Üreticinin Ayıplı Ürünün Sebep Olduğu Zararlar Nedeniyle Üçüncü Kişilere Karşı Sorumluluğu

ÜRETİCİNİN AYIPLI ÜRÜNÜN SEBEP OLDUĞU ZARARLAR NEDENİYLE ÜÇÜNCÜ KİŞİLERE KARŞI SORUMLULUĞU



Tuba AKÇURA KARAMAN



- Üreticinin Ayıplı Ürünün Sebep Olduğu Zararlardan Üçüncü Kişilere Karşı Sorumluluğu Esasının Gelişim Süreci

- Üreticinin Ayıplı Ürünün Sebep Olduğu Zararlardan Üçüncü Kişilere Karşı Sormluluğunun Hukuki Niteliği Ve Dayandığı Düşünce

- Üreticinin Ayıplı Ürünün Sebep Olduğu Zararlardan Üçüncü Kişilere Karşı Sorumluluğunun Unsurları, Kapsamı Ve Sınırlandırılması



İÇİNDEKİLER

Önsöz III

İçindekiler. V

Kaynakça XIV

Kısaltmalar. XXXI

GİRİŞ

A. Sunuş 1

B. Çalışmanın Amacı 3

C. İnceleme Planı ve Konunun Sınırlandırılması 7

Birinci Bölüm

ÜRETİCİNİN AYIPLI ÜRÜNÜNÜN SEBEP OLDUĞU ZARARLARDAN ÜÇÜNCÜ KİŞİLERE KARŞI SORUMLULUĞU ESASININ GELİŞİM SÜRECİ

§ 1. KONU İLE İLGİLİ GENEL AÇIKLAMALAR VE iLGlLl

ALT KAVRAMLAR 9

IV. “Üreticinin Ayıplı Ürününün Sebep Olduğu Zararlardan Üçüncü Kişilere Karşı Sorumluluğu” Kavramının

Sorumluluk Sistemi İçindeki Yeri 9

V. “Üretici” - “İmalatçı” - “Yapımcı” Kavramları ile İlgili

Sorun 12

VI. “Ayıp” Kavramı İle İlgili Sorun 14

§ 2. TARİHSEL KÖKENİ .t 17

§ 3. BAŞLICA HUKUK SİSTEMLERİNDE ÜRETİCİNİN

SORUMLULUĞUNUN DÜZENLENİŞ BlÇlMl 23

I- Amerikan Hukuku 23

A. Avrupa Topluluğu 29

A- 85/374 sayılı AB Konsey Direktifi’nden Önceki Durum... 29

B- 85/374 sayılı AB Konsey Direktifi 35

B. İsviçre Hukuku 42

A-1993 Tarihli Kanun’dan Önceki Durum 42

B-1993 Tarihli Kanun 44

C. Türk Hukuku 47

İkinci Bölüm ÜRETİCİNİN AYIPLI ÜRÜNÜNÜN SEBEP OLDUĞU ZARARLARDAN ÜÇÜNCÜ KİŞİLERE KARŞI SORUMLULUĞUNUN HUKUKİ NİTELİĞİ VE DAYANDIĞI DÜŞÜNCE

§ 1. ÜRETİCİNİN ÜÇÜNCÜ KİŞİLERE KARŞI

SORUMLULUĞUNUN GENEL ÖZELLİKLERİ 51

§ 2. ÜRETİCİNİN ÜÇÜNCÜ KİŞİLERE KARŞI SORUMLULUĞUNUN HUKUKİ NİTELİĞİ VE DAYANDIĞI DÜŞÜNCE 53

IV. Genel Olarak Sözleşmeye Dayalı Sorumluluk ve

Haksız Fiil Sorumluluğu 53

V. Sözleşmeye Dayalı Sorumluluk Hükümlerinin Davacıya Sağladığı İmkânlar 54

VI. Sorunun Sözleşmeye Dayalı Sorumluluk Çerçevesinde Çözümlenmesi Gerektiğini Kabul Eden Görüşler ve

Görüşlere Yönelik Eleştirilerimiz 60

A- Genel Olarak 60

B-Öğretideki Farklı Görüşler 61

1- Üreticinin Sorumluluğunu Mevcut Bir Sözleşmenin

Etki Alanına Dahil Etmeye Çalışan Görüşler 61

a- Borcun gereği gibi ifasına olan menfaatin yer değiştirdiği “üçüncü kişinin zararını tazmin

görüşü” 62

b- Üçüncü kişiyi koruyucu etkili sözleşme görüşü.... 67

c- Üreticiyi son satıcının yardımcı şahsı olarak kabul

eden görüş 74

2- Üretici ile Üründen Zarar Gören Kişi Arasında Sözleşme Benzeri Bir İlişkinin Bulunduğunu

