Uluslararası Ticari Satım Sözleşmelerinde Mücbir Sebep

"6098 SAYILI YENİ TÜRK BORÇLAR KANUNU' NA GÖRE



ULUSLARARASI TİCARİ SATIM SÖZLEŞMELERİNDE MÜCBİR SEBEP



Itır BİNGÖL



- Uluslararası Ticarî Satım Sözleşmesi Kavramı Ve Bu Sözleşmelerde Değişen Durumlara İlişkin Şartlar Hakkında Genel Açıklamalar

- Uluslararası Doktrinde Ve Türk Hukuku'nda Uluslararası Ticarî Satım Sözleşmesi Kavramı

- Uluslararası Ticarî Satım Sözleşmelerinin Hazırlanma Biçimleri

- Uluslar Arası Ticari Satım Sözleşmelerinde Değişen Durumlara İlişkin Şartlar

- Anglo-Amerikan Hukukunda Mücbir Sebebi Karşılayan Müesseseler

- İngiliz Hukuku’nda İfanın Engellenmesi Doktrini

- Amerikan Hukuku'nda Elverişsizlik Doktrini

- Türk Borçlar Hukuku Ve Viyana Satım Antlaşması Çerçevesinde Mücbir Sebep Kavramı Ve Sözleşmeye Etkileri

- Viyana Satım Antlaşması Ve Türk Hukuku Açısından Anlamı Ve Önemi

- Mücbir Sebebin Sözleşmeye Etkileri

- Mücbir Sebebe Bağlanan Hukuki Sonuçlar



İÇİNDEKİLER

İÇİNDEKİLER 15

GİRİŞ 65

BİRİNCİ BÖLÜM ULUSLARARASI TİCARÎ SATIM SÖZLEŞMESİ KAVRAMI VE BU SÖZLEŞMELERDE DEĞİŞEN DURUMLARA İLİŞKİN ŞARTLAR HAKKINDA GENEL AÇIKLAMALAR

