Uğur AŞKIN
Tamer BUDAK
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ.5
İÇİNDEKİLER.7
YAPAY ZEKÂ TEKNİKLERİ VE MİLLETLERARASI ÖZEL HUKUK BAKIMINDAN
BİR YAPAY ZEKÂ MODELİ ÖNERİSİ
Prof. Dr. Mesut AYGÜN
GİRİŞ 18
YAPAY ZEKÂ BAKIMINDAN TARİHSEL GELİŞİM VE KAVRAMSAL ÇERÇEVE. 19
Genel Olarak 19
Tarihsel Gelişim . 21
Yapay Zekânın Tanımı ve Özellikleri 27
Yapay Zekânın Çeşitleri . 32
YAPAY ZEKÂ TEKNİKLERİ 35
Genel Olarak 35
Makine Öğrenmesi . 36
Yapay Sinir Ağları 39
Derin Öğrenme . 40
Uzman Sistemler. 41
Robotik (Robotlar ve Botlar). 43
Doğal Dil İşleme 45
Görüntü Tanıma ve İşleme . 46
Planlama ve Optimizasyon . 47
Bulanık Mantık. 47
Genetik Algoritmalar 48
Çalışmamızda Kullanılacak Yapay Zekâ Teknikleri. 49
III. MİLLETLERARASI USUL HUKUKU BAKIMINDAN YAPAY ZEKÂ. 49
Yargılama Hukukunda Kullanılacak Yapay Zekâ Uygulamalarında
Dikkate Alınması Gereken Temel İlkeler . 50
Temel Haklara Saygı . 52
Ayrımcılık Yasağı . 53
Şeffaflık ve Hesap Verilebilirlik . 53
8 İçindekiler
Kalite ve Güvenlik 54
Kullanıcı Kontrolü ve Denetimi 54
Ulusal Yargı Ağı Projesi (UYAP) Bilişim Sistemi 55
Yabancılık Unsurunun Tespiti 57
KANUNLAR İHTİLÂFI HUKUKU BAKIMINDAN YAPAY ZEKÂ . 59
Kanunlar İhtilâfı Hukuku Metodolojisi ve Genel Problemler . 59
Vasıflandırma 59
Milletlerarası Sözleşmeler Rejiminin Uygulanması . 61
Kanunlar İhtilâfı Hukukunun Diğer Genel Problemleri (Türk
Hukukunun Kanunlar İhtilâfı Kuralları – Atıf – Doğrudan Uygulanan
Kurallar). 62
Yabancı Hukukun Uygulanması 65
YAPAY ZEKÂ TABANLI UZMAN SİSTEM MODELİ ÖNERİSİ . 71
Genel Olarak 71
Birinci Katman: Yabancılık Unsurunun Tespiti 72
İkinci Katman: Vasıflandırma – Adlama 73
Üçüncü Katman: İki ve Çok Taraflı Milletlerarası Sözleşmeler 73
Dördüncü Katman: Kanunlar İhtilafı Hukuku Kurallarının Tespiti –
Altlama 74
Beşinci Katman: Atıf 75
Altıncı Katman: Doğrudan Uygulanan Kuralların Tespiti ve
Uygulanması 76
Yedinci Katman: Türk Hukukunun İçeriğinin Tespiti ve Uygulanması . 76
Sekizinci Katman: Uygulanacak Yabancı Hukukun İçeriğinin Tespiti,
Uygulanması ve Kamu Düzeni Müdahalesi . 77
Uzman Sistem Tabanlı Yapay Zekâ Modeli Akış Şeması. 78
SONUÇ.79
KAYNAKÇA. 82
TÜRK KANUNLAR İHTİLAFI HUKUKUNDA YAPAY ZEKÂNIN VERDİĞİ ZARARDAN
DOĞAN SÖZLEŞME DIŞI SORUMLULUK
Doç. Dr. Cemil GÜNER
