Uygulamaya Yönelik, Disiplinlerarası Bir YaklaşımlaKültürel Miras (Kültür Varlıkları) Hukuku
Doç. Dr. Evindar YEŞİLBAŞ( Sanat Tarihçi )
Cüneyd ALTIPARMAK ( Hukukçu )
İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Yazarlar 5
Sunuş 7
Önsöz 9
Kısaltmalar 23
GİRİŞ 27
BİRİNCİ BÖLÜM
KÜLTÜR VARLIKLARI HUKUKUNUN ESASLARI
§1. KÜLTÜR VARLIKLARI KONUSUNUN HUKUK DİSİPLİNİNDEKİ YERİ 31
Prof. Dr. Yücel OĞURLU
I. Genel Olarak 32
II. Kültür Varlığının Kapsamı 33
III. Temel Düzenlemeler 35
IV. Değerlendirme 39
§2. KÜLTÜR VARLIKLARINA İLİŞKİN DÜZENLEMELERİN ANAYASALARDAKİ VE ULUSLARARASI SÖZLEŞMELERDEKİ GÖRÜNÜMÜ 40
Kadir Can ÖZEL
I. Giriş 40
II. Anayasalardaki Düzenlemeler 41
A. İrlanda ve İsviçre Anayasaları 42
B. İtalya, Almanya ve Fransa Anayasaları 42
C. Yunanistan, Portekiz ve İspanya Anayasaları 42
D. Doğu Avrupa Ülkelerinin Anayasaları 43
E. Türk Devletlerinin Anayasaları 44
III. Uluslararası Sözleşmelerdeki Düzenlemeler 45
A. Küresel Düzeydeki Uluslararası Sözleşmelerdeki Düzenlemeler 45
1. Kuşların Himayesine Dair Milletlerarası Sözleşme 45
2. Silahlı Bir Çatışma Halinde Kültür Mallarının Korunmasına Dair Sözleşme 46
3. Kültür Varlıklarının Kanunsuz İthal, İhraç ve Mülkiyet Transferinin Önlenmesi ve Yasaklanması İçin Alınacak Tedbirlerle İlgili Sözleşme 46
4. Özellikle Su Kuşları Yaşama Ortamı Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanlar Hakkında Sözleşme 47
5. Dünya Kültürel ve Doğal Mirasın Korunmasına Dair Sözleşme 47
6. Nesli Tehlikede Olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslararası Ticaretine İlişkin Sözleşme 48
7. Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi 49
8. Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi 49
B. Bölgesel Düzeydeki Uluslararası Sözleşmelerdeki Düzenlemeler 50
1. Akdeniz'in Kirlenmeye Karşı Korunmasına Ait Sözleşme 50
2. Avrupa’nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi 51
3. Akdeniz'de Özel Koruma Alanlarına İlişkin Protokol 52
4. Avrupa Mimari Mirasının Korunması Sözleşmesi 52
5. Arkeolojik Mirasın Korunmasına İlişkin Avrupa Sözleşmesi 52
IV. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Konuya Bakışı 53
A. Loizidou / Türkiye Davası 54
B. Beyeler / İtalya Davası 54
C. Debelianovi / Bulgaristan Davası 55
D. Kozacıoğlu / Türkiye Davası 56
E. Silahyürekli / Türkiye Davası 56
V. Sonuç 57
Kaynakça 59
§3. KÜLTÜR VARLIKLARINA İLİŞKİN DİĞER ÜLKELERDEKİ DÜZENLEME VE UYGULAMALAR 60
Doç. Dr. Evindar YEŞİLBAŞ Cüneyd ALTIPARMAK