§ 1. ULUSLARARASI DOKTRİNDE ve TÜRK HUKUKU’NDA ULUSLARARASI TİCARÎ SATIM SÖZLEŞMESİ KAVRAMI 67

1.1.1. TİCARÎ SÖZLEŞME KAVRAMI 67

1.1.2. ULUSLARARASI SÖZLEŞME KAVRAMI 72

1.1.3. ULUSLARARASI TİCARÎ SATIM SÖZLEŞMESİ KAVRAMI .74

§ 2. ULUSLARARASI TİCARÎ SATIM SÖZLEŞMELERİNİN

HAZIRLANMA BİÇİMLERİ 77

1.1.1.1. GENEL AÇIKLAMA 77

1.1.1.2. ANGLO-AMERİKAN HUKUKUNUN ULUSLARARASI TİCARİ SATIM SÖZLEŞMELERİNİN HAZIRLANMA SÜRECİNE ETKİSİ .79

III. STANDART SÖZLEŞMELERİN ÖNEMİ 83

§ 3. ULUSLAR ARASI TİCARİ SATIM SÖZLEŞMELERİNDE

DEĞİŞEN DURUMLARA İLİŞKİN ŞARTLAR 86

I. DEĞİŞEN KOŞULLAR KARŞISINDA SÖZLEŞMEYE

BAĞLILIK PROBLEMİ 86

1.1.2.1. CLAUSULA REBUS SIC STANTİBUS İLKESİ 89

1.1.2.2. DEĞİŞEN DURUMLARA İLİŞKİN ŞARTLARIN ÇEŞİTLERİ...93

1.1.2.3.1. FİYAT AYARLAMA ŞARTLARI 93

1.1.2.3.2. BEKLENMEYEN DURUM ŞARTLARI 95

1.1.2.3.3. MÜCBİR SEBEP ŞARTLARI 99

1) ULUSLARARASI TİCARÎ SATIM

SÖZLEŞMELERİNE MÜCBİR SEBEP ŞARTI KONULMASININ SEBEPLERİ 99

1.1.1. Farklı Hukuk Düzenlerinde Mücbir Sebebin Sonuçlarının Aynı Olmaması 100

1.1.2. Uluslararası Ticarette Mücbir Sebep Kavramının Zaman İçerisinde Farklı Sonuçlara Bağlanması 102

1.1.1.1. ULUSLARARASI TİCARİ SATIM SÖZLEŞMELERİNDE MÜCBİR SEBEBİ TANIMLAMA YÖNTEMLERİ 105

1.1.2.1. Genel Açıklama 105

1.1.2.2. Genel Tanım Yöntemi 109

1.1.2.3. Mücbir Sebep Teşkil Eden Olayları

Sözleşmede Sayma Yöntemi 110

1.1.2.4. Yeterli Özen Yöntemi 112

1.1.1.2. TARAFLARIN MÜCBİR SEBEP ŞARTINI

ÖZEL OLARAK DÜZENLEMELERİ 115

1.1.2.3.1. Türk Hukukunda Özel Mücbir Sebep

Şartlarının Geçerliliği 115

1.1.2.3.2. Viyana Satım Antlaşması’nda

Özel Mücbir Sebep Şartlarının Geçerliliği 117

İKİNCİ BÖLÜM ANGLO-AMERİKAN HUKUKUNDA MÜCBİR SEBEBİ KARŞILAYAN MÜESSESELER

§ 4. İNGİLİZ HUKUKU’NDA İFANIN ENGELLENMESİ

DOKTRİNİ 119

İ İNGİLİZ HUKUKU’NA GENEL BİR BAKIŞ 119

1.1.2.3.22.1. İNGİLTERE’DE COMMON LAW SİSTEMİ 119

1.1.2.3.22.2. SÖZLEŞME HUKUKUNA HÂKİM OLAN

MUTLAK SORUMLULUK DOKTRİNİ 121

1.1.2.3.22.3. MUTLAK SORUMLULUK DOKTRİNİNİN İÇTİHAT HUKUKUNDAKİ GÖRÜNÜMÜ: Parade v. Jane Karan 123

II. İFANIN ENGELLENMESİ DOKTRİNİNİN ORTAYA

KONULMASI 124

1.12.3.2.2.2. İFANIN ENGELLENMESİ DOKTRİNİNİN İÇTİHAT HUKUKUNDAKİ İLK GÖRÜNÜMÜ: Taylor v. Caldwell Karan 124

