Türk/isviçre Hukukunda Culpa In Contrahendo Sorumluluğu

"TÜRK/İSVİÇRE HUKUKUNDA CULPA IN CONTRAHENDO SORUMLULUĞU



Ümit GEZDER



- Özel İlişkiler Özel İlişkilerin Kurulması Ve Cıc-Sorumluluğu

- Culpa İn Contrahendo Sorumluluğunun Hukuki Niteliği

- Cıc-Sorumluluğu Hakkındaki Hükümlerin Uygulama Alanı, Cıc-Sorumluluğunun Özellikleri, Sınırlandırılması, Koşulları Ve Benzerlerinden Farkı

- Cıc-Sorumluluğu Durumları

- Cıc-Sorumluluğunda Tazminatın Türü Ve Kapsamı Ve Cıc-Sorumluluğunun Tarzları



İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ V

KISALTMALAR..' XVII

BİBLİYOGRAFYA XXI

GİRİŞ 1

I. GENEL OLARAK 1

H. JHERING’İN TEORİLERİ..... 2

A. Genel Olarak 2

B. Cic-sorumluluğu 2

C. Müspet ve Menfî Zarar 8

m. JHERING’İN GÖRÜŞÜNÜN ELEŞTİRİSİ 8

IV. CULPAIN CONTRAHENDO VE CIC-SORUMLULUĞU KAVRAMI 10

A. Terim Olarak Anlamı ve Terminoloji 10

B. Tanımı 12

C. Doktrin ve Mahkeme Kararlarında Cic- Sorumluluğu 13

1. Genel Olarak 13

2. Doktrinde 14

3. Mahkeme Kararlarında 15

V. YASAL DÜZENLEMELER..... ...16

A. Genel Olarak 16

B. Ulusal Hukuklarda . .16

1. Genel Olarak 16

2. Alman Hukuku........... 17

a) 2002’den Önceki Durum. 17

b) Borçlar Hukuku’nun Modernizasyonu Kanunu 6 (Gesetz zur Moçtemisierung des Schuldrechts) 18

(1) Genel Olarak 18

(2) BGB § 311 fig 19

3. Türk/İsviçre Hukuku 19

A. Milletlerarası Mal Satımına İlişkin Sözleşmeler Hakkında Birleşmiş Milletler Antlaşması (CISG) 20

IV. Genel Olara 20

V. Cic CISG’de Düzenlenmiş midir?. 21

B. Avrupa Sözleşmeler Hukuku Prensipleri 23

A. Genel Olarak 23

B. Cic PECL’de Düzenlenmiş midir?.. 23

C. Avrupa Birliği Tüzüğünde Cic Düzenlemesi 23

1. AMAÇ VE METOT . 24

2. KİTABIN İÇERİĞİ 24

BİRİNCİ BÖLÜM ÖZEL İLİŞKİLER ÖZEL İLİŞKİLERİN KURULMASI VE CIC-SORUMLULUĞU

A. ÖZEL İLİŞKİLER VE CIC-SORUMLULUĞU 29

1. Özel İlişkiler 29

2. Özel İlişkiler ve Cic-sorumluluğu 30

a) ÖZEL İLİŞKİLERİN KURULMASI ......30

(1) Genel Olarak 30

(2) Kurulması............. 32

1. Genel Olarak 32

2. Bir Sözleşmenin Hazırlanması 33

a) Genel Olarak 33

b) Etki İmkânının Meydan Gelmesi 34 e) Sözleşme Görüşmelerine Başlamadan Farkı 34

