^{Uluslararası Bildirgeler ve Tıp Etiği Açısından}Hasta Hakları

İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Önsöz 7
Teşekkür 11
Özgeçmiş 13
Kısaltmalar 25
GİRİŞ 27
1. BÖLÜM:
HASTA HAKLARININ GELİŞİMİ VE SAĞLIK HAKKI
GİRİŞ 33
1. GELİŞİM 34
2. SAĞLIK HAKKI 40
2.1. Sağlık Hakkı Yaşam Hakkı İlişkisi 42
2.2. Sağlık Hakkının Devletlere Getirdiği Yükümlülükler 48
2. BÖLÜM:
HASTA HAKLARI VE ULUSLARARASI BELGELER
GİRİŞ 51
1. LİZBON HASTA HAKLARI BİLDİRGESİ 52
1.1. Nitelikli Sağlık Bakımı Hakkı 54
1.2. Seçim Yapma Özgürlüğü 55
1.3. Kendi Geleceğini Belirleme Hakkı 56
1.4. Bilinci Kapalı Hasta 56
1.5. Yasal Olarak Yeterliliği Bulunmayan Hasta 57
1.6. Hastanın İsteğine Karşın Yapılan Girişimler 57
1.7. Bilgilenme Hakkı 58
1.8. Gizlilik Hakkı 58
1.9. Sağlık Eğitimi Hakkı 59
1.10. Onurunu Koruma Hakkı 59
1.11. Dini Destek Hakkı 60
2. AVRUPA’DA HASTA HAKLARININ GELİŞTİRİLMESİ BİLDİRGESİ 60
2.1. SAĞLIK HİZMETLERİNDE İNSAN HAKLARI VE DEĞERLERİ 61
2.2. Bilgilendirme 61
2.3. Onam 63
2.4. Mahremiyet ve Özel Hayat 64
2.5. Bakım ve Tedavi 66
2.6. Başvuru 67
3. BİYOETİK SÖZLEŞMESİ 68
3.1. Sözleşme’nin Amacı 70
3.2. İnsanın Önceliği 71
3.3. Sağlık Hizmetlerinden Adil Şekilde Yararlanma 71
3.4. Meslekî Standartlar 72
3.5. Onam 72
3.6. Akıl Hastalığı Olan Kişilerin Korunması 73
3.7. Acil Durum 74
3.8. Önceden Açıklanmış İstek 74
3.9. Onam İle İlgili Diğer Maddeler 74
3.10. Özel Hayat ve Bilgilendirilme Hakkı. 75
3.11. Üzerinde Araştırma Yapılan Kişilerin Korunması 75
4. AVRUPA HASTA HAKLARI ŞARTI 78
4.1. Hastanın 14 Hakkı 81
4.2. Koruyucu Tedbirlerin Alınması Hakkı 83
4.3. Erişim Hakkı 84
4.4. Bilgi Hakkı 84
4.5. Onam Hakkı 85
4.6. Özgür Seçim Hakkı 86
4.7. Özel Yaşam ve Gizlilik Hakkı 87
4.8. Hastaların Vaktine Saygı 87
4.9. Kalite Standartları Hakkı 88
4.10. Güvenlik Hakkı 88
4.11. Yenilik Hakkı 89
4.12. Gereksiz Ağrı ve Sıkıntıdan Sakınma Hakkı 89
4.13. Kişisel Tedavi Hakkı 89
4.14. Şikâyet Hakkı 90
4.15. Tazminat 90
3. BÖLÜM:
TÜRKİYE’DE HASTA HAKLARI
Giriş 91
1. 1961 ANAYASASI’NA KADAR OLAN YASAL DÜZENLEMELERDE HASTA HAKLARI 91
1.1. Tababet ve Şuabat–ı Sanatlarının Tarz–ı İcrasına Dair Kanun 92
1.2. Umumi Hıfzıssıhha Kanunu 93
1.3. Tıbbi Deontoloji Nizamnamesi 94
1.4. Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi Hakkında Kanun 98
2. 1961 ANAYASASI VE SONRAKİ YASAL DÜZENLEMELERDE HASTA HAKLARI 99
2.1. Organ ve Doku Alınması, Saklanması, Aşılanması ve Nakli Hakkında Kanun 99
3. 1982 ANAYASASI VE SONRAKİ DÜZENLEMELERDE HASTA HAKLARI 100
3.1. Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı Teşkilatı ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname 101
3.2. Nüfus Planlaması Hakkında Kanun 102
3.3. Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu 103
4. HASTA HAKLARI YÖNETMELİĞİ 103