I. Giriş 60
II. Ülkelerin Temel Mevzuatları ve Uygulama Örnekleri 62
A. Avusturya 62
B. Almanya 63
C. İspanya 65
D. İtalya 66
E. Fransa 68
F. Amerika Birleşik Devletleri 69
G. İngiltere 71
H. Hollanda 73
I. İsveç 74
J. Danimarka 75
K. Estonya 77
L. Çin ve diğer ülkeler 78
III. Osmanlı’nın ve Cumhuriyet’in İlk Dönemlerinde Durum 79
IV. Sonuç 82
Kaynakça 84
§4. KÜLTÜR VARLIĞI OLMANIN HUKUKİ SONUÇLARI 87
Prof. Dr. Murat Volkan Dülger
I. Giriş 87
II. Devlet Malı Niteliği 88
III. Kullanım Kısıtlamaları 88
A. İzinsiz Müdahale ve Kullanım Yasağı 88
B. Alım–Satım İşleri 89
C. Yurt Dışına Çıkarılması, Getirilmesi 91
IV. Yardım ve Katkı Payı 91
V. Vergilendirme, İthalat ve İhracatı 92
VI. Devir Yasağı ve Kullanılması 93
VII. Kamulaştırması 94
VII. Maliklerin İzin Verme Yükümlülüğü 95
VIII. Değerlendirme 95
İKİNCİ BÖLÜM
KÜLTÜR VARLIKLARININ DİĞER DİSİPLİNLERDEKİ DURUMU
§5. KÜLTÜR VARLIKLARI AÇISINDAN SANAT TARİHİNİN ÖNEMİ VE TEMEL MESELELERİ 97
Doç. Dr. Evindar Yeşilbaş
I. Giriş 98
II. Tanımlar 99
A. Kültür Varlığı 99
B. Tespit ve Tescil 99
C. Taşınmaz Kültür Varlıkları 101
1. Birinci Grup Yapılar 102
2. İkinci Grup Yapılar 103
D. Taşınır Kültür Varlıkları 103
III. Sanat Tarihi Meseleleri 105
A. Eserin Tescile Uygunluğu Meselesi 105
B. Korunma Alanı Meselesi 106
C. Gruplarına Göre Koruma ve Onarım Meselesi 108
D. Kamulaştırma meselesi 109
E. İşlev Değişikliği Meselesi 110
F. Baraj Yapılacak Alanlarda Kültür Varlıklarının Korunması Meselesi 111
G. Taşınır kültür varlıkları ile ilgili meseleler 113
IV. Sonuç 113
Kaynakça 115
§6. KÜLTÜR VARLIKLARININ YAPI ÖLÇEĞİNDE KORUNMASI 116
Dr. Alidost ERTUĞRUL
I. Genel Olarak 116
II. Kültürel Miras 117
III. Yapı Ölçeğinde Koruma 118
IV. Restorasyon Projeleri 120
V. Restorasyon Uygulamaları 123
§7. GENEL OLARAK KÜLTÜREL ALANLARDAKİ PLANLAMA ÇALIŞMALARI 125
Umut Gündüz
I. Tarihsel Süreç 125
II. Planlama Tanımları 127
III. Planlama Hiyerarşisi 129
A. Mekânsal Strateji Planları 130
B. Çevre Düzeni Planları 130
C. 1/25.000 Ölçekli Nazım İmar Planları 132
1. Kentsel Sit, Arkeolojik Sit, Tarihi Sit, Etkileşim Geçiş Sahası, Ören Yeri (Kültürel Alanlar) 132
2. Kesin Korunacak Hassas Alan, Nitelikli Doğal Koruma Alanı, Sürdürülebilir Koruma ve Kontrollü Kullanım Alanı, Korunan alanlarında (DOĞAL SİT ALANLARI) 1/25.000 Ölçekli Koruma Amaçlı Nazım/Çevre Düzeni Planı 134
3. Alan Başkanlığı İlan Edilen Alanlarda Hazırlanan Planlar 134