S avunan Görüşler 75

a- Nihai kullanıcı ile üretici arasında üreticiye objektif sorumluluk yükleyecek bir borç ilişkisi kurmaya çalışan görüşler 76

b- Üretici ile zarar gören kişi arasında BK m. 96’ya tabi bir borç ilişkisi kuran özel bir ilişki olduğu

yönündeki görüşler 78

aa- “Sosyal temas” sonucunda ortaya çıkan koruma ödevlerinin ihlâl edilmesi nedeni ile tazminat

talep edilebileceği görüşü 78

bb- Güvene dayalı sorumluluk görüşü 83

C- Görüşlere Yönelik Eleştirilerimiz 85

A. Sorunun Sözleşme Dışı Sorumluluk Çerçevesinde Çözümlenmesi Gerektiğini Kabul Eden Görüşler ve

Görüşlere Yönelik Eleştirilerimiz 91

A- Genel Olarak 91

B- Öğretideki Farklı Görüşler 93

IV. BK m. 41 kapsamında haksız fiil sorumluluğu çerçevesinde çözümlenebileceği görüşü 93

V. Sorunun BK m. 55 çerçevesinde çözümlenebileceği

ve “organizasyon sorumluluğu görüşü” 100

VI. Sorunun BK m. 58’de düzenlenmiş olan bina ve diğer şeylerden sorumluluk hükmü çerçevesinde çözümlenebileceği görüşü 106

VII. Sorunun kusursuz sorumluluk müessesesi çerçevesinde çözümlenebileceği görüşü 109

C- Görüşlere Yönelik Eleştirilerimiz 111

B. Mevcut Normatif Düzen Çerçevesinde Sorunun Hangi Hükümlere Tâbi Olacağı ile İlgili Değerlendirmemiz 118

VI- Olması Gereken Hukuk Bakımından Sorumluluğun Hukuki Niteliği ve Dayandığı Düşünce ile ilgili Değerlendirmemiz 121

A- Genel olarak 121

B- Değerlendirmemiz 127

§ 3. TÜRK HUKUKUNDA MEVCUT NORMATİF

DÜZENLEMELERİN ARZ ETTİĞİ DURUM 130

A. Genel Olarak 130

B. Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun (TKHK) Uyarınca

Üreticinin Sorumluluğunun Hukuki Niteliği 131

A- TKHK m. 4 ile Getirilmiş Olan Sistem 132

IV. TKHK m. 4’ün değişiklik öncesi kabul ettiği sistem.. 133

V. TKHK m. 4’ün 4822 sayılı Kanunla değiştirilmesinden sonraki durum 139

B- Ayıplı Mal Yönetmeliği ile Getirilmiş Olan Sistem 144

A. Genel açıklama ve Ayıplı Mal Yönetmeliği’nin

hukuka aykırılığı sorunu 144

B. Ayıplı Mal Yönetmeliği ile getirilen sorumluluğun

hukuki niteliği ve dayandığı düşünce 148

C. 4703 sayılı Kanım ile Getirilen Düzenleme 152

D. Genel Hükümler Uyarınca Üreticinin Sorumluluğu ve

Borçlar Kanunu Tasarısı ile Önerilen Sistem 154

Üçüncü Bölüm

ÜRETİCİNİN AYIPLI ÜRÜNÜNÜN SEBEP OLDUĞU ZARARLARDAN ÜÇÜNCÜ KİŞİLERE KARŞI SORUMLULUĞUNUN UNSURLARI, KAPSAMI VE SINIRLANDIRILMASI

§ 1. GENEL OLARAK 157

§ 2. SORUMLULUĞUN UNSURLARI 159

I- Kusur 159

A- Türk Borçlar Kanunu’nun Temel Haksız Fiil

Düzenlemesi (BK m. 44 vd.) Bakımından 159

1. Genel olarak 159

2. Ürünün, üreticinin bir organının veya işçisinin kusuru veya “imalat kaçağı” veyahut ta “gelişme riski” dolayısıyla ayıplı olması 168

a- Ürünün, üreticinin bir organının kusuru dolayısıyla

ayıplı olması 168

b-Ürünün, üreticinin bir işçisinin kusuru dolayısıyla

ayıplı olması 169

c- Ürünün, “imalat kaçağı” veya “gelişme riski”

dolayısıyla ayıplı olması 172

B- 85/374 sayılı AB Konsey Direktifi Bakımından 175

C- Ayıplı Mal Yönetmeliği Bakımından 177

II- Hukuka Aykırı Fiil 177

A- Üreticinin Sorumluluğu Açısından Hukuka Aykırı Fiil Unsurunun Somutlaştırılması: Ürünün Ayıplı Olarak Piyasaya Sürülmesi 177

