Uzayın ve uzay faaliyetlerinin hukuki rejimini inceleyen bir çalışma yapma fikri henüz Lisans yıllarında kafamda olan bir konuydu. 2009 yılında Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Yüksek Lisans Programına kabul edilmem sayesinde işbu çalışmayı yapma olanağı bulmuş oldum ve değerli hocam Yrd. Doç. Dr. Cavid ABDULLAHZADE'nin danışmanlığında hazırladığım "Uzaya İlişkin Birleşmiş Milletler Antlaşmaları İle Öngörülen Rejimin Uluslararası Hukuk Açısından Değerlendirilmesi" başlıklı yüksek lisans tezim böylelikle ortaya çıktı.
Prof. Dr. Serap AKİPEK, Doç. Dr. Funda KESKİN ve Yrd. Doç. Dr. Cavid ABDULLAHZADE'den oluşan jüri önünde savunulan ve oybirliği ile kabul edilen yüksek lisans tezi, elinizdeki işbu çalış-manın ilk halini teşkil etmektedir. 2011 Aralık ayında yapılan savun-madan sonra, tarafımca yapılan güncellemeler ve eklemelerle birlikte kitabın son hali oluşmuştur... Merve Erdem (Önsöz'den)
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ IV KISALTMALAR CETVELİ VI GİRİŞ 1 BİRİNCİ BÖLÜM UZAY HUKUKU’NUN GELİŞİMİ VE BİRLEŞMİŞ MİLLETLER NEZDİNDE YAPILAN ANTLAŞMALAR I UZAY HUKUKU’NUN ORTAYA ÇIKIŞI VE GELİŞİMİ 5 A Genel Olarak 5 B Uzay Hukuku ve Doktrin 7 C Uzay Hukuku ve Uluslararası Örgütler 9 1 Uzay Hukuku ve Birleşmiş Milletler 9 a Genel Olarak 9 b Birleşmiş Milletler Uzayın Barışçıl Amaçlarla Kullanılması Komitesi 12 c Birleşmiş Milletler Uzmanlık Kuruluşları 16 2 Uzay Hukuku ve Birleşmiş Milletler Dışındaki Uluslararası ve Hükümet-dışı Örgütler 17 D Uzay Hukuku ve Uluslararası Hukuk İlişkisi 20 II BİRLEŞMİŞ MİLLETLER ANTLAŞMALARI’NDA UZAYA VE UZAY FAALİYETLERİNE İLİŞKİN ÖNGÖRÜLEN DÜZEN 22 A Genel Olarak 22 B Uzaya İlişkin Birleşmiş Milletler Antlaşmaları 24 1 1967 Ay ve Diğer Gök Cisimleri Dahil, Uzayın Araştırılması ve Kullanılmasında Devletlerin Faaliyetlerini Yöneten İlkeler Hakkında Antlaşma 24 a Genel Olarak 24 IX b Antlaşma’nın Getirdiği Düzenlemeler 29 c Antlaşma’nın Sonuç Hükümleri 35 2 1968 Astronotların Kurtarılması, Astronotların ve Uzaya Fırlatılmış Olan Araçların Geri Verilmeleri Hakkında Anlaşma 35 a Genel Olarak 35 b Anlaşma’nın Getirdiği Düzenlemeler 38 c Anlaşma’nın Sonuç Hükümleri 40 3 1972 Uzay Araçları Tarafından Verilen Zararlardan Dolayı Uluslararası Sorumluluk Hakkında Sözleşme 41 a Genel Olarak 41 b Sözleşme’de Öngörülen Sorumluluk 45 c Sözleşme’de Öngörülen Zararın Tazmini 49 d Sözleşme’nin Sonuç Hükümleri 53 4 1975 Uzaya Fırlatılan Araçların Tescilleri Hakkında Sözleşme 54 a Genel Olarak 54 b Sözleşme ile Öngörülen Tescil Sistemi 55 c Sözleşme’nin Sonuç Hükümleri 58 5 1979 