^{Uluslararası Hukukta}Sığınma Hakkı

İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Önsöz 7
Kısaltmalar 15
GİRİŞ 17
BİRİNCİ BÖLÜM
ULUSLARARASI HUKUKTA SIĞINMA HAKKININ GELİŞİMİ
I. TEMEL KAVRAMLAR 25
A. Sığınma Kavramı 25
B. Sığınma Hakkı Kavramı 27
C. Sığınmacı ve Mülteci Kavramları 32
1. Türk Hukuku Bakımından 32
2. Uluslararası Hukuk Bakımından 36
3. Benzer Kavramlardan Ayırt Edilmesi 40
a. Göçmenler 40
b. Yerinden Edilmiş Kişiler 40
II. SIĞINMA HAKKININ TARİHÇESİ 41
A. Antik Çağ’da Sığınma Hakkı: Sığınma Kurumunun Ortaya Çıkışı 41
B. Orta Çağ ve Yeni Çağ’da Sığınma Hakkı: Dinlerin Etkisinde Sığınma Düzenlemeleri 43
1. Kilise Hukuku Etkisinde Sığınma Hakkı 44
a. Roma İmparatorluğu 44
b. Anglo–Sakson Hukuku 47
2. Musevilikte Sığınma Hakkı 52
3. İslamiyette Sığınma Hakkı 53
C. Yakın Çağ’da Sığınma Hakkı: Mültecilere İlişkin İlk Uluslararası Düzenlemeler 55
1. Fransız İhtilali Dönemi 56
2. Milletler Cemiyeti Dönemi 56
III. SIĞINMA HAKKININ TEORİK TEMELLERİ 59
A. Ulusal veya Etnik Yakınlık Yaklaşımı 60
B. Kurtarma Yaklaşımı 61
C. Geri Göndermeme İlkesi 64
1. Kapsamı 64
2. Jus Cogens Niteliği 68
IV. SIĞINMA TÜRLERİ 72
A. Ülkesel Sığınma (Territorial Asylum) 73
B. Ülke Dışı Sığınma (Extra–Territorial Asylum) 74
1. Ülke Dışılık (Extraterritoriality) Kavramı ve Ülke Dışı Sığınmanın Gelişimi 74
2. Uluslararası Hukuk Belgelerinde Ülke Dışı Sığınma 77
3. Ülke Dışı Sığınma Bakımından İki Örnek: Assange Olayı ve Bakhtiari Davası 79
İKİNCİ BÖLÜM
SIĞINMA HAKKININ BELİRSİZLİĞİ:
DEVLET YETKİSİ VE İNSAN HAKKI İKİLEMİ
I. SIĞINMA HAKKINA YÖNELİK YAKLAŞIMLAR 83
A. Devlet Merkezli Yaklaşım 83
B. Birey Merkezli Yaklaşım 87
II. DEVLET VE BİREY MERKEZLİ YAKLAŞIMLAR ÇERÇEVESİNDE TEMEL ULUSLARARASI HUKUK BELGELERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ 89
A. İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi: Sığınma Arama Hakkı 91
B. Uluslararası Hukuk Enstitüsü’nün “Uluslararası Kamu Hukukunda Sığınma Hakkı” Kararı 92
C. Mültecilerin Hukuki Statüsüne İlişkin Cenevre Sözleşmesi: Devletin Sığınma Hakkı Tanıma Yetkisi 94
1. Sözleşmeye Giden Yol 95
2. Bireysel Sığınma Hakkı ve Sığınma Arama Hakkı Tartışmaları Çerçevesinde Cenevre Sözleşmesi’nin Hazırlık Çalışmaları 98
3. Mülteci Statüsü ve Sığınma Kurumu: Farkları ve Bağlantıları 100
4. Sözleşmenin Sığınma Hakkı ile İlişkili Hükümleri 107
a. Sığınma Ülkesinde Yasadışı Olarak Bulunan Mülteciler 107
b. Sınır Dışı Etme 110
c. Sınır Dışı Etme ve Geri Gönderme Yasağı 113
5. Sözleşmenin Yetersizliği 119
a. Dar Mülteci Tanımı 120
aa. Toplumsal Cinsiyete Dayalı Zulümden Kaynaklanan Sığınma Talepleri 121
ab. İklim Mültecileri 125
ac. İhbarcılar 131
b. Kitlesel Akın Durumları 134
c. Emredici Hüküm Eksikliği 136
d. Sınırlı Denetim Mekanizması: UAD ve BMMYK 137
D. Ülkesel Sığınma Bildirisi 142
E. Başarısız Bir Girişim: Taslak Sığınma Sözleşmesi 148
F. Birleşmiş Milletler Küresel Mülteci Mutabakatı 152
G. İnsan Haklarına İlişkin Temel Sözleşmeler Vasıtasıyla Sığınma Hakkının Korunması 157
1. Medeni ve Siyasi Haklar Sözleşmesi 158
2. İşkence ve Diğer Zalimane, Gayri İnsani veya Küçültücü Muamele veya Cezaya Karşı Sözleşme 159
3. Çocuk Haklarına Dair Sözleşme 163
H. Bölgesel Uluslararası Hukuk Belgelerinde Sığınma Hakkı 166
1. Avrupa Birliği Hukuku 166
a. Avrupa Ortak Sığınma Sistemi 167
