Ödeme Yerine Alacakların Devri

Uğur BULUT

GİRİŞ-1

BİRİNCİ BÖLÜM

GENEL BİLGİLER

. 1. ÖDEME YERİNE ALACAKLARIN DEVRİNİN (İİK M. 120) TAKİP PROSEDÜRÜ İÇİNDEKİ YERİ-3

. 2. PARAYA ÇEVİRME BAKIMINDAN ÖDEME YERİNE ALACAKLARIN DEVRİNİN ÖZEL DURUMU VE UYGULAMA ALANI-5

I. -GENEL OLARAK PARAYA ÇEVİRME-5

A. -Açık Artırma Yoluyla Paraya Çevirme-9

1. -Taşınır Malların Açık Artırma Yoluyla Paraya Çevrilmesi-10

2. -Taşınmaz Malların Açık Artırma Yoluyla Paraya Çevrilmesi-14

B. -Pazarlık Yoluyla Paraya Çevirme-19

C. -Alacakların Paraya Çevrilmesinde Özel Usûl-21

D. -Diğer Paraya Çevirme Usûlleri-22

II. -PARAYA ÇEVİRME KAVRAMI İÇİNDE ÖDEME YERİNE ALACAKLARIN DEVRİNİN ÖZEL DURUMU-23

A. -Genel Olarak-23

B. -Kavram Sorunu-23

C. -Ödeme Yerine Alacakların Devrinin Hukukî Niteliği-25

III. -ÖDEME YERİNE ALACAKLARIN DEVRİNİN UYGULAMA ALANI-25

A. -Takip Yolu Bakımından-25

B. -Alacak Bakımından-30

1. -Genel Olarak-30

2. -Alacağın İhtilaflı Olup Olmaması-34

3. -Alacağın Muaccel Olup Olmaması-35

. 3. ÖDEME VE ALACAĞIN DEVRİ KAVRAMLARI-37

I. -ÖDEME-37

II. -ALACAĞIN DEVRİ-40

A. -Alacağın İradî Devri-40

1. -Genel Olarak-40

2. -Alacağın İradî Devrinin Şartları-41

a)-Geçerli Bir Sözleşmenin Varlığı-41

b)-Devredilen Alacak Hakkının Mevcut Olması-42

c)-Alacağın Devrine Engel Bulunmaması-44

3. -Alacağın Devrinin Sonuçları-46

a)-Devredilen Alacak Bakımından-46

b)-Devreden Bakımından-46

aa)-Alacağın Devrinin İvazsız Yapılması Durumunda-47

bb)-Alacağın Devrinin İvazlı Yapılması Durumunda-48

c)-Borçlu Bakımından-49

d)-Alacağı Devreden ve Devralan Arasındaki Hukukî İlişkiden Kaynaklanan Borçlar Bakımından-52

aa)-Alacağın İfa Amacıyla Devredilmesi-52

bb)-Alacağın İfa Yerine Devredilmesi-54

B. -Alacağın Kanun veya Mahkeme Kararı Gereği Geçişi-55

1. -Genel Olarak-55

2. -Alacağın Kanun veya Mahkeme Kararı Gereği Geçişinin Alacağın İradî Devrinden Farkları-55

a)-Devir Engelleri Bakımından-56

b)-Devredenin Sorumluluğu Bakımından-57

III. -ÖDEME YERİNE ALACAKLARIN DEVRİNİN (İİK m. 120) ÖDEME VE ALACAĞIN DEVRİ BAKIMINDAN ÖNEMİ-58

A. -120’nci Maddenin Birinci Fıkrasının Durumu-58

1. -120’nci Maddenin Birinci Fıkrasına Göre Yapılan Alacağın Devrinin Hukukî Niteliği-58

2. -120’nci Maddenin Birinci Fıkrasına Göre Yapılan Alacağın Devrinin Sonuçları-63

B. -120’nci Maddenin İkinci Fıkrasının Durumu-64

1. -120’nci Maddenin İkinci Fıkrasına Göre Yapılan Alacağın Devrinin Hukukî Niteliği-64

2. -120’nci Maddenin İkinci Fıkrasının Benzer Üçlü İlişkilerle Karşılaştırılması ve Sonuçları-64

C. -120’nci Maddenin Birinci Fıkrası ile İkinci Fıkrasının Karşılaştırılması-67

. 4. ÖDEME YERİNE ALACAKLARIN DEVRİNİN (İİK M. 120) BENZER MÜESSESELERLE KARŞILAŞTIRILMASI-68

I. -ALACAKLAR VE ÜÇÜNCÜ ŞAHIS ELİNDE HACZEDİLEN MALLARA İLİŞKİN İİK 89’UNCU MADDE-69

A. -Genel Olarak İİK 89’uncu Madde-69

B. -İİK 89’uncu Maddenin Ödeme Yerine Alacakların Devriyle Karşılaştırılması-73

1. -Konuları Bakımından-73

2. -Amaçları Bakımından-74

C. -Tahsil İçin Alacağın Devrinde (İİK m. 120 f. 2) ve Üçüncü Kişinin Beyanının Aksini İspatta (İİK m. 89 f. 4) Alacaklılar Tarafından Açılabilecek Davaların Karşılaştırılması-76