YAPAY ZEKÂ VE HAKSIZ FİİL POTANSİYELİ. 88
YAPAY ZEKÂNIN HAKSIZ FİİL SORUMLULUĞU VE HUKUKÎ STATÜSÜ 93
Genel Olarak 93
Yapay Zekânın Kişiliği Meselesi 95
İçindekiler 9
Yapay Zekânın Verdiği Zarardan Doğan Sorumluluk . 99
III. YAPAY ZEKÂNIN VERDİĞİ ZARARDAN DOĞAN SÖZLEŞME DIŞI
SORUMLULUĞA UYGULANACAK HUKUK . 103
Vasıflandırma 103
Uygulanacak Hukukun Tayini 104
Genel Olarak. 104
Bağlama Kuralları 106
Yapay Zekânın Genel Haksız Fiil Statüsünün Uygulama
Alanında Kalan Zararlarından Doğan Sorumluluk 106
Yapay Zekânın Medya, İnternet ve Diğer Kitle İletişim
Araçlarıyla Kişilik Hakkı İhlalinden Doğan Sorumluluk. 111
İmal Edilen Bir Ürün Olarak Yapay Zekânın İmalatçısının
Sorumluluğu. 115
Yabancı Hukukun Uygulanmasına Kamu Düzeni Müdahalesi. 118
SONUÇ 121
KAYNAKÇA 122
YAPAY ZEKÂYA VATANDAŞLIK VERİLMESİ SORUNU
Dr. Öğr. Üyesi Aynaz UĞUR
GİRİŞ. 128
GENEL KAVRAMLAR . 129
Vatandaşlık Kavramı 129
Genel olarak . 129
Vatandaşlık ve Kişilik Kavramlarının İlişkisi. 131
Yapay Zekâ Kavramı 132
Sonuç. 133
III. YAPAY ZEKÂ VE VATANDAŞLIK İLİŞKİSİ. 134
Genel Olarak 134
Türk Vatandaşlığının Kazanılması Yolları Karşısında Yapay Zekânın
Durumu . 136
Genel Olarak. 136
Yapay Zekâ İçin Mavi Kart Benzeri Bir Özel Statü Önerisi. 139
Vatandaşlık Hakkı Kazanan İlk Yapay Zekâ Örneği Sophia’nın Durumu 142
Sonuç. 143
YAPAY ZEKÂNIN HUKUKİ STATÜSÜ VE VATANDAŞLIK KAZANMASI . 145
Yapay Zekânın Hukuki Statüsü 145
10 İçindekiler
Yapay Zekânın Vatandaşlık Durumu 146
Yapay Zekâya Vatandaşlık Verilmesinin Olumlu ve Olumsuz Yönleri 148
Vatandaşlık Alan Yapay Zekânın Kazanacağı Haklar 150
Hukuki Kişilik . 150
Kısmi Vatandaşlık 151
Özel Hukuk Temelli Haklar 152
Sonuç . 153
SONUÇ 154
KAYNAKÇA. 154
AVRUPA BİRLİĞİ YAPAY ZEKÂ YASASI’NIN
GENEL DEĞERLENDİRMESİ
Prof. Dr. Mete Özgür FALCIOĞLU
GİRİŞ 160
Yapay Zekâya İlişkin Uluslararası Çalışma ve Düzenlemeler. 160
Ana Hatlarıyla Yapay Zekâ Yasası 163
Yasa’nın Amacı ve Uyulması Gereken İlkeler 164
Yasa’nın Kapsamı ve İstisnalar 167
Yasa Kapsamında Süjeler 171
Yapay Zekâ Sistemleri ve Genel Amaçlı Yapay Zekâ Modeli. 173
(a) Yapay Zekâ Sistemi 173
(b) Genel Amaçlı Yapay Zekâ Sistemleri ve Modelleri. 175
(c) Yüksek Riskli Yapay Zekâ Sistemleri. 177
Yasaklanan Faaliyetler 180
SONUÇ. 184
KAYNAKÇA. 186