b. Temel Haklar Şartı’nda Sığınma Hakkının Korunması 172
2. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Bağlamında Sığınma Hakkının Korunmasına Hizmet Eden Hükümler 179
a. Ülkeyi Terk Hakkı 180
b. Yabancıların Sınır Dışı Edilmesine İlişkin Güvenceler ve Toplu Sınırdışı Yasağı 181
c. İşkence Yasağı 182
d. Etkili Başvuru Hakkı 184
e. Ayrımcılık Yasağı 184
3. Amerikan Devletleri Örgütü Nezdinde Gerçekleştirilen Çalışmalar: Latin Amerika Devletleri’nde Sığınma Hakkının Benimsenmesi 186
4. Afrika Birliği Nezdinde Gerçekleştirilen Çalışmalar: Mülteci Tanımının Genişletilmesi 190
5. Arap Birliği Nezdinde Gerçekleştirilen Çalışmalar: Doğal Afetlerin ve Yıkıcı Olayların Ülkeyi Terk Sebebi Olarak Kabul Edilmesi 194
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
SIĞINMA HAKKININ UYGULANMASI: DEVLETLERİN VE ULUSLARARASI YARGI KURULUŞLARININ SIĞINMA HAKKINA YÖNELİK TUTUMLARI
I. DEVLETLERİN SIĞINMA HAKKINA YÖNELİK TUTUMLARI 197
A. Devletlerin Ortak Bir Sığınma Sözleşmesi Akdetme Konusundaki Temel Çekinceleri 197
1. Sığınma Hakkının Tanınmasından Doğacak Yükümlülüklerin Paylaşılması Sorunu 198
a. Kapsamlı Eylem Planı Örneği 200
b. Avrupa Birliği Sistemi 203
c. Etkin Bir Sisteme Yönelik Öneriler 206
2. Sığınma Hakkının Kötüye Kullanılması 208
3. Ulusal Güvenlik Endişeleri 213
B. Devletlerin Sığınma Hakkına Erişimi Engelleyici Uygulamaları 216
1. Giriş Kısıtlamaları 217
2. Prosedürel Kısıtlamalar 218
3. Caydırıcı Uygulamalar 220
II. KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA SIĞINMA HAKKI 224
A. Anayasasında Sığınma Hakkına İlişkin Hüküm Bulunan Devletler 224
1. Almanya 224
2. Fransa 228
3. İtalya 230
4. İspanya 232
B. Anayasasında Sığınma Hakkına İlişkin Hüküm Bulunmayan Devletler 234
1. Amerika Birleşik Devletleri 234
2. Türkiye 235
III. ULUSLARARASI YARGI KURULUŞLARININ KARARLARINDA SIĞINMA HAKKININ KORUNMASI 239
A. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarında Sığınma Hakkının Korunması 240
1. İşkence ve İnsanlık Dışı ya da Aşağılayıcı Muamele ve Cezaya Yönelik Gerçek Bir Riskin Mevcudiyetinin Tespitine İlişkin Kararlar 240
a. Cruz Varas ve Diğerleri – İsveç Kararı 240
b. Chahal – Birleşik Krallık Kararı 242
c. Mamatkulov ve Askarov – Türkiye Kararı 246
2. Sınır Dışı İşlemlerinde Etkili ve Otomatik Yürütmeyi Durdurucu Etkisi Bulunan Başvuru Yollarının Mevcudiyetinin Tespitine İlişkin Kararlar 249
a. Gebremedhin – Fransa Kararı 250
b. Abdolkhani ve Karimnia – Türkiye Kararı 255
3. Genel Şiddet Olaylarının Mevcudiyetine ve Koşulların Kümülatif Değerlendirilmesi Gerekliliğine İlişkin Kararlar 259
a. NA. – Birleşik Krallık Kararı 259
b. S.H. – Birleşik Krallık Kararı 263
c. M.A. ve Diğerleri – Bulgaristan Kararı 266
4. Avrupa Birliği Sisteminin Eleştirisi: M.S.S. – Belçika ve Yunanistan Kararı 268
5. Değerlendirme 272
B. Avrupa Birliği Adalet Divanı Kararlarında Sığınma Hakkının Korunması 274
1. Ciddi ve Şahsa Yönelik Riskin Tespiti: Meki Elgafaji ve Noor Elgafaji Kararı 275
2. Mülteci Statüsünün Sona Ermesinin Sığınma Hakkına Etkisi: Abdulla ve Diğerleri Kararı 278
3. Temel Haklar Şartı’ndan Kaynaklanan Yükümlülüklerin Kapsamının Tespiti: N.S ve M.E. Kararı 281
4. Bireysel Sığınma Hakkı Tartışması: Puid Kararı 285
5. Sığınmacıların Gözaltı Koşulları: J.N. Kararı 287
6. Değerlendirme 288
SONUÇ 291
Kaynakça 297
Kavram Dizini 327