A. Türk Borçlar Kanunu’nun temel haksız fiil

düzenlemesi (BK m. 41 vd.) bakımından 177

B. 85/374 sayılı AB Konsey Direktifi ve Ayıplı Mal Yönetmeliği bakımından 186

B- Ürünün Ayıplı Olduğunun Nasıl Belirleneceği Sorunu.. 188

IV. Ürünün ayıplı olduğunun belirlenmesinin önemi 188

V. “Ayıp” kavramı ve “ayıp”ın kaynağına göre sınıflandırılması 189

A. Türk hukukundaki mevcut düzenlemeler ve

85/374 sayılı AB Konsey Direktifi çerçevesinde “ayıplı ürün” kavramı 189

B. Üründeki ayıbın kaynağına göre

sınıflandırılması 193

aa. Tasarım hatasından kaynaklanan ayıplar 195

bb. Üretim hatasından kaynaklanan ayıplar 198

cc. Bilim ve tekniğin gelişmesi sonucu ortaya çıkan ayıplar (gelişme risklerinden kaynaklanan

ayıplar) 200

dd. Yanlış veya eksik bilgilendirmeden kaynaklanan

ayıplar 203

VI. Mevcut normatif düzen çerçevesinde ürünün

ayıplı olduğunu belirleme yöntemleri 208

a. Genel bilgi 208

A. Türk hukukundaki düzenlemeler çerçevesinde ürünün ayıplı olduğu belirlenirken dikkate

alınacak ölçütler 210

B. 85/374 sayılı AB Konsey Direktifi ve Ayıplı Mal Yönetmeliği kapsamında ürünün ayıplı olduğu belirlenirken dikkate alınacak ölçütler 217

IH- Zarar 221

A- Genel Olarak “Zarar” Kavramı ve Zararın İhlal

Edilen Değerin Türüne Göre Sınıflandırılması 221

B- Zararın Belirlenmesine İlişkin Esaslar 225

IV. Türk Borçlar Kanunu’nun temel haksız fiil

düzenlemesi (BK m. 41 vd.) bakımından 225

A. Genel olarak 225

B. Üreticinin haksız fiil sorumluluğu bakımından 230

V. 85/374 Sayılı AB Konsey Direktifi bakımından 243

VI. Ayıplı Mal Yönetmeliği bakımından 251

C- Tazminat Miktarının Belirlenmesi 256

1. Genel olarak tazminat miktarının belirlenmesi

sorunu 256

2. Üreticinin sorumlu olduğu tazminat miktarının belirlenmesine ilişkin esaslar 256