3. Benzer İş İlişkileri 35

a) Genel Olarak.... 35

b) Sözleşme Görüşmelerine Başlamadan ve Sözleşmenin Hazırlanmasından Farkı 35

4. Sözleşme Görüşmelerine Başlamak 37

a) Genel Olarak 37

b) Kavram 38

5. Görüşmelerin Başlama Anı 38

6. Sözleşme Görüşmelerine Başlamanın Nedeni ve Amacı 39

7. Sözleşme Görüşmelerinin Taraflar Arasında Kurduğu Hukukî İlişki: Sözleşme Görüşme İlişkisi 40

a) Kavram 40

b) Varlığının Dayanağı 41

c) Hukukî Niteliği 41

d) İçeriği 43

A. Genel Olarak 43

B. Dürüstlük Kurallarına Göre Davranış Yükümlülükleri

ve Bunların Hukukî Niteliği 44

IV. Davranış Yükümlülükleri 44

V. Dürüstlük Kurallarına Dayanan Davranış Yükümlülüklerinin Hukukî Niteliği 46

C. Külfetler (Obliegenheiten) 47

A. Sözleşme Görüşmelerinin Görüşme Sözleşmelerinden Farkı ..47

1. Genel Olarak 47

2. Niteliği 48

3. Anlaşmanın İhlali ve Sonuçlan: Yükümlülükler 49

A. Anlaşmanın İhlali 49

B. Yükümlülükler 49

1. Anlaşması Yapılan Görüşme Yükümlülüğü 49

2. Anlaşması Yapılan Sır Saklama Yükümlülüğü 50

3. Anlaşması Yapılan Yapmama Yükümlülüğü 50

4. Diğer Yükümlülükler 51

B. Sözleşme Görüşmelerinin Sona Erdirilmesi 51

a) Genel Olarak 51

b) Görüşmenin Kesilmesiyle Sona Erdirilmesi 51

(1) Görüşmeleri Kesme Özgürlüğü 51

1. Genel Olarak 51

2. Görüşme Masrafları 52

a) Her Bir Tarafın Kendi Masrafı 52

b) Müşterek Masraflar 53

3. Geri Verme Yükümlülüğü 53

(2) İstisnalar 53

c) Sözleşme Kuruluşu ile Sona Erdirilmesi 54

İKİNCİ BÖLÜM CULPAIN CONTRAHENDO SORUMLULUĞUNUN HUKUKÎ NİTELİĞİ

L GENEL OLARAK 59

IL JHERING VE ROMA HUKUKÇULARINA GÖRE 60

A Jhering’in Bakış Açısı ? 60

B. Roma Hukukçularına Göre cic-sorumluluğu 61

HL ALMAN HUKUKUNA GÖRE 61

TV. TÜRK/İSVİÇRE HUKUKUNA GÖRE 61

A. Genel Olarak.. .............. ...61

B. Sebepsiz Zenginleşme ....62

C. Jâggi’nin Görüşü: Modalitât Teorisi 63

D. Sözleşmesel Sorumluluk: Sözleşme Teorisi 64

IV. Genel Olarak 64

V. Tasarlanan Sözleşme Teorisi (Zielvertragstheorie) 65

VI. Sorumluluk Sözleşmesi Teorisi (Haftungsvertragstheorie) 66

VII. Sözleşme Benzeri Sorumluluk (vertragsâhnliche Haftung) 67

VIII. Sözleşme Benzeri Güven İlişkisi

(vertragsâhnliches Vertrauensverhâltnis) .....67

IX. Ortaklık/Şirket Görüşü (Geselschaftsrechtlicher) ......69

X. Sözleşme Teorisi’nin Genel Eleştirisi 72

E. Haksız Fiil Sorumluluğu: Haksız Fiil Teorisi 73

A. Genel Olarak — 73

B. Haksız Fiil Teorisi’nin Eleştirisi 74

F. Kendi Türü Sorumluluk Teorisi (Haftung eigener Art) 78

1. Genel Olarak 78

2. Kanun Boşluğunun Doldurulması Görüşü 79

3. Hukukî Kıyas Görüşü 81

A. Boşluğun Doldurulması 81

B. Cic-sorumluluğunun Haksız Fiil Sorumluluğu ile Yarışması 83

4. Cic-sorumluluğunun Güven Sorumluluğunun Bir Durumu Olması Görüşü 83

1. Cic-sorumluluğunun Genelleştirilmesi Olarak Güven Sorumluluğu (Güven Sorumluluğunun Kabulü) 83

2. Güven Sorumluluğuyla Cic-sorumluluğunun İlişkisi ...87

3. Güven Sorumluluğunun Eleştirisi... .88

5. İş İlişkisinden Kaynaklanan Edim Yükümlerinden Bağımsız Yasal Bir Borç İlişkisi Olması ya da Tek Tip Yasal Koruma İlişkisi Olması Görüşü... 90

a) Genel Olarak 90

b) Tek Tip Yasal Koruma İlişkisi Teorisi .............91

c) Cie-sorumluluğu ve Güven Sorumluluğu ile Tek Tip Yasal Koruma İlişkisi Teorisinin İlişkisi 93

(1) Genel Olarak 93

(2) Bu Teorinin Eleştirisi 93

(3) İsviçre Federal Mahkemesi’nin Tutumu 94

6. Kendi Türü Sorumluluk Teorisinin Eleştirisi 97

GÖRÜŞÜMÜZ 97

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM CIC-SORUMLULUĞU HAKKINDAKİ HÜKÜMLERİN UYGULAMA ALANI, CIC-SORUMLULUĞUNUN ÖZELLİKLERİ, SINIRLANDIRILMASI, KOŞULLARI VE BENZERLERİNDEN FARKI