4. 1/5000 Ölçekli Koruma Amaçlı Nazım İmar Planları ve 1/1000 Ölçekli Koruma Amaçlı Uygulama İmar Planları 135
IV. Değerlendirme 136
§8. KÜLTÜR VARLIKLARI YÖNÜNDEN ARKEOLOJİNİN TEMEL MESELELERİ 137
Doç.Dr.Hanifi BİBER
I. Arkeoloji 137
II. Tanımlar 138
A. Kültür Varlıkları 138
1. Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıkları 139
2. Korunması Gerekli Taşınır Kültür ve Tabiat Varlıkları 139
B. Sit Alanları 139
1. Arkeolojik Sit 140
2. Kentsel Arkeolojik Sit 140
3. Tarihi Sit 140
C. Ören Yerleri 140
D. Tespit ve Tescil 141
III. Arkeolojik Alanlarda Taşınmaz Kültür Varlıkları ile İlgili Karşılaşılan Bazı Meseleler 141
A. Tescile Uygunluk 141
B. Sit Sınırlarının Belirlenmesi 142
C. Koruma ve Kullanım Düzeyinin Tespit ve Tayini 142
1. Birinci Derece Arkeolojik Sit 142
2. İkinci Derece Arkeolojik Sit 143
3. Üçüncü Derece Arkeolojik Sit 144
D. Kültür Varlıkları ve Alanlarda Kamulaştırma 144
E. Definecilik Durumu 145
F. Baraj İnşaasına Dair Özel Durum 147
IV. Taşınır Kültür Varlıkları ile İlgili Hususlar 149
Kaynakça 151
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
KÜLTÜR VARLIKLARININ YÖNETİMİ İLE GÖREVLİ
İDARİ KURUMLAR VE TEMEL İŞLEMLERİ
§9. KÜLTÜR VARLIKLARINA DAİR İDARELER VE İMAR İŞLEMLERİNİN TEMEL İŞLEYİŞİ 153
Ayşe ÜNAL
I. Giriş 154
II. Bakanlıklar 154
III. Belediyeler 155
IV. KUDEB 156
V. Diğer İdareler 157
VI. İmar İşlemleri 158
A. Kültür Varlığı Alanlarının Planlanması 158
B. Kültür Varlıklarının İnşaat İzin Süreci 162
1. Taşınmaz Kültür Varlığı Bulunan Parselde ve Koruma Alanlarında İnşaat İzni Verilmesi 162
2. KUDEB Kontrolünde Verilecek Tadilat ve Tamirata İlişkin İnşaat İzinleri 164
VII. Sonuç 166
§10. YÜKSEK KURUL VE BÖLGE KURULLARININ OLUŞUMU, İŞLEYİŞİ VE KARARLARI 168
Mehriban KARAASLAN
I. Giriş 168
II. Yüksek Kurul, Yapısı, İşleyişi ve Görevleri 169
A. Yüksek Kurulun Oluşumu 170
B. Yüksek Kurulunun Görevleri 171
1. Koruma ve restorasyon ilkelerini belirlemek 171
2. Koordinasyonu Sağlamak 173
3. Görüş Bildirmek 173
4. Bakanlık Taleplerini Değerlendirmek 173
5. Diğer Kurumların Taleplerini Değerlendirmek 173
6. İtirazları İncelemek 174
C. Yüksek Kurulun Uygulamadaki Karşılaşılan En Önemli Gündem Konuları 174
III. Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulları 174
A. Kurulun Oluşumu ve Görevleri 174
B. Müdür ve Görevleri 175
C. Raportör ve Görevleri 177
IV. Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurul Kararları 180
A. Genel Hususlar 180
B. Karar Türleri ve İçerikleri 181
1. Tescil Kararı ve İçeriği 182
