Uluslararası Ticaret Hukukunda Vesaik Mukabili Ödeme ( Belge Karşılığında Ödeme )
ULUSLARARASI TİCARET HUKUKUNDA VESAİK MUKABİLİ ÖDEME ( BELGE KARŞILIĞINDA ÖDEME )
Dr. Ersan ATALAY
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ ....................................................................................................... v
KISALTMALAR .......................................................................................xiii
GİRİŞ .......................................................................................................... 1
I. KONUNUN TAKDİMİ.................................................................. 1
II. İNCELEME PLANI VE KONUNUN SINIRLANDIRILMASI........ 5
BİRİNCİ BÖLÜM
GENEL BİLGİLER
I. VESAİK MUKABİLİ ÖDEME KAVRAMI ........................................... 11
A. Kavram ve Tanımı............................................................................ 11
B. Özellikleri......................................................................................... 16
II. VESAİK MUKABİLİ ÖDEMEYE İLİŞKİN YEKNESAK
DÜZENLEME (UNIFORM RULES FOR COLLECTIONS-URC 522)...... 19
A. URC 522'nin Kısa Tarihçesi............................................................. 19
1. 1956-1995 Arası Dönem........................................................... 20
2. 1995 Sonrası Dönem................................................................. 21
B. URC 522 ve Hukuki Niteliği ............................................................ 21
1. Genel Olarak ............................................................................. 21
2. Yeknesak Kuralların Hukuki Niteliği Hakkındaki Görüşler.... 24
3. Görüşümüz................................................................................ 30
III. TÜRK HUKUK SİSTEMİNE GÖRE URC 522'NİN UYGULANMASI .... 33
IV. AMERİKAN “UNIFORM COMMERCIAL CODE (UCC)” DAKİ
“BELGELİ SATIŞ” DÜZENLEMESİ ........................................................ 34
V. ULUSLARARASI SATIM AKDİ VE VESAİK MUKABİLİ ÖDEME ....... 42
A. Genel Olarak..................................................................................... 42
B. Vesaik Mukabili Ödeme Klozu ........................................................ 44
1. Vesaik Mukabili Ödeme Klozu Bulunan Sözleşmede Yokluk ve
Hükümsüzlük Halleri ............................................................... 51viii
2. Vesaik Mukabili Ödeme ve “Ödemezlik Def'i” ........................ 54
3. Vesaik Mukabili Ödemede “Takas Def'i ve “Hapis Hakkı” ...... 55
C. URC 522'nin Uygulanması Şartları................................................. 57
VI. VESAİK MUKABİLİ ÖDEME YÖNTEMİNİN ALT TÜRLERİ............... 61
A. Genel Olarak..................................................................................... 61
B. Kabul Kredili Vesaik Mukabili Ödeme Yöntemi ............................. 61
C. Kabul Tahsilatlı Vesaik Mukabili Ödeme Yöntemi ......................... 69
D. Diğer Vesaik Mukabili Ödeme Yöntemleri...................................... 70
1. Teslimat Karşılığı Vesaik Mukabili Ödeme.............................. 70
2. Taahhüt Karşılığı Vesaik Mukabili Ödeme .............................. 77
3. Banka Garantisi Karşılığında Vesaik Mukabili Ödeme............ 79
4. Vesikalar Karşılığında Kredi..................................................... 80
VII.VESAİK MUKABİLİ ÖDEME İLE DİĞER ÖDEME YÖNTEMLERİNİN
MUKAYESESİ.......................................................................................... 82
A. Peşin Ödeme ile Vesaik Mukabili Ödemenin Karşılaştırılması...... 84
B. İthalatçı Prefinansmanı Yolu ile Ödeme ile Vesaik Mukabili
Ödemenin Karşılaştırılması............................................................. 85
C. Mal Mukabili Ödeme ile Vesaik Mukabili Ödemenin
Karşılaştırılması ............................................................................... 86
D. Akreditif ile Vesaik Mukabili Ödemenin Karşılaştırılması............. 87
E. Kabul Kredili Ödeme Yöntemi ile Vesaik Mukabili Ödemenin
Karşılaştırılması ............................................................................... 94
İKİNCİ BÖLÜM
VESAİK MUKABİLİ ÖDEME UYGULAMASI
I. URC 522'ye GÖRE VESAİK MUKABİLİ ÖDEME YÖNTEMİNİN
TARAFLARI ............................................................................................ 99
A. Genel Olarak..................................................................................... 99
B. Taraflar ............................................................................................ 99
1. Amir (Principal)...................................................................... 100
2. Gönderi Bankası (Remitting Bank)......................................... 103
3. Tahsil Bankası (Collecting Bank) ........................................... 104
4. İbraz Bankası (Presenting Bank) ............................................ 107
5. Muhatap (Drawee) .................................................................. 108
II. VESAİK MUKABİLİ ÖDEME YÖNTEMİNİN İŞLEYİŞİ....................... 110
A. Vesaik Mukabili Ödeme Anlaşması............................................... 110ix
1. Genel Olarak ........................................................................... 110
2. Sözleşme Koşulu..................................................................... 113
B. Emtia ve Belge Hazırlığı................................................................. 116
C. Tahsil Talimatı ............................................................................... 117
1. Genel Olarak ........................................................................... 117
2. Şekil ve İçerik ......................................................................... 121
3. Önemi ve Uygulaması ............................................................ 127
D. Bankaların Rolü ............................................................................. 138
1. Gönderi Bankası Açısından.................................................... 138
2. İbraz/Tahsil Bankası Açısından.............................................. 140
E. İbraz................................................................................................ 141
1. Kavram.................................................................................... 141
2. İbrazın Konusu........................................................................ 143
a. Konişmento...................................................................... 148