L CIC-SORUMLULUĞU HARKINDAKİ HÜKÜMLERİN

UYGULAMA ALANI 101

A. Yükümlülükler Sözleşme Kuruluşuyla Sona Erer 101

B. Cic-sorumluluğunun Hangi Zarar için Söz Konusu Olduğu 102

C. Kişi Bakımından Uygulama Alanı 102

IV. Sözleşme Görüşmelerine Katılan Taraflar 102

V. Üçüncü Şahıs 103

D. Maddi Bakımdan Uygulama Alanı 105

n. CIC-SORUMLULUĞUNUN ÖZELLİKLERİ 105

A. Gelenek Olarak Geliştirilmiştir 105

1. Genel Olarak 105

2. Türk/İsviçre Hukuku’nda Durum 106

B. Özel Bir Sorumluluk Şeklidir ....107

C. Tazminat Yükümlülüğüdür 108

D. Ancak Sadece Tazminat Yükümlülüğü Doğurmamaktadır 109

A. Genel Olarak ...109

B. İhlalin Sonucu Olarak Sözleşmesel Etki 110

E. Sözleşmenin Kurutmamasını Gerektirmemektedir 111

F. Cic-sorumluluğu Sorumsuzluğu Düzeltmek İçin Kullanılabilir .112

m. CIC-SORUMLULUĞUNUN SINIRLANDIRILMASI 112

IV. CIC-SORUMLULUĞUN KOŞULLARI .112

1. Genel Olarak 112

2. Gelecekteki bir Sözleşme için Görüşme Yapmak 113

3. Sözleşme Öncesi Yükümlülüklerden Birinin İhlali 114

4. Zarar 116

a) Genel Olarak 116

b) Kavram 116

c) Cic-sorumluluğunda Tazmin Edilebilir Zarar 118

(1) Genel Olarak 118

(2) Maddi Zarar (Vermögensschaden: economic

(or pecuniary or financial) loss) 118

1. Kavram, Unsurları ve Tezahür Şekillerim 118

2. Dar Anlamda Maddi Zarar

(reiner Vermögensschaden: pure economic loss) 119

A. Kavram 119

B. Tezahür Şekli 120

IV. Sözleşme Dışı Hukukî Değerlere Verilen

Zarar (Schaden vertragsfremder Rechtsgüter) 120

A. Genel Olarak 120

B. Haksız Fiil Sorumluluğu Görüşü 121

C. Cic-sorumluluğu Görüşü 122

(i) Genel Olarak 122

(ü) Eleştirisi 124

V. Gayri Maddi Zararlar (Immaterieller Schaden) 125

1. İlliyet Bağı 126

A. Kavram 126

B. Cic-sorumluluğunda İlliyet Bağı 126

C. Cic-sorumluluğunda İlliyet Bağına Karar Vermede Zorluklar .128

2. Kusur 129

1. Kavram 129

2. Cic-sorumluluğu ve Kusur 130

3. Cic-sorumluluğunda Kusurun Türleri 132

4. Cic-sorumluluğunda Kusurun Tezahürü 134

3. Güven Unsuru Gerekli midir? 134

1. Genel Olarak 134

a) Bağlayıcı Olmayan Sözleşme Kuruluşu Durumları ...135

(1) Genel Olarak;. 135

(2) Bu Sorumluluk Koşulunun Genişletilmesi... 135

b) Sözleşme Kuruluşunun Gerçekleşmediği Durumlar 136

V. BENZERLERİNDEN FARKI.... 138

1. Güven Sorumluluğu ve Cic-sorumluluğu 138

2. Fülî Sözleşme İlişkisi ve Cic-sorumluluğu 138

a) Genel Olarak 138

b) Cic-sorumluluğuyla İlişkisi 139

3. Tekeffül Hukuku ve Cic-sorumluluğu 139

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM CIC-SORUMLULUĞU DURUMLARI

I. GENEL OLARAK 143

n. POZİTİF HUKUKTA CIC-SORUMLULUĞU DÜZENLEMELERİ 144

a) Genel Olarak 144

b) Geniş Anlamda...... 144

a) BKm.3, m.5 ve m.8. 144

b) BKm.192 f.2, m.205 f.3, m.243, m.464 f.2 146

C. Dar Anlamda 148

A. Genel Olarak 148

B. Bu hükümlerin Ortak Özelliği 149

C. BKm. 26 150

IV. Genel Olarak 150

V. Cic-sorumluluğu Teşkil Etmesi 151

D. BK m. 36 f.2 151

E. BKm. 39 152

A. Genel Olarak 152

B. Cic-sorumluluğu Teşkil Etmesi, Özellikleri ve İtiraz 153

F. MK m. 452 f. 2 155

m. YASADA DÜZENLENMEMİŞ DURUMLAR VE SÖZLEŞME

