Uluslararası Ticaret ve Yatırım Uyuşmazlıklarında Dostane Çözüm_{- Kurumlar, Kurallar, Süreçler -}

Dikran M. ZENGİNKUZUCU

İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ V
KISALTMALAR VII
GİRİŞ 1
A. Uluslararası Hakemlik 2
1) Hakemliğin Uluslararası Niteliği 2
2) Uyuşmazlıkların Ticari Niteliği 4
3) Uyuşmazlığın Hukuksal Niteliği 5
4) Hakemliğe Elverişlilik 5
5) Hakemlik Anlaşması 7
(a) Hakemlik Anlaşmasının Şekli 8
(b) Rıza 9
(c) Hakemler 10
(d) Hakemlik Yeri ve Dili 11
(e) Uygulanacak Hukuk 12
(f) Nihai ve Bağlayıcı Karar 15
(g) Tanıma ve Uygulama 16
B. Hakemliğin Avantajları 17
C. ve Kurumsal Hakemlik 18
D. Diğer Dostane Uyuşmazlık Çözüm Yöntemleri 19
1) Arabuluculuk ve Uzlaştırma 20
2) Bilirkişilik 21
I. ULUSLARARASI TİCARET VE YATIRIM UYUŞMAZLIKLARININ ÇÖZÜMÜNDE HAKEMLİĞİ KURUMSALLAŞTIRMA ÇALIŞMALARI 23
A. Uluslararası Sözleşmeler 23
1) 1958 New York Yabancı Hakemlik Kararlarının Tanınması ve Uygulanmasına İlişkin Sözleşme 23
(a) Amaç ve Kapsam 24
(b) Bağlayıcılık ve Tanıma 25
(c) Ret Nedenleri 25
(d) Sözleşme’nin Uygulanması 26
2) Uluslararası Ticari Hakemliğe İlişkin Avrupa Sözleşmesi 28
(a) Sözleşme’nin Kapsamı 28
(b) Hakemlik Mahkemesinin Kuruluşu 29
(c) Hakemlik Mahkemesinin Yargı Yetkisi 30
(d) Uygulanacak Hukuk 31
(e) Hakemlik Kararı ve İptali 31
B. Birleşmiş Milletler Uluslararası Ticaret Hukuku Komisyonu 32
1) UNCITRAL Uzlaştırma Kuralları 34
(a) Uzlaştırma Sürecinin Başlaması 34
(b) Uzlaştırma Sürecinin Yürütülmesi 35
(c) Çözüm Anlaşması 36
(d) Hakemlik ya da Yargı Süreçleri 37
(e) Masraflar 38
2) UNCITRAL Hakemlik Kuralları 38
(a) Bildirimler ve Süre Sınırlarının Hesaplanması 39
(b) Hakemlik Sürecinin Başlatılması 40
(c) Hakemlik Mahkemesinin Kuruluşu 41
(d) Hakemlik Süreçlerinin Yürütülmesi 43
(e) Hakemlik Mahkemesinin Yargı Yetkisi 46
(f) Uygulanacak Hukuk 46
(g) Geçici Tedbirler 47
(h) Karar 47
(i) Teminat ve Masraflar 49
C. Daimi Hakemlik Mahkemesi 50
1) Daimi Hakemlik Mahkemesi Seçimlik Uzlaştırma Kuralları 51
2) Daimi Hakemlik Mahkemesi Sadece Tek Tarafı Devlet Olan İki Taraf Arasındaki Uyuşmazlıklar İçin Seçimlik Hakemlik Kuralları 53
(a) Uygulama Alanı 53
(b) Hakemlik Süreçleri 54
3) Doğal Kaynaklar ve/veya Çevre Uyuşmazlıkları İçin Seçimlik Uzlaştırma ve Hakemlik Kuralları 56
4) Daimi Hakemlik Mahkemesi Genel Sekreterinin ve Uluslararası Bürosunun İşlevleri ve Görevleri 58

II. MİLLETLERARASI TİCARET ODASI 61
A. Milletlerarası Ticaret Odası’nın Kuruluşu ve Yapısı 61