2. Koruma Alanı Belirleme Kararı 183
3. Koruma Amaçlı İmar Planlarına Dair Karar ve İçeriği 184
4. İzinsiz Aykırı Uygulamaların Karar İçeriği 185
5. Basit Onarım ve Esaslı Onarımlar Hakkındaki Kararlar 186
6. Esaslı Onarımları Teşkil Eden Restorasyon Kararı 186
V. İdari Yargı Kararlarının Uygulanması 188
VI. Sonuç 189
Kaynakça 191
§11. KORUMA AMAÇLI İMAR PLANLARI 192
Prof. Dr. Savaş Zafer Şahin
I. Koruma Planlamasının Tarihsel Geçmişi 192
II. Koruma Amaçlı İmar Planının Tanımı 195
III. Koruma Amaçlı İmar Planlarının Yapımı, Onaylanması ve Yürürlüğü 197
IV. Koruma Amaçlı İmar Planlarının İçeriği ve Kapsamı 200
Kaynakça 206
§12. KÜLTÜREL MİRAS VE TÜRKİYEDE ALAN YÖNETİMİ 207
Prof. Dr. Savaş Zafer Şahin
I. Alan Yönetimi Kavramının Tarihsel Geçmişi 207
II. Alan Yönetiminin Tanımı ve Kavramları 210
III. Yönetim Planlarının Yapımı ve Alan Yönetiminin İşleyişi 214
IV. Yönetim Planlarının İçeriği 218
Kaynakça 221
§13. ÇEVRE DÜZENLEME PROJELERİ 222
Prof. Dr. Savaş Zafer Şahin
I. Çevre Düzenleme Projelerinin Tarihsel Geçmişi 222
II. Çevre Düzenleme Projelerinin Tanımı 224
III. Çevre Düzenleme Projelerinin Yapımı 225
IV. Çevre Düzenleme Projelerinin İçerik ve Kapsamı 229
A. Yapısal Uygulama Projeleri 231
B. Bitkisel Uygulama Projeleri 231
C. Detay Projeleri 231
D. Mühendislik ve Alt Yapı Projeleri 232
Kaynakça 234
§14. BASİT VE ESASLI ONARIM İŞLERİ VE SÜRECİ 235
Dr. Alidost ERTUĞRUL
I. Genel Olarak 235
II. Bakım Çalışmaları 236
III. Onarım İşleri 237
IV. Basit Onarım Meselesi 238
V. Onarım İzinleri Prosedürü 239
VI. Değerlendirme 243
§15. KÜLTÜR VARLIKLARINA İLİŞKİN İHALELER 244
Feyat DEMİR
I. Genel Olarak 244
II. Kültür Varlıklarına İlişkin Durum 245
A. Temel Mevzuat 245
B. Temel İlkeler 247
C. İhaleye Katılamayacaklar 248
D. Şartnamelerde Yer Alması Gerekenler 249
E. İhaleye Katılma Yeterliliği 250
F. Yaklaşık Maliyetin Tayini 251
G. İhale Komisyonu 252
H. İhale İşlem Dosyası ile İlgili Durumlar 253
1. İlan Süreci 253
2. İhalenin Geçersiz Olacağı Durumlar 254
3. İhale Dokümanında Değişiklik ve Açıklama İstenmesi 254
4. Teminat Belgeleri 255
III. İhale Usulleri 255
A. Açık İhale Usulü 256
B. Belli İstekliler Arasında İhale Usulü 257
C. Pazarlık Usulü 258
IV. Doğrudan Temin 258
V. Sözleşme Aşaması 259
A. İhalenin Sözleşmeye Bağlanması ve Kesin Teminat 259
B. Sözleşme Yapılmasında İstekli ile İdarenin Görev ve Sorumlulukları 259
C. Yüklenicinin Sebep Olduğu Fesih Hali 259
D. İş Miktarının Artma veya Eksilmesi 260
