Uluslararası hukuku, teori ve uygulaması ile birlikte ele alan Teoride ve Uygulamada Uluslararası Hukuk-I adlı çalışma, en son gelişme ve olayları içerecek şekilde yeniden gözden geçirilmiş ve önemli ölçüde güncellenmiştir. Bu anlamda, altıncı basıda, ortaya çıkan yeni gelişmelerle ilgili bilimsel çalışmalar ile ulusal ve uluslararası yargı kararları ve uygulamalara yer verilmiştir. Altıncı Basıda dikkat çeken güncellemeler arasında öne çıkan konular arasında şu hususlar belirtilebilir:
- Uluslararası Hukuk Sistemi ve Uluslararası Toplum bağlamında, COVİD-19 pandemi sürecinin Uluslararası Hukuk Sistemi'nde ne gibi etkilerinin olabileceği, uluslararası toplumun karşılaşabileceği yeni sorunlar ile çözümünde mevcut uluslararası hukuk kurallarının yeniden düzenlenmesi ve yorumlanması gereği üzerinde durulmuştur.
- Uluslararası hukukun kaynakları anlamında soft law belgelerin artan önemine vurgu yapılırken, andlaşmalar hukuku bağlamında devlet uygulamaları ile yargı kararlarına ağırlık verilmiştir. İşbu noktada, mutabakat muhtırası (memorandum of understanding) adıyla anılan uluslararası hukuk metinlerinin Uluslararası Adalet Divanı ve Uluslararası Deniz Hukuku Mahkemesi kararlarında nasıl yorumlandığı hususu, 27 Kasım 2019'da imzalanan Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti İle Libya Devleti Ulusal Mutabakat Hükümeti Arasında Akdeniz'de Deniz Yetki Alanlarının Sınırlandırılmasına İlişkin Mutabakat Muhtırası açısından da ele alınarak detaylı şekilde incelenmiştir.
- Uluslararası hukukta kişilik ve devlet ile ülkesi anlamında, Uluslararası Ceza Mahkemesi'nin Situation in Palestine kapsamında I No.lu Dava Dairesinin 5 Şubat 2021 tarihli kararına dikkat çekilmiştir.
- Uluslararası Hukuk-Ulusal Hukuk arasındaki ilişkiler kapsamında, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi'nin Türk Hukuk Sistemi'nde ne gibi uygulamalara sebebiyet verdiğinin bir göstergesi olarak, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi kararlarının Türk Hukuku'nda Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri ile uygulama alanı bulması konularına dikkat çekilirken, özellikle 6415 ve 7262 Sayılı Kanunlara uygulama örnekleri olarak değinilmiştir.
- Uluslararası Hukuk Sistemi'nin öngörmüş olduğu düzenlemelerin, ulusal hukuk sistemleri tarafından uygulanmasının en son ve en güzel örneklerinden birini teşkil eden 24 Şubat 2021 tarihli Almanya'nın Koblenz kentindeki Koblenz Yüksek (İstinaf) Mahkemesi'nin evrensel yargı yetkisine dayanarak Suriye'de işlenen uluslararası suçlar sebebiyle bireylerin sorumluluğu anlamında, Suriyeli devlet görevlisi Eyad al-Gharib hakkında vermiş olduğu tarihi nitelikli mahkumiyet kararı ve uluslararası hukuktaki anlam ve önemi üzerinde durulmuştur.