YAPAY ZEKÂ SİSTEMLERİNİN SİGORTACILIKTA KULLANIMI VE DÜZENLENMESİ
Doç. Dr. Damla KÜÇÜK
GİRİŞ 188
YAPAY ZEKÂ SİSTEMLERİNİN KULLANILDIĞI BELLİ BAŞLI SİGORTACILIK
UYGULAMALARI VE SAĞLADIĞI YARARLAR 190
Risk Değerlendirme Süreci ve Sigorta Primlerinin Tespitinde 190
Risklerin Gerçek Zamanlı İzlenmesinde . 192
İçindekiler 11
Sigorta Tazminatı / Bedelinin Ödenmesine İlişkin Taleplerin
Değerlendirilmesi ve Hileli Davranışların Tespitinde. 193
Sigorta Aracılarının Kapasite ve Verimliliğinin Artırılmasında . 195
Sigortalanabilir Risklerin ve Coğrafyanın Genişletilmesinde. 195
YAPAY ZEKÂ SİSTEMLERİNİN SİGORTACILIKTA KULLANIMININ YOL AÇTIĞI
TEMEL SORUN: ÖN YARGILI, EKSİK VEYA YANLIŞ ALGORİTMİK KARARLAR . 197
III. SİGORTACILIKTA YAPAY ZEKÂ SİSTEMLERİNİN KULLANIMININ
DÜZENLENMESİNDE DİKKATE ALINMASI GEREKEN TEMEL İLKELER 203
Menfaat Dengesinin Korunması 203
Şeffaflık ve Açıklanabilirlik. 205
Yapay Zekâ Algoritmaları Tarafından Verilen Kararların Adil Olmasının
Sağlanması ve Hesap Verilebilirlik. 207
Etik İlkelere Uygunluk 208
İtiraz ve Telafi Haklarının Verilmesi. 208
YAPAY ZEKÂ SİSTEMLERİNİN SİGORTACILIKTA KULLANIMI BAĞLAMINDA
AVRUPA BİRLİĞİ VE AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ’NDE YAPILAN
DÜZENLEMELERE GENEL BİR BAKIŞ 210
Avrupa Birliği’nde 210
Amerika Birleşik Devletleri’nde. 214
SİGORTACILIKTA YAPAY ZEKÂ SİSTEMLERİNİN KULLANIMININ
DÜZENLENMESİNDE DİKKATE ALINACAK GENEL ESASLAR VE DÜZENLENMESİ
GEREKEN TEMEL HUSUSLAR. 216
Sigortacılıkta Yapay Zekâ Sistemlerinin Kullanımının Düzenlenmesinde
Dikkate Alınacak Genel Esaslar 216
Yapay Zekâ Sistemlerinin Kullanımına İlişkin Düzenleme Yapılmalı mı? 216
Yapay Zekânın Kullanımından Sorumlu Tutulacak Kişiler . 218
Yapay Zekâ Sistemlerinin Kullanımına İlişkin Düzenlemelerde
Menfaatleri Korunacak Kişiler ve Yapılacak Düzenlemelerin Sigorta
Türleri Bakımından Kapsamı. 219
Sigortacılıkta Yapay Zekâ Sistemlerinin Kullanımında Düzenlenmesi
Gereken Temel Hususlar . 222
Veri Yeterliliğinin Sağlanması . 222
Denetim Mekanizmalarının Oluşturulması. 224
Yapay Zekâ Sisteminin Kullanımına İlişkin Bilgilendirme
Yükümlülükleri 225
İtiraz ve Telafi Edilmesini Talep Haklarının Verilmesi . 225
SONUÇ 226
KAYNAKÇA 227
12 İçindekiler
YAPAY ZEKÂDAN DOĞAN SORUMLULUĞUN SİGORTASI