4.1. Dayanak ve Amaç 104
4.2. Kapsam 105
4.3. Tanımlar 105
4.3.1. HHY’de Hasta Tanımı 105
4.3.2. HHY’de Hasta Haklarının Tanımı 106
4.3.3. HHY’de Sağlık Kurumu ve Personeli Tanımları 106
4.3.4. Temel İlkeler 107
4. BÖLÜM:
SAĞLIK HİZMETLERİNDEN YARARLANMA HAKKI
Giriş 111
1. Sağlık Hizmetlerinden Adalete ve Hakkaniyete Uygun Yararlanma 111
2. Hizmet Konusunda Bilgi İsteme Hakkı 112
3. Sağlık Kuruluşunu Seçme ve Değiştirme Hakkı 115
4. Sağlık Personelini Seçme ve Değiştirme Hakkı 116
5. Öncelik Sırasının Belirlenmesini İsteme Hakkı 121
6. Tıbbi Gereklere Uygun Teşhis, Tedavi ve Bakım Alma Hakkı 122
7. Tıbbi Gereklilikler Dışında Müdahale Edilememesi 123
8. Tıbbi Özenle Hizmet Alma Hakkı 124
5. BÖLÜM:
HASTANIN AYDINLATILMA VE
ONAM VERME HAKKI
Giriş 135
1. AYDINLATILMIŞ ONAMIN TIP ETİĞİ VE HUKUKU AÇISINDAN TAŞIDIĞI ÖNEM 137
2. TÜRKİYE’DE AYDINLATILMIŞ ONAM İLE İLGİLİ HUKUKİ DURUM 140
3. HASTANIN TIBBİ GİRİŞİME ONAM VEREBİLMESİ İÇİN GEREKEN ŞARTLAR 146
3.1. Ayırt Etme Gücüne Sahip Olmak 147
3.1.1. Biyolojik Öğe 148
3.1.2. Yaş Küçüklüğü 149
3.1.3. Akıl Hastalığı 149
3.1.4. Akıl Zayıflığı 150
3.1.5. Sarhoşluk 150
3.2. Ergin (Reşit) Olmak 151
3.3. Kısıtlı Olmamak 152
3.4. Hastanın Aydınlatılması 154
3.4.1. Aydınlatmanın İçeriği 154
3.4.1.1. Tanı ve Tedavi Hakkında Bilgilendirme 157
3.4.1.2. Risk Aydınlatması 158
3.4.2. Aydınlatma Kapsamının Genişlemesi 160
3.4.3. Kapsamın Daralması veya Aydınlatmanın Hiç Yapılmaması 161
3.4.3.1. Hastanın Serbest İradesi ile Aydınlatılmak İstememesi 162
3.4.3.2. Hastanın Uygulanması Düşünülen Tıbbi Girişim Hakkında Bilgi Sahibi Olması 164
3.4.3.3. Acil Haller 165
3.4.3.4. Aydınlatmanın Hasta İçin Öneminin Kalmaması 166
3.4.3.5. Tedavi Ayrıcalığı 167
3.4.4. Aydınlatmanın Verilme Tarzı 169
3.4.5. Aydınlatma Kime Yapılmalıdır? 170
3.4.6. Bilgilendirme Kim Tarafından Yapılmalıdır? 172
3.4.7. Aydınlatmada Şekil 173
3.4.8. Bilgilendirme Ne Zaman Yapılmalıdır? 177
4. ÇOCUK ADINA TIBBİ GİRİŞİMLERE KARAR VERİLMESİNDE ETİK VE YASAL TARTIŞMALAR 178
4.1. Ayırt Etme Gücü Bulunmayan Çocuklar Adına Tıbbi Girişime Karar Verilmesi 180
4.2. Ayırt Etme Gücü Bulunan Çocuklardan Tıbbi Girişimler İçin Aydınlatılmış Onam Alınması 181
6. BÖLÜM:
HASTANIN TEDAVİYİ REDDETME HAKKI
Giriş 187
1. TEDAVİYİ REDDETME HAKKI VE ETİK TARTIŞMALAR 188
2. KARAR VERME YETERLİLİĞİ OLAN HASTANIN TEDAVİYİ REDDETME HAKKI VE TÜRK HUKUKU 190
2.1. Anayasa ve Karar Verme Yeterliliği Olan Hastanın Tedaviyi Reddetme Hakkı 191
2.2. Özel Hukuk ve Karar Verme Yeterliliği Olan Hastanın Tedaviyi Reddetme Hakkı 193
2.3. Ceza Hukuku ve Karar Verme Yeterliliği Olan Hastanın Tedaviyi Reddetme Hakkı 196
2.3.1. Tedaviyi Ret Hakkı ve Yaşam Hakkından Vazgeçmeye Onam Vermek 196
2.3.2. Tedaviyi Ret Hakkı ve Zorunluluk Hali 198