Konu Başlıkları
-
Uluslararası Hukuk Sistemi ve Uluslararası Toplum
-
Uluslararası Hukukun Kaynakları
-
Andlaşmalar Hukuku
-
Uluslararası Hukuk – Ulusal Hukuk
-
Uluslararası Hukuk Kişileri ve Tanıma
-
Ülke
-
Yetki
İÇİNDEKİLER İçindekiler Önsöz 7 Üçüncü Basıda Yenilikler 9 Dördüncü Basıda Yenilikler 11 Beşinci Basıda Yenilikler 13 Altıncı Basıda Yenilikler 15 Kısaltmalar 25 Birinci Bölüm ULUSLARARASI HUKUK SİSTEMİ VE ULUSLARARASI TOPLUM I. GİRİŞ 27 II. ULUSLARARASI HUKUKUN TANIMI 28 III. ULUSLARARASI HUKUKTA TERİM SORUNU 29 IV. ULUSLARARASI HUKUK SİSTEMİ’NİN DOĞUŞU VE GELİŞİMİ 31 A. Uluslararası Hukukun Doğuşu – İlk Yıllar 31 B. Uluslararası Hukuka İlişkin Klasik Yaklaşımlar: Tabii (Doğal) Hukuk ve Pozitivist Hukuk Görüşü 33 C. Uluslararası Hukuka İlişkin Modern Yaklaşımlar: Realist ve Liberal Görüşler 36 V. ULUSLARARASI HUKUKUN ROLÜ VE ÖNEMİ 38 VI. ULUSLARARASI HUKUKUN KAPSAMI 42 VII. ULUSLARARASI HUKUKUN DİĞER HUKUK SİSTEMLERİ VE HUKUK DALLARINDAN AYRIMI 44 A. Devletler Hususi Hukuku (Milletlerarası Özel Hukuk, Uluslararası Özel Hukuk) – Uluslararası Hukuk 44 B. Avrupa Birliği Hukuku – Uluslararası Hukuk 45 C. Transnasyonal (Ulusötesi, Milliötesi) Hukuk – Uluslararası Hukuk 47 D. Ulusal Hukuk – Uluslararası Hukuk 47 VIII. ULUSLARARASI HUKUK SİSTEMİ’NE YÖNELİK TEMEL ELEŞTİRİLER 47 IX. ULUSLARARASI HUKUK SİSTEMİ’Nİ UYGULAMA ARAÇLARI/MEKANİZMALARI 50 A. Yaptırımlar ve Birleşmiş Milletler Sistemi 51 B. Yargı Yolu 53 C. Ulusal Hukuk Sistemleri 55 D. Devletler 56 E. Uluslararası Sivil Toplum Kuruluşları (NGO’s) 57 X. ULUSLARARASI HUKUKUN GELECEĞİ 57 Tartışma Soruları 62 İkinci Bölüm ULUSLARARASI HUKUKUN KAYNAKLARI I. GİRİŞ 65 II. ULUSLARARASI ADALET DİVANI STATÜSÜ 38. MADDE DÜZENLEMESİ 67 III. ANDLAŞMALAR 71 IV. ULUSLARARASI ÖRF–ADET KURALLARI (YAPILAGELİŞ, TEAMÜL) 74 A. Örf–Adet Kuralının Tanımı 74 1. Maddi Unsur (Devlet Uygulamaları) (Objektif Unsur) 75 a. Maddi Unsura İlişkin Özel Durumlar 77 aa. Devlet Uygulamalarının Kapsamı 77 bb. Devlet Uygulamalarının Süresi 79 cc. Devlet Uygulamalarına Israrla Karşı Çıkan Devletlerin Hukuki Durumu (Israrlı Muhalif, Persistent Objector) 82 2. Manevi Unsur (Subjektif Unsur, Opinio Juris Sive Necessitatis) 84 B. Andlaşma Hükümlerinin Örf–Adet Kuralına Dönüşmesi 86 V. GENEL HUKUK İLKELERİ 87 A. Tabii (Doğal) Hukuk Görüşü 89 B. Hukuk Sistemlerinin Ortak Kural ve İlkeleri 90 C. Uluslararası Hukukun Genel İlkeleri 91 D. Hakça İlkeler (Equity Principles) 93 VI. YARGI KARARLARI 95 VII. DOKTRİN 98 VIII. ULUSLARARASI HUKUKUN DİĞER KAYNAKLARI 99 A. Uluslararası Örgüt Kararları 100 1. Birleşmiş Milletler Kararları 100 a. Güvenlik