Ceza Hukukunda Hukuka Uygunluk Sebebi Olarak Bir Hakkın Kullanılması

CEZA HUKUKUNDA HUKUKA UYGUNLUK SEBEBİ OLARAK BİR HAKKIN KULLANILMASI



Dr. Uğur URUŞAK



-Kavram

-Hakkı Açıklayan Teoriler

-Tarihi Gelişim Ve Bazı Ülke Düzenlemeleri

-Hakkın Kullanılması Sırasında İşlenen Suç Tanımına Uygun Fiilin Şuç Oluşturmamasının Temeliniaçıklayan Teoriler

-Maddi Ve Şekli Hak Ayrımı

-Hakkın Kaynağı Ve Sınırları

-Hakkın Kullanılması Koşulları

-Hakkın Kullanılmasında Subjektif Unsur Hat Ve Sınırın Aşılması



ÖNSÖZ .................................................................................................................. v ii

İÇİNDEKİLER......................................................................................................ix

K ISA LTM A LA R..................................................................................................xv

GİRİŞ.........................................................................................................................1

I. KAVRAM.......................................................................................................5

A. Genel Açıklama ......................................................................................5

B. Hak Kavramı...........................................................................................5

1. TCK'nin 26. Maddesinde Yer Alan Hüküm.............................5

2. Hakkın Anlamı................................................................................5

3. Hakkın Unsurları............................................................................8

4. Hakkın Konusu .............................................................................10

5. Hak Sahipleri..................................................................................10

6. Hakların Sınıflandırılması .........................................................10

a. Özel Haklar............................................................................10

b. Kamusal Haklar ....................................................................11

7. TCK'nin 26. Maddesinde Kullanılan Hak

Kavramının Kapsamı...................................................................12

C. Hakkın Kullanılması ..........................................................................13

1. Hakkın Kullanılmasının Anlamı..............................................13

2. Hakkın Kullanılmasının Ayırt Edici Özellikleri...................14

3. Hakkın Kullanılmasının Süjesi .................................................15

4. Hakkın Kullanılmasının Kapsamı ...........................................16

İÇİNDEKİLERx

5. Hakkın Kullanılmasının Alanı..................................................17

D. Hukuka Uygunluk Sebebi Olarak Hakkın Kullanılması

Kavramı..................................................................................................17

II. HAKKI AÇIKLAYAN TEORİLER .....................................................19

A. Hakkı Hukuk Düzeninden Çıkaran Teoriler................................19

1. Doğal Hukuk Teorisi....................................................................19

a. Kant'ın Eleştiricilik Teorisinde Hak ................................21

b. Hohfeld'in Hak Teorisi....................................................... 28

c. John Rawls'un Hak Teorisi .................................................32

d. Robert Nozick'in Hak Teorisi............................................39

2. İrade Teorisi ...................................................................................42

3. Menfaat Teorisi..............................................................................43

4. Karma Nitelikli Teori...................................................................45

B. Hakkı Reddeden Teori .......................................................................45

C. Hakkı Hukukun Oluşum Süreci İçinde Açıklayan Teori...........47

D. Düşüncemiz......................................................................................... 49

III. TARİHİ GELİŞİM VE BAZI ÜLKE DÜZENLEMELERİ.......... 50

A. Tarihi Gelişim...................................................................................... 50

1. Eski Toplumlar ............................................................................. 50

a. Eski Çin...................................................................................51

b. Eski Hint.................................................................................51

c. Asur..........................................................................................51

d. İbrani .......................................................................................52

e. Eti..............................................................................................52

f. Eski Yunan..............................................................................52

2. Roma Hukuku ...............................................................................53

3. Germen Hukuku ...........................................................................55

4. Kilise Hukuku .............................................................................. 56

5. Birlik Öncesi İtalya'daki Bazı Prensliklerin Hukukları ..... 56

6. 18. Yüzyıl İtalyan Kanunları.......................................................57

7. İslam Hukuku ................................................................................59xi

a. İslam Hukukunun Yapısı.....................................................59

b. Osmanlı Devletinden Önce............................................... 60

c. Osmanlı Devleti Zamanında..............................................61

(1) Başlangıçtan Tanzimat'a Kadar..................................61

(2) Tanzimat Dönemi..........................................................62

d. İslam Hukukunda Hakkın Kullanılması ....................... 63

8. 765 Sayılı Türk Ceza Kanunu ....................................................67

9. 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu................................................. 69

B. Bazı Ülke Düzenlemeleri .................................................................. 69

1. Alman Ceza Kanunu................................................................... 69

2. Fransız Ceza Kanunu...................................................................71

3. İtalyan Ceza Kanunu................................................................... 72

4. İspanyol Ceza Kanunu.................................................................73

5. Portekiz Ceza Kanunu.................................................................74

6. İngiliz ve Amerika Birleşik Devletleri (Common Law)

Sistemi .............................................................................................74

IV. HAKKIN KULLANILMASI SIRASINDA

İŞLENEN SUÇ TANIMINA UYGUN FİİLİN SUÇ

OLUŞTURMAMASININ TEMELİNİ AÇIKLAYAN

TEORİLER................................................................................................. 77

A. Suçu Bir Bütün Olarak Kabul Eden Teoriler................................ 77

B. Suçu Unsurlara Ayıran Teoriler .......................................................81

1. Suçun İki Unsuru Olduğunu Kabul Eden Teoriler.............. 82

a. Ceza Hükümlerinin Olumsuz Kuralları Teorisi .......... 84

b. Tipikliğin Olumsuz Unsurları Teorisi............................ 86

c. Cezalandırılabilir Fiil Teorisi ............................................95

d. Kusurluluğun Eksikliği Teorisi .........................................98

e. Önleme Gerekliliğinin Bulunmaması Teorisi............ 103

2. Üç Unsurlu Suç Teorisi............................................................. 105