E. Fiyat Farkı Ödenmesi ve Hesaplanma Şartları ile Ek Fiyat Farkı 260
F. Sözleşmenin Devri 261
VI. Muayene ve Kabul Süreci 261
VII. İhalelere Şikayet ve Kamu İhale Kurulu 262
VIII. Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulları ve İhale Sürecine Etkisi 263
IX. Aşırı Düşük Teklifler 263
X. İhalelerde Telif Meselesi 263
XI. Değerlendirme 264
Kaynakça 265
§16. KÜLTÜREL MİRASIN MÜLKİYETİ VE KAMULAŞTIRMA 266
M.Lamih Çelik
I. Mülkiyet Hakkının Kavramsal Çerçevesi 266
II. Kültür Varlıkları Bakımından Mülkiyet 271
III. Kamulaştırma 273
A. Genel Olarak 273
B. Kamulaştırmanın Özellikleri 275
C. Kamulaştırmanın Aşamaları 276
IV. Kültür Varlıklarının Kamulaştırılması 280
A. Genel Olarak 280
B. Kamulaştırma Yapmaya Yetkili İdare 282
C. Kamulaştırmanın Gerekçesi 283
1. Bakanlıklar Açısından 284
2. Vakıflar Genel Müdürlüğü Açısından 285
VI. Belediyelerin Durumu 285
A. Belediyelerin Kamulaştırma Yetkisi 285
B. Belediyelerin Kamulaştırma Gerekçesi 286
VII. Kamulaştırmada Bedel Tespiti 288
Kaynakça 289
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
KÜLTÜR VARLIKLARINA İLİŞKİN ÖZEL DURUMLAR
§17. KÜLTÜR VARLIKLARINA İLİŞKİN KONULARDA FİKRİ HAKLAR 291
Bekir Cenap Altıparmak
I. Telif Meselesi 291
II. Mimari Projeler 292
III. Restorasyon Projeleri 293
A. Proje Türleri 294
1. Rölöve 294
2. Restitüsyon 294
3. Restorasyon 294
B. Projelerin Telifi Meselesi 295
C. Mimar Müellifin Uygulamalardaki Durumu 300
D. Mimara Kurulca Ceza Tatbiki 301
E. İhale Şartnamelerindeki Sorun 302
IV. İlk Yayım Hakkı 303
V. Yargının Meselelere Bakışı 305
VI. Diğer Hususlar 306
§18. KÜLTÜR VARLIKLARININ KİRALANMASI 308
Emine Altıparmak
I. Genel Olarak 308
II. Kültür Varlıklarının Kiralanması 309
A. Özel Mülkiyete Konu Taşınmazlar 309
B. Kamu Mülkleri Açısından Özel Durumlar 311
1. Temel Düzenleme 311
2. Kiraya Verme Yöntemi 312
3. Esaslar ve Yükümlülükler 313
C. Vakıf Mülklerine İlişkin Özel Durum 313
1. Restorasyon Karşılığında Kiraya Verme 313
2. İhale Yöntemleri 314
3. Yüklenicinin Yükümlülükleri 315
III. Diğer Hususlar 315
A. Vergisel Yükümlülükler 315
B. Süreli Kullanım 317
IV. Sonuç 317
§19. KÜLTÜR VARLIKLARININ KULLANDIRILMASINA İLİŞKİN HUSUSLAR 318
Av. Arb. Ömer Avcı
I. Çerçeve 318
II. Katkı Payları 319
III. Restorasyon Kredisi 320
IV. Kültür Yatırımlarının Teşviki 320
V. Yıpranan Kültür Varlıklarının Kullandırılması 321
A. Projelendirme 322
B. Uygulama 322
C. Sınırlı Ayni Hak Tesisi 323
VI. Değerlendirme 323