Konseyi Kararları 100 b. Genel Kurul Kararları 101 2. Bölgesel Örgüt Kararları 103 B. Soft Law (Bağlayıcı Niteliği Olmayan Uluslararası Hukuk Metinleri) 103 C. Uluslararası Hukuk Komisyonu 106 D. Uluslararası Hukukun Buyruk Kuralları (Jus Cogens) 109 IX. SONUÇ 111 Tartışma Soruları 113 Üçüncü Bölüm ANDLAŞMALAR HUKUKU I. GİRİŞ 115 II. ANDLAŞMALAR HUKUKUNUN KAYNAKLARI 116 III. ANDLAŞMA NEDİR? 117 A. Andlaşmanın Unsurları 118 1. İrade Beyanı 119 a. İrade Beyanının Şekli 119 b. En Az İki İrade Beyanının Olması 120 c. İrade Beyanlarının Hukuki Sonuç Doğurmaya Yönelik Olması 121 2. Uluslararası Hukuk Kişisi Olma 123 3. Uluslararası Hukuk Kurallarına Tabi Olma 124 B. Andlaşmalar Hukukunda Terim Sorunu 125 IV. ANDLAŞMALARIN SINIFLANDIRILMASI 134 A. Uygulama Alanı Bakımından Sınıflandırma 134 B. Modern/Çağdaş Sınıflandırma 135 1. Sözlü Andlaşmalar – Yazılı Andlaşmalar 135 2. İki Taraflı Andlaşmalar – Çok Taraflı Andlaşmalar 135 3. Hukuk Kuralı Koyan Andlaşmalar – Akit Andlaşmalar 136 4. Doğrudan Etki Doğuran Andlaşmalar – Doğrudan Etki Doğurmayan Andlaşmalar 137 V. ANDLAŞMALARIN YAPILIŞI 140 A. Andlaşma Metninin Oluşturulması 140 B. Andlaşma Metninin Kabulü 143 C. Andlaşma Metninin Resmileştirilmesi 144 D. Andlaşma Metninin Bağlayıcılık Kazanması 146 1. İmza 146 2. Andlaşmayı Teşkil Eden Belgelerin Teatisi (Değiş–Tokuşu) 147 3. Onaylama 147 4. Kabul ve Tasvip 149 5. Katılma 149 E. Çekinceler 149 1. Genel Olarak Çekince Kavramı 149 2. Soykırım Sözleşmesi’ne Çekinceler Davası (Reservations Case) 152 3. 1969 Tarihli Viyana Andlaşmalar Hukuku Sistemi 153 F. Andlaşmaların Yürürlüğe Girmesi 155 G. Andlaşmaların Tescili ve Yayınlanması 156 VI. ANDLAŞMALARIN UYGULANMASI 157 A. Ahde Vefa (Pacta Sunt Servanda) İlkesi 157 B. Geriye Yürümezlik İlkesi 158 C. Mülkilik İlkesi 159 D. Andlaşmaların Ardıllığı ve Çatışması 159 E. Andlaşmalar ve Üçüncü Devletler 160 VII. ANDLAŞMALARIN TADİLİ VE DEĞİŞTİRİLMESİ 162 VIII. ANDLAŞMALARIN YORUMLANMASI 163 A. Genel Yorum Kuralları 164 1. İyi Niyet İlkesi 164 2. Terimlerin Olağan Anlamına Uygun Yorumlama 164 B. Tamamlayıcı Yorum Kuralları/Araçları 165 C. İki veya Daha Fazla Dilde Akdedilen Andlaşmalar 166 IX. ANDLAŞMALARIN GEÇERLİLİĞİ 167 A. İç Hukuk Düzenlemelerine Aykırılık 168 B. Hata 169 C. Hile ve Temsilcinin Ayartılması 170 D. Tehdit (Zorlama, Baskı) 171 E. Jus Cogens (Emredici, Buyruk) Kurallar 173 F. Andlaşmanın Geçersizliğini İleri Sürme Usulü ve Geçersizliğin Sonuçları 173 X. ANDLAŞMALARIN SONA ERMESİ, ANDLAŞMA HÜKÜMLERİNİN ASKIYA ALINMASI 174 A. Andlaşmanın Rıza ile Sona Ermesi 174 B. Andlaşmanın Ağır İhlali 175 C. Sonraki İmkansızlık 