ÖNCESİ YÜKÜMLÜLÜKLER 155

1. Genel Olarak 155

2. Bir Sözleşmenin Meydana Gelmemesi 156

A. BK m.20 156

1. Genel Olarak 156

2. Cic-sorumluluğunun Düzeltme Fonksiyonu 157

B. Şekil Gerekliliğinin Yerine Getirilmemesi 160

C. Sözleşme Görüşmelerinin Kesilmesi 163

a) Genel Olarak 163

b) Cic-sorumluluğu Durumu: Ciddi Görüşme Yükümlülüğü. 165

(1) Genel Olarak 165

(2) Bu yükümlülüğün ihlaline dair örnekler 166

1. Kendisi için bir sözleşme kuruluşunun söz konusu olmayacağım bilen ya da bilmesi gerekmesine rağmen görüşmelere başlayan ya da devam eden kişi 166

2. Görüşmelerde akdetme iradesini gerçekte olduğundan daha güçlü izlenimini yaratan kişi... 169

3. Durumlar 169

(3) Bu yükümlülüğün ihlalini teşkil etmeyen örnekler....170

c) Cic-sorumluluğunun Sonucu 172

3. Himaye Beyanları (Patronatserklârungen: letter of support) ....173

a) Genel Olarak 173

b) Güven Sorumluluğu Görüşü 173

4. Dezavantajlı Sözleşme Kuruluşu 173

a) Genel Olarak 173

b) Aldatmama Yükümlülüğü 174

c) Aydınlatma Yükümlülüğü 175

A. 175

B. Aydınlatma Yükümlülüğünün Varlığı .176

C. Aydınlatma Yükümlülüğünün Ölçüsü 177

IV. Genel Olarak & i 177

V. Geniş Anlamda Aydınlatma Yükümlülüğü 178

A. Genel Olarak 178

B. Tecrübesiz Tarafın Aydınlatılması 179

C. Sözleşmeyi Geçersiz Kalan Sebebi Karşı Tarafa Bildirme Yükümlülüğü s...179

D. Haklı beklentisiz bir sözleşmenin akdi 180

D. Sözleşme Öncesi Aydınlatma Yükümlülüğünü Öngören Yasal Münferit Hükümler

4. Yanlış Bilgi ye Öğüt Vermeme Yükümlülüğü 182

1. Genel Olarak 182

2. Bir Sözleşme Mevcut Olmaksızın Yanlış Bilgi ve Oğüt/Danışma Verilmişse 182

A. Genel Olarak 182

B. Güven Sorumluluğu Görüşü 184

3. Bir Sözleşme Mevcut Olduğunda Yanlış Bilgi ve Öğüt Verilmişse 184

1. Gözetme Yükümlülüğü (Die Pflicht zur Rücksichtname) 185

2. Diğer Sözleşme Tarafının Mutlak Haklan Bakımından Koruma Yükümlülükleri (Schutzpflichten) 185

BEŞÎNCt BÖLÜM CIC-SORUMLULUĞUNDA TAZMİNATIN TÜRÜ VE KAPSAMI VE CIC-SORUMLULUĞUNUN TARZLARI

L BAŞLANGIÇ NOKTASI 189

n. TAZMİNATIN TÜRÜ VE KAPSAMI . 191

A Genel Olarak 191

B. Menfi Zararın Tazmini ...191

a) Jhering’in Görüşü 191

b) Cic-sorumluluğunda Kural: Menü Zarsa1 (negative Interesse) 192

c) MenÛ Zararın Tazmininin Gerekçesi.. 194

d) Menfî Zararın Kapsamı 195

(1) Kavram. 196

(2) Menfî Zararda Tazmin Edilecek Şey 196

1. Genel Olarak — 196

2. Genelde Menfî Zarar Kavramına Girecek Hususlar. ..196

A. Cic-sorumluluğunda İstisnai Durum: Müspet Zararın

(positive Interesse) Tazmini ...200

IV. Genel Olarak 200

V. Kavram 201

VI. Müspet Zararda Tazmin Edilecek Şey . 201

A. Zararın Hesabı ve Tazminatın Takdiri 202

BİR SÖZLEŞMENİN KURULMASI HALİNDE CIC-SORUMLULUĞUNUN HUKUKÎ SONUÇLARI 203 IV. CIC-SORUMLULUĞUNUN TARZLARI (Modalitâten) 204

1. Genel Olarak 204

2. Kusuru İspat Yükü 205

3. Zamanaşımı 206

A. Doktrindeki Görüşler 206

B. İsviçre Federal Mahkemesinin Görüşü 208

1. Genel Olarak 208

2. Bu Görüşün Eleştirisi ve Eleştiriye Cevap 209

4. Yardımcı Şahıs için Sorumluluk 210

5. Bir Yardımcı Şahsm Sorumluluğu 213

a) SONUÇ 214



"