1.12.3.2.2.3. İFANIN ENGELLENMESİ DOKTRİNİNİN

UNSURLARI 126

1) ÖNGÖRÜLEMEZLİK 126

1.1.1. TARAFLARIN KONTROLÜ DIŞINDA GERÇEKLEŞEN BİR OLAY 126

1.1.2. BORCUN NİTELİĞİNİN DEĞİŞMESİ 128

1.1.1.1. İFANIN ENGELLENMESİ DOKTRİNİNİN DAYANAKLARI 128

1.1.2.1. ZIMNÎ ŞART DOKTRİNİ 128

1.1.2.2. MAKUL ÇÖZÜM DOKTRİNİ 130

1.1.2.3.1. İFANIN ENGELLENMESİ HÂLİNİN UYGULAMADAKİ GÖRÜNÜMLERİ 130

1.1.2.3.22.1. İMKÂNSIZLIK 130

1.1.2.3.22.2. İFANIN FAYDASIZ HÂLE GELMESİ 134

1.1.2.3.22.3. BORCUN SONRADAN HUKUKA AYKIRI HÂLE GELMESİ 136

1.1.2.3.2. COMMON LAW’DA İFANIN ENGELLENMESİ DOKTRİNİNE BAĞLANAN SONUÇLAR 138

1.12.3.2.2.2. SÖZLEŞMENİN GELECEĞE ETKİLİ OLARAK KENDİLİĞİNDEN SONA ERMESİ 138

1.12.3.2.2.3. SÖZLEŞME SONA ERMEDEN ÖNCE

MUACCEL OLAN BORÇLARIN İFASI 138

1.12.3.2.2.4. SÖZLEŞME SONA ERDİĞİNDE HENÜZ MUACCEL HÂLE GELMEMİŞ OLAN BORÇLARIN TALEP EDİLEMEMESİ 139

III. İFANIN ENGELLENMESİ DOKTRİNİNİN DENGESİZ

RİSK DAĞILIMINI ORTADAN KALDIRAN GELİŞMELER .140

1.2.1.1.1. FIBROSA SPOLKA AKCYJNA v. FAIRBAIRN LAWSON COMBE BARBOUR LTD. KARARI 140

1.2.1.1.2. İFASI ENGELLENEN SÖZLEŞMELERE İLİŞKİN HUKUKÎ REFORM KANUNU

(The Law Reform ‘Frustrated Contracts’ Act) 141

12.1.1.3. PARASAL MENFAATLERİN İADESİYLE İLGİLİ DÜZENLEMELER 142

1.2.2.2.1. Yapı lan Ödemelerin İadesi 142

1.2.2.2.2. Yapılan Masrafların Durumu 143

12.1.1.4. PARA DIŞINDA ELDE EDİLEN

DİĞER MENFAATLER 144

HUKUKÎ REFORM KANUNU’NUN UYGULAMA ALANI DIŞINDA KALAN PARÇA BORCU 145

1.1.1. SÖZLEŞMELERDE İFANIN ENGELLENMESİ İLE İLGİLİ ÖZEL BİR MÜCBİR SEBEP ŞARTINA YER VERİLMESİ

§ 5. AMERİKAN HUKUKU’NDA ELVERİŞSİZLİK DOKTRİNİ .151

COMMON LAW’DAKİ KATI SORUMLULUK İLKESİNDEN

DAHA LİBERAL BİR ANLAYIŞIN KABULÜ SÜRECİ 151

1.1.1.1. İMKÂNSIZLIK DOKTRİNİNİN UYGULANABİLMESİ İÇİN MUTLAK İMKÂNSIZLIK ARAYIŞININ BIRAKILMASI....; 151

1.1.1.2. AMERİKAN YEKNESAK TİCARET KANUNU’NDA (UCC) ELVERİŞSİZLİK DOKTRİNİ 154

1.1.2.1. ELVERİŞSİZLİK DOKTRİNİNİN DAYANAĞI 159

1.1.2.2. ELVERİŞSİZLİK DOKTRİNİNİN UNSURLARI 160

1.1.2.3. ELVERİŞSİZLİK DOKTRİNİNİNE DAYANARAK HÂKİMİN SÖZLEŞMEYİ UYARLAMASININ İLK ÖRNEĞİ

Alcoa v. Essex Group Karan 163

1.1.2.4. AMERİKAN MAHKEMELERİNİN FİYAT DEĞİŞİKLİKLERİNDE ELVERİŞSİZLİK DOKTRİNİNİ UYGULAMAYI İSTEMEMELERİNİN GEREKÇELERİ 167

1.1.2.5. AMERİKAN HUKUKU’NDA SÖZLEŞMELERDE ÖZEL BİR MÜCBİR SEBEP ŞARTINA YER VERİLMESİNİN ÖNEMİ...169

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM TÜRK BORÇLAR HUKUKU ve VİYANA SATIM ANTLAŞMASI ÇERÇEVESİNDE MÜCBİR SEBEP KAVRAMI ve SÖZLEŞMEYE ETKİLERİ

§ 6. VİYANA SATIM ANTLAŞMASI ve TÜRK HUKUKU

AÇISINDAN ANLAMI ve ÖNEMİ 171

1.1.2.3.1. GENEL AÇIKLAMA 171

1.1.2.3.2. ANTLAŞMANIN UYGULAMA ALANI 173

III- ANTLAŞMANIN TÜRK HUKUKU BAKIMINDAN

ANLAM VE ÖNEMİ 177

§ 7. MÜCBİR SEBEP KAVRAMI ve UNSURLARI 183

1.1.2.3.22.1. MÜCBİR SEBEP KAVRAMI 183

1.1.2.3.22.2. VİYANA SATIM ANTLAŞMASININ SORUMLULUKTAN MUAFİYET ŞARTINA İLİŞKİN DÜZENLEMESİNİN MÜCBİR SEBEP AÇISINDAN İRDELENMESİ 186

