Uluslararası Eşya Taşıma Hukuku

ULUSLARARASI EŞYA TAŞIMA HUKUKU

(Zıya Ve/Veya Hasar Sorumluluğu)



Turkay ÖZDEMİR



- Uluslararası Eşya Taşıma Sözleşmeleri İle İlgili Konvansiyonların Uygulama Şartları

- Taşıyıcının Zıya Ve/Veya Hasar Sorumluluğunun Şartları Ve Kapsamı

- Taşıyıcının Zıya Ve/Veya Hasar Sorumluluğundan Kurtulması

- Zıya Ve/Veya Hasar Sorumluluğuna İlişkin Dava Ve Talep Haklarının Kullanılması

Sayfa

ÖNSÖZ  IV

ÖZ          IX

ABSTRACT         IX

İÇİNDEKİLER   XI

KISALTMALAR                                XIX

GİRİŞ

1. KONU    1
2. KONUNUN SINIRLANDIRILMASI             4
3. Karayolu İle Uluslararası Eşya Taşıma Sözleşmeleri Hakkında Konvansiyon (CMR)    !              5
4. Uluslararası Hava Taşımalarına İlişkin Bazı Kuralların Birleştirilmesi Hakkında Varşova Konvansiyonu (VK)                     5
5. Demiryoluyla Uluslararası Eşya Taşıma Sözleşmesine İlişkin Yeknesak Kurallar (COTIF-CIM)  7
6. Eşyanın Denizyolu İle Taşınmasına İlişkin Lahey (LK) ve Lahey-Visby Kuralları (LVK) ile Hamburg Konvansiyonu (HK)                8
7. Eşyanın Uluslararası Karma Taşınması Hakkında Birleşmiş Milletler Konvansiyonu (BM-CK)  9
8. YÖNTEM             10
9. TERMİNOLOJİ  11

L BÖLÜM

ULUSLARARASI EŞYA TAŞIMA SÖZLEŞMELERİ İLE İLGİLİ KONVANSİYONLARIN UYGULAMA ŞARTLARI

I. KARAYOLU İLE ULUSLARARASI EŞYA TAŞIMA SÖZLEŞMELERİ

HAKKINDA KONVANSİYON (CMR)          15

1. Genel Olarak        15
2. Taşıma Sözleşmesinin Varlığı         16
3. Taşımanın Bedel Karşılığında Yapılması    19
4. Karayolu İle Taşıma         21
5. Taşımanın Belirli Taşıtlarla Yapılması         22

1. Taşınanın Eşya Olması    23
2. Eşya Kavramı     24
3. Eşya Kavramı Dışında Kalan Taşıma Konulan         24
4. Uluslararası Posta Antlaşmaları Çerçevesinde Yapılan Taşımalar 24
5. Cenaze Taşıması               25
6. Ev Eşyası Taşıması           25
7. Taşıyıcının Eşyayı Teslim Alacağı ve Teslim Edeceği Yerlerden En Az Birinin CMR Tarafı Devletin Ülkesi Sınırlan İçinde Bulunması           26
8. Taşıma Senedinin Etkisi   28
9. CMR Dışında Uygulanabilecek Diğer Hukuk Kaynaklan        30
10. Genel Olarak        30
11. CMR Hükümlerince Atıfta Bulunulan Hukuk            30
12. Taşıma Sözleşmesinde Kararlaştınlan Hukuk            31
13. Milletlerarası Özel Hukuktaki Bağlama Kurallan      32
14. Incoterms ile Milletlerarası Ticari Örf ve Adet             33
15. ULUSLARARASI HAVA TAŞIMALARINA İLİŞKİN BAZI KURALLARIN BİRLEŞTİRİLMESİ HAKKINDA VARŞOVA KONVANSİYONU (VK)   34
16. Genel Olarak        34
17. Uygulama Şartlan                                             36
18. Taşıma Sözleşmesi            37
19. Taşımanın Hava Taşıtı İle Yapılması          38
20. Bedel Unsuru       38
21. Taşıma Konusu                  39
22. Eşya Kavramı     -              40
23. Posta Taşımalan 40
24. Çarter Sözleşmeleri                            41
25. Uluslararasılık     Unsuru   42
26. Hava Yük Senedinin Etkisi                                             44
27. VK Dışında Uygulanabilecek Diğer Hukuk Kaynaklan            47

2.3.1 Genel Olarak             47

1. Taşıma Sözleşmesinde Kararlaştınlan Hukuk            47
2. Milletlerarası Özel Hukuktan Kaynaklı Bağlama Kurallan     48
3. Taşıma Sözleşmesi ve IATA Kurallan          49
4. Incoterms ile Milletlerarası Ticari Örf Adet                                  49
5. DEMİRYOLUYLA ULUSLARARASI EŞYA TAŞIMA SÖZLEŞMESİNE İLİŞKİN YEKNESAK KURALLAR (COTIF-CIM)                50