§20. KÜLTÜR VARLIKLARINA İLİŞKİN İSTİSNAİ DÜZENLEMELER 325
Cüneyd Altıparmak
I. Giriş 325
II. Boğaziçi Kanunu 325
III. Çanakkale Alan Kanunu 326
IV. Kapadokya Alan Kanunu 327
V. Kültür Bakanlığı Dışındaki Kurumlar 328
A. Temel İstisnalar 328
B. Türk İş Birliği Koordinasyon Ajansı (TİKA) 329
VI. Diğer Durumlar 330
A. Kültür Yatırımlarını Teşvik Kanunu 330
B. İstanbul, Bursa ve Kayseri Kapalı Çarşıları 330
C. Yıpranan Taşınmazlar Hakkında Düzenleme 331
D. Eskişehir ve İstanbul Kültür Şehri Düzenlemeleri 331
VII. Sonuç 332
Kaynakça 333
BEŞİNCİ BÖLÜM
KÜLTÜR VARLIKLARINA İLİŞKİN SUÇLAR VE YAPTIRIMLAR
Cüneyd ALTIPARMAK
§21. SUÇ VE YAPTIRIMLARA İLİŞKİN GENEL ÇERÇEVE 335
I. Korunan Hukuki Yarar 336
II. Suçların Konusu 336
III. İmar Barışının Suçlara Etkisi 337
IV. Kültür Varlığı Bulma 345
§22. KÜLTÜR VARLIKLARINA KARŞI SUÇLARIN İNCELENMESİ 347
I. Tahrip ve İzinsiz Onarım Eylemleri 347
A. Kültür Varlıklarını Tahrip Suçu (KTVK m.65/1) 347
B. Tahribe İzin Verme Suçu (KTVK m.65/2) 358
C. Yapı Ruhsatına Aykırı Tamirat ve Tadilat (KTVK m.65/4) 370
II. İzinsiz ve İzne Aykırı Kazı Eylemleri 374
A. Kazı ve Sondaj Hükümlerine Muhalefet Suçu (KTVK m.71) 375
B. İzinsiz Kazı ve Sondaj Yapma Suçu (KTVK m.74/1) 377
C. Define Arama Suçu (KTVK m.74/2) 377
III. İzinsiz Ticaret ve Yurt Dışına Çıkarma Eylemleri 389
A. Haber Verme Sorumluluğunu Muhalefet Suçu (m.67/1) 389
B. Kültür Varlığı Ticareti Düzenlemelerine Muhalefet Suçları 393
1. Bildirimi Yapılmamış Varlıkların Ticareti Suçu (m.67/2) 393
2. İzinsiz Ticaret Yapma Suçu (m.67/3) 399
C. Tarihi Eser Kaçakçılığı Suçu (m.68) 402
IV. Belge, İlan, Tetkik, Koleksiyon, Müzecilik Hususlarına Aykırı Eylemler 409
A. Ruhsatsız veya Ruhsata Aykırı İnşaat (KTVK m. 66/1) 409
B. İlan veya Tebligatı Usulsüzlüğü Suçu (KTVK m.66/2) 411
C. Tetkik ve Kontrole Muhalefet Suçu (KTVK m.69) 415
D. Kültür Varlığı Özel Mülke Dair Yükümlülüklerden Kaçınma Suçu (KTVK m.70) 417
E. Özel Müzecilik Hükümlerine Muhalefet Suçu (KTVK m.73) 422
V. İstisna Mevzuattaki Suçlar 432
A. Boğaziçi Kanundaki Düzenlemeler 432
B. Çanakkale Kanunundaki Suçlar 433
C. Kapadokya Alanı İçin Öngörülen Yaptırımlar 435
§23. SUÇLARIN YARGILAMA SÜRECİNE İLİŞKİN DURUMLARI 436
I. Suçun Öğrenilmesi 436
II. Suçun İhbarında Yükümlü Olanlar 437
III. Uygulamadaki Süreç 438
A. Soruşturma Aşamasına Dair 438
B. Kovuşturma Aşamasına Dair 447
C. El Koymada Özel Durum 447
D. Suçların Örgütlü İşlenmesi 450
IV. Öneriler ve Düşünceler 453
Kaynakça 455
DEĞERLENDİRME 457