Dr. Öğr. Üyesi Serdar DEMİRCİ
GENEL DEĞERLENDİRME 234
KAVRAMSAL ÇERÇEVE, TARİHSEL SÜREÇ VE ETİK İLKELER . 240
Kavramsal Çerçeve. 240
Etik Tartışmalar Ekseninde Yapay Zekânın Tarihsel Gelişimi . 244
III. YAPAY ZEKÂYA YÖNELİK KİŞİLİK TARTIŞMALARI. 250
Eşya Önerisi . 252
Kölelik Önerisi 252
Tüzel Kişilik Önerisi 253
Ç. Yapay İnsan Teorisi 253
Elektronik Kişilik Önerisi 254
Değerlendirme. 255
YAPAY ZEKÂ KULLANIMINDAN DOĞAN HUKUKİ SORUMLULUK 257
Akdi Sorumluluk. 258
Akit Dışı Sorumluluk. 259
Yapay Zekânın Kusur Sorumluluğu Açısından Değerlendirilmesi 260
Yapay Zekânın Kusursuz Sorumluluk Açısından Değerlendirilmesi. 260
Adam Çalıştıranın Sorumluluğu Bakımından Değerlendirme. 262
İfa Yardımcısı Bakımından Değerlendirme . 263
Hayvan Bulunduranın Sorumluluğu Bakımından Değerlendirme.264
ç. Ev Başkanının Sorumluluğu Bakımından Değerlendirme . 265
Yapı Malikinin Sorumluluğu Bakımından Değerlendirme. 266
Genel Tehlike Sorumluluğu Bakımından Değerlendirme . 267
Ürün Sorumluluğu Bakımından Değerlendirme . 268
Hakkaniyet Sorumluluğu 271
Otonom Araçlarda Araç İşletenin Hukuki Sorumluluğu . 271
ı. Avrupa Parlamentosu Hukuk İşleri Komisyonu Tavsiye Raporu. 273
SİGORTA HUKUKU PERSPEKTİFİNDE DEĞERLENDİRME 274
SONUÇ. 276
KAYNAKÇA. 278
İçindekiler 13
YAPAY ZEKÂLI TIBBİ CİHAZLAR İÇİN ÜRÜN SORUMLULUĞU MESELESİ
Doç. Dr. Nurten İNCE AKMAN
GİRİŞ 286
TIBBİ CİHAZ TANIMI, YAPAY ZEKÂ TABANLI TIBBİ CİHAZ KULLANIMIN YARAR
VE ZARARLARI 289
YAPAY ZEKÂ TABANLI TIBBİ CİHAZLARDA ÜRÜN SORUMLULUĞUNUN
ŞARTLARI 294
HATALI BİR ÜRÜNÜN PİYASAYA SÜRÜLMESİ. 294
Ürün 294
Yazılım ve Yapay Zekâlı Tıbbi Cihazları Ürün olarak Kabul
Etmeyen Görüş 296
Yazılım ve Yapay Zekâlı Tıbbi Cihazları Ürün olarak Kabul Eden
Görüş . 299
Hatalı (Uygunsuz) Ürün 306
Genel olarak Hatalı Ürün Kavramı . 306
Yapay Zekâlı Tıbbi Cihazlarda Hatalı (Uygunsuz) Ürün 307
(1) Haklı Güvenlik Beklentisi. 308
(2) Ürünün Sunumu ve Kullanım Şekli 312
(3) Piyasaya Sürülme Anı 314
(a) Genel Olarak. 314
(b) Yenileme ve Güncellemelerin Piyasaya Sürülme Anına
Etkisi . 317
Zarar 319
Nedensellik Bağı 321
III. SORUMLULUĞUN SÜJESİ . 328
ÜRÜN SORUMLULUĞUNDAN KURTULUŞ SEBEPLERİ VE BUNLARIN YAPAY
ZEKÂ TABANLI TIBBİ CİHAZLARA UYGULANMASI SORUNU . 334