1. Genel Olarak        50
2. Uygulama Şartları              51
3. Taşıma Konusunun Eşya Olması   52
4. Taşımaya Kabul Edilmeyen Eşya  53
5. Taşınması Koşullara Bağlanmış Eşya          54
6. Hamule Senedi Düzenleme Zorunluluğu      55
7. Yükün   Tesliminin Sözleşmenin Kurulmasına Etkisi                57
8. Konvansiyon Tarafı En Az İki Devlet Ülkesinden Geçilmesi   58
9. Taşımanın Listede Yer Alan Hatlar Üzerinde Yapılması         59
10. Bedel Unsuru       60
11. Taşıyıcının Taşıma Zorunluluğu    60
12. COTIF-CIM Dışında Uygulanacak Diğer Hukuk Kaynakları 61

3.3.1 Genel Olarak             61

1. COTIF-CIM Hükümlerinin Atıfta Bulunduğu Hukuk              61
2. Taşıma  Sözleşmesinde Kararlaştırılan Hukuk           62
3. Tamamlayıcı Hukuk Kuralları       62
4. Milletlerarası Özel Hukuktan Kaynaklı Bağlama Kuralları     63
5. Incoterms ile Milletlerarası Ticari Örf ve Adet             64

4. EŞYANIN DENİZYOLUYLA TAŞINMASINA İLİŞKİN LAHEY (LK) VE

LAHEY-VİSBY (LVK) İLE HAMBURG KURALLARI           64

1. Genel Olarak                                       64
2. Lahey ve Lahey/Visby ile Hamburg Kuralları            65
3. Uygulama Şartları              66
4. Taşımanın Deniz Yolu İle Yapılmasına İlişkin Bir Sözleşme ve/veya Konişmento Olması            68
5. Konişmento ve/veya Navlun Sözleşmesini İspat Eden Belgenin Hukuki Niteliği               71
6. Taşımanın Konusunun Eşya Olması            74
7. Uluslararasılık Unsuru       75
8. Bedel Unsuru       76
9. Kuralların Tarafların Seçimiyle Uygulanabilirliği       76

44. Lahey ve Lahey-Visby ile Hamburg Kuralları Dışında Uygulanacak Diğer

Hukuk Kaynaklan             78

1. Genel Olarak        78
2. Atıfta Bulunulan Hukuk  78
3. Taşıma Sözleşmesi            79
4. Milletlerarası Özel Hukuktan Kaynaklı Bağlama Kuralları     80
5. Incoterms ile Milletlerarası Ticari Örf ve Adet             80

2. EŞYANIN ULUSLARARASI KARMA TAŞINMASI HAKKINDA BİRLEŞMİŞ MİLLETLER KONVANSİYONU (BM-CK)          81

1. Genel Olarak        81
2. BM-CK’nın Diğer Konvansiyonlarla İlişkisi 84
3. Uygulama Şartlan              84
4. Genel Olarak        84

5.3*2. Karma Taşıma Sözleşmesi  85

1. Taşımanın Karma Yöntemlerle Yapılması  86
2. Taşıma Konusunun Eşya Olması   86

5.3.2.3 Taşıyıcının Özellik Arz Etmesi                          87

1. Uluslararasılık Unsuru       88
2. Bedel Unsuru       88
3. Karma Taşıma Senedinin Etkisi     88
4. BM-CK Dışında Uygulanabilecek Hukuk Kaynaklan              90
5. Atıfta Bulunulan Hukuk  91
6. Taşıma Sözleşmesi            91
7. Milletlerarası Özel Hukuktan Kaynaklı Bağlama Kurallan     91
8. Incoterms ile Milletlerarası Ticari Örf ve Adet             92

H. BÖLÜM

TAŞIYICININ ZIYA VE/VEYA HASAR SORUMLULUĞUNUN ŞARTLARI VE

KAPSAMI

1. GENEL OLARAK              93
2. Zıya ve Zıya Karinesi        95
3. Tam Zıya             99
4. Kısmi Zıya           100
5. Hasar                                    101
6. Hasar ve Zıyaın Birlikte Bulunması                                             103
7. Gecikmeden Kaynaklı Hasar ve Zıya Sorunu                            103
8. ZIYA VE/VEYA HASARDAN SORUMLU OLUNAN SÜREÇ               105
9. Genel Olarak                       105
10. Sorumlu Olunan Sürecin Başlama Zamanı                 108
11. Sorumlu Olunan Sürecin Bitiş Zamanı                                         113
12. Gümrüğe Teslim  116
13. Teslim Engelleri   119
14. Taşıma Engelleri 122