177 D. Andlaşmanın Yapıldığı Şartlarda Köklü Değişiklikler Olması 178 E. Diplomatik veya Konsolosluk İlişkilerinin Kesilmesi 179 F. Andlaşmanın Sona Ermesi veya Andlaşma Hükümlerinin Askıya Alınmasının Hukuki Sonuçları 180 XI. DEVLETLERİN ANDLAŞMALARA HALEFİYETİ (ARDIL OLMASI) 180 XII. SONUÇ 183 Tartışma Soruları 185 Dördüncü Bölüm ULUSLARARASI HUKUK – ULUSAL HUKUK I. GİRİŞ 189 II. TEORİDE ULUSLARARASI HUKUK–ULUSAL HUKUK İLİŞKİSİ 190 A. Konu ile İlgili Teorik Yaklaşımlar 190 1. Tekçi (Monist) Görüş 190 2. İkici (Dualist) Görüş 192 B. Teorik Yaklaşımların Uluslararası Uygulamaya Yansıması 193 C. Teorik Yaklaşımlar Açısından Türk Hukuk Sisteminin Değerlendirmesi 194 III. UYGULAMADA ULUSLARARASI HUKUK–ULUSAL HUKUK İLİŞKİSİ 199 A. Uluslararası Yargı Kuruluşları Tarafından Ulusal Hukuk Kurallarının Uygulanması 200 B. Uluslararası Hukuk Kurallarının Ulusal Yargı Organları Tarafından Uygulanması 202 1. Örf–Adet Hukuku ve Türk Hukuku Uygulaması 203 2. Andlaşmalar ve Türk Hukuku Uygulaması 205 a. Türk Hukukunda Andlaşmaların Sınıflandırılması 205 aa. Onaylanması İçin Kanunla Uygun Bulunması Gereken Andlaşmalar 206 bb. Onaylanması İçin Kanunla Uygun Bulunması Gerekmeyen Andlaşmalar 207 b. Andlaşmaların Hiyerarşi Bakımından Türk Hukuku’ndaki Yeri 210 c. Türk Mahkeme Kararları 211 d. Diğer Devlet Uygulamalarına Örnekler 212 aa. Andlaşmalar ve Birleşik Krallık Uygulaması 212 bb. Andlaşmalar ve Amerika Birleşik Devletleri Uygulaması 214 3. Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi Kararları ve Türk Hukuku Uygulaması 216 IV. SONUÇ 219 Tartışma Soruları 221 Beşinci Bölüm ULUSLARARASI HUKUK KİŞİLERİ VE TANIMA I. GİRİŞ 223 II. DEVLETLER 225 A. Devletin Unsurları 226 B. Egemenlik/Bağımsızlık Kavramına İstisnai Bazı Durumlar 231 1. Anayasal Sınırlamalar 231 2. Andlaşmadan Doğan Yükümlülükler 232 3. Yabancı Askeri Üslerin Varlığı 232 4. Uluslararası Örgütlere Üyelik 233 C. Self–determinasyon İlkesi ve Yeni Devlet Oluşumu 233 D. Kuvvet Kullanma ve Yeni Devlet Oluşumu 236 E. Devletlerin Sona Ermesi 239 F. Devletlerin Halefiyeti 241 III. DEVLET NİTELİĞİ OLMAYAN İNSAN TOPLULUKLARI 242 IV. ULUSLARARASI ÖRGÜTLER 244 A. Uluslararası Örgütlerin Uluslararası Hukuk Kişiliği ve Kapsamı 245 B. Bir Evrensel Uluslararası Örgüt Örneği: Birleşmiş Milletler 247 1. Birleşmiş Milletler’in Amaçları ve İlkeleri 247 2. Birleşmiş Milletler’e Üyelik 249 3. Birleşmiş Milletler’in Ana Organları 250 V. GERÇEK VE TÜZEL KİŞİLER 258 A. Gerçek Kişiler 258 B. Tüzel Kişiler 260 1. Uluslararası Sivil Toplum Kuruluşları 260 2. Çok–Uluslu/Ulus–Ötesi Şirketler 262 VI. TANIMA 264 A. Tanımanın Hukuki