Ürünün Üretici Tarafından Piyasaya Sürülmemesi 334
Piyasaya Sürüldüğünde Ürünün Hatasız Olması 337
Ürünün Üretilmesinin veya Dağıtılmasının Ticari ya da Mesleki
Sebeplere Dayanmaması. 339
Hatanın Emredici Normlara Uyulmasından Kaynaklanması 340
Piyasaya Sürülme Anında Bilim ve Teknik Düzeyinin Hatanın Tespit
Edilmesine İmkân Vermemesi. 342
Kısmi Ürün Üreticisinin Sorumluluktan Kurtulması. 345
İSPAT YÜKÜ VE SORUMLULUĞUN ZAMANSAL SINIRI 345
SONUÇ 348
KAYNAKÇA 354
14 İçindekiler
YAPAY ZEKÂNIN HUKUKİ STATÜSÜNE İLİŞKİN GÖRÜŞLER
Doç. Dr. Seda GAYRETLİ AYDIN
GİRİŞ 364
YAPAY ZEKÂNIN HUKUKEN DÜZENLENMESİNİ ZORLAŞTIRAN ÖZELLİKLERİ . 367
YAPAY ZEKÂYANIN HUKUKUN ÖZNESİ (SÜJESİ) OLMASI GEREKTİĞİNİ İLERİ
SÜREN GÖRÜŞLER 373
Yapay Zekânın Gelişmişlik Seviyesine Göre Türleri 375
Kişi ve Kişilik Kavramı. 376
Yapay Zekânın Hukukun Süjesi Olması Gerektiğine İlişkin Farklı Görüşler 380
Gerçek Kişi (İnsan Benzeri) Statüde Sayılması. 380
Tüzel Kişilik Benzeri Statü verilmesi 381
Kendine Özgü Elektronik Kişilik Verilmesi . 384
III. YAPAY ZEKÂNIN HUKUKUN OBJESİ OLDUĞUNU İLERİ SÜREN GÖRÜŞLER . 390
Yapay Zekânın Köle Statüsünde Olduğu Görüşü 390
Yapay Zekânın Fikri Eser Olduğunu İleri Süren Görüş 394
Yapay Zekânın Eşya Statüsünde Olduğunu İleri Süren Görüş 396
SONUÇ. 401
KAYNAKÇA. 404
İCRA HUKUKUNDA YAPAY ZEKÂ
Doç. Dr. Aziz Serkan ARSLAN
GİRİŞ 410
YAPAY ZEKÂNININ İCRA HUKUKUNA İLİŞKİN YARGILAMADA KULLANILMASI 411
Türk Mahkemelerinin Yargı Hakkının Bulunup Bulunmadığı . 415
Yargı Yolunun Caiz Olması . 416
Mahkemenin Görevli Olması . 416
Ç. Yetkinin Kesin Olduğu Hâllerde, Mahkemenin Yetkili Bulunması 417
Tarafların, Taraf ve Dava Ehliyetine Sahip Olmaları; Kanuni Temsilin Söz
Konusu Olduğu Hâllerde, Temsilcinin Gerekli Niteliğe Sahip Bulunması. 418
Dava Takip Yetkisine Sahip Olunması 420
Vekil Aracılığıyla Takip Edilen Davalarda, Vekilin Davaya Vekâlet
Ehliyetine Sahip Olması ve Usûlüne Uygun Düzenlenmiş Bir
Vekâletnamesinin Bulunması 420
Davacının Yatırması Gereken Gider Avansının Yatırılmış Olması. 421
Ğ. Teminat Gösterilmesine İlişkin Kararın Gereğinin Yerine Getirilmesi 422
İçindekiler 15
Davacının, Dava Açmakta Hukukî Yararının Bulunması. 422
Aynı Davanın, Daha Önceden Açılmış ve Hâlen Görülmekte Olmaması . 423
