Türkiye'nin Yeni Yönetim Yapısı
Prof. Dr. Cevdet ATAY
GİRİŞ BÖLÜMÜ
KAMU TÜZEL KİŞİLERİ
I- KAMU TÜZEL KİŞİLİĞİ KAVRAMI 19
A) KTK Kavramının Tarihsel Gelişimi 20
B) Kamu Kurumu ve Kamu Tüzel Kişisi 21
1- Kamu Kurumu Kavramı 21
2- Kamu Kurumu-Kamu Tüzel Kişisi İlişkisi 22
C) KAMU TÜZEL KİŞİLİĞİNİN KURULMASI 23
1- Devletin Kamu Tüzel Kişiliği 23
2- Diğer Kamu Tüzel Kişilerinin Kurulması 24
II- KAMU TÜZEL KİŞİLERİNİN YETKİNLİKLERİ 31
A) Yetkileri ve Haktan Yararlanmaları 31
B) Hak ve Yetki Kullanabilmeleri 31
1 Devlet 32
2 Diğer Kamu Tüzel Kişileri 32
III HAK VE YETKİLERİNİN KAPSAMI 33
A Hukuksal İşlem Yapma Yetkinliği ve Yetkisi 33
1 Kamu Hukuku İşlemleri 34
2 Özel hukuk işlemleri 34
B İşlemlerini Uygulama Yetkisi ve Gücü 35
C Hukuksal Sorumlulukları 35
1 İşlemden sorumluluk 36
2 Hukuka aykırı eylemlerden sorumluluk 38
D Dava Yetkinliği 38
IV KAMU TÜZEL KİŞİLİĞİNİN SONA ERMESİ 39
A) Devlet Tüzel Kişiliğinin Sona Ermesi 39
B) Diğer Kamu Tüzel Kişilerinin Sona Ermesi 40
1 Anayasa Değişikliğiyle Sona Ermesi 40
2 Yasayla Sona Ermesi 41
3 Cumhurbaşkanlığı Kararnamesiyle Sona Ermesi 41
4 Kamu Tüzel Kişiliğinin Yargısal İşlemle Sona Ermesi 43
BİRİNCİ BÖLÜM
TÜRKİYE’DE MERKEZİ YÖNETİMİN YAPISI
§1- HUKUK KURALLARININ UYGULANMASI VE
YÜRÜTME 45
A) YÜRÜTME KAVRAMI 45
B) HUKUK KURALLARININ UYGULANMASI 47
§2- TÜRK ANAYASAL GELİŞMELERİ SÜRECİNDE
YÜRÜTME 49
A) 1921 ANAYASASINA GÖRE YÜRÜTME 50
B) 1924 ANAYASASI’NA GÖRE YÜRÜTME 52
C) ANAYASASINA GÖRE YÜRÜTME 55
1- 1961 Anayasasının Özellikleri 56
2- 1961 Anayasasında Yapılan Değişiklikleri 59
3- Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu 59
D) 1961-1982 ANAYASALARI VE 1982 NİN İLK ŞEKLİNE GÖRE YÜRÜTME 63
§3- CUMHURBAŞKANLIĞI SİSTEMİNDE YÜRÜTME 71
I- CUMHURBAŞKANLIĞI SİSTEMİ VE KURUMLARI 72
A) CUMHURBAŞKANLIĞI MERKEZİ YAPISI 72
1- C Başkanının Adaylığı ve Seçilmesi 72
2- Cumhurbaşkanının Görevleri ve Yetkileri 73
3- 1982 Anayasasına Göre Önceki ve Şimdiki Yetkilerinin Karşılaştırması 75
4- Cumhurbaşkanının Cezai Sorumluluğu 80
B) CUMHURBAŞKANI YARDIMCILARI VE VEKÂLET 80
1- Cumhurbaşkanı Yardımcıları 80
2- C Başkanına Vekȃlet 80
3- CBaşkanı Yardımcılarının Cezai Sorumluluğu 81
C) CUMHURBAŞKANLIĞI YÜKSEK İSTİŞARE KURULU, DANIŞMANLAR VE ÖZEL TEMSİLCİ 82
D) CUMHURBAŞKANLIĞI POLİTİKA KURULLARI 82
1- Kurulların Genel Görev ve Yetkileri 83
2- Kurul Toplantıları ve Çalışma İlkeleri 83
E) İDARİ İŞLER BAŞKANLIĞI VE ÖZEL KALEM 83
1- Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanlığı 83
2- Cumhurbaşkanı Özel Kalem Müdürlüğü 84
F) CUMHURBAŞKANLIĞI PERSONELİ 85
II- CUMHURBAŞKANLIĞINA BAĞLI KURUMLAR 85
A) TÜRKİYE VARLIK FONU 86
B) MİLLİ GÜVENLİK KURULU 86
C) MİLLİ İSTİHBARAT TEŞKİLATI (MİT) 87
D) STRATEJİ VE BÜTÇE BAŞKANLIĞI 88
E) CUMHURBAŞKANLIK İLETİŞİM BAŞKANLIĞI 89
G) DEVLET ARŞİVLERİ BAŞKANLIĞI 90
H) DİYANET İŞLERİ BAŞKANLIĞI 91
İ) DEVLET DENETLEME KURULU 93
J) SAVUNMA SANAYİİ BAŞKANLIĞI 96
K) MİLLİ SARAYLAR İDARESİ BAŞKANLIĞI 97
§4- CUMHURBAŞKANLIĞI SİSTEMİNDE BAKANLIKLAR 98
I- BAKANLIK KAVRAMI 99
II- BAKANLARIN CEZAİ SORUMLULUĞU 101
III- BAKANLIK ANA HİZMET BİRİMLERİ VE GÖREVLERİ 101
A) ANA HİZMET BİRİMLERİ 102
B) GÖREVLERİ 106
IV- YARDIMCI HİZMET BİRİMLERİ E GÖREVLERİ 106
1- Denetim Birimleri 107
2- Strateji Geliştirme Başkanlıkları 108
3- Personel Daireleri ve Personel Genel Müdürlükleri 110
4- Hukuk Hizmetleri Genel Müdürlükleri 111
5- Eğitim (ve Yayın) Daire Başkanlıkları 113
6- Bilgi İşlem Birimleri 115
7- Basın ve Yayın Müdürlükleri 116
8- Özel Kalem Müdürlükleri 117
9- Destek Hizmetleri Başkanlıkları 117
V- BAKANLIKLARA BAĞLI, İLGİLİ VE İLİŞKİLİ KURUM VE
KURULUŞLAR 118
A) KAMU İDARELERİ VE KAMU TÜZEL KİŞİLERİ 118
B) BAĞLI, İLGİLİ VEYA İLİŞKİLİ KURULUŞLARIN
YARDIMCI HİZMET BİRİMLERİ 122
§5- BAŞKANLIK VE CUMHURBAŞKANLIĞI SİSTEMLERİNİN
KARŞILAŞTIRILMASI 123
I- ABD BAŞKANLIK SİSTEMİ 124
A) ABD BAŞKANLIK SİSTEMİNİN ÖZELLİKLERİ 124
B) GÜÇLER AYRILIĞI, ABD SİSTEMİNDE DENGE VE DENETİM 126
1- Başkanın Atama Yetkilerinin Kongre Tarafından Denetlenmesi 127
2- Yürütme (Başkan) Bütçesinin Uygulanabilmesinin Kongre Tarafından Onanması Zorunluluğu 129
3- Kongrenin, Başkan, Başkan Yardımcısı ve
Birleşik Devletleri Bütün Sivil Yetkililerini Görevden Alabilmesi 130
4- Uluslararası Antlaşmaların Yapılması Yetkisinin Senato Denetiminde Başkana Tanınması 131
5- Başkan’ın Yasaları Yürürlüğe Koymama veya Yürürlüğe Girmesini Geciktirme (VETO)Yetkisi 133
6- Federal Yüksek Mahkemesinin Verdiği Kararları Yoluyla Yapılan Denetim ve Denge 134
II- BAŞKANLIK VE CUMHURBAŞKANLIĞI
KARŞILAŞTIRMASI 135
A) FARKLILIKLAR 135
B) BENZERLİKLER 141
1- Aynılık Gösteren Benzerlikler 141
2- Görünüşteki Benzerlikler 142
DEĞERLENDİRME VE SONUÇ 143
İKİNCİ BÖLÜM
TAŞRA VE YURT DIŞI YÖNETİMİ
§1- İL GENEL YÖNETİMİ 148
A) VALİ 149
1- Valinin Atanması 150
2- Valilerin Hukuksal Durumu 150
3- Valinin Görev ve Yetkileri 152
B) İLDE ŞUBE BAŞKANI-İL MEMURU İLİŞKİLERİ 157