1. -Genel Olarak-76

2. -Şartları Bakımından-77

3. -Görevli ve Yetkili Mahkeme Bakımından-78

4. -Tarafları Bakımından-79

5. -Konuları Bakımından-80

6. -İspat Faaliyeti Bakımından-84

7. -Hüküm ve Sonuçları Bakımından-88

D. -Tahsil İçin Alacağın Devri ile Üçüncü Kişinin Beyanının Aksini İspat Davasının Uygulama Alanlarının Tespiti-94

1. -Doktrinde İleri Sürülen Görüşler-95

2. -Tarihî Süreç-101

3. -Değerlendirme-104

4. -Sonuç ve Görüşümüz-105

II. -BAZI HAKLARIN BORÇLU ADINA TESCİLİNİN ALACAKLILAR TARAFINDAN TALEP EDİLMESİ (İİK m. 94 f. 2, 3)-109

A. -Genel Olarak 94’üncü Madde-109

B. -94’üncü Maddenin İkinci Fıkrasının Ödeme Yerine Alacakların Devriyle Karşılaştırılması-112

1. -Konuları Bakımından-112

2. -Amaçları Bakımından-114

III. -İFLÂSTA ÇEKİŞMELİ HAKLARIN TALEP EDEN ALACAKLILARA DEVREDİLMESİ (İİK m. 245)-116

A. -Genel Olarak 245’inci Madde-116

B. -245’inci Maddenin Ödeme Yerine Alacakların Devriyle Karşılaştırılması-123

1. -Genel Olarak-123

2. -Konuları Bakımından-124

3. -Amaçları Bakımından-126

IV. -MALVARLIĞININ TERKİ SURETİYLE KONKORDATO-127

A. -Genel Olarak Malvarlığının Terki Suretiyle Konkordato-127

B. -Malvarlığının Terki Suretiyle Konkordatonun Ödeme Yerie Alacakların Devriyle Karşılaştırılması-131

1. -Genel Olarak-131

2. -Konuları Bakımından-132

3. -Paraya Çevirme Bakımından-133

4. -Amaçları Bakımından-136

V. -ALACAKLILAR TARAFINDAN AÇILAN TENKİS DAVASI (TMK m. 562)-137

A. -Genel Olarak Türk Medenî Kanunu 562’nci Madde-137

B. -Türk Medenî Kanunu 562’nci Maddenin Ödeme Yerine Alacakların Devriyle Karşılaştırılması-140

1. -Konuları Bakımından-140

2. -Amaçları Bakımından-142

VI. -EVLİLİK BİRLİĞİNİN KORUNMASINDA EŞLERDEN BİRİNİN BORÇLULARINA YÖNELİK ÖNLEMLER (TMK m. 198)-143

A. -Genel Olarak Türk Medenî Kanunu 198’inci Madde-143

B. -Türk Medenî Kanunu 198’inci Maddenin Ödeme Yerine Alacakların Devriyle Karşılaştırılması-147

1. -Nitelikleri Bakımından-147

2. -Konuları Bakımından-148

3. -Amaçları Bakımından-149

İKİNCİ BÖLÜM

ALACAĞIN ÖDEME YERİNE DEVRİ

. 5. GENEL OLARAK ALACAĞIN ÖDEME YERİNE DEVRİ-151

. 6. ALACAĞIN ÖDEME YERİNE DEVRİNİN ŞARTLARI-156

I. -TALEP ŞARTI-156

A. -Genel Olarak Hacze İştirak-156

B. -Alacağın Ödeme Yerine Devri İçin Muvafakati Gereken Alacaklılar-162

II. -DEVREDİLECEK ALACAĞA İLİŞKİN ŞARTLAR-169

A. -Alacağın Hukuken Var Olması-169

B. -Alacağın Devrinin Mümkün Olması-174

C. -Alacağın Haczedilmiş Olması-176

D. -Alacağın Borsada ve Piyasada Fiyatının Olmaması-181

1. -Borsa ve Piyasa Kavramları-181

2. -Borsa ve Piyasa Fiyatı Kavramları-182

3. -Hukukumuzda Borsa ve Piyasada Fiyatı Olan Mal ve Haklarla İlgili Düzenlemeler-183