1. ZIYA VE/VEYA HASAR SORUMLULUĞU               123
2. Genel Olarak        123
3. Zıya ve/veya Hasar Sorumluluğunun Hukuki Niteliği              125
4. Akdi Sorumluluk - Haksız Fiil Sorumluluğu 129
5. Kusurlu - Kusursuz Sorumluluk       131
6. Sınırlı - Sınırsız Sorumluluk             133
7. SORUMLULUK SINIRLARI VE EŞYANIN DEĞERİ              134
8. Genel Olarak        134
9. Tam ya da Kısmi Zıya Halinde Sorumluluk Sınırlan                135
10. Tam Zıya             135
11. Kısmi Zıya           138
12. Eşyanın Değeri    139
13. Borsa Değeri        141
14. Piyasa Değeri       141
15. Eşyanın Normal-Mutat Değeri        143

43. Eşyanın Hasara Uğraması        144

1. Hasar ve Kısmi Zıyaın Birlikte Meydana Gelmesi     145
2. TAZMİNATIN HESAPLANMASI 145
3. Zıya Halinde       145
4. Hasar Halinde     150

53. Gecikmenin Sebep Olduğu Hasar ve Zıya Halinde             151

1. Sınırlamaya Tabi Olmayan Masraflar         153

53. Sınırlamaya Tabi Olmayan Faiz             157

5.6. Özel Sebeplerin Varlığı Halinde Sınırlı Sorumluluğun Değişmesi    162

1. Sorumluk Sınırı için Özel Değer Bildirimi      162
2. COTIF-CIM Açısından Özel Tarifelerde Yer Alan Sınırlama  168
3. Özel Menfaat Tayini         168
4. Müterafik Kusur Halinde Sınırlamanın Tesbiti           172

«l SORUMLULUK SINIRLARININ UYGULANMAMASI    174

6.1. Taşıyıcının Ağır Kusur ve Kastı             174

1. Genel Olarak        174
2. VK Açısından Kasıt ve Ağır Kusur 178

6l2- Eşyanın Taşıma İçin Tesliminden Önceki Süreç               179

63. Sözleşmesel Düzenlemeler         180

6l4. Taşıyıcının Haksız Fiil Sorumluluğu    181

6.4.1. Üçüncü Kişilere Karşı             181

6.4.2. Eşyanın İlgilisine Karşı          182

6.5. Yükleme ve Boşaltmada Sorumluluk    184

7. YARDIMCILARIN FİİLERİNDEN DOĞAN ZIYA VE/VEYA HASAR

SORUMLULUĞU              185

1. Genel Olarak        185
2. İstihdam Edilen ve Sürekli Hizmetlerinden Yararlanılan Kişiler             187
3. İfa Sürecinde Yardımcı Kişiler        189
4. Genel Olarak        189
5. Taşıma İşinin Başkasına Gördürülmesi - Alt Taşıyıcı ve Fiili Taşıyıcı 192
6. Müteakip Taşıyıcı             194

m. BÖLÜM

TAŞIYICININ ZIYA VE/VEYA HASAR SORUMLULUĞUNDAN KURTULMASI

1. GENEL OLARAK              199
2. SORUMLULUKTAN KURTULMA GENEL SEBEPLERİ       201
3. Taşıyıcının Kusursuzluğuna Dayalı Kurtulma Sebepleri          201
4. Kaçınılamayacak ve Sonuçlarına Engel Olunamayacak Olay              202
5. Bütün Tedbirlerin Alınması ya da Alınma Olanağının Bulunmaması. 205
6. Genel Olarak        205
7. LK ve LVK Açısından Denize ve Yüke Elverişlilik İçin Başlangıçta Gerekli Özenin Gösterilmesi  207
8. Talep veya Hak Sahibinin Kusuru 209
9. Talimatların Sorumluluğa Etkileri  213
10. Eşyadaki Kusur   217
11. Nükleer Kaza       220
12. LK ve LVK’da Sayılan Sorumluluktan Kurtulma Sebepleri    221
13. Taşıyıcının Yardımcılarının Geminin Hareket ve İdaresindeki Kusuru 223
14. Deniz ve Sefere Elverişli Sularda Özel Riskler              225
15. Taşıyanın Kusurundan Kaynaklanmayan Yangın   226
16. Denizde Can ve Mal Kurtarma       228
17. Savaş Hali ve Silahlı Çatışma                                        229
18. İdarenin Eylemi                  230
19. Karma Taşımalara Özgü CMR ve COTIF-CIM’deki Kurtuluş İmkanları           230
20. SORUMLULUKTAN KURTULMA ÖZEL SEBEPLERİ          233
21. Genel Olarak        233
22. Eşya İle İlgili Kurtuluş Sebepleri                                     233

