBİRLERİ 42
F. İDARİ GÖZETİM VE İDARİ YAPTIRIMLAR 44
G. BİR İDARİ İŞLEM OLARAK İDARİ GÖZETİMİN HUKUKİ NİTELİĞİ 48
1. İdari Gözetimin İdari İşlem Niteliği 48
a. İdari İşlemin Özellikleri Bakımından İdari Gözetim 48
b. İdari İşlemin Unsurları Bakımından İdari Gözetim 49
(1) İdari Gözetim Kararının Yetki Unsuru 50
(2) İdari Gözetim Kararının Şekil Unsuru 52
(a) Hakkında Sınır Dışı Kararı Verilen Yabancıların İdari Gözetiminde Şekil 52
(b) Uluslararası Koruma Talep Eden Yabancıların İdari Gözetiminde Şekil 53
(3) İdari Gözetim Kararının Sebep Unsuru 54
(4) İdari Gözetim Kararının Konu Unsuru 55
(5) İdari Gözetim Kararının Amaç Unsuru 55
c. İdari İşlemin Sakatlık Halleri Bakımından 56
(1) Yetki Unsurundaki Sakatlık Halleri 57
(2) Şekil Unsurundaki Sakatlık Halleri 59
(3) Sebep Unsurundaki Sakatlık Halleri 60
(4) Konu Unsurundaki Sakatlık Halleri 61
(5) Amaç Unsurundaki Sakatlık Halleri 61
2. İdari Gözetimin Tedbir Niteliği Sorunu 62
H. İDARİ GÖZETİM YETKİSİ BAĞLAMINDA BİREYSEL HUKUKİ GÜVENCELER 62
1. Sığınma Hakkı 63
a. Uluslararası Adalet Divanı Statüsünde Sığınma Hakkı 66
b. İnsan Hakları Evrensel Bildirgesinde Sığınma Hakkı 67
c. 1951 Mültecilerin Hukuki Durumuna Dair Cenevre Sözleşmesi’nde Sığınma Hakkı 67
d. İşkencenin ve Diğer Zalimane Onur Kırıcı İnsanlık Dışı Muamele ve Cezanın Önlenmesi Sözleşmesinde Sığınma Hakkı 68
e. Avrupa İnsan Haklarını Koruma ve Temel Özgürlükler Sözleşmesi ve Ek Protokollerde Sığınma Hakkı 68
f. Medeni ve Siyasi Haklar Sözleşmesi’nde Sığınma Hakkı 69
2. Geri Gönderme Yasağı (Non–Refoulement) 69
3. BMMYK Yürütme Komitesi Kararı İle Getirilen Yedi Temel Standart Güvenceleri 70
4. Anayasadan Doğan Güvenceler 71
a. Anayasa Madde 16 71
b. Anayasa Madde 19 71
c. Anayasa Madde 38 71
5. Yabancıların Hakları 72
a. Ülke İçinde Serbest Dolaşım ve Ülkeyi Terk Özgürlüğü 74
b. Eğitim Hakkı 74
c. Aile Hayatı Hakkı 75
d. Ayrımcılık Yasağı 75
6. Yabancıların Haklarının Sınırlandırılması 76
II. Bölüm
İDARİ GÖZETİMİN HUKUKİ REJİMİ
A. YABANCILAR VE ULUSLARARASI KORUMA KANUNU ÖNCESİNDE İDARİ GÖZETİM 77
1. İdari Gözetime İlişkin Ulusal Mevzuat 78
a. 5683 Sayılı Yabancıların Türkiye’de İkamet ve Seyahatleri Hakkında Kanun (YİSHK) 78
b. Anayasada İdari Gözetim 79
c. Mülteci Misafirhaneleri Yönetmeliği 81
d. Yasadışı Göçle Mücadele Genelgesi 81
e. İltica ve Göç Yönetmeliği 81
2. YUKK Öncesinde İdari Gözetim Kararının Yargısal Denetimi Sorunu 82
3. İdari Gözetim Yerleri 83
B. YABANCILAR VE ULUSLARARASI KORUMA KANUNU KAPSAMINDA İDARİ GÖZETİM 84
1. YUKK’ta İdari Gözetimin Hukuki Rejimi 85