A. Türk Borçlar Kanunu’nun temel haksız fiil düzenlemesi (BK m. 41 vd.) bakımından 256

B. 85/374 sayılı AB Konsey Direktifi bakımından 260

C. Ayıplı Mal Yönetmeliği bakımından 262

IV- illiyet Bağı 264

A- Genel Olarak “illiyet Bağı” Kavramı 264

B- Üreticinin Sorumluluğu Açısından illiyet Bağına

ilişkin Esaslar 266

1. Türk Borçlar Kanunu’nun temel haksız fiil

düzenlemesi (BK m. 41 vd.) bakımından 266

2. 85/374 sayılı AB Konsey Direktifi bakımından 271

3. Ayıplı Mal Yönetmeliği bakımından 277

§ 3. SORUMLULUĞUN KAPSAMI, SÜJELERÎ VE

SİGORTA YOLUYLA SINIRLANDIRILMASI 278

A. Sorumluluğun Kapsamına Giren Ürünler 278

A- Türk Borçlar Kanunu’nun Temel Haksız Fiil

Düzenlemesi (BK m. 41 vd.) Bakımından 278

B- 85/374 sayılı AB Konsey Direktifi ve Ayıplı Mal

Yönetmeliği Bakımından 279

IV. Taşınmazla r 281

V. Taşınırlar 282

VI. Özel durumlar 285

B. Sorumlu Olan Kişiler . 291

A- Türk Borçlar Kanunu’nun Temel Haksız Fiil

Düzenlemesi (BK m. 41 vd.) Bakımından 291

B- 85/374 sayılı AB Konsey Direktifi ve Ayıplı Mal

Yönetmeliği Uyarınca Üretici ve Diğer Sorumlular 295

A. Üreticile r 296

B. Üretici gibi sorumlu olanlar: İthalâtçılar 301

C. Sağlayıcı 302

D. Müteselsilen sorumlu olan kişiler 305

C. Sorumlulara Karşı Talep Hakkına Sahip Olanlar

(Zarar Görenler) 308

A-Türk Borçlar Kanunu’nun Temel Haksız Fiil

Düzenlemesi (BK m. 41 vd.) Bakımından 308

B- 85/374 sayılı AB Konsey Direktifi Bakımından 312

C- Ayıplı Mal Yönetmeliği Bakımından 316

1. TKHK çerçevesinde “Tüketici” kavramı 317

2. Ayıplı Mal Yönetmeliği açısından‘Tüketici” kavramı.. 330

D. Şahsi Sorumluluğun Sigorta Yoluyla Sınırlandırılması 332

§ 4. SORUMSUZLUK KAYDI VE SORUMLULUKTAN

KURTULUŞ İMKÂNLARI 338

A. Türk Borçlar Kanunu’nun Temel Haksız Fiil Düzenlemesi

(BK m. 41 vd.) Bakımından 338

B. 85/374 sayılı AB Konsey Direktifi Bakımından 340

A- Sorumsuzluk Kaydı 340

B- Sorumluluktan Kurtuluş İmkânları 340

A. Ürünün piyasaya kendisi tarafından sürülmemiş olduğunun ispatlanması (m. 7 a) 341

B. Zarara sebep olan ayıbın ürünün kendisi tarafından piyasaya sürüldüğü sırada mevcut olmadığının veya

ayıbın daha sonra oluştuğunun ispatlaması (m. 7 b)... 343

C. Ürünün ne satılmak veya başka yollarla piyasaya sürülmek üzere ticari amaçla üretilmiş ne de mesleki faaliyet çerçevesinde üretilmiş veya piyasaya

sürülmüş olduğunun ispatı (m. 7 c) 344

D. Üründeki ayıbın idari otoritelerin uyulması mecburi kurallarına uyulmasından kaynaklandığının ispatlanması (m. 7 d) 344

E. Ürünün piyasaya sürüldüğü zaman bilim ve tekniğin gelmiş olduğu düzey itibariyle üründeki ayıbın belirlenmesinin mümkün olmadığının ispatlanması

(m. 7 e) . 345

F. Ara parça üreticisinin sorumluluğunun söz konusu olduğu hallerde, ayıbın, nihai ürün tasarımından veya nihai ürünün üreticisince verilen talimatlardan kaynaklandığının ispatlanması (m. 7 f) 351

III- Ayıplı Mal Yönetmeliği Bakımından 352

A-Sorumsuzluk Kaydı 352

B- Sorumluluktan Kurtuluş İmkânları 352

§ 5. UYGULANACAK HUKUKUN BELİRLENMESİ

(KANUNLAR ÎHTÎLAFI) 354

§ 6. ZAMANAŞIMI 359

IV. Türk Borçlar Kanunu’nun Temel Haksız Fiil Düzenlemesi

(BK m. 41 vd.) Bakımından 359

V. 85/374 sayılı AB Konsey Direktifi ve Ayıplı Mal

Yönetmeliği Bakımından... 364

SONUÇ 365

EKLER 371

EK 1: Ayıplı Malın Neden Olduğu Zararlardan Sorumluluk

Hakkında Yönetmelik 371

EK 2: Ürünlere ilişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve

Uygulanmasına Dair 4703 sayılı Kanun 374

EK 3: Üye Devletlerin Ayıplı Ürünlerden Doğan Sorumluluk ile ilgili Hukuki ve idari Düzenlemelerinin Uyumlaştırılmasına ilişkin 85/374 sayılı AB Konsey Direktifi (“85/374 sayılı AB Konsey Direktifi”)

EK 3 a : İngilizce metni 382

EK 3 b : Fransızca metni 390

EK 4: 85/374 sayılı AB Konsey Direktifi’ne değişiklik

yapan 1999/34 sayılı Direktif, İngilizce metni 398

EK 5: Genel Ürün Güvenliği Hakkında 2001/95 sayılı

Direktif, İngilizce metni 401

KAVRAM İNDEKSİ 422