1. Eşyanın Doğal Niteliği       233
2. Eşyanın Açık Araçla ve Güvertede Taşınması           238
3. Canlı Eşya (Hayvan) Taşıması      243
4. Tehlikeli veya Taşınması Yasak ya da Koşula Bağlı Eşya Taşınması. 245 3.3. Eşyanın İlgilisinin Kusuruna Dayalı Kurtulma Sebepleri               246
5. Paketleme İle İlgili Sebepler             246
6. Yükleme İstifleme veya Boşaltmanın Eşyanın İlgilisince Yapılması . 249
7. Paket ile Ambalajlar Üzerindeki İşaret ve Numaralamada Yetersizlik veya Hata             255
8. Gümrük ve Diğer Resmi İşlemlerin Eşyanın İlgilisince Yapılması          257
9. Refakatçi Nezaretinde Taşıma       258
10. TAŞITTAKİ KUSURDAN DOLAYI SORUMLULUK               259
11. Genel Olarak        259
12. Taşıtla İlgili Kusursuz Sorumluluk  260
13. MÜTERAFİK KUSUR      263
14. TAŞIMA SÖZLEŞMESİNDEN KAYNAKLI KURTULMA SEBEPLERİ             265
15. Konvansiyon Düzenlemelerinin Emrediciliği               265
16. VK’da Sorumluluk Sınırlaması ve Sorumsuzluk Anlaşması   266
17. LK ve LVK Açısından Sorumsuzluk Anlaşması         266
18. HK Açısından Müteakip Taşımalarda Sorumluluktan Kurtulma          267

IV. BÖLÜM

ZIYA VE /VEYA HASAR SORUMLULUĞUNA İLİŞKİN DAVA VE TALEP HAKLARININ KULLANILMASI

1- YETKİLİ VE GÖREVLİ MAHKEME      269

1. Yetki      1             269
2. Tahkim 271
3. Görev ve İşbölümü            273
4. Derdestlik             274
5. Kesin Hüküm      274

2. DAVA VE TALEPTE BULUNABİLECEKLER      275

1. Genel Olarak        275
2. Gönderen - Gönderilen      276
3. Gönderilenin Tayin Ettiği Alıcı        280
4. Zararı Tazmin Eden Sigortacı ve Temlik Alacaklısı  280
5. Taşıma Sözleşmesi Uyarınca Ödemede Bulunan Kişi              282

1. Rambursmanı Talep Hakkı Sahibi Gönderen             282
2. Eşya Üzerinde Mülkiyet veya Başkaca Ayni Hak Sahibinin Davacı Sıfatı 284
3. SORUMLULUĞUNA GİDİLEBİLECEK KÎŞİLER   284
4. Genel Olarak        284
5. İlk Son veya Zararın Meydana Geldiği Andaki Taşıyıcı          285
6. Sözleşme Gereği Aldığını İade Edecek Taşıyıcı         288
7. Rambursmanın Talep Edilebileceği Taşıyıcı               288
8. Haksız Fiil Sorumluluğu Bakımından Davalı Sıfatı  288
9. Rücu Davalısı     289
10. Taşıma Sigortacısının Davalı Sıfatı              290
11. İSPAT    291
12. DAVA VE TALEP HAKLARININ DÜŞMESİ             293
13. Genel Olarak        293
14. Bildirim Sürelerine Uyulmaması     294
15. Genel Olarak        294
16. COTIF-CIM         295
17. VK          297
18. Diğer Konvansiyonlar                       299
19. Taraflar veya Hak Sahibince Hasar ve/veya Kısmi Zıyaın Teslimden Önce Tespiti        302
20. Zıya ve/veya Hasarın Taşıyıcının Kasıt Ağır Kusur veya Hilesinden Kaynaklanması                   303
21. VK Açısından Hak Düşürücü Sürenin Geçmesi          305
22. LK ve LVK Açısından Hak Düşürücü Sürenin Geçmesi           306
23. ZAMANAŞIMI   309

BİL Genel Olarak               309

1. Zamanaşımı Sürelerinin Başlangıcı              311
2. Zamanaşımının Durması 313
3. Zamanaşımının Ulusal Hukuka Göre Durması ve Kesilmesi  315
4. Sözleşme Dışı Talep Haklarının Kullanılmasında Zamanaşımı            316
5. Zamanaşımının Hüküm ve Sonuçlan          316

SONUÇ 318

KAYNAKÇA       327