1- İl İdare Şube Müdürlükleri 158
2- İl Memurları ve Atanmaları 159
C) İL İDARE KURULLARI 160
1- İl İdare Kurulu 160
2- Diğer İl Kurulları 162
§2- İLÇE YÖNETİMİ 165
A) KAYMAKAM 165
1- Atanması ve Hukuksal Statüsü 165
2- Görev ve Yetkileri 166
B) İLÇE İDARE ŞUBE BAŞKANLARI 168
C) İLÇE KURULLARI 169
1- İlçe İdare Kurulu ve Yetkileri 169
2- Diğer İlçe Kurulları 170
D) VALİ - KAYMAKAM-KARŞILAŞTIRMASI 171
§3- BUCAK YÖNETİMİ 172
A) BUCAK MÜDÜRÜ 173
1- Görev ve Yetkileri 173
2- Bucak Müdürlüğü Örgütü 174
B) BUCAK KOMİSYONU 175
C) BUCAK MECLİSİ 175
1- Yapısı ve İşleyişi 175
2- Görev ve Yetkileri 176
§ 4- KÖY YÖNETİMİ 176
A) KÖY KAVRAMI 177
B) KÖY MUHTARI VE YETKİLERİ 178
C) KÖY MECLİSİ (İHTİYAR HEYETİ) 179
D) KÖY ORGANLARININ DENETLENMESİ 180
§ 5- MAHALLE YÖNETİMİ 181
A) MAHALLE KAVRAMI 182
B) MAHALLE ORGANLARI VE SEÇİLMESİ 183
C) MAHALLE ORGANLARININ GÖREVLERİ 184
§ 6- YURT DIŞI TEŞKİLATI 185
A) KAVRAMLAR VE TANIMLAR 185
B) GEÇİCİ YURTDIŞI TEŞKİLATI 186
C) DIŞ TEMSİLCİLİKLER VE GÖREVLERİ 187
1- Elçilik Niteliğindeki Dış Temsilciliklerin Görevleri 187
2- Daimi Temsilciliklerin ve Temsilciliklerin Görevleri 187
3- Konsolosluk, İhtisas Birimleri ile Dış Temsilcilik Niteliği Olmayan Birimlerin Görevleri 187
D) DIŞ TEMSİLCİLİK PERSONELİ 188
1- Diplomatik temsilciliklerde Belirli Nitelikteki Personel 188
2- Konsolosluklarda Belirli Nitelikteki Personel 188
3- Dış Temsilcilik Niteliği Taşımayan Yurt Dışı Görev ve Kadrolarda Görevli Personel 188
F) YURTDIŞI TEŞKİLAT İÇİNDE HİYERARŞİK İLİŞKİLER 188
G) VEKALET, PROTOKOL VE YAZIŞMALAR 189
H) YURT DIŞINDA SÜREKLİ ÇALIŞACAK DİĞER
PERSONEL 190
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
YEREL YÖNETİMLER
§ 1- İL ÖZEL İDARESİ 193
I- TARİHSEL GELİŞİM VE KURULUŞU 194
II- GÖREV VE YETKİLERİ 195
III- İL ÖZEL İDARESİNİN ORGANLARI 197
A) İL GENEL MECLİSİ 197
1- İl Genel Meclisinin Görev ve Yetkileri 197
2- Meclis Başkanlık Divanı 198
3- İl Genel Meclisinin Toplanması 199
4- Gündemi, Toplantı ve Karar Yeter Sayısı 200
5- Meclis Kararlarının Kesinleşmesi 200
6- Komisyonlar 201
7- Meclisin Bilgi Edinme ve Denetim Yolları 202
8- Meclis Üyeliğinin Sona Ermesi ve Meclisin Feshi 203
B) İL ENCÜMENİ 204
1- Oluşumu 204
2- Encümenin Görev ve Yetkileri 204
3- Encümen Toplantısı 205
C) VALİ 205
1- Valinin Görev ve Yetkileri 205
2- Yetki Devri 206
3- Stratejik Plân ve Performans Plânı 206
4- Organlar ve Üyelerinin Görevden Uzaklaştırılması 207