C. Düşüncemiz........................................................................................110

V. MADDİ VE ŞEKLİ HAK AYRIMI.................................................... 113xii

A. Hakkı Maddi Olarak Kabul Eden Teoriler..................................114

1. Doğruluk Kuralı Teorisi............................................................117

2. Uygarlık (Kültür) Kuralları Teorisi........................................118

3. Haklı Amaç İçin Uygun Araç Teorisi ....................................119

4. Fiilin Sosyal Uygunluğu Teorisi............................................. 127

5. Üstün Menfaat Teorisi.............................................................. 130

6. Çatışan Menfaatlerin Karşılaştırılması Teorisi .................. 134

B. Hakkı Şekli Olarak Kabul Eden Teoriler.................................... 138

1. Hukuka Aykırılığın Eksikliği Teorisi.................................... 139

2. İzin Verilen Fiilleri Cezalandırmanın Olanaksızlığı

Teorisi. ......................................................................................... 140

3. Fiilin Gerekliliği Teorisi ...........................................................141

4. Çelişkiye Yer Vermeme Teorisi............................................... 142

C. Düşüncemiz....................................................................................... 148

VI. HAKKIN KAYNAĞI VE SINIRLARI..............................................161

A. Hakkın Kaynağı.................................................................................161

1. Hukuk Kuralı .............................................................................. 163

2. Yargı Organlarının Kararları................................................... 165

3. İdari Tasarruf .............................................................................. 166

4. Örf ve Adet................................................................................... 168

5. Hukuki İşlemler ..........................................................................171

6. Kıyas ve Yorum........................................................................... 173

7. Hukukun Genel İlkeleri.............................................................174

8. Ahlak Kuralları............................................................................175

9. Dini Kurallar................................................................................176

10. TCK'nin 3. Maddesinde Tanımlanan Adalet ve Eşitlik

İlkesi...............................................................................................176

11. TCK'nin 1. Maddesinde Tanımlanan Ceza Kanunun

Amacı............................................................................................ 177

B. Hakkın Sınırları ................................................................................ 177xiii

1. Hakkın Kullanılmasının Sınırlarının Belirlenmesinin

Önemi........................................................................................... 177

2. Kaynağı Bakımından Sınırlar................................................. 180

a. Hakkın Doğuşunun Mahiyetinden Kaynaklanan

Sınırlar.................................................................................. 180

b. Hakkın İşlevinden Kaynaklanan Sınırlar.....................181

c. Hakkın Kaynağından Türeyen Sınırlar........................ 183

d. Hakkı Koruyan Ceza Kuralından Kaynaklanan

Sınırlar.................................................................................. 183

e. Politik, Adli, Mali, Sağlık veya Askeri Nitelikli

Genel veya İstisnai Kamu Hukuku Kurallarından

Kaynaklanan Sınırlar........................................................ 184

3. Niteliği Bakımından Sınırlar .................................................. 186

a. Objektif Sınırlar................................................................. 186

(1) Kişi İle İlgili Sınırlar................................................... 187

(2) Zaman İle İlgili Sınırlar............................................. 187

(3) Yer İle İlgili Sınırlar.................................................... 188

(4) Araç İle İlgili Sınırlar ................................................. 189

(5) Şekil İle İlgili Sınırlar ................................................ 189

b. Sübjektif Sınırlar................................................................ 190

(1) Saik İle İlgili Sınırlar.................................................. 190

(2) Amaç İle İlgili Sınırlar .............................................. 190

VII. HAKKIN KULLANILMASININ KOŞULLARI......................... 192

A. Bir Hakkın Bulunması..................................................................... 192

B. Süjenin Hakkı Kullanan Olması .................................................. 193

C. Hakkın Süje Tarafından Doğrudan Doğruya

Kullanılmasının Olanaklı Olması ................................................ 195

D. Süjenin Hakkını Hakkın Sınırları İçinde Kullanması.............200

E. Hak Kullanılması Sırasında İşlenen Fiilin Suçun Maddi

Unsuru Olarak Tanımlanmış Olması ..........................................206

F. Hakkın Kullanılması İle İşlenen Ve Suçun Maddi Unsuru

Olarak Tanımlanan Fiil Arasından Bağlantı Olması ...............207xiv

G. Koşulların Suçun İşlenmesinden Önce Veya Suçun

İşleniş Anında Bulunması............................................................... 215

VIII. HAKKIN KULLANILMASINDA SÜBJEKTİF UNSUR

HATA VE SINIRIN AŞILMASI.........................................................217

A. Hakkın Kullanılmasında Sübjektif Unsur...................................217

B. Hakkın Kullanılmasında Hata ......................................................228

1. Fiili Hata ...................................................................................... 229

2. Hukuki Hata ...............................................................................238

C. Hakkın Kullanılmasında Sınırın Aşılması ................................244

1. Sınırın Kasten Aşılması............................................................244

2. Sınırın Taksirle Aşılması..........................................................245

SONUÇ................................................................................................................247

KAYNAKÇA ...................................................................................................... 251