a. İdari Gözetimin Sebepleri 85
(1) Hakkında Sınır Dışı Kararı Verilen Yabancıya Uygulanan İdari Gözetimin Sebepleri 86
(a) Kaçma ve Kaybolma Riskinin Bulunması 87
(b) Türkiye’ye Giriş ve Çıkış Kurallarını İhlal Etmesi 87
(c) Sahte ya da Asılsız Belge Kullanması 88
(d) Kabul Edilebilir Bir Mazereti Olmaksızın Türkiye’den Çıkması İçin Verilen Sürede Çıkmaması 88
(e) Kamu Düzeni, Kamu Güvenliği veya Kamu Sağlığı Açısından Tehdit Oluşturması 89
(f) YUKK Uygulama Yönetmeliğinde Yer Alan İdari Gözetim Sebebi 91
(2) Uluslararası Koruma Talep Eden Yabancıların İdari Gözetiminin Sebepleri 91
(3) Türkiye’ye Girişlerine İzin Verilmeyen ve Sınır Kapılarında Tutulan Yabancıların İdari Gözetim Altına Alınıp Alınamayacağı Meselesi 92
b. İdari Gözetim Kararı 93
(1) Kararı Vermeye Yetkili Makam 93
(2) Kararın Tebliği 95
(3) Kararın Denetlenmesi 96
c. İdari Gözetimin Süresi 97
d. İdari Gözetime Karşı Kanun Yolları 99
(1) İtiraz Yolu 100
(a) İtiraz Mercii, Süresi, Başvuruda Bulunabilecek Kişiler ve Karar 100
(b) İtirazın Yürütmeyi Durdurup Durdurmayacağı 102
i. Yürütmenin Kendiliğinden Durup Durmayacağı 104
ii. Sulh Ceza Hâkimlerinin Yürütmeyi Durdurma Kararı Verip Veremeyeceği 104
(c) İtirazın Hukuksal Sonucu 108
(d) YUKK Kapsamında İdare Mahkemelerinde Açılan Davaların İstinafa Taşınması 110
(2) Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru Yolu 111
(3) AİHM’e Başvuru Yolu 112
e. Kanun Yolları Dışındaki Diğer Hak Arama Yolları 113
(1) Kamu Denetçiliği Kurumu’na Başvuru 113
(2) Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu’na Başvuru 114
(3) İl ve İlçe İnsan Hakları Kurulu’na Başvuru 114
(4) Bilgi Edinme Başvurusu 114
(5) Dilekçe Hakkının Kullanılması 115
2. İdari Gözetimin Sonlandırılması 116
a. Adli Makamlarca Sınır Dışı Kararının İptal Edilmesi 116
b. İdari Gözetimin Sonlandırılması Kararı 116
c. İdari Gözetim Süresinin Dolması 117
d. Yabancının Geri Dönüş Talebinde Bulunması 118
3. İdari Gözetim Yerine Uygulanabilecek Tedbirler 119
a. Hakkında Sınır Dışı Kararı Verilen Yabancılara Uygulanan İdari Gözetim Yerine Uygulanabilecek Tedbirler 119
b. Uluslararası Koruma Başvurusu Sahiplerine Uygulanan İdari Gözetim Yerine Uygulanabilecek Tedbirler 120
c. International Detention Coalition (IDC)’ın İdari Gözetime Alternatifler İsimli Çalışması Hakkında 120
4. İdari Gözetim Sayılmayan Haller 121
a. Kapsamlı Kontrol Sebebiyle Bekletme Tedbiri 121
b. Davete Uymama Sebebiyle Bekletme Tedbiri 122
5. YUKK’un Geri Gönderme Merkezlerine ve Kabul ve Barınma Merkezlerine İlişkin Hükümleri 123