E. -Alacağın İtibarî Kıymetiyle Devredilmesi-187

III. -ALACAĞI DEVRALACAK ALACAKLILARA İLİŞKİN ŞARTLAR-188

IV. -İCRA DAİRESİNİN KARARI-190

. 7. ALACAĞIN ÖDEME YERİNE DEVRİ HÂLİNDE UYGULANACAK USÛL-191

. 8. ALACAĞIN ÖDEME YERİNE DEVRİNİN HÜKÜM VE SONUÇLARI-197

I. -ALACAKLILAR BAKIMINDAN-197

A. -Rehinli Alacaklılar-197

B. -Kendilerine Pay Düşen Kesin Haciz Sahibi Alacaklılar-199

C. -Kendilerine Pay Düşmeyen Kesin Haciz Sahibi Alacaklılar-201

D. -İhtiyati Haciz Sahibi Alacaklılar-201

E. -Muvakkat Haciz Sahibi Alacaklılar-207

II. -BORÇLU BAKIMINDAN-210

A. -818 Sayılı Mülga Borçlar Kanunu’na Göre-211

B. -6098 Sayılı Yürürlükteki Türk Borçlar Kanunu’na Göre-211

III. -ÖDEME YERİNE ALACAKLILARA DEVREDİLEN ALACAĞIN BORÇLUSU BAKIMINDAN-213

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

ALACAĞIN TAHSİL İÇİN DEVRİ

. 9. GENEL OLARAK ALACAĞIN TAHSİL İÇİN DEVRİ-215

. 10. ALACAĞIN TAHSİL İÇİN DEVRİNİN ŞARTLARI-217

I. -TALEP ŞARTI-217

II. -DEVREDİLECEK ALACAĞA İLİŞKİN ŞARTLAR-220

A. -Alacağın Haczedilmiş Olması-220

B. -Alacağın Ödeme Yerine Devrinde Alacağa İlişkin Diğer Şartların Alacağın Tahsil İçin Devrinde de Geçerli Olması-220

III. -ALACAĞI DEVRALACAK ALACAKLILARA İLİŞKİN ŞARTLAR-223

IV. -İCRA DAİRESİNİN KARARI-224

. 11. ALACAĞIN TAHSİL İÇİN DEVRİ HÂLİNDE UYGULANACAK USÛL-224

. 12. ALACAĞIN TAHSİL İÇİN DEVRİNİN HÜKÜM VE SONUÇLARI-227

I. -ALACAKLIYA TANINAN TAHSİL YETKİSİ-227

A. -Genel Olarak Dava Takip Yetkisi-227

B. -Alacağın Tahsil İçin Devrinde Alacaklılara Tanınan Tahsil Yetkisi-233

1. -Hukukî Niteliği-233

2. -Alacaklıların Hukukî Durumu-235

a)-Doktrinde İleri Sürülen Görüşler-235

b)-Görüşümüz-238

C. -Yetkinin Kullanılması ve Sınırları-241

1. -Genel Olarak-241

2. -Tahsil Yetkisinin Birden Fazla Alacaklıya Devri-246

3. -Alacaklılara Tanınan Tahsil Yetkisinin Sınırları-251

D. -Tahsil Yetkisi Devredilmeyen Alacaklılar ve Takip Borçlusunun Durumu-254

E. -Yetkinin Sona Ermesi-257

II. -TAHSİL İÇİN ALACAKLILARA DEVREDİLEN ALACAĞIN BORÇLUSUNUN DURUMU-259

III. -ALACAĞIN TAHSİL EDİLMESİ HÂLİNDE DEVRİN SONUÇLARI-261

A. -Alacaklılar Bakımından-262

1. -Rehinli Alacaklılar-262

2. -Tahsil Edilen Miktardan Pay Alabilen Kesin Haciz Sahibi Alacaklılar-263

3. -Tahsil Edilen Miktardan Kendilerine Bir Pay Düşmeyen Kesin Haciz Sahibi Alacaklılar-267

4. -İhtiyati Haciz Sahibi Alacaklılar-267

5. -Muvakkat Haciz Sahibi Alacaklılar-268

B. -Takip Borçlusu Bakımından-270

IV. -ALACAĞIN TAHSİL EDİLEMEMESİ HÂLİNDE DEVRİN SONUÇLARI-271

A. -Alacağın Hiç veya Tamamının Tahsil Edilememesi Hâlinde-271

1. -Alacaklılar Bakımından-271

2. -Takip Borçlusu Bakımından-272

B. -Alacak Hakkının İspatlanamaması veya Sona Ermiş Olması Hâlinde-273

1. -Alacaklılar Bakımından-273

2. -Takip Borçlusu Bakımından-273

C. -Tahsil Yetkisini Devralanların Sorumluluğuna Göre Takip Borçlusunun ve Diğer Alacaklıların Başvurabileceği Yollar-274

1. -Tahsil Yetkisini Devralan Alacaklıların Kusuru Hâlinde-275

2. -Tahsil Yetkisini Devralan Alacaklıların Hileli ve Dürüstlük Kuralına Aykırı Olarak Davayı Yürütmeleri Hâlinde-276

a)-Lehine Karar Verilen Tarafın, Karara Tesir Eden Hileli Bir Davranışı Nedeniyle Yargılamanın Yenilenmesi (HMK m. 375 f. 1 b. h)-279

aa)-Genel Olarak-279

bb)-Alacağın Tahsil İçin Devri Sonucu Ortaya Çıkan Hüküm Bakımından Uygulanabilirliği-281

b)-Üçüncü Kişilerin Hükmün İptalini Talep Etmesi (HMK m. 376)-282

aa)-Genel Olarak-282

bb)-Alacağın Tahsil İçin Devri Sonucu Ortaya Çıkan Hüküm Bakımından Uygulanabilirliği-284

SONUÇ-289

KAYNAKÇA-295