2.3.3. Hekimin Tıbbi Uygulama Gerçekleştirme Yükümlülüğü ve Tedaviyi Ret Hakkı 200
3. HASTA HAKLARI YÖNETMELİĞİ VE TEDAVİYİ RET HAKKININ SINIRLARI 201
7. BÖLÜM:
ONURU İLE ÖLME HAKKI
Giriş 211
1. ÖLÜMÜN TANIMI 213
2. ONURU İLE ÖLME HAKKI BAĞLAMINDA ÖTANAZİ 216
3. ONURU İLE ÖLME HAKKI 218
3.1. Gerçeği Bilme ve Gizlilik Hakkı 220
3.2. Yaşamının Son Döneminde Olan Hastanın Tedaviyi Reddetme ve Karara Katılma Hakkı 222
3.3. Ölmekte Olan Hastanın Tıbbi Deneme ve Uygulamalara Katılmama Hakkı Vardır 224
3.4. Sağlık Hizmetlerinden Yararlanma Hakkı 226
3.5. Diğer Haklar 227
8. BÖLÜM:
HASTANIN ÖZEL HAYATINA SAYGI HAKKI
Giriş 229
1. ÖZEL HAYAT KAVRAMI 230
1.1. Özel Hayatın Sınırları 230
2. ÖZEL HAYATA SAYGI HAKKI VE ULUSLARASI BELGELER 232
3. TÜRK HUKUK SİSTEMİNDE ÖZEL HAYATA SAYGI HAKKI 236
3.1. T.C. 1982 Anayasası’nda Özel Hayata Saygı Hakkı 236
3.2. Medeni Kanun ve Borçlar Kanunu Kapsamında Özel Hayata Saygı Hakkı 237
3.3. Türk Ceza Kanunu ve Özel Hayata Saygı Hakkı 238
3.4. Kişisel Verilerin Korunması Kanunu 239
4. SAĞLIK HİZMETLERİNDE ÖZEL HAYATA SAYGI HAKKI 241
4.1. Türkiye’de Sağlık Hizmetlerinde Özel Hayata Saygı Hakkının Kapsamı 244
4.2. Sağlık Hizmetlerinde Özel Hayata Saygı Hakkının İnsan Hakları ve Tıp Etiği Açısından Önemi 247
4.3. Sağlık Hizmetlerinde Özel Hayata Saygı Hakkının Temel Sorunları 250
4.4. Hastalara Ait Bilgilerin Gizliliği ve Sağlık Hizmetlerinin Sunumunda Karşılaşılan Etik ve Yasal Sorunlar 252
4.4.1. Sağlık Hizmetlerinde Meslek Sırrı ve Karşılaşılan Etik/Yasal Sorunlar 252
4.4.1.1. Sağlık Hizmetlerinde Meslek Sırrı Yükümlüğü Olan Kişiler 254
4.4.1.2. Sağlık Hizmetlerinde Meslek Sırrının Sınırları ve Karşılaşılan Etik /Yasal Sorunlar 255
4.4.2. Türk Hukukunda Sağlık Hizmetlerinde Meslek Sırrı 258
4.4.2.1. Bir Kanun Hükmünü Yerine Getirme 259
4.4.2.1.1. Bulaşıcı Hastalıklarda Bildirim 259
4.4.2.1.2. Suçun Bildirimi 262
4.4.2.2. Yetkili Makamın Emrini Yerine Getirme 263
4.4.2.3. Tanıklıktan Çekinme 263
4.4.2.4. Meşru Savunma ve Zorunluluk Hali 265
4.4.2.5. Hastanın Rızası 266
4.5. Sağlık Hizmetlerinde Arşiv / Kayıtların Gizliliğinde Karşılaşılan Etik ve Yasal Sorunlar 267
4.5.1. Türk Hukukunda Durum 272
4.6. Hastaların Beden Mahremiyeti ve Sağlık Hizmetlerinde Etik / Yasal Sorunlar 274
4.6.1. Sağlık Eğitimi Sürecinde Beden Mahremiyeti 276
9. BÖLÜM:
ŞİKÂYET HAKKI
GİRİŞ 281
1. SORUMLULUK VE HUKUKİ KORUNMA YOLLARI 284
1.1. Sağlık Tesislerinde Hasta Hakları Uygulamalarına Dair Yönerge (2003) 286
1.2. Hasta Hakları Uygulama Yönergesi (2005) 290
1.3. HHY 2014 Değişikliği ve 2014 Genelgesi 293
1.3.1. Hasta Hakları Kurulları 293
1.3.2. Karar ve Karara İtiraz 296
1.3.3. Hasta Hakları İl Koordinatörlüğü 297
1.3.4. Hasta Hakları Birimi 298
Kaynaklar 301
Kavram Dizini 317