a. Kabul ve Barınma Merkezleri İle Geri Gönderme Merkezlerinin Kurulması, Yönetimi, İşletilmesi, İşlettirilmesi ve Denetimi Hakkında Yönetmelik 124
b. Geri Gönderme Merkezlerinde Sağlanacak Hizmetler 124
6. 676 sayılı KHK’nın 35. Maddesi İle Sınır Dışı Kararına İtirazın Yürütmeyi Durdurması Konusunda Getirdiği Değişiklik 125
III. Bölüm
TÜRKİYE’DE İDARİ GÖZETİM UYGULAMALARI
A. İDARİ GÖZETİM İLE İLİŞKİLİ KURUM VE KURULUŞLAR 127
1. Kamu Denetçiliği Kurumu 127
2. Türkiye İnsan Hakları Eşitlik Kurumu 129
3. İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Genel Müdürlüğü 129
4. İl Göç İdaresi Müdürlükleri 130
5. İl ve İlçe İnsan Hakları Kurulları 130
6. Geri Gönderme ve Kabul ve Barınma Merkezi Müdürlükleri 131
B. TÜRKİYE’DEKİ GERİ GÖNDERME MERKEZLERİ 131
1. Tanım 131
2. Mevcut Geri Gönderme Merkezleri 131
3. Geri Gönderme Merkezlerine İlişkin TBMM Raporları 132
a. TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonunun Edirne, İstanbul, Kırklareli GGM’lerine İlişkin 2012 Tarihli Raporu 133
b. TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonunun İzmir ve Aydın GGM’lerine İlişkin 2017 Tarihli Raporu 136
c. TBMM İnsan Hakları Komisyonu Raporları Üzerine Değerlendirme 138
C. İDARİ GÖZETİME İLİŞKİN ULUSAL YARGI KARARLARI 138
1. İdari Gözetime İlişkin Anayasa Mahkemesi Kararları 139
a. Başvurudan Feragat Edilen Kararlar 139
b. Tutulma Koşulları Nedeniyle Kötü Muamele Yasağının İhlali İddiasına İlişkin Kararlar 140
c. Anayasanın 40. Maddesindeki Etkili Başvuru Hakkının İhlali İddiasına İlişkin Kararlar 145
d. İdari Gözetim Altında Tutulmanın Hukuki Olmaması Nedeniyle Kişi Hürriyeti ve Güvenliği Hakkının İhlali İddiasına İlişkin Kararlar 146
e. Adil Yargılanma Hakkının İhlali İddiasına İlişkin Kararlar 148
f. Aile Hayatına Saygı Hakkının İhlali İddiasına İlişkin Kararlar 149
g. Anayasa Mahkemesinin Birçok Hak İhlali İddiaları Bakımından İçtihat Değişikliğine Gittiği B.T. Kararı 149
h. Anayasa Mahkemesi Kararlarına İlişkin Kısa Bir Değerlendirme 150
2. İdari Gözetime İlişkin Bölge İdare Mahkemesi Kararları 152
3. Sulh Ceza Hâkimliği Kararları 154
D. İDARİ GÖZETİME YÖNELİK ELEŞTİRİLER 157
1. İdari Gözetim Tedbirinin Varlığına Yönelik Eleştiriler 158
2. Başvuru Mercilerinin Tutumuna Yönelik Eleştiriler 159
3. Mevcut İdari Teşkilatlanmanın Yetersizliği ve Personelin Bilgisizliğine Yönelik Eleştiriler 160
4. Hukuksal İmkânlara Erişimin Zorluğuna Yönelik Eleştiriler 161
5. Yabancılara Yapılan Muameleye Yönelik Eleştiriler 162
Sonuç 165
Kaynakça 171
Kavramlar Dizini 176