İ. Aynı Davanın, Daha Önceden Kesin Hükme Bağlanmamış Olması 423
Diğer Kanunlarda Yer Alan Dava Şartlarına İlişkin Hükümler 424
YAPAY ZEKÂNININ İCRA DAİRESİNİN YAPMIŞ OLDUĞU İŞLEMLERDE
KULLANILMASI . 425
Otomatik Belge İnceleme ve Hazırlama 426
Risk Değerlendirmesi. 428
Tahsilat Süreçlerinin Otomasyonu 429
Ç. Yasal Araştırma ve Destek. 430
Takibe İlişkin Danışmanlık Hizmetleri 430
İcra Takip ve Yönetim Sistemleri . 430
III. İCRA HUKUKUNDA YAPAY ZEKÂ KULLANIMININ FAYDALARI. 431
İCRA HUKUKUNDA YAPAY ZEKÂNIN KULLANIMINA İLİŞKİN ZORLUKLAR VE
ETİK HUSUSLAR 432
SONUÇ 435
KAYNAKÇA 436
YAPAY ZEKÂNIN MEDENİ YARGILAMADA KULLANILMASININ
FAYDALARI VE SAKINCALARI
Dr. Bünyamin KARTAL
GİRİŞ. 440
MEDENİ YARGILAMADA YAPAY ZEKÂNIN KULLANILABİLECEĞİ ALANLARA
İLİŞKİN FAYDA VE SAKINCALAR 441
Genel Olarak 441
Medeni Yargılamada Yapay Zekânın Yargılama Süjelerinin Yerine
Kullanılması . 442
Yapay Zekâ Hâkim/Hakem 442
Yapay Zekâ Taraf 446
Yapay Zekâ Avukat 449
Medeni Yargılamada Yapay Zekânın Yardımcı Olarak Kullanılması. 452
Dava Yönetim Sistemleri. 452
Karar Destek Mekanizmaları 453
Yapay Zekâ Bilirkişi . 455
Yapay Zekânın Yargılamanın Diğer Alanlarında Kullanımı 456
16 İçindekiler
Medeni Yargılamada Yapay Zekâ Kullanımının Hak Arama Özgürlüğü ve
Mahkemeye Erişim Hakkı Yönünden Değerlendirilmesi 458
SONUÇ. 461
KAYNAKÇA. 464
İŞ YERLERİNDE YAPAY ZEKÂNIN KULLANIMININ HUKUKİ BOYUTU
Dr. Öğr. Görevlisi Mustafa NALBANT - Doktora Araştırmacısı Özgür MİLLETSEVER
GİRİŞ 470
YAPAY ZEKÂ KAVRAMININ ORTAYA ÇIKIŞI VE GENEL PRENSİPLERİ 471
Yapay Zekâ (Artificial Intelligence). 473
Makine Öğrenimi (Machine Learning) . 475
Avrupa Birliği Yapay Zekâ Yasası 475
Güvenilir Yapay Zekânın Sorumlu Yönetimi İçin OECD İlkeleri 477
YAPAY ZEKÂNIN İŞ YERLERİNDE KULLANIMI. 479
Yapay Zekânın İş Yerlerinde Kullanımının Avantajları 479
Yapay Zekânın İş Yerlerinde Yaratabileceği Potansiyel Problemler . 481
Çalışanların Hukuki Statüsünün Belirlenmesi Sorunu . 481
İş Yerlerinde Ayrımcılık Karşıtı Kuralların İhlali 482
Çalışanın Mahremiyet Hakkının İhlali Sorunsalı 484
İşvereninin Yönetim Hakkının Yapay Zekâ ile Tarafından İcra
Edilmesi ve Hukuki Statü Sorunu 485
Yapay Zekânın İşsizlik Rakamları Üzerindeki Etkisi 487
Sendikalar İçin Olası Zorluklar. 488
SONUÇ. 490
KAYNAKÇA. 491