IV- İL ÖZEL İDARESİ TEŞKİLÂTI 207
A) GENEL SEKRETERLİK VE İDARİ BİRİMLER 207
B) İDARÎ YAPTIRIMLAR 210
1- İdari Yaptırımlar 210
2- Yetki 210
3- Usul 210
C) İL ÖZEL İDARELERİNİN DENETİMİ 211
D) MALÎ HÜKÜMLER 212
1- İl Özel İdaresinin Gelirleri 212
2- İl Özel İdaresinin Giderleri 212
E) İL ÖZEL İDARESİ BÜTÇESİ 213
1- İ1Özel İdaresi Bütçesi ve Kabulü 213
2- Harcama Yetkilisi 214
3- Kesin hesap 214
§2- BÜYÜKŞEHİR BELEDİYE YÖNETİMİ 214
A) KAVRAM, TANIM, KURULUŞ, SINIRLAR VE
KATILMA 215
1- Kavram ve Tanım 215
2- Kuruluş, Sınırları ve Katılma 215
B) GÖREV VE YETKİLER 216
1- BŞB nin Görev Ve Yetkileri 216
2- Görev ve Yetki İlkeleri 216
3- Koordinasyon ve Denetim Yetkileri 217
C) BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİNİN ORGANLARI 219
1- Büyükşehir Belediye Meclisi 219
2- Büyükşehir Belediye Encümeni 222
3- Büyükşehir Belediye Başkanı 223
D) BÜYÜKŞEHİR HİZMETLERİ KOORDİNASYONU 227
§3- BELEDİYE YÖNETİMİ 228
A) BELEDİYE TANIMI VE KURULUŞU 228
1- Tanım 228
2- Belediye Kuruluşu ve Sınırları 229
B) BELEDİYENİN GÖREV VE YETKİLERİ 231
II- BELEDİYE ORGANLARI 232
A) BELEDİYE MECLİSİ 232
1- Üyelik, Başkanlık Divanı ve Üyeliğin Sona Ermesi 232
2- Meclis Toplantıları 234
3- Belediye Meclisinin Bilgi Edinme ve Denetim Yetkisi 238
4- Meclis Kararları ve Kesinleşmesi 239
5- Belediye Meclisinin Feshi 240
B) BELEDİYE ENCÜMENİ 241
1- Belediye Encümeninin Yapısı 241
2- Encümen Toplantıları 242
3- Encümenin Görev ve yetkileri 243
C) BELEDİYE BAŞKANI 244
1- Belediye Başkanının Göreve Gelmesi 244
2- Belediye Başkanlığına Vekalet 244
3- Belediye Başkanlığının Sona Ermesi 245
4- Belediye Başkanının Görev ve Yetkileri 247
5- Yetki Devri 256
§4- KÖY TÜZEL KİŞİLİĞİ 256
A) KÖY KAVRAMI VE TANIMI 256
B) DEVLETİN TAŞRA BİRİMİ OLARAK KÖY 257
C) YEREL YÖNETİM BİRİMİ OLARAK KÖY 258
1- Köy’ün Görevleri 258
2- Kamu Tüzel Kişisi Olarak Köyün Organları 259
§5- YEREL YÖNETİM BİRLİKLERİ 262
A) BİRLİK MECLİSİ 262
1- Oluşumu 262
2- Meclisin Görev Ve Yetkileri 263
B) BİRLİK ENCÜMENİ 263
1- Oluşumu 263
2- Encümenin Görev ve Yetkileri 263
C) BİRLİK BAŞKANI 264
D) BİRLİĞİN DENETİMİ 265
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
KAMU HİZMETİ TÜZEL KİŞİLERİ
§ 1- YÖNETSEL KAMU HİZMETİ KURUMLARI 268
I- DEYİM VE KAVRAM 268
II- YÖNETSEL KAMU HİZMETİ KURUMLARININ ORTAK
ÖZELLİKLERİ 269
A) KAMU TÜZEL KİŞİLİLİĞİNİN TANINMASI VE KURULMASI 270
B) KTKLARIN ORGANLARA SAHİP OLMALARI 271
C) FAALİYET KONULARI KAMU HİZMETİDİR 272