Niteliği 265 B. Tanıma Türleri 266 1. De Jure–De Facto Tanıma 266 2. Açık–Örtülü/Kapalı Tanıma 267 3. Şartlı – Şartsız Tanıma 268 4. Otomatik Tanıma 269 C. Tanımanın Hüküm ve Sonuçları 269 VII. SONUÇ 270 Tartışma Soruları 271 Altıncı Bölüm ÜLKE I. GİRİŞ 273 II. ÜLKE TÜRLERİ 274 A. Sahipli Ülke 274 B. Özel Statülü Ülke 274 C. Sahipsiz Ülke 275 D. Sahip Olunamayan Ülke 275 III. SINIRLAR 276 IV. ÜLKE KAZANIM YOLLARI 278 A. İşgal 278 B. Zamanaşımı 283 C. Fetih ve İlhak 284 D. Keşif 285 E. Devir ve Andlaşma 285 F. Arazi Oluşumu 286 G. Yargı Kararları 287 H. Uti Possidetis İlkesi 287 V. HİÇ BİR DEVLETİN EGEMENLİĞİ ALTINDA OLMAYAN YERLER (RES COMMUNIS, COMMON HERITAGE OF MANKIND VEYA İNSANLIĞIN ORTAK MİRASI) 288 A. Antarktika 289 B. Kuzey Kutbu 290 C. Uzay 291 VI. SONUÇ 294 Tartışma Soruları 295 Yedinci Bölüm YETKİ I. GİRİŞ 297 II. BOZKURT–LOTUS İLKELERİ 297 A. Düzenleme Yetkisi 298 B. Uygulama Yetkisi 298 III. HUKUKİ YETKİ–CEZAİ YETKİ AYRIMI 299 IV. YETKİNİN DOKTRİNEL ANALİZİ 300 A. Ülkesellik (Mülkilik) İlkesi 300 B. Vatandaşlık İlkesi 302 C. Koruma İlkesi 303 D. Evrensellik İlkesi 304 E. Pasif Vatandaşlık İlkesi 308 V. SUÇLULARIN GERİ VERİLMESİ 309 VI. ULUSLARARASI HUKUK KURALLARI İHLAL EDİLEREK SORUMLULARIN ELE GEÇİRİLMESİ 311 VII. DEVLETİN UYGULAMA YETKİSİNİN İSTİSNALARI 312 A. Devlet Dokunulmazlığı 313 1. Devlet Dokunulmazlığının Hukuki Dayanakları 316 a. Devletlerin Egemen Eşitliği İlkesi 316 b. Yargı Yetkisinden Feragat 317 c. Uyuşmazlığın Yabancı Devlet Unsuru Taşıması 317 d. Yargı Kararını Uygulamanın Zorluğu 317 e. Uluslararası Nezaket 318 2. Mutlak (Tam) Dokunulmazlık–Sınırlı (Nisbi–Kısmi) Dokunulmazlık? 318 a. Hukuk Davalarında Yargı Bağışıklığı 319 b. Ceza Davalarında Yargı Bağışıklığı 324 3. İcrai Dokunulmazlık 325 a.Devletin Kişi veya Temsilcilerinin Dokunulmazlığı 326 b.Devlet Mallarının Dokunulmazlığı 326 4. Türk Hukuk Uygulamasında Devlet Dokunulmazlığı 330 B. Diplomatik ve Konsolosluk Dokunulmazlığı 331 1. Diplomatik Dokunulmazlık 333 a. Diplomatik Dokunulmazlığın Varlığına İlişkin Görüşler 333 aa. Temsil Görüşü 333 bb. Ülkesellik Görüşü 333 cc. Görevinin Gereği Olma (İşlevsellik) Görüşü 333 b. Diplomasi Temsilcilerinin Görevleri 334 c. Diplomatik Dokunulmazlığın Kapsamı 334 d. Mallara Yönelik Dokunulmazlığın Kapsamı 336 e. Haberleşme Serbestisi 337 f. Vergi ve Gümrük Ayrıcalığı 338 g. Türk Hukuk Uygulamasında Diplomatik Dokunulmazlık 338 2. Konsolosluk Dokunulmazlığı 338 a. Türk Hukuk Uygulamasında Konsolosluk Dokunulmazlığı 340 C. Uluslararası Örgütlerin Dokunulmazlığı 340 VIII. SONUÇ 341 Tartışma Soruları 342 Kaynakça 347 Kavramlar Dizini 355