III. MÜCBİR SEBEBİN UNSURLARI 190

1.1.1. İFAYI ENGELLEYEN OLAY 190

1.1.2. HÂRİCİLİK 195

1.1.3. ENGELİN ÖNGÖRÜLEMEMESİ 198

1.1.4. İFAYI ENGELLEYEN OLAYIN KARŞIKONULAMAZ NİTELİKTE OLMASI 207

§ 8. MÜCBİR SEBEBİN SÖZLEŞMEYE ETKİLERİ 212

I. GENEL AÇIKLAMA 212

II. MÜCBİR SEBEP NEDENİYLE BORCUN İFASININ

İMKÂNSIZ HÂLE GELMESİ 213

1.1.1.1. İMKÂNSIZLIK KAVRAMI 213

1.1.1.2. İMKÂNSIZLIK TÜRLERİ 215

1.1.2.1. Objektif İmkânsızlık- Sübjektif İmkânsızlık 215

1.1.2.2. Hukukî İmkânsızlık 217

1.1.2.3. Kısmî İmkânsızlık 218

1.1.2.4. İmkânsızlığın Geçici Süreli Olması 219

C) HASAR KAVRAMININ İMKÂNSIZLIKLA İLİŞKİSİ 220

1.1.2.3.1. HASAR KAVRAMI 220

1.1.2.3.2. EDİM HASARI-BEDEL HASARI 221

1.1.2.3.3. HASARIN İNTİKALİNDE KABUL EDİLEN İLKELER VE BORÇLAR KANUNUNDA BENİMSENEN KURAL 222

1.1.2.3.22.1. Hasann İntikâlinde Kabul Edilen Çeşitli İlkeler 222

1.1.2.3.22.2. Borçlar Kanunu’nda Benimsenen Kural: Akit

Prensibine Göre Hasann İntikâli 223

aa) Satım Konusu Malı Teslim Borcunun Niteliğine

Göre Hasann İntikâli 225

aaa) Alınacak Borçlarda 225

bbb) Aranılacak Borçlarda 226

ccc) Gönderilecek Borçlarda 226

ddd) Götürülecek Borçlarda 227

bb) Akit Prensibinin İstisnaları 227

aaa) Hâlin İcabı 227

bbb) Hasann Geçişi Konusunda Özel Düzenleme

Yapılması-INCOTERMS Klozları 228

cc) Hasann Geçişi Konusunda Kanunda

Yer Alan Özel Düzenlemeler 233

1.1.2.3.22.3. Sorumsuzluk Kaydı 233

D. VİYANA SATIM ANTLAŞMASI’NA GÖRE

İMKÂNSIZLIK KAVRAMI ve HASAR KAVRAMIYLA İLİŞKİSİ 234

1.1.1. BORCUN İFASININ AŞIRI DERECEDE GÜÇLEŞMESİ 239

1.1.1.1. GENEL AÇIKLAMA 239

1.1.1.2. VİYANA SATIM ANTLAŞMASFNA GÖRE İFANIN AŞIRI GÜÇLEŞMESİ KAVRAMINA

VERİLEN ANLAM 242

1.1.1.3. UNIDROIT İLKELERİNDE ve AVRUPA SÖZLEŞME HUKUKU İLKELERİNDE BORCUN İFASININ AŞIRI DERECEDE GÜÇLEŞMESİ İLE İLGİLİ DÜZENLEMELER . 248