D) KAMU YARARI AMACI GÜDEN KURUMLARDIR 273
E) DÜZENLEYİCİ İŞLEM YAPABİLİRLER 276
F) YÖNETSEL İCRAİ KARAR ALABİLİRLER 277
1- Personelle İlgili İşlemler 277
2- Yönetilenlerle İlgili İşlemler 278
3- Diğer İşlemleri 280
G) YÖNETSEL VE YARGISAL DENETİME TABİDİRLER 280
1- Vesayet Denetimi 280
2- Yargı Denetimi 281
§ 2- KAMU İKTİSADİ TEŞEBBÜSLERİ 282
A) DEYİM, KAVRAM VE TARİHÇE 283
1- KİT Deyimi ve Kavramı 283
2- KİT’lerin Tarihçesi 284
B) KİT’LERİN HUKUKSAL NİTELİĞİ 285
C) KİT’LERİN AMAÇLARI VE İŞLEVLERİ 288
D) KİT’LERİN ORGANİK YAPILARI 290
1- İDT ve KİK’lerin Organları 290
2- Müesseseler ve Organları 291
E) KİT’LERİN PERSONELİ VE MALLARI 291
1- KİT Personeli ve Hukuksal Rejimi 291
2- KİT Mallarının Hukuksal Rejimi 293
F) KİT’LERİN HUKUKSAL İŞLEMLERİ 295
1 Özel Hukuk İşlemleri 295
2- Kamu Hukuku İşlemleri 296
G) KİT’LERİN DENETLENMESİ 297
1- KİT’ler Üzerinde Yasama Denetimi 297
2- KİT’le Üzerinde Yönetsel Denetim 298
3- KİT’lerin İşlem ve Eylemlerinin Yargısal Denetimi 299
§ 3- KAMU MESLEK KURULUŞLARI 300
I- HUKUKUMUZDA KAMU MESLEK KURULUŞLARI 302
II- KURULUŞLARIN HUKUKSAL KİŞİLİKLERİ 304
III- KURULUŞA ÜYE OLMA ZORUNLULUĞU 305
IV- AMAÇ DIŞI FAALİYETE BULUNMA YASAĞI 307
A) Anayasal ve Yasal Amaçlar ve İşlevler 307
B) Kuruluş Amaçları Dışında Faaliyet Yasağı 308
V- MESLEK KURULUŞLARI BİRLİKLERİ 308
A) Meslek Kuruluşu Birliklere 309
B) Alt Meslek Kuruluşları 310
VI- KAMU MESLEK KURULUŞLARINUIN HUKUKSAL
İŞLEMLERİ 311
A) Özel Hukuk İşlemleri 311
B) Kamu Hukuku İşlemleri 311
VII- MESLEK KURULUŞLARININ DENETLENMESİ 313
A) Organları Üzerinde Denetim 313
B) İşlemleri Üzerinde Denetim 315
§4- DÜZENLEYİCİ VE DENETLEYİCİ BAĞIMSIZ
KURUMLAR 316
I- DEYİM VE KAVRAM 317
II- DDBK’LARIN DOĞUŞU VE GELİŞİMİ 318
A) DDBK’ların ABD ve İngiltere’de Gelişimi 319
B) Fransız ve Alman Hukukunda 320
C) Türkiye’deki Uygulamalar 322
III- DDBK LARIN HUKUKSAL NİTELİĞİ 322
IV- DDBK’LARIN DÜZENLEYİCİ İŞLEVLERİ 325
A) Düzenleyici İşlev (Regulation) Kavramı 325
B) Türkiye’de DDBK ların Regülasyon İşlevi 325
V- DDBK’LARIN DENETİM İŞLEVİ 327
A) Denetim Kavramı 327
B) DDBK ların Denetim İşlevi 328
C) DDBK’ların İdari Yaptırım Denetim İşlevi 329
VI- DDBK’LARIN BAĞIMSIZLIĞI 328
A) Atanma, Başkan ve Üyelerinin Görev Süreleri 331
B) Karar Alma Serbestisi 333
C) Kararlarının Yerindelik Denetimine Tabi Olmaması 335
D) Görevleriyle İlgili Emir Verilememesi 339
E) Kamu Tüzel Kişiliğine ve Mali Özerkliğe Sahip Olmaları 341