1) Dünya Konseyi 62
2) Yönetim Kurulu 62
3) Başkanlık ve Sekretarya 63
4) Hakemlik ve UDÇ Komisyonu 64
5) Uluslararası Hakemlik Divanı 65
B. Hakemlik ve Dostane Çözüm Süreçleri 67
1) Hakemlik Süreçleri 67
(a) Hakemlik Mahkemesinin Kuruluşu 70
(b) Hakemlik Yargılaması 72
(c) Uygulanacak Hukuk 74
(d) Koruyucu ve Geçici Önlem Kararları 77
(e) Karar 80
(f) Hakemlik Masrafları ve Teminatlar 81
2) Arabuluculuk Süreçleri 82
(a) Arabulucunun Seçimi 83
(b) Arabuluculuk Süreçlerinin Yürütülmesi 84
(c) Arabuluculuk Süreçlerinin Sonlanması 85
(d) Masraflar 86
3) Bilirkişilik Süreçleri 86
(a) Bilirkişi Önerisi 87
(b) Bilirkişi Ataması 87
(c) Bilirkişilik Süreçlerinin Yönetimi 88
III. ULUSLARARASI YATIRIM UYUŞMALIKLARININ ÇÖZÜMÜ MERKEZİ (ICSID) 91
A) Uluslararası Yatırım Uyuşmazlıklarının Çözümü Merkezi’nin Kuruluşu ve Yapısı 92
1) İdari Konsey 93
2) Sekretarya 95
3) Paneller 97
B) Uluslararası Yatırım Uyuşmazlıklarının Çözümü Merkezi’nin Yargı Yetkisi 98
1) Kişi Bakımından Yargı Yetkisi 98
(a) Yatırımcı 98
(b) Ev Sahibi Devlet 101
2) Konu Bakımından Yargı Yetkisi 102
(a) Hukuki Uyuşmazlık 103
(b) Yatırım 103
(c) Yatırım-Hukuksal Uyuşmazlık Arasında Doğrudan İlgi 104
3) Rıza 105
C. Uluslararası Yatırım Uyuşmazlıklarının Çözümü Merkezi Süreçleri ve Uygulama 109
1) Başvuru 110
2) Uzlaştırma Komisyonu ve Hakemlik Mahkemesinin Kuruluşu 112
3) Süre Sınırları 113
4) Uzlaştırma Süreçlerinin Yürütülmesi 113
5) Hakemlik Süreçlerinin Yürütülmesi 114
6) Ek Araçlar 116
D. ICSID Hakemlik Süreçlerinde Uygulanacak Hukuk 118
1) Tarafların Uygulanacak Hukuku Seçmeleri 118
2) Ev Sahibi Devlet Hukukunun Uluslararası Hukuk Kuralları ile birlikte Uygulanması 120
3) Non-Liquet Yasağı 121
4) Hakkaniyet İlkelerine göre Karar Verme 121
E. ICSID Hakemlik Yargılamasında Karar 122
F. ICSID Hakemlik Yargılamasında Kararı Yorumlama, Yeniden Görme ve Bozma 123
1) Yorumlama 124
2) Kararı Yeniden Görme 124
3) Bozma 125
(a) Hakemlik Mahkemesinin Gereği Gibi Kurulmamış Olması 127
(b) Yetki Aşımı 127
(c) Yozlaşma 128
(d) Temel Bir Usul Kuralından Sapma 128
(e) Gerekçe 130
G. Masraflar 130
H. ICSID Hakemlik Kararlarının Tanınması ve Uygulanması 131
1) ICSID Hakemlik Kararlarının Tanınması Süreci 131
2) ICSID Hakemlik Kararının Uygulanması 133
İ. Türkiye ve ICSID Sözleşmesi 134
1) Türkiye’nin ICSID Sözleşmesi’ni Taraf Olması 134
2) ICSID Hakemlik Kararlarının Türkiye’de Tanınması ve Uygulanması 135
IV. DÜNYA FİKRİ MÜLKİYET ÖRGÜTÜ (WIPO) 139
A. Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü’nün Yapısı 140
1) Genel Kurul 142
2) Konferans 142
3) Eşgüdüm Komitesi 142
4) Sekretarya 143
B. WIPO Hakemlik ve Arabuluculuk Merkezi 143
C. WIPO Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Kuralları 145
1) Arabuluculuk Kuralları 145
(a) Arabulucunun Atanması 146
(b) Arabuluculuk Süreçlerinin Yürütülmesi 147
(c) Arabuluculuk Süreçlerinin Gizliliği 149
(d) Ücret ve Masraflar 149
2) Bilirkişi Tespiti Süreçleri 150
(a) Bilirkişi Tespiti Sürecinin Başlatılması 150
(b) Bilirkişinin Atanması 151
(c) Bilirkişi Tespiti Sürecinin Yürütülmesi 152
(d) Bilirkişi Tespiti ve Sürecin Sonlanması 152
(e) Ücret ve Masraflar 153
3) Hakemlik Süreçleri 154
(a) Mahkemenin Kuruluşu 154
(b) Yargı Yetkisi 157
(c) Hakemlik Süreçlerinin Başlatılması 157
(d) Ara Karar ve Koruma Tedbirleri 158
(e) Hakemlik Süreçlerinin Yürütülmesi 159
(f) Uygulanacak Hukuk 161
(g) Karar 162
(h) Ücret ve Masraflar 164
(i) Gizlilik 166
4) Hızlandırılmış Hakemlik Süreçleri 166
V. TÜRKİYE HUKUKUNDA ULUSLARARASI HAKEMLİK İLE İLGİLİ KAYNAKLAR 169
A. Anayasa 170
B. Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu 172
1) Hakemlik Anlaşması 173
2) Hakemlik Mahkemesinin Kuruluşu 173
3) Hakemlik Süreçleri 174
4) Hakemlik Kararı 175
5) Temyiz 175
C. Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun 176
1) Tanıma İstemi 176
2) Yabancı Hakemlik Kararlarının Tanınmasının Ret Nedenleri 178
D. 4501 sayılı Kamu Hizmetleri ile İlgili İmtiyaz Şartlaşma ve Sözleşmelerinden Doğan Uyuşmazlıklarda Tahkim Yoluna Başvurulması Halinde Uyulması Gereken İlkelere Dair Kanun 180
1) Yabancılık Unsuru 180
2) Hakemlik Anlaşması 181
E. 4686 Sayılı Milletlerarası Tahkim Kanunu 181
1) Amaç ve Kapsam 182
2) Hakemlik Anlaşması 183
3) Hakemlik Mahkemesinin Kuruluşu 184
4) Hakemlik Süreçlerinin Yürütülmesi 185
(a) Hakemlik Yeri ve Dili 186
(b) Dava Süresi 186
(c) Hakemlik Yargılaması 186
(d) Uygulanacak Hukuk 187
(e) Hakemlik Süreçlerinin Sonlanması 188
(f) Hakemlik Kararı 188
(g) İptal Davası 189
(h) Hakemlik Kararının Uygulanması 191
(i) Hakemlik Masrafları 191
SONUÇ 195
KAYNAKÇA 201

Kitaplar 201
Makaleler 205
Birleşmiş Milletler Sözleşmeleri 205
Uluslararası Sözleşmeler 206
İkili Yatırım Sözleşmeleri 207
Uluslararası Belgeler 208
Davalar 208
Uluslararası Divan Kararları 208
ICSID Hakemlik Kararları 209
Milletlerarası Adalet Divanı Karaları 212
Daimi Hakemlik Mahkemesi Kararları 212
Türk Yargı Kararları 212