1.1.2.1. GENEL AÇIKLAMA 248

1.1.2.2. İFANIN AŞIRI DERECEDE GÜÇLEŞMESİNİN UNSURLARI 251

1.1.2.3.1. Sözleşmenin Dengesinde Değişiklik Olması 251

1.1.2.3.2. Öngörülemezlik 253

1.1.2.3. İFANIN AŞIRI DERECEDE GÜÇLEŞMESİNİN SONUÇLARI 254

1.1.2.3.22.1. Müzakere Talebi 256

1.1.2.3.22.2. Dava Açma Hakkı 258

1.1.2. MÜCBİR SEBEP NEDENİYLE BORCUN GEREĞİ GİBİ

İFA EDİLMEMESİ 261

1.12.3.2.2.2. GEREĞİ GİBİ İFA ETMEME KAVRAMI 261

1.12.3.2.2.3. VİYANA SATIM ANTLAŞMASFNA GÖRE GEREĞİ GİBİ İFA ETMEME KAVRAMININ DEĞERLENDİRİLMESİ 264

1.2.1.1.1. GENEL AÇIKLAMA.... 264

1.2.1.1.2. ANTLAŞMAYA GÖRE GEREĞİ GİBİ İFA ETMEME HÂLLERİ 266

12.1.1.3. Süresinde T eslim Etmeme 266

12.1.1.4. Başka Y erde T eslim 267

12.1.1.5. Mala İlişkin Belgelerin Verilmemesi 267

1.2.1.1.3. GEREĞİ GİBİ İFA ETMEME DURUMLARI İÇERİSİNDE AYIPLI İFANIN ÖNEMİ 267

1.2.2.2.1. Ayıplı İfaya Anglo-Amerikan Hukukçularının Yaklaşımı 267

1.2.2.2.2. Ayıplı İfa 270

aa) Kalitesiz Mal Teslimi 272

bb) Miktar Eksikliği 274

cc) Tür Farkı 275

dd) Kötü Paketleme 276

§ 9. MÜCBİR SEBEBE BAĞLANAN HUKUKÎ SONUÇLAR 278

1.1.1. GENEL AÇIKLAMA 278

1.1.2. TÜRK BORÇLAR HUKUKU SİSTEMİNE GÖRE

MÜCBİR SEBEBE BAĞLANAN SONUÇLAR 278

1.1.1.1. BORCUN SONA ERMESİ 278

1.1.1.2. BORÇLUNUN TEMERRÜDÜ 279

1.1.1.3. SÖZLEŞMENİN UYARLANMASI 280

1.1.1.4. GEREĞİ GİBİ İFA ETMEME 282

1.1.2.1. GENEL AÇIKLAMA 282

1.1.2.2. GEREĞİ GİBİ İFA ETMEMENİN AYIPLI İFA OLARAK DOĞURACAĞI SONUÇLAR 284

1.1.2.3.1. Sözleşmeden Dönme 284

1.1.2.3.2. Semenin İndirilmesi 288

1.1.3. VİYANA SATIM ANTLAŞMASINDA MÜCBİR SEBEBE BAĞLANAN SONUÇLAR 288

1.1.2.3.22.1. GENEL AÇIKLAMA 288

1.1.2.3.22.2. BORCUN İFASININ İMKÂNSIZ HÂLE GELDİĞİ DURUMLARDA SÖZLEŞMEDEN DÖNME 291

1.1.2.3.22.3. TAZMİNAT TALEP HAKKININ SONA ERMESİ 294

1.1.2.3.22.4. GEREĞİ GİBİ İFA ETMEME DURUMUNDA ALACAKLININ HAKLARI 296

1.12.3.2.2.2. AYNEN İFA 296

1.2.1.1.1. Malın Değiştirilmesi 298

1.2.1.1.2. Ayıplı Malm Tamir Edilmesi 300

1.12.3.2.2.3. SÖZLEŞMEDEN DÖNME 302

12.1.1.3. Sözleşmeden Dönmenin Ön Şartı: İade 304

12.1.1.4. Maldan Elde Edilen Yararın İadesi 307

12.1.1.5. İade Edilecek Semen İçin Faiz Ödenmesi 308

1.12.3.2.2.4. SEMENİN İNDİRİLMESİ 310

SONUÇ 317



"