b. Diğer Belgeler................................................................... 156
3. İbraz Süresi ve Yeri................................................................. 157
4. İbrazın Biçimi ......................................................................... 161
F. Ödeme .......................................................................................... 162
1. Genel Olarak ........................................................................... 162
2. Ödeme Yapılması.................................................................... 166
a. Yerel Para ile Ödeme ....................................................... 171
b. Yabancı Para ile Ödeme................................................... 171
c. Kısmi Ödeme ................................................................... 175
3. Ödeme Yapılmaması............................................................... 176
4. Faiz Koşulu.............................................................................. 181
G. Belgelerin Muhataba Teslimi......................................................... 183
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
BANKALARIN DURUMU, TARAFLAR ARASINDAKİ İLİŞKİLER VE
HUKUKİ NİTELİK
I. BANKALARIN SORUMLULUĞUNUN BELİRLENMESİNDEKİ
KRİTERLER .......................................................................................... 189
A. URC 522'ye Göre Sorumluluk Kriterleri ....................................... 189
1. “Yeterli Özen” ve “İyi niyet” İlkesi......................................... 189
2. Danışmanlık Yapmama........................................................... 193
B. Türk Medeni Hukuk Sistemine Göre Kriterler ............................. 194x
II. BANKALARIN YÜKÜMLÜLÜKLERİ.................................................... 195
A. URC 522'ye Göre Yükümlülükler.................................................. 195
1. Genel Olarak ........................................................................... 195
2. Tahsil Talimatına Bağlılık Kuralı ........................................... 197
3. Hesap Verme ........................................................................... 204
4. İbraz Yükümlülüğü................................................................. 205
5. Belgelere İlişkin Yükümlülükler............................................ 206
a. İnceleme Yükümlülüğü................................................... 208
b. İnceleme Yükümlülüğünün Ölçüsü................................ 210
6. Bildirim Yükümlülüğü ........................................................... 212
B. Türk Medeni Hukuk Sistemine Göre Yükümlülükler.................. 215
III. BANKALARA İLİŞKİN URC 522'deki SORUMSUZLUK KAYITLARI... 216
A. Genel Olarak................................................................................... 216
B. Tahsil Garantisi.............................................................................. 218
C. Tahsil Talimatındaki Eksiklikler.................................................... 219
D. Ek Yükler........................................................................................ 222
1. Genel Olarak ........................................................................... 222
2. Bankaların Temsil Yetkisinin Kabulüne İlişkin Düzenleme . 225
E. Danışmanlık Hizmeti..................................................................... 228
F. Belgelere İlişkin Sorumsuzluk Halleri .......................................... 229
IV. BANKALARIN HAKLARI ...................................................................... 231
A. URC 522'ye Göre Bankaların Hakları............................................ 231
B. Türk Medeni Hukuk Sistemine Göre Bankaların Hakları ............ 234
V. VESAİK MUKABİLİ ÖDEME YÖNTEMİNDE HUKUKİ NİTELİK....... 235
A. Genel Olarak................................................................................... 235
B. Amir ile Bankalar Arasındaki İlişkiler ve Hukuki Niteliği........... 237
C. Bankalar Arasındaki İlişkiler ve Hukuki Niteliği.......................... 242
D. Muhatap ile Bankalar Arasındaki İlişkiler ve Hukuki Niteliği..... 249
E. Tahsil Talimatının Hukuki Niteliği ............................................... 255
F. Vesaik Mukabili Ödeme Yönteminin Hukuki Niteliği.................. 256
1. İtibar Emri Bakımından.......................................................... 258
2. Havale Bakımından ................................................................ 259
3. Vekalet Sözleşmesi Bakımından............................................. 262
4. Hizmet Sözleşmesi Bakımından............................................. 262
5. İstisna Sözleşmesi Bakımından.............................................. 263
6. Görüşümüz.............................................................................. 264xi
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
KANUNLAR İHTİLAFI MESELELERİ, VESAİK MUKABİLİ ÖDEMEDE
DEVİR, SONA ERME HALLERİ, MÜCBİR SEBEP VE ZAMANAŞIMI
I. VESAİK MUKABİLİ ÖDEMEDE YETKİLİ HUKUK TESPİTİ............... 269
A. Genel Olarak................................................................................... 269
B. Yetkili Hukukun Tespiti................................................................. 271
1. Taraf İradelerine Göre Yetkili Hukukun Tespiti .................... 271
2. Objektif Esaslara Göre Yetkili Hukukun Tespiti.................... 272
3. Bankalar Arasındaki İlişkiye Uygulanacak Yetkili
Hukukun Tespiti..................................................................... 274
C. Tarafların Ehliyetine Uygulanacak Hukuk.................................... 274
D. Sebepsiz Zenginleşmeye Uygulanacak Hukuk ............................. 275
II. VESAİK MUKABİLİ ÖDEMEDE DEVİR................................................ 277
III. VESAİK MUKABİLİ ÖDEMENİN SONA ERME HALLERİ................... 281
IV. MÜCBİR SEBEP..................................................................................... 283
V. ZAMANAŞIMI ....................................................................................... 286
SONUÇ ........................................................................................................ 289
TABLOLAR................................................................................................... 296
KAYNAKÇA.................................................................................................. 299