Ay ve Diğer Gök Cisimleri Üzerinde Devletlerin Faaliyetlerini Düzenleyen Anlaşma 59 a Genel Olarak 59 b Anlaşma’nın Getirdiği Düzenlemeler 61 c Anlaşma’nın Sonuç Hükümleri 68 6 Antlaşmaların Taraf Olmayan Devletler Bakımından Durumu 69 C Birleşmiş Milletler Genel Kurul Kararları İle Uzay Konusunda Kabul Edilen İlkeler 76 1 Devletlerin Uzayın Araştırılması ve Kullanılması Faaliyetlerini Düzenleyen Hukuki İlkeler Bildirgesi 76 2 Devletlerin Uluslararası Televizyon Yayını Uydularının Kullanımını Düzenleyen İlkeler 77 3 Dünyayı Uzaktan Algılamaya İlişkin İlkeler 78 X 4 Nükleer Enerji Kaynaklarının Uzayda Kullanımına İlişkin İlkeler 80 5 Uzayın Tüm Devletlerin, Özellikle Gelişmekte Olan Devletlerin Menfaati ve Yararına Araştırılması ve Kullanılmasına İlişkin Uluslararası İşbirliği Bildirgesi 81 6 Kararların Uzaya İlişkin Birleşmiş Milletler Antlaşmaları ile İlişkisi 83 İKİNCİ BÖLÜM BİRLEŞMİŞ MİLLETLER ANTLAŞMALARI’NIN UZAYA VE UZAY FAALİYETLERİNE İLİŞKİN GENEL HUKUKİ SORUNLAR AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ I UZAYIN HUKUKİ REJİMİNE İLİŞKİN SORUNLAR 89 A Genel Olarak 89 B Uzayda ve Uzaydaki Gök Cisimleri Üzerinde Egemenlik 90 1 Uzayın Hukuki Rejimine İlişkin Doktrindeki Tartışmalar 90 2 Birleşmiş Milletler Antlaşmaları ile Getirilen Rejim 94 3 1976 Bogota Bildirisi ve Günümüze Etkileri 101 4 Uzayda Egemenlik ve Mülkiyet Hakları İlişkisi 105 C Hava Sahası ile Uzay Arasındaki Sınır Sorunu 116 1 Sınıra İlişkin Tartışmalar ve Getirilen Öneriler 116 2 Devletlerin Sınıra İlişkin Yaklaşımları 124 3 Hava Sahası ile Uzay Arasında Sınır Çizilmesinin Önemi 132 II UZAY FAALİYETLERİNİN HUKUKİ REJİMİNE İLİŞKİN SORUNLAR 135 A Uzay Faaliyetlerinin Kapsamı ve Ortaya Çıkan Yeni Aktörler 135 1 Genel Olarak 135 XI 2 Uzay Faaliyetlerinde Ortaya Çıkan Yeni Aktörler 139 3 Yeni Aktörlerin Faaliyetlerinin Uzay Hukuku’na Etkisi 140 B Uzayın Barışçıl Amaçlarla Kullanılması Sorunu 142 1 Genel Olarak 142 2 Barışçıl Amaç Kavramı 142 3 Uzayda Silahsızlanma 147 C Kurtarma, Tescil ve Uzay Trafiği’ne İlişkin Sorunlar 154 1 Kurtarma 154 2 Tescil 157 3 Uzay Trafiği 160 D Uzay Çevresinin Korunması ve Uzay Çöpü (Space Debris) Sorunu 162 E Eşitlik İlkesi ve Üçüncü Dünya Ülkeleri 167 F Uzay Turizmi 170 III UZAY FAALİYETLERİ NEDENİYLE DOĞAN ZARARDAN SORUMLULUK 174 A Genel Olarak 174 B Devletlerin Uzay Faaliyetleri Nedeniyle Doğan Zarardan Sorumluluğu 177 C Yeni Aktörlerin Uzay Faaliyetleri Nedeniyle Doğan Zarardan Sorumluluğu 195 SONUÇ 199 KAYNAKÇA 207 EKLER 229 EK – I 229 EK – II 231 EK – III 235 EK – IV 239 EK – V 248 ÖZET 